„BEVRIJDE KERKEN" IN V.S.
BESTRIJDEN ESTABLISHMENT
VAN HIER EN DAAR IN EN RONDOM DE KERKEN -
Apostel Marion G. Romney was in Nederland
Niet hopeloos
Gemengd huwen
is toegenomen
Niemöller uit
Vredesconferentie
Wereldvoedselprogramma
Nieuwe kerk in Utrecht
ZATERDAG 30 MEI 1970
Erbi)
16
(Van onze correspondent, mr. H. L. Leffelaar)
WASHINGTON Drie jaar geleden, op een bijeenkomst in Dallas,
werd door een priester van de episcopaalse kerk voor het eerst de term
„ondergrondse kerk" gebruikt. Deze priester, Malcolm Boyd, omschreef
de term als een revolutionaire beweging, die een grondige verandering
wilde aanbrengen in de officiële kerk. Hoewel bet begrip „ondergrondse
kerk" onmiddellijk ingang vond en ook nu nog wordt gehanteerd, blijkt
drie jaar later, dat de versnelde radicalisering van de Amerikaanse samen
leving ook Boyds formulering al heeft achterhaald
Radicale dienstbaarheid
Confrontaties
Tegen medeplichtheid
Postorderdominee
Katholieke tongentaai
Anti-bries
Blanco
465,- per cm
IÉ» it m - l
Nieuwe gebouwen
Intelligentie
Schoften en fariseeërs
Originaliteit
Evolutie
Een recente ontwikkeling, deels
voortgekomen uit de „ondergrondse
kerk," heeft geleid tot een nieuwe los
se kerkelijke groepering, die zich de
„Bevrijde kerken van Amerika"
noemt. Deze „kerken" zijn niet langer
ondergronds, maar zeer zichtbaar,
zeer militant, en nauw verweven met
de radicale progressieve stromingen
die de VS beroeren.
De ondergrondse kerk, die Malcolm
Boyd bedoelde, was (en is ten dele
nog), volgens de nieuwe kerkrebellen,
nooit veel meer dan een rooms-katho-
liek protest van voorbijgaande aard,
een protest dat voornamelijk gericht
was tegen de starheid van het rooms-
katholieke kerkelijke apparaat, en dat
zich uitte in „illegale" bijeenkomsten
aan huis, waar door sympathiserende
priesters een mis werd opgedragen
(een aantal van deze priesters werd
door hun bisschoppen geschorst of ge
disciplineerd).
Naar schatting waren (zijn?) er een
2500 van zulke groepen in Amerika, die
in het „geheim" bijeenkwamen, vaak
onder leiding van leken, en meestal
niet groter dan twintig gezinnen per
groep. Zulke bijeenkomsten vinden
nog steeds plaats en ze hebben tot re
sultaat gehad dat er nu in zes van de
154 bisdommen in de Verenigde Sta
ten met goedvinden van de bisschop
speciale parochies zijn geschapen. De
ze zogenaamde „zwevende" parochies
hebben geen vaste plaats van bijeen
komst en zijn niet gebonden aan de
gebruikelijke parochiegrenzen. De
diensten worden soms bijgewoond
door protestanten of buitenkerkelijken
en bediend door een priester die door
de groep zelf wordt uitgezocht.
Maar de introductie in 1967 van het
begrip „ondergrondse kerk" (dat
overigens niet gespeend is van roman
tiek) was tegelijkertijd voor anderen,
meest niet-katholieken, die zich ook
onbehagelijk voelden in de officiële
kerken, de doorbraak naar een nieuwe
ontwikkeling. De frase „ondergrond
se kerk" maakte hun duidelijk dat zij
niet alleen waren in hun critiek dat
de kerken het contact hadden verloren
met de schrijnende sociale problemen
van de ghetto's, Vietnam, de armoede,
de verontreiniging van de menselijke
omgeving.
Voor deze anderen, die zich niet in
de eerste plaats bekommerden om een
structurele verandering van hun ker
ken, werd de „Free Church" in Ber
keley, Californië, geleidelijk een mid
delpunt.
Prof. John Pairman Brown, hoogle
raar in de christelijke ethiek aan de
Church divinity school of the Pacific
in Berkeley en lid van de „Free
Church,' 'omschrijft deze nieuwe be
weging van de bevrijde kerken als
„radicale dienstbaarheid." Deze be
vrijde kerken hebben geen centrale
organisatie, maar bestaan uit een 150
lokale groepen, die ieder op hun eigen
terrein werkzaam zijn in de proble
men die in hun gebied urgent zijn.
Deze groepen zijn even zichtbaar
als de Free Church in Berkeley, zegt
prof. Brown. Ze zijn militant betrok
ken bij de sociale problematiek van
het land. Ze zijn voorvechters van
DE ZWEEDSE criminalisten heb
ben zich vergist, toen zij de koning
van de uitbrekers Thore Kratz voor
een hopeloos geval verklaarden. Men
kan hun echter deze vergissing niet
verwijten, want gedurende de acht
tien jaren die deze achtendertig-jarige
in de verschillende Zweedse gevange
nissen doorbracht, wist hij er zesen
twintig maal uit te breken. Nu is deze
misdadiger eigenaar van een zaak in
verlichtingsartikelen en neonlampen,
hetgeen hem in de gelegenheid stelt
als evangelist werkzaam te zijn. Kort
voor hij in de gevangenis te Karlstad
zijn laatste strafdagen uitzat, had hij
een visioen. Jezus verscheen hem,
sprak hem toe en bevrijdde hem niet
alleen van zijn haat tegen de maat
schappij, maar ook van zijn versla
ving aan narcotische middelen en ni
cotine. Natuurlijk namen de gevange
nisleiding en zijn medegevangenen
hem niet serieus, toen hij dit gezicht
meedeelde. Allen waren ervan over
tuigd dat hij toneel speelde. Doch op
het ogenblik kunnen zij de gevange
nisdirecteur met de voormalige gevan
gene in de Filadelfia-gemeente (pink
sterkerk) aantreffen. Kratz bracht
zijn vroegere directeur tot de Heer.
Verschillenden van zijn goede beken
den uit de gevangenis, die allen als
misdadigers te boek stonden, zijn
Kratz gevolgd en goede burgers ge
worden.
(WORT UND GEIST)
RIK VALKENBURG
rechtvaardigheid, van de vrede in
Vietnam. De meesten hebben een ge
meenschap van ghetto-bewoners, van
jongeren die geen aansluiting meer
hebben met de maatschappij. Zij age
ren op politiek gebied, organiseren so
ciale diensten en ze worden met tegen
zin gefinancierd door de officiële ker
ken omdat deze zich schuldig voelen
dat ze er zelf niets aan doen.
Deze „zichtbaarheid" heeft voor een
van deze „kerken" in Berkeley, die
samenwerkt met de radicale jongeren,
tot herhaaldelijke confrontatie met de
politie geleid, waarbij het hoofdkwar
tier met traangas werd bestookt en ar
restaties werden verricht. De leider
van deze groep is de episcopaalse
priester Richard York, die verleden
jaar in Berkeley een mars van 30.000
deelnemers leidde naar het „Park van
het volk."
De ontwikkeling van deze nieuwe
kerkelijke beweging hangt nauw sa
men met de opkomst van de vredes
demonstraties tegen de oorlog in
Vietnam, en met de komst van de hip
pies. Prof. Brown: „Naarmate de cri
sis over de oorlog de samenleving nog
meer uitholt en de crisis van de ghet
to's en die van het geweld voortduren,
raken steeds meer jongeren ver
vreemd van het land. Deze hippies zijn
een vrijwillig proletariaat geworden.
Ze hebben een instinctief begrip van
wat er fout is. Ze zijn zo vervreemd
en zo gefrustreerd door de onbuig
zaamheid van de Nixon-regering, dat
ik vrees dat bijvoorbeeld de bomaan
slagen in omvang zullen toenemen. De
weathermen (de militante fractie van
de studenten voor een democratische
samenleving, die in verband wordt ge
bracht met de aanslagen) zullen nog
lange tijd actief zijn. Dat is een wet
van Meden en Perzen. Maar hun tac
tiek zal waarschijnlijk veranderen. Er
zijn ook geen lange hete zomers in
de ghetto's meer bijvoorbeeld. De din
gen veranderen op het ogenblik zeer
snel, maar het geweld zal niet ver
dwijnen."
Prof. Brown legde er de nadruk op
dat de bevrijde kerken geen anarchis
tische beweging zijn, noch sectarisch.
„Wij verwerpen de officiële kerk als
zodanig niet, maar de exploitatieve
structuur ervan. Wij zien de bestaande
kerken niet als dood, maar wij zijn
tegen de medeplichtigheid van de be
staande structuur aan het georgani
seerde, officiële geweld. Wat er met
de bevrijde kerken in opkomst is, is
een tegenstructuur op dezelfde manier
waaropi nieuw-links in Amerika is ge
groeid. Wij geloven dat we een slechte
regeringsvorm hebben en een slecht
economisch systeem, en wij willen
proberen daarvoor betere methoden te
vinden."
De bevrijde kerken (waarvan on
langs een gids werd gepubliceerd) be-
bestaan voornamelijk uit blanke groe
pen. Aan de top stonden aanvankelijk
wel enkele leiders van negergroepen
en die van de Spaans-Mexicaanse min
derheden, maar deze afzonderlijke be
wegingen hebben hun eigen program
ma s en doeleinden. Het werkterrein
van de bevrijde kerken is wat prof.
Brown de „zones van ontevredenheid"
in de Amerikaanse samenleving
noemt: ghetto's, plattelandsarmoede.
dienstweigeraars.
Prof. Brown gelooft dat, hoewel er
naar zijn mening binnen vijf jaar een
poging gedaan zal worden om de be
vrijde kerken in een organisatie onder
te brengen, de toekomst ligt in een
soort separatistische eenheid. Hij voor
ziet dat het separatisme dat door
steeds meer negergroepen wordt voor
gestaan (en niet in het minst ten ge
volge van de door de Nixon-regering
op gang gebrachte polarisatie van het
land) veld zal winnen. Dit zal volgens
hem uiteindelijk tot een reekst ern
stige confrontaties met het „establish
ment" leiden. De kans dat de bevrijde
kerken uit overtuiging meegesleurd
zullen worden in het geweld is klein,
zegt prof. Brown, maar de kans is er.
Naast de andere radicale en ultra-
radicale groepen is de opkomst van
deze nieuwe christenen, die zich tot de
bevrijde kerken rekenen, een zoveel
ste teken aan de wand voor de onmid
dellijke en zorgelijke toekomst van
Amerika.
In 1968 bleken van de 1.200.000 hu
welijken in ons land er 175.000 te zijn
van een rooms-katholiek met een niet-
rooms-katholiek, ofwel 14,4 percent.
In 1915 was dit cijfer 14,7 percent. De
laatste jaren is er echter een sterke
stijging in het aantal kerkelijk gemengd
huwenden opgetreden. Op het ogen
blik schat men van r.k. zijde het aan
tal gemengd huwenden (r.k. met niet-
r.k.) reeds op 25 percent. In het zuiden
ligt het percentage laag (ca. 5 percent)
maar in Groningen en de randstad Hol
land overschrijdt het percentage het
landelijk gemiddelde.
De vredesvoorvechter dr. Martin
Niemöller is uit de Praagse chr. Vre
desbeweging' gestapt en heeft in het
bijzonder zijn medewerking in West-
Duitsland opgezegd. Hij liet het West-
duitse regionale comité weten moeilijk
te kunnen kiezen tussen dit comité,
dat zich evenals het Nederlandse
comité onder voorzitterschap van prof.
dr. J. de Graaf keerde tegen de
huidige pro-Russische leiding van
„Praag" en het Duitse minderheids
comité, dat de bezetting van Tsjecho-
slowakije en de weinig afwijzende
reactie daarop van oostelijke kerkelij
ke voormannen als Nikodim van Mos
kou liever geen roet wil laten gooien
in het Oost-Westeuropese christelijke
vredesgesprek van de Praagse confe
rentie. Dr. Niemöller blijft wel paci
fistisch actief.
i
Het Wereld Voedsel Programma treedt samen met de Verenigde Naties en de
FAO als sponsor op voor een bebossingsprogramma in Paraguay. Het heeft
hiervoor een gift gekregen van Christian Aid in Groot-Brittannië. De foto
toont een technicus van de FAOdie zaailingen inspecteert in een kas.
VERSLAGGEVER Rick Carroll (26
jaar) van de San Jose News in Cali
fornië heeft behalve zijn perskaart
ook een certificaat, dat hem tot domi
nee stempelt. Hij kreeg het per post
thuisgestuurd na een simpel verzoekje
en storting van een bedrag. Daarna
onthulde hij in zijn krant de handel
in deze certificaten.
Het bleek, dat ene Kirby J. Hensley
uit Modesto op deze manier meer dan
40.000 inwoners van Californië domi
nee had gemaakt. Achtergrond: een
dominee wordt niet opgeroepen voor
dienst in Vietnam. Carroll ontdekte
nog meer voordelen. De postorder-do
minee betaalt minder belasting en la
gere tarieven in ziekenhuizen en ho
tels en kan voor halve prijzen rei
zen per trein en vliegtuig. Carroll:
„Deze kaart is heel wat handiger dan
een perskaart".
(DE JOURNALIST)
DE NIEUWE „tongenbeweging" in
de Verenigde Staten heeft zich niet be
perkt tot de protestantse denomina
ties, maar heeft ook de rooms-katho-
lieke kerk aangegrepen. De laatste
twee jaren zijn minstens 30.000 katho
lieken in deze beweging terechtgeko
men. Zij begon in een studentenbij
eenkomst aan de Duquesne-universi-
teit te Pittsburg en greep als een
prairie-brand om zich heen. Zelfs de
Amerikaanse Bisschoppenconferentie
te Washington heeft zich ermee bezig
gehouden. De theologische commissie
heeft een resolutie voorbereid, die wel
zeer ruim van opvatting was en door
de meerderheid der bisschoppen aan
vaard werd. Men is wel niet zo erg
gelukkig met het verschijnsel der glos-
solalie, maar kan het tongenspreken
toch niet verbieden, omdat het bij de
eerste christenen veelvuldig voor
kwam. Ook al zou zelfmisleiding niet
uitgesloten zijn, dan nog moet men
de Heilige Geest door voorschriften
niet tegenhouden. Daarom moet men
ten opzichte van deze nieuwe bewe
ging een afwachtende houding aanne
men en in geen geval er negatief te
genover staan.
(SCHWEIZERISCHE EVANGELISCHE
PRESSEDIENST)
HET FEIT dat een groot percenta
ge van de dienstweigeraars van de
kweekschool komt is te begrijpen als
men bedenkt dat deze jongens opge
leid worden tot autoriteiten, namelijk
onderwijzers. Zij worden dus eigenlijk
in hun opleiding al direct geconfron
teerd met de irrationaliteit van het
gezag, in dit geval dus het gezag van
de onderwijzer. In hun opleiding kij
ken ze achter de schermen van de
autoriteitenfabriek, terwijl jongens
die niet op de kweekschool zitten al
leen maar tegen dat scherm op mogen
kijken. Zonder dit verder te analise-
ren kan men wel stellen, dat er een
duidelijk positief verband is tussen de
anti-autoritaire bries die door Neder
land waait ,de kweekschool en het
dienstweigeren.
(CHRISTELIJK SCHOOLBLAD)
AAN EEN predikant werd eens ge
vraagd welk boek na de bijbel voor
hem het belangrijkste was. Glim
lachend haalde hij een multimap met
blanco losse bladen uit zijn bureau.
De vrager keek verwonderd en zei:
„Maar er staat niets op". „Daar gaat
het juist om, ik zal het u uitleggen.
Dikwijls krijg ik bezoek van mensen,
die zogenaamd voor iets anders ko
men, maar dan blijkt dat zij komen
klagen over een broeder of zuster.
Dan haal ik dit boek tevoorschijn en
vraag of zij het nog eens willen her
halen, zodat ik het op kan schrijven
en zij het daarna ondertekenen. Tot
nu toe zijn allen teruggekrabbeld als
zij dit hoorden. Ook voor mijzelf is
dit belangrijk geweest. Als ik op het
punt stond over iemand te oordelen,
vroeg ik mijzelf af of ik mijn klacht
zou willen opschrijvenen onderteke
nen. Dit alles heeft mij geholpen om
vergevingsgezind en mild te zijn.
(GOUDEN SCHOVEN)
Ouderling Marion G. Romney, gebo
ren 19 september 1897, dus bijna 73
jaar oud en bijzonder vitaal, heeft tus
sen 8 en 18 mei een bezoek aan ons
land gebracht.
Apostel Romney maakt deel uit van
de Raad der Twaalf Apostelen van de
Kerk van Jezus Christus van de Hei
ligen der Laatste Dagen.
- xYs
Marion Romney
Deze kerk, die thans ongeveer drie
miljoen leden telt, verspreid over de
gehele wereld, heeft haar hoofdzetel
in Salt Lake City, Utah. Van de be
volking van Utah is meer dan twee
derde „Mormoon". Van daaruit wordt
toezicht uitgeoefend op de duizenden
kerkelijke gemeenschappen in de we
reld. Hun tegenwoordige president en
profeet is Joseph Fielding Smith, die
in zijn veelomvattende taak wordt bij
gestaan door twee raadgevers. In ge
zag volgt hierop de Raad der Twaalf
Apostelen, waarvan apostel Romney
dus deel uitmaakt.
Zijn bezoek aan Nederland gold dit
keer in de eerste plaats de inwijding
van twee nieuwe kerkgebouwen in Gro
ningen en Utrecht: in Groningen op 10
mei; in Utrecht op 17 mei.
Daarnaast heeft apostel Romney el
ke avond een samenkomst op* het
hoofdkantoor in Huizen (N.H.) gehad
met hoofden van onderorganisaties
van de Nederlandse en Belgische zen
ding.
De buitengewone groei van deze
kerk is hoofdzakelijk te danken aan
het succesrijke zendingsprogramma,
dat in de gehele Verenigde Staten en
in de meeste andere landen van de
vrije wereld werd georganiseerd. Elk
jaar accepteren duizenden jongens en
meisjes vrijwillig het op hen gedane
beroep om voor een periode van twee
jaar zendeling(e) te zijn.
Zij doen dit voor hun eigen rekening
of worden daarbij door familie of
vrienden geholpen. Na beëindiging
van hun zending worden zij eervol van
hun taak ontheven en keren zij in het
normale leven terug. Ongeveer 13.000
vastberaden jongemannen en jonge-
vrouwen zijn nu als zendeling werk
zaam.
Beroepsgeestelijken kent deze kerk
niet. De algemene plaatselijke ambte
naren zijn naar wereldse opvatting le
ken en ontvangen voor hun diensten
geen kerkelijke vergoeding.
Behalve de nieuwe kerkgebouwen die
nu in de maand mei in Groningen en
Utrecht zijn ingewijd, verrijzen er
gaandeweg overal ter wereld waar
zich Mormonen bevinden kerkgebou
wen, soms van bescheiden omvang,
soms ook grotere, naar gelang van het
aantal leden. Ook in Haarlem zjjn al
sinds geruime tijd onderhandelingen
gaande met de gemeente over aankoop
van grond in Schalkwijk C voor de
nieuwbouw van een kerk. Deze onder
handelingen bevinden zich thans al in
een vergevorderd stadium, zo werd
ons van bevoegde zijde uit kringen
van de Mormonen medegedeeld.
Dadelijk nadat de koopakte is geslo
ten zal met de bouw van een kerk in
Schalkwijk worden begonnen. De le
den in Haarlem en omgeving van de
kerk van Jezus Christus van de Heili
gen der Laatste Dagen zien daarnaar
reikhalzend uit.
„De heerlijkheid Gods is intelligen
tie". Deze woorden zijn in het „mor
moons" geloof een fundamenteel be
grip. Aangespoord door dit ideaal
streeft deze kerk ernaar haar leden
individueel kennis en wijsheid bij te
brengen en daarom hecht zij dan ook
zoveel waarde aan het onderwijs. In
gebieden waar vele leden woonachtig
zijn heeft de kerk hogescholen en uni
versiteiten (Brighan Young Universi
ty met 24.000 studenten), waar onder
richt wordt gegeven in humaniora en
natuurwetenschappen.
Ook muziek maakt een belangrijk
deel uit van het cultureel en godsdien
stig leven van de leden. In elke
„mormoonse" gemeente wordt gezon
gen. Er zijn duizenden koren en ande
re zang- en muziekgezelschappen. Het
beroemdst is wel het Mormoons Ta
bernakelkoor uit Salt Lake City, met
maar liefst 375 leden. Dirigent is Ri
chard P. Condie.
BEP ANDREAS.
UIT HET dagblad „De Rotterdam
mer": Het Nieuw Israël Museum
heeft een nieuwe Dode-Zeerol gekre
gen. Het is de langste die tot nu toe
gevonden is (860 centimeter). De voor
lopige naam is de „Tempelrol" .De
rol werd voor ruim vierhonderddui
zend gulden gekocht van Khali Iskan-
der Sjanin, een antiquair in Bethle
hem na twee jaar onderhandelen. De
ze antiquair heeft al eerder via ille
gale kanalen en naar wordt aangeno
men met instemming van de Jordaan
se regering, Dode-Zee-rollen aan Is
raël verkocht. Het bestaan van de rol
was al zeven jaar bekend. Voor Is
raël is wat in de rol geschreven staat
uiterst actueel. De rol, die uit de
tweede eeuw vóór Christus dateert,
behandelt de mobilisatie van Israël
als vijandelijke troepen naar Jeruza
lem opdringen. In het vroegere Jor
daanse deel van Jeruzalem zijn ver
der overblijfselen gevonden van een
fort, dat waarschijnlijk gebouwd is
door koning Josia (omstreeks 600 jaar
vóór Christus). Men deed deze ontdek
king op de „Franse heuvel". Op deze
plaats is een park geprojecteerd.
OP HUISBEZOEK vroeg de predi
kant aan iemand waarom hij toch
nooit naar de kerk ging. Na een
paar keer om de zaak heengedraaid
te hebben zei hij vinnig, toen op een
eerlijk antwoord werd aangedrongen:
Nou goed, dan zult u het weten ook.
Ik ga zondagsochtends met mijn hond
wandelen in de duinen omdat het daar
zo heerlijk stil is, want op dat uur
zitten alle schoften opgeborgen in de
kerk". Slagvaardig antwoordde de
de predikant: „Dat klopt, broeder,
want buiten de kerk lopen de fari
zeeërs te mompelen: Ik dank u God,
dat ik niet ben als die lui in de kerk".
IN EEN plattelandsgemeente sprak
een dominee vurig tot zijn toehoorders
waaronder een zeer belezen land
bouwer. Middenin het betoog onder
brak deze de spreker: „Dominee, dat
hebt u van(hij noemde de naam
van een bekend theoloog). Even ver
flauwde het enthousiasme van de pre
dikant, maar spoedig hervond hij zijn
ritme, totdat de man weer opstond en
luid sprak: „Dominee, dat hebt u van
(naam van een andere theoloog).
Het gezicht van de sermoenist ver
gramde even, maar toch ging hij on
verdroten verder, totdat hij weer ge
ïnterrumpeerd werd door dezelfde per
soon met het vernietigende: „Domi
nee dat hebt u vanNu vond de
kanselredenaar het welletjes en riep:
„Koster, verwijdert u deze man
evenPrompt reageerde de land
bouwer: „En dat hebt u van uzelf,
dominee!"
ZEVENTIG JAAR geleden kwam de
dominee op huisbezoek met een hoge
hoed; veertig jaar geleden kwam hij
op de fiets, twintig jaar geleden op
de motor, tien jaar geleden met de
auto. En nu komt hij niet meer.
(ALG. DOOPSGEZIND WEEKBLAD)
