Prof. dr. A. A. Haspels stelt
de pilgebruiksters gerust
Prof. dr. A. A. Haspels
ZATERDAG 13 JUNI 1970
Erbij
15
W eerstanden
Controle nodig
Bijwerkingen
Gezwellen
Trombose
Geelzucht
Libido
Nieuwe methoden
(Van een onzer redacteuren)
DL UTRECHTSE hoogleraar in de gynae
cologie prof. dr. A. A. Haspels vindt de paniek
die de laatste maanden is ontstaan over de
„pil" volkomen ongegrond. Hij zegt dat de pil
mits onder deskundig toezicht gebruikt
voor een zeer grote categorie vrouwen beslist
het aangewezen voorbehoedmiddel is en blijft.
Die paniek is voor een deel veroorzaakt door
het „anti-pil-boek" van de publiciste Barbara
Seaman. In Amerika, waar het boek zelfs aan
leiding gaf lot een hearing van de Senaat,
daalde ten gevolge van de onrust het pilge
bruik met 18 percent. Nederland begint thans
ook duidelijk in de ban van Barbara Seaman
te raken. „Wij worden", aldus prof. Haspels,
„overstroomd met enerzijds bange telefoon
tjes van patiënten en anderzijds met abortus-
aanvragen van vrouwen die zo maar midden
in een cyclus met de pil zijn gestopt en daar
op prompt zwanger zijn geworden".
HETZE TEGEN DE PIL IS
VOLKOMEN ONGEGROND
MET NADRUK wil prof. Haspels
stellen dat aan het gebruik van de pil
voor zover bekend geen grote risico's
verbonden zijn, mits er een goede me
dische begeleiding aanwezig is. Zo
lang het ideale voorbehoedsmiddel nog
niet gevonden is blijft de Utrechtse
hoogleraar de pil (verreweg het be
trouwbaarste voorbehoedsmiddel) dan
ook propageren.
PROF. HASPELS vindt het niet
vreemd dat de pil hier en daar nog
forse weerstand oproept. Hij herinnert
eraan dat ook „de mensen die des
tijds met het condoom zijn gekomen
in de ban zijn gedaan, dat de Duit
se arts die het pessarium „uitvond"
in zijn land uit de vereniging van art
sen werd gestoten, en de „uitvinder"
van het spiraaltje uit de Duitse gy-
naecologenvereniging. Waarmee bij
zeggen wil dat de invloed van mensen
die om wat voor reden dan ook te
gen anticonceptie zijn, altijd ver heeft
gereikt en nog steeds tamelijk ver
reikt.
Wanneei' b.v. een kinderloze vrouw,
die een tijdje de pil heeft gebruikt,
zwanger wil worden en het lukt niet,
dan geven deze mensen onmiddellijk
de pil de schuld. Voor de hand lig-
gender is echter dat de vrouw be
hoort tot de tien percent onvrucht
bare huwelijken.
DAT VROUWEN die de pil gebrui
ken snel verouderen, is volgens prof.
Haspels volkomen uit de lucht gegre
pen. Volgens hem bewijst het feit,
dat bij verreweg de meeste vrouwen
de eierstokken onmiddellijk na het
staken van het pilgebruik weer gaan
werken, dat van een snelle veroude
ring geen sprake is:
„Bij het gebruik van de pil (een ovu
latieremmer) zijn net zoals tijdens
een zwangerschap de eierstokken
„stilgelegd", In ontwikkelingslanden,
waar aan geen enkele vorm van anti
conceptie wordt gedaan, zijn de mees
te vrouwen permanent zwanger of
hebben zij een kind aan die borst. Zij
ovuleren doorgaans maar 20 keer in
hun leven, terwijl zij „in theorie"
rond 300 ovulaties hadden kun
nen hebben. Van een snelle veroude
ring is bij deze vrouwen bij wie net
zoals bij de pilgebruiksters de eier
stokken dus vrijwel nooit „werken"
geen sprake".
WAAR HET prol Haspels om gaat
is dat bij pilgebruik de medische be
geleiding zo goed moet zijn dat het
kleine percentage vrouwen dat beter
op een ander middel kan overgaan
(bijv. wegens verhoging van de
bloeddruk) er snel wordt uitgehaald.
De halfjaarlijkse controle dient te
bestaan uit een inwendig onderzoek,
meting van de bloeddruk en onderzoek
van de urine op suiker en eiwit, en
bij voorkeur van de borsten.
PROF. HASPELS gelooft dat vrou
wen die die pil of ook het spiraaltje
gebruiken, beter beveiligd zijn tegen
baarmoederkanker dan vrouwen die
een voorbehoedsmiddel toepassen
waarbij geen regelmatige medische
controle is voorgeschreven: „Doordat
de baarmoedermond halfjaarlijks be
keken wordt en er soms een uitstrijk-
je wordt gemaakt, kan een eventuele
baarmoederkanker doorgaans ontdekt
worden in een stadium dat er nog een
goede behandeling mogelijk is".
BIJWERKINGEN van de pil, zo in
een rijtje onder elkaar gezet kunnen
de indruk wekken dat het toch wel
om een uitermate gevaarlijk middel
gaat. Prof. Haspels wuift de bezwa
ren allerminst weg, maar stelt aan de
andere kant, dat vrijwel elk medicijn
heel wat bijwerkingen heeft. Het gaat
echter, zoals met alles, om de afwe
ging van belangen.
Prof. Haspels: „Aspirine kan maag
bloedingen veroorzaken. Saridon kan
(in hoge doseringen) nierbeschadi
ging veroorzaken. LSD geeft chromo
soomveranderingen in eicellen die nog
geproduceerd moeten worden. Enige
tijd na LSD-gebruik kun je daardoor
nog een kind krijger met aangeboren
afwijkingen. Dat vind ik nu een reden
Om de persoon van dr. A. A. Has
pels, die in bijgaand interview stel
ling neemt tegen de „onrustzaaiers
rond de anticonceptiepil", is ander
half jaar geleden nogal wat te doen
geweest. Najaar 1968 zette het be
stuur van de medische faculteit in
Utrecht hem als eerste op de voor
dracht voor de opvolging van prof.
W. Plate, die begin 1969 met pen
sioen zou gaan. Bijna de helft van de
280 Nederlandse vrouwenartsen on
dertekende toen een aan de minister
van Sociale Zaken en Volksgezond
heid gericht adres waarin geprotes
teerd werd tegen die voordracht, en
wel op grond van het feit dat dr.
Haspels op dat moment (november
1968) nog slechts acht maanden als
gynaecologisch specialist geregis
treerd stond, hetgeen volgens de
adressanten te kort is om behalve
studenten ook specialisten op te lei
den. Officieel geldt als richtlijn daar
toe 5 jaar. maar faculteit en cura
toren van de Utrechtse rijksuniver
siteit baseerden zich bij hun voor
dracht op de uitzonderingsclausule
met betrekking tot „speciale be
kwaamheden en bijzondere omstan
digheden". De deining bereikte na
Kerstmis 1968 haar hoogtepunt met
het vertrek van enkele leden van
prof. Plate's wetenschappelijke staf
die niet onder dr. Haspels wilden
werken. Maar deze laatste werd uit
eindelijk toch benoemd. Reeds in
zijn inaugurele rede, in mei 1969, gaf
hij blijk van een zeer vooruitstre
vende visie, o.a. door te pleiten voor
abortus-commissies in alle Neder
landse ziekenhuizen. In het jaar dat
sindsdien verstreken is, schijnt prof.
Haspels, die voor zijn specialisatie
vele jaren als arts in India, Ghana
en andere tropische landen werkte,
zijn gezag als topgynaecoloog en
hoogleraar in Utrecht, althans bin
nen de faculteit afdoende te hebben
bevestigd.
om LSD te verbieden, ook in de psy
chiatrie, of het moet gaan om een
vrouw boven de vijftig. In de ge
slachtsrijpe leeftijd moet het echter
een verboden middel zijn, net zoals
bijvoorbeeld „Softenon"
PROF. HASPELS gelooft dat veel
mannen en vrouwen op het ogenblik
behoefte hebben aan een duidelijk,
niet-emotioneel geladen overzicht van
de bijwerkingen van de pil. Om aan
dat zeer gerechtvaardige verlangen te
voldoen heeft hij een dergelijk over
zicht voor ons samengesteld.
De Utrechtse hoogleraar was on
langs in New York op het zesde we
reldcongres der gynaecologie, waar
uitvoerig over de pil is gesproken.
Zijn overzicht, dat hieronder volgt, be
vat de conclusie van de werkgroep
van artsen die zich over die gehele
wereld speciaal met anti-conceptie be
zighoudt:
„Het verband tussen het gebruik
van de pil en het optreden van trom
bose wordt aangenomen. Deze compli
catie is echter zeer zeldzaam.
De werkgroep was het erover eens,
dat bij vrouwen met een trombose in
de voorgeschiedenis, een ernstige
hartziekte of bepaalde bloedziekten de
pil niet moet worden voorgeschreven
als andere methoden van geboortere
geling acceptabel zijn.
Het is in dit verband aanbevelens
waardig, zes weken voor een grote
operatie en tot twee weken erna een
andere vorm van geboorteregeling te
adviseren".
„De kans op trombose zonder ge
bruik van de pil vertoont grote geo
grafische variatie. Algemeen werd
aangenomen, dat in plaatsen waar wei
nig trombose voorkomt (vele tropische
gebieden) ook de kans op trombose
complicaties klein is".
„De onlangs door de Britse „com
missie voor de veiligheid van genees
middelen" gegeven adviezen (door de
Nederlandse hoofdinspectie voor de
Volksgezondheid voorzichtiger en be
ter geformuleerd) dienen te worden
opgevolgd. Dit houdt in, dat men bij
voorkeur een pil zal geven met min
der dan 100 microgram oestrogenen".
„Echter waren de congressisten het in
New York erover eens dat een aantal
vrouwen op de lage dosering oestro
genen bijwerkingen ral krijgen zoals
tussentijds bloedverlies, zodat het ver
antwoord is, zo nodig, de hoge dose
ring voor te schrijven".
Hoe groot is nu het riciso van
trombose en embolie?
„Afhankelijk van de leeftijd kan
men per jaar 1,5 3 sterfgevallen
per 100.000 vrouwem die de pil ge
bruiken verwachten. In Nederland is
de moederlijke sterfte bij zwanger
schap en geboorte 21 sterfgevallen
per 100.000 geboorten per jaar".
„Om het voor mijn patiënten duide
lijk te maken: het gevaar dat men
loopt bij één zwangerschap staat ge
lijk met 6-12 jaar pilgebruik".
Kan men het door de pil veroor
zaakte trombosegevaar verminderen?
„Ja, door een halfjaarlijks onder
zoek door een arts. Deze dient zich
zorgvuldig met de voorgeschiedenis
van de patiënte bezig te houden en
b.v. speciaal te letten op eventuele
vroegere trombose en verergering van
spataderen.
Er is een aanwijzing dat gezwel
len van de baarmoeder minder voor
komen bij pilgebruiksters.
„De pil bestaat uit twee stoffen, de
oestrogenen en de progestagene stof
fen. De laatsten worden als genees
middel bij sommige soorten kanker
van de baarmoeder gebruikt. Sommi
ge borstgezwellen groeien bij gebruik
van hormonen, andere worden juist
kleiner. Vandaar het reeds lang gele
den advies, geen pil te geven aan
vrouwen die een gezwel van de borst
hebben of gehad hebben. Uit voorzich
tigheid laten wij dit advies zowel voor
kwaadaardige, als voor goedaardige
gezwellen gelden".
Mogelijke aangeboren afwijkin
gen?
„Er bestaat geen aanwijzing dat
de pil in de tegenwoordig gegeven do
sering enig ongunstig effect heeft op
kinderen, geboren uit moeders die
met de pil zijn opgehouden, uit vrou
wen die zwanger werden tijdens het
gebruik van de pil of van moeders die
hun baby's borstvoeding geven'.
Borstvoeding (lactatie)?
„Er zijn aanwijzingen dat tablet
ten die oestrogenen bevatten, een on
gunstig effect kunnen hebben op de
produkfie van melk in de borstklie
ren. De progestagenen alleen hebben
geen effect op de oroduktie van melk.
In de lactatie-periode treedt vaak
geen ovulatie (vrijkomen van eicel)
op. Toch kan men niet op een geboor
tebeperkende werking van de lactatie
rekenen en het is volkomen onbe
trouwbaar om te denken dat geen
zwangerschap kan optreden tot de
eerstvolgende menstruatie na de be
valling".
Hoge bloeddruk?
„In zeldzame gevallen is hoge bloed
druk geconstateerd door gebruik van
de pil. Dit werd reeds jaren geleden
in de Nederlandse vaklitteratuur ge
publiceerd. Na het staken van de pil
daalt de bloeddruk weer. Daarom is
controle van de bloeddruk bij iedere
pilcontrole noodzakelijk"
Geelzucht?
„Gevallen van geelzucht komen
Prof. dr. A. A. Haspels
voor bij patiënten die ook aan zwan
gerschapsgeelzucht lijden. Voor zover
wij weten is nooit blijvende schade
van deze geelzucht voorgekomen".
„De pil mag echter niet worden
voorgeschreven aan vrouwen die tij
dens een vroegere zwangerschap aan
deze soort geelzucht leden. Een vroe
gere hepatitis infectiosa is geen con
tra-indicatie om de pil te gebruiken"
Suikerziekte?
„Alle artsen waren het er over
eens, dat er veranderingen plaatsvon
den in de suikertolerantie bij sommi
ge vrouwen die de combinatiepil ge
bruiken. Deze veranderingen zijn ge
ring en verdwijnen meestal spoedig".
„Er zijn geen aanwijzingen dat de
diabetes vaak ontregeld zal worden
door gebruik van de pil. Wel is aan
vankelijk extra bloedsuikercontrole
gewenst en sommige suikerzieken heb
ben bij pilgebruik iets meer insuline
nodig".
Vruchtbaarheid na staken vitn Het
pilgebruik?
„Aanvankelijk dachten vele artsen
dat er na gebruik van de pil een ver
hoogde kans op zwangerschap zou be
staan. Men sprak van een „rebound
effect". Dit is nooit bewezen en ik ge
loof daar niet in. Enkele vrouwen met
onregelmatig, vaak gering bloedver
lies met lange tussenperioden hebben
na pilgebruik niet meer gemenstru
eerd. Op bijna 300 vrouwen die met
een klacht over amenorrhoe (geen
menstruatie) op onze hormoonkliniek
kwamen waren er slechts vier vrou
wen die de pil hadden gebruikt".
„Meestal gaan de ovaria weer wer
ken en wordt de vruchtbaarheid her
steld na stimulatie met geneesmidde
len waarover wij sinds enkele jaren
de beschikking hebben. Het is duide
lijk dat men een jong meisje niet de
pil moet geven alleen om haar men
struatie regelmatig te doen verlopen.
Is betrouwbare anticonceptie gewenst,
dan moeten voor en tegen goed over
wogen worden".
„De artsen in New York zagen geen
reden een pauze in te stellen na enige
tijd pilgebruik. In mijn eigen prak
tijk raad ik alleen vrouwen die nog
nooit zwanger zijn geweest, na twee
jaar een pauze aan In deze pauze
wordt de ochtendtemperatuur opge
nomen om de eerstvolgende ovulatie
vast te stellen".
Psychische afwijkingen?
„Veranderingen in gemoedsgesteld
heid en libido zijn beschreven. Zowel
veranderingen ten gunste als ten on
gunste werden door alle artsen ge
zien en zijn moeilijk in getallen ob
jectief weer te gven. In enkele geval
len was libidoverlies of een depressie
ve stemming een reden, de vrouw een
andere vorm van geboortenregeling
voor te schrijven".
„HET WERD tijdens de besprekin
gen in New York duidelijk dat de ver
schillende bijwerkingen van de pil
veroorzaakt schijnen te worden door
de oestrogene component. Hierom wa
ren de artsen het er over eens dat in
dien mogelijk een pil met een lage
dosis oestrogenen de voorkeur ver
dient (50 microgram ethinyl-oestra-
diol en 75 microgram mestranol).
„Er bestaat geen twijfel dat de pil
door velen wordt gebruikt en tot de
meest betrouwbare vormen van ge
boortenregeling behoort. Toch wijzen
wij erop, dat het maar één van vele
beschikbare methoden is. Velerlei me
thoden kunnen gebruikt worden onder
verschillende omstandigheden en ge
durende verschillende perioden in de
vruchtbare jaren."
„De ideale methode zonder bijwer
king is nog niet gevonden; de moge
lijk nadelen moeten worden afgewogen
ten opzichte van de voordelen."
„Bij de evaluatie van geschiktheid
van verschillende methoden van ge
boortenregeling is de doeltreffendheid
van de methode essentieel."
„Aan elke nieuwe vorm van anticon
ceptie worden hoge eisen gesteld, om
dat zij wat betrouwbaarheid betreft
met de pil moeten kunnen wedijveren.
Wat zijn de nieuwere vormen van
geboortenregeling?
m „De driemaandelijkse injectie; de
ze bevat alleen progestagene
stof."
„Een morning-after pill" die bin
nen tien uur na de samenleving
moet worden ingenomen en ook uit
progestagenen bestaat. Dit is een
nieuwe pil die steeds na een coi
tus moet worden gebruikt. Mo
menteel proberen wij uit te vinden
want de invloed van deze pil op
het menstruatiepatroon is. Waar
schijnlijk zullen er verschillen op
treden, afhankelijk van het aantal
coïtussen, dus het aantal pillen per
cyclus.
„Deze gestage ..morning after pill"
is dus weer een ander soort dan de
tot nu toe met succes gebruikte hoge
doses oestrogenen (gedurende vijf da
gen na een verkrachting of mislukte
anticonceptie in te nemen)."
Deze laatste vorm is echter niet als
routine te gebruiken; hij blijft gere
serveerd voor noodsituaties. Bij ruim
300 geregistreerde gevallen die hier
mee behandeld werden, kwam geen
zwangerschap voor.
„Bij vele patiënten is er door de
publicaties van de laatste tijd paniek
ontstaan. Zo'n paniek richt veel scha
de aan. Er zullen onvermijdelijk,
naast allerlei spanningen in huwelij
ken en relaties, ongewenste zwanger
schappen door ontstaan, met als ge
volg een toevloed van aanvragen om
abortus.
De conclusie is en blijft daarom
goëde controle is noodzakelijk!"
