Kaap Verdische eilanden leveren
veel werkgrage „zeelieden
Rotterdams arbeidsbureau
past strenge regels toe
ABN Spaarbiljet
1970176
Algemene Bank Nederland
Jetty Paeri is nog altijd
Jetje van Radio Oranje
„Fotograferen in het weekend?
In het donker zeker!"
f100.- groeit naar f155.-
in vijf jaar en acht maanden
„DAT ETIKET IS AAN MIJ BLIJVEN KLEVEN"
uw matras
Haarlems
matrassenhuis
WOENSDAG 6 MEI 1970
19
(Van onze correspondent)
ROTTERDAM Met een brede
grijns op hun donkere gizcht springen
twee mannen kwiek op van hun bank,
openen de deur met het opschrift „be
middeling" en staan dan oog in oog
met de man, die net met een krakende
microfoonstem heeft laten weten, dat
een Duits schip een stoker en een
messboy vraagt
Natuurrampen
Regels
Wc htkamer
dat is een samengestelde interest van 8% per jaarl
de inkomstenbelasting verschuift, en dat kan fiscaal voordeel opleveren
en bovendien krijgt u, ais u meedoet met het Algemeen Premie Spaar-
plan, 'n extra premie, omdat er 5 jaarwisselingen in de spaarperiode
vallen
elk kantoor van de ABN kan u alle inlichtingen verstrekken over de finan
ciële voordelen van het ABN Spaarbiljet 1970/76
U bent welkom bij de
(Van onze correspondent)
AMSTELVEEN Voor de vele
Nederlanders, die de oorlogsjaren be
wust meemaakten, is Jetty Bant-
zinger Paerl, dertig jaar na dato, nog
Bent u ook zo iemand die alleen in
de vakantie foto's maakt? En dan nog
alleen vóór zonsondergang.
Zo is dat, roept u enthousiast, kijk
maar. En daar zijn ze weer. De zonover
goten vakantiekiekjes.
Aardig hoor. Maar als uw kinderen
later naar «vroeger" informeren, krijgen
ze wel 'n erg eenzijdig beeld van hun
verleden. Altijd vakantie. En altijd
overdag. Zo'n moeite is het toch
niet om ook in
uw mini-vakantietje uw camera paraat
te houden. Of wilde u soms tegenwerpen
dat er in uw weekends nooit iets
gebeurde?
Als u eventjes nadenkt, weet u wel
beter. Zorg het hele jaar voor een
schietklare camera. Kompleet met filmpje.
Kompleet met flits.
Trekt u nu niet meteen ebn afwijzend
gezicht. Uw gezin heeft recht op een
fotografisch nachtleven.
Waarbij nog komt: flitsen
is heus geen heksentoer. Ieder
fototoestel kan het.
Te inspannend? Kom kom, er staat
heel wat tegenover. Want voortaan legt u
alle mooie en malle gebeurtenissen van
het hele jaar voor eeuwig vast. Overdag
en 's avonds. Buiten en thuis.
Zorg dus het hele weekend voor 'n
geladen fototoestel. Want eigenlijk is
filmen uw enige excuus
om in 't weekend geen
foto's te maken.
°ooo°
Maak in't weekend géén foto's.»
U mocht er eens plezier in krijgen.
steeds Jetje van Radio Oranje. Een
naam, verbonden aan een stem van
een jong zangeresje dat van 1940-1942
vanuit Londen opereerde en liedjes
met simpele opruiende teksten voor
de illegale zender bracht. Liedjes, die
haar, gezien in die tijd, nog ten zeer
ste aanspreken en die ze met liefde
onlangs op de plaat zette en weder
om, op verzoek, voor de microfoon zal
brengen op 5 mei in het nationaal be-
vrij dingsprogramm a
,Je had een junctie
In hulpkorps
4
Taferelen als deze omschreven spelen
zich al sinds 1914 dagelijks af in Rotter
dam in het arbeidsbureau scheepvaart, dat
aanvankelijk was gevestigd in een voor
malig schoolgebouw maar dat nu een eigen
onderkomen heeft aan de Willem Buyte-
wechstraat.
De mannen met de donkere gezichten
zijn de laatste jaren duidelijk ;n de meer
derheid. Een paar cijfers. In 1964 lieten
zich '2279 Nederlandse zeelieden inschrij
ven. Het aantal Spanjaarden liep tegen de
3.000 en er waren in dat jaar 1724 Portu
gezen, die via Rotterdam op een schip
wilden aanmonsteren.
Vijf jaar later waren deze cijfers: 1020
Nederlanders, 2339 Spanjaarden en 2765
Portugezen. Een duidelijke verschuiving
dus ten gunste van de Spanjaarden en
Portugezen.
Van de Portugezen weet de chef van het
bureau scheepvaart, de heer L. Braveboer,
dat negen van de tien afkomstig zijn van
de Kaap Verdische eilanden een eilan
dengroep voor de Westpunt van Afrika.
De deze week gepubliceerde (en aan de
Tweede Kamercommissie van Justitie aan
geboden) nota van de werkgroep Rotter
dam van de Stichting dr. Eduardo Mond-
lange geeft er deze informatie over.
De Kaap-Verdische archipel bestaat uit
negen grote en vijf kleine eilanden met een
ADVERTENTIE
te dun of versleten
laat het ons even weten
prijsopgave aan huis v
's morgens 9 uur gehaald
's avonds 6 uur thuis
h de graaff
grote houtstraat 103
Haarlem - telefoon 3110 23
profiteer van onze inruilactie
f 10,- tot 25,- voor uw
oude spiraal of ledikant.
totale bevolking van ongeveer 200.000 men
sen. Aanvankelijk werden deze eilanden
door de Portugese regering gebruikt als
verbanningsoord voor politieke tegenstan
ders en misdadigers. Van de bevolking is
30 percent Afrikaan, 67 percent Mulat en
3 percent Portugees.
Deze eeuw zijn op.de Kaap Verdische
eilanden naar schatting 210.000 mensen
verhongerd bij zeven natuurrampen: in
1901, 1903, 1921, 1942, 1948, 1952 en 1959.
Honderdduizenden Kaap Verdianen zijn in
de loop van de jaren geëmigreerd, vooral
naar de Verenigde Staten, Brazilië, Argen
tinië en het naburige Senegal.
In Rotterdam werken aan de wal onge
veer 600 Kaap-Verdianen. Op schepen van
de Nederlandse koopvaardij varen er 1500
en nog dagelijks melden zich nieuwe ge
gadigden. Geen wonder als je als land
bouwer op je eilandje een rijksdaalder per
dag verdient, terwijl een kilo aardappelen
er een hele gulden kost.
Een van hen is de 26-jarige Benvindo
Serapiao Mosso-Ramos, geboren op het
eiland Sal. Hij komt uit een gezin van ne
gen personen. Hij heeft vijf broers en een
zuster van 23. Benvindo hielp zijn 64-ja-
rige vader in de handel. Hij doorliep de
lagere school en twee klassen van de mid
delbare school. Hij hield op met leren, om
dat hij mee moest helpen de kost voor het
gezin te verdienen. Zijn zuster doet dat
ook. Zij werkt in Italië en stuurt 800 escu-
dos (dat is honderd gulden) per maand
naar huis. Eenzelfde bedrag als de rest
van de familie gezamenlijk verdient.
Omdat hij de armoede niet langer kan
aanzien, besluit Benvindo op een 'zekere
dag om te gaan varen. Op Kaap-Verde kan
hij geen paspoort krijgen. De Portugese
regering geeft daar geen paspoorten uit.
Dus verlaat hij illegaal zijn geboorteland.
Voor 375 gulden een reusachtig kapitaal,
hij moest dan ook geld lenen van een neef
die op een Nederlands koopvaardijschip
werkt maakt hij in een klein scheepje
de overtocht van 500 kilometer naar Sene
gal (een vroegere Franse kolonie, nu een
onafhankelijke republiek).
Benvindo gaat met zijn papieren (iden
tificatiebewijs, militaire papieren en een
voorlopige vergunning tot verblijf) naar de
Zwitserse consul in Dakar. Deze behartigt
de belangen van de Portugezen. Portugal
zelf heeft geen diplomatieke betrekkingen
met Senegal.
Na een maand krijgt hij een paspoort.
Hij moet er 200' escudos voor betalen: 25
gulden. Via een shipchandler monstert hij
aan op een Grieks schip. De bemiddeling
kost hem 2.000 escudos: 250 gulden.
Als het schip 15 maart '70 weer in Dakar
is, monstert hij af. Het schip heeft tech
nische mankementen. Er breekt herhaal
delijk brand uit. De volgende reis zal naar
China gaan. Benvindo beproeft elders zijn
geluk.
Op 11 april 1970 komt hij per trein aan
op het Centraal Station in Rotterdam met
nog 350 gulden op 'zak. Zijn „Hollandse"
neef Augustinho Mendes Neves stelt zich
garant voor kost en inwoning. Maandag 13
april meldt Benvindo zich bij de vreemde
lingendienst van de Rotterdamse politie.
Hij moet om te beginnen een waarborgsom
van 200 gulden storten. Er rest hem daar
na dus nog 150 gulden.
Bij het Gewestelijk Arbeidsbureau
Scheepvaart aan de Willem Buytewech-
straat zit Benvindo de volgende dag te
midden van landgenoten. Als hij via de
zwart marmeren balie in contact treedt met
de dienstdoende ambtenaar, krijgt hij te
horen dat men hem geen bemiddeling kan
verlenen.
De vreemdelingendienst trekt daaruit
hkar conclusie en zet Benvindo donderdag
de 16e op de trein.
Waarom kon Benvindo via het Geweste
lijk Arbeidsbureau geen schip vinden?
Bureauchef L. Braveboer („Als mens trek
ik me het lot van deze mensen wel aan
maar als ambtenaar moet ik de regels toe
passen") legt uit, dat men in het algemeen
alleen zeelieden bemiddelt, zeelieden, d.w.z
mannen die kunnen aantonen, dat zij zee
man zijn. Dat hoeft niet altijd met een
monsterboekje.
„Als iemand zegt dat hij matroos is, kun
nen we met enkele eenvoudige standaaard-
vragen zijn kennis testen van knopen en
kompas", zegt Braveboer, „als wij de over
tuiging hebben met een echte zeeman te
doen te hebben, schrijven wij hem in".
In april is dat tot nu toe met .319 Portu
gezen gebeurd. In maart bereikten 220 Por
tugezen de registers van het arbeidsbureau.
In dezelfde maand werden 114 Portugezen
geschrapt. Dat waren er zeventien meer
dan er op een schip waren geplaatst in die
maand.
Wat is er met die zeventien gebeurd?
Braveboer:
„Er zijn er bij die zelf een schip zoeken
Voor anderen is de inschrijvingstermijn
verlopen. Wij hebben geen zicht op de
mensen die worden afgevoerd van de lijs
van werkzoekenden".
De 23-jarige Osvaldo Oliveira was er zo
een. Hij heeft twee jaar gevaren op een
Grieks schip, daarna ongeveer drie maan
den op een Nederlandse kustvaarder. Begin
maart '70 moest hij afmonsteren in Rotter
dam. Hij was zeeman, dat stond wel vast en
dus schreef het arbeidsbureau scheepvaart
hem in.
Dagelijks zat hij in de wachtkamer aan
de Willem Buytewechstraat; een beetje sla
pen, een beetje praten, een sigaretje roken
en maar wachten tot de microfoon zou
gaan kraken. Wachten tezamen met tien
tallen andere Kaap Verdianen. Wie het
langst staat ingeschreven wordt het eerst
geholpen
Toen Oliveira ruim een maand had ge
wacht, meldde h(j zich, volgens voorschrift,
weer bij de vreemdelingendienst. Voor con
trole. Omdat hij inmiddels zeer krap bij kas
zat, ging hij de volgende dag in de
Botlek wat werken. Schoonmaakbedrijven
in de Rotterdamse haven kunnen elke ar
beidskracht gebruiken.
Maar daarmee overtrad hij de Neder
Iandse wet. Hij werkte aan de wal, zonder
werkvergunning. Toevallig hield de politie
die dag de bus, waarin hy zat, aan. Met
nog 15 gulden op zak zette de vreemdelin
gendienst hem op 12 april op het vliegtuig
naar Portugal.
De ambtenaar in het arbeidsbureau
scheepvaart trok een streep in zijn register.
Weer was een Portugees afgevoerd. Een
brede grijns was er deze keer niet bij.
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
Jetty Bantzinger—Paerl laat tijdens het
gesprek in haar gezellige woning aan
de muur werk van echtgenoot Kees en por
tretschilder Sierk Schroder aan een
rustige Amstelveense laan weten, blij te
zijn met een dergelijke herleving. Bijna
bescheiden: „De naam Jetje van Radio
Oranje schijnt me tot in 't graf bij te
blijven. Het blijkt eeuwig en maakt een
deel van een mens zijn leven uit. Het
etiket is altijd aan mij vast blijven kle
ven".
„Wat deed een toenmaals 17-jarig meis
je besluiten om liedjes te zingen, die
in de huiskamer met veel bijgeluiden
stoorzenders overkwamen?"
Jetty Paerl, slank en uiterst smaakvol
gekleed: „Alles wat een beetje geluid kon
geven deed in die tijd aan Radio Oranje
mee. Naast alle politieke verhandelingen
was er wel degelijk een functie. In die tijd
had ik nog niet zo gek veel gedacht. Wel
gezangen, maakte revues voor scholen en
speelde gitaar".
De familie Paerl, die via Frankrijk naar
Londen vluchtte, kwam in contact met de
Prins-Irenebrigade. Men vroeg dochter
lief op te treden voor de jongens. Vader
Paerl, het schrijven van teksten niet
vreemd „hij schreef vaak liedjes voor
studenten en had een verduveld goed ge
voel voor humor" maakte voor deze
gelegenheid een vertaling van het „We'll
meet again".
Een functionaris van de BBC hoorde
,We zien elkaar weer" en vroeg zich af:
.Waarom gebruiken jullie dat meiske
niet.Het werd van toen af Radio
Oranje waarmee de BBC European Servi
ce in contact stond.
Vader Paerl schreef teksten op bekende
melodietjes. Eenvoudige teksten, niet
wars van een ondertoon, die velen in be
zet Nederland deden besluiten de moeite
en het risico te nemen op Radio Oranje
af te stemmen. De vertolkster Jetje
„meer was niet bekend. Ik had twee
broers en nog familie in Nederland. Men
mocht niet precies weten wie je was. Er
kon gedonder mee komen" werd een
begrip.
Het hoofdstuk Radio Oranje eindigde
voor Jetty Paerl in 1942. Het Vrouwelijk
Hulp Korps werd in Ei geiand opgericht.
Jetty vertrok naar Wolverhampton, kreeg
instructies en werd klaargestoomd om in
bevrijd gebied te gaan werken. In novem
ber 1944 landde ze met een drietonner in
België en trok kort daarna het zuiden van
Nederland binnen. „Af en toe vlogen de
kogels om je oren" weet ze zich nog te
herinneren. Het was niet het avontuur dat
haar trok. „Het was meer de „next best"
wat je kon doen in plaats van met het
geweer te lopen" zegt ze over de tijd, die
haar confronteerde met de ellende die de
oorlog te weeg had gebracht.
Al spoedig ontdekte men, dat de hard
werkende Jetty Paerl „het meissie was
dat voor Radio Oranje had gezongen".
Grote steden engageerden Jetty Paerl in
de bioscooptheaters. Een geweldige tour
nee volgde. Ze zong bij het orkest van
Dolf van der Linden, Tom Erich, bij Les
gars de Paris en Frans van Cappellen.
In 1958 trouwde ze met tekenaar Kees
Bantzinger. 't Schatje, troetelnaampje
van dochter Anne-Rose (11), kwam in
haar leven. Jetty Paerl vestigde zich met
haar gezin in Amstelveen en besloot de
showbusiness op te geven. Een «nodig
moeten", hiermee doelend op 'n verschijn-
nen in radio- en tv-programma's, heeft
Jetty Paerl nooit gekend.
„Het Dorp" open. Op vrijdag 29 en za
terdag 30 mei wordt „Het Dorp" Arnhem,
dat dan geheel afgebouwd zal zijn, offi
cieel in gebruik genomen. Burgemeester
Roeien van Arnhem zal het dorp op de
eerste dag openen als nieuwe wijk van
Arnhem. Op de tweede dag zal het dorp
door de minister van Cultuur Recreatie
en Maatschappelijk Werk, dr Klompé, in
gebruik gesteld worden als nationaal pro
ject. Eén en ander zal gepaard gaan met
een aantal festiviteiten.
