IJmuider Courant
£en ex-Nederlander als
Nobelprijs-kandidaat
KOLFFS TRIOMF OVER DE DOOD
fh
(Door dr. J. Kater)
EIND 1943 ZAG IK hoe dr. Wil
lem Johan Kolff, toen internist in
Kampen, in het oude ziekenhuis al
daar een van zijn eerste kunstma
tige nieren gebruikte. Het was een
grote, met vloeistof gevulde bak
waarin een trommelvormige cilin
der ronddraaide. Om die cilinder
was een buis van cellofaan gewik
keld, waardoor het bloed van een
patiënt stroomde, die aan een ern
stige niervergiftiging leed. Dat
bloed kwam uit zijn polsslagader,
passeerde de „kunstnier" en keer
de door een ader in zijn lichaam
terug. Tijdens de passage door de
cellofaanbuis werden de giftige
stoffen, die in grote hoeveelheden
in zijn bloed zaten, door de wand
van die buis afgevoerd naar de
vloeistof in de trommel.
Intelligentorgaan
Bloed spoeling
Moeilijke keus
T huisdialyse
T ransplantatie
Voorbereiding voor een nier
transplantatie (academisch zie
kenhuis van Rome, 6 januari
1970), sinds enkele jaren de
ideale oplossing voor chronisch
nierlijden. Maar als de trans
plantatie mislukt kan men
ogenblikkelijk en zonder risico
voor de patiënt terugvallen op
de kunstnier, methode-prof.
Kolff.
Vóóraan
Erbij
;>-r im*
.«iw.ü*.»
KRIJGT WILLEM JOHAN KOI.FF dit najaar de Nobelprijs voor geneeskunde?
Hij is kandidaat voor die hoge onderscheiding Maar als hij uitverkozen wordt, gaat
de eer naar de Verenigde Staten Want prof. dr. VV. J Kolff, geboren en getogen in
Nederland, is sinds 1956 Amerikaans staatsburger, zoals zovele van onze grote ge
leerden die „over there" hun heil zochten, omdat ons kleine landje hun niet vol
doende armslag kon bieden.
EN ARMSLAG WAS wat Kolft nodig had voor zjjn vorsingswerk. Hij werkt thans
aan de universiteit van Utah in Salt Lake City mee aan een grootscheeps project
voor de ontwikkeling van kunstmatige organen, als directeur van het Institute for
Biomedical Research Wat niet wegneemt, dat hij zijn grootste vinding tot nu toe,
de kunstnier, in ons land geconstrueerd en toegepast heeft. En op verdienste van
die vinding die in de afgelopen 25 jaar duizenden anders ten dode gedoemde nier
lijders het leven redde is hij thans voorgrdragen vour de Nobelprijs 1970.
WILLEM JOHAN KOLFF, geboren in 1911 te Leiden, waar hQ in 1938 artsexamen
deed. was reeds als pril student bezeten van het denkbeeld, zo'n kunstnier te ont
wikkelen. Anderen waren daar in 1913 mee begonnen, maar zonder succes. Vóór
wereldoorlog U was iedereen wiens nieren onvoldoende functioneerden, een hopeloos
geval. Maar Kolff, rond 1940 internist in het Kamper ziekenhuis, experimenteerde
toen al met een zelfgebouwde „spoelmachinê" waarmee hij het bloed van nierlijders
hoopte te kunnen reiuigen. Aanvankelijk ook zonder succes, tot een bevrieud bio
chemicus hem wees op een toenmaals nieuw materiaal met bijzondere filterkwali
teiten: het cellofaan. Dat werd toen gebruikt bij de worstfabrikage en ook Kolff
maakte er „worsten" van: lange steriele buizen van cellofaan voor de oritgifting van
het bloed van nierlijders.
EIND 1942 was een bruikbaar prototype gereed en van maart 1943 tot juli 1944 be
handelde dr. Kolff in Kampen vijftien patiënten met zijn zogenoemde haemodialyse-
apparaat, waarvan er slechts een het overleefde. Pas in het jaar van de bevrijding
was de techniek vervolmaakt en kon hij zfju eerste, ten dode opgeschreven patiënte
het leven redden.
DAT ZIJN ER inmiddels ontelbaren geworden. Leven zonder nieren is mogelijk
geworden dank zjj prof. Kolff, die vorige maand in Nederland uitvoerig gehuldigd
is ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van zjjn reddende vinding. De wordings
geschiedenis daarvan is interessant genoeg om uitvoerig te worden doorgelicht. En
dat doet. op deze pagina, onze medische medewerker di J. Kater.
w
t/ii;,'
„LEVEN ZONDER NIEREN"
TIJDENS de twee dagen waarin deze
patiënt met de kunstnier verbonden
was, kon cp deze manier 74 gram van
de giftige stof ureum uit zjjn bloed
worden verwijderd. Het ging toen nog
allemaal heel primitief, en overal tegen
de muren en de zoldering van het ver
trek zaten bloedvlekken. Zo begon dr.
Kolff met zjjn vinding, de kunstmatige
nier en dat beeld heeft mij nooit ver
laten. Dank zij zijn pioniersarbeid kun
nen nu vele duizenden mensen als het
ware zonder nieren toch verder leven.
DE BELANGRIJKSTE nierfunctie
is het verwijderen van water, waarin
allerlei zouten en afvalprodukten van
de lichaamsprocessen zijn opgelost
Een miljoen kleine orgaantjes die
zich in de beide nieren bevinden zor
gen voor deze ingewikkelde functie.
Elk zo'n „nephros" bestaat weer uit
een fijn vaatkluwen en een zeer fijn
buisjesstelsel, die zowel een filtreren
de als een selectieve taak hebben. Na
dat in het vaatkluwen een zekere fil
tratie heeft plaatsgevonden. kiest"
het buisjesstelsel welke stoffen en
in welke hoeveelheden deze in de
urine worden doorgelaten of weer
agar het lichaam terugkeren.
DE NIER IS dus, zoals de fysioloog
Starling het uitdrukte ,,een intelligent
orgaan".
Wanneer de nieren niet goed wer
ken worden vocht en afvalstoffen in
het lichaam opgehoopt, raakt onze
mineraalhuishouding in de war: zij
„verzuurt" dit als het ware. Tenslotte
ontstaat niervergiftiging (uraemie),
waaraan de patiënt uiteindelijk ten
gronde gaat. De mens zou uitstekend
met één gezonde nier kunnen leven,
maar meestal worden beide nieren
tegelijk ziek. Dank zij het werk van
dr. Kolff is het nu mogelijk de taak
van de (zieke) nieren door een kunst-
nier te laten overnemen. Daarbij moet
een onderscheid worden gemaakt tus
sen de plotselinge, tijdelijke noodzaak
om de nierfunctie te vervangen en de
voortdurende, steeds terugkerende
noodzaak.
Het eerste geval treedt voorname
lijk op bij shock-toestanden, die bij
voorbeeld door een ernstig ongeval
onstaan. Dan daalt de bloeddruk zo
sterk dat die miljoen nierorgaantjes
hun functie niet kunnen verrichten.
Daardoor wordt teveel vocht tegen
gehouden, tezamen met alle andere
stoffen die het lichaam moeten ver
laten. Daardoor wordt dit in een snel
tempo vergiftigd, omdat het lichaam
tijdens die shock-toestand in feite zon
der nieren moet leven. Tn zulke om
standigheden kan de kunstnier levens
reddend werken, totdat de nieren van
het slachtoffer weer normaal functio
neren. Zij waren slechts tijdelijk bui
ten werking en meestal is deze toe
stand omkeerbaar.
Daarnaast zijn er de veel talrijker
chronische ziekten van de nieren,
waarbij de chronische ontstekingen
op de voorgrond staan. Ondanks een
goed dieet en geneesmiddelen ver
mindert de functie van de nieren
voortdurend. Na 5-20 jaar kan die
functie zelfs tot een minimum an 5
percent zijn gedaald. Dan heeft zich
al geruime tijd chronische uraemie
ontwikkeld, met alle verschijnselen
die hierbfj optreden: hoofdpijn, misse
lijkheid, gezichtsstoornissen, bloedin
gen en andere verschijnselen maken
het leven van deze patiënten niina on
draaglijk. Zonder nieren leven bete
kent uiteldelijk de dood. In deze ge
vallen kan de kunstnier net bloed van
de patiënt telkens weer zuiveren,
en na zo'n „dialyse" verdwijnen al
zijn ziekteverschijnselen. Wel moet
die dialyse tweemaal per week gebeu
ren en toen men zes jaar geleden in
ons land met deze behandeling begon
was zij nog verre van eenvoudig.
De kunstnier die dr. Kolff in 1943
gebruikte berust op het principe dat
de cellofaanbuis, waardoor het bloed
stroomt, de overmaat aan giftige en
andere stoffen door haar wand iaat
passeren (die dan in de spoelvloeistof
wordt opgenomen). Het berust op
het verschil in concentratie der stof
fen die in het bloed van de patiënt en
in de spoel- of badvloeistof zijn opge
lost. Langzamerhand werd deze kunst
nier technisch volmaakter en eenvou
diger.
Grote vooruitgang werd bereikt,
toen de Amerikaan dr. Scribner zijn
„shunt" bedacht, waardoor het niet
meer nodig is, bij elke dialyse opera
tief de verbinding tussen de slagader
en de ader van de patiënt met de
kunstnier opnieuw tot stand te bren
gen. Deze „shunt", een verbindings
buis van tevlon tussen een slagader
en een ader in de arm of het been
van de patiënt, kan telkens gemak
kelijk worden verwijderd en na de
dialyse worden hersteld. Ook het tij
delijk onstolbaar maken van het bloed
dat door de kunstnier stroomt, werd
verbeterd en in plaats van de cello
faanbuis worden nu membranen ge
bruikt waardoor het toestel veel hand
zamer en efficiënter is.
EEN DIALYSE duurt ca. twaalf
uur en moet twee keer per week ge
beuren om de patiënt in goede condi
tie te honden. Dat gebeurt meestal
tussen zes uur 's avonds en zes uur
's morgens. Daarna kan de patiënt
meestal gewoon zijn werk doen en
aan het normale leven deelnemen, on
der inachtneming van strenge voor
schriften aangaande dieet, vochtop-
name en absoluut geen zout.
WANNEER met de regelmatige dia
lyse van een nierlijder begonnen is.
moet de behandeling gedurende zijn
gehele leven voortduren. Een dialyse
kon alleen goed plaats vinden in een
ziekenhuis. Zo kwamen er in ons land
uitstekende centra. In 1969 waren het
er 14, nu is dit aantal tot 22 gestegen.
Elk jaar komen er in ons land onge
veer 800 nierlijders bij, die regelma
tige dialyse nodig hebben.
ONDANKS DE 22 centra is het aan
tal plaatsen nog steeds sterk onvol
doende. Daardoor moet men uitgaan
van een moeilijke selectie, waarbij
bepaalde maatstaven aangelegd wor
den. De leeftijd is daar een van, de
onderste grens ligt bij 15 jaar. Bij
kleine kinderen is de dialyse tech
nisch meestal onuitvoerbaar. Als bo
venste leeftijdgrens geldt 45 iaar, of
schoon deze dikwijls ver overschre
den wordt wanneer andere factoren
daartoe aanleiding geven. In de leef
tijdsgroep tussen 15 en 45 jaar komen
elk jaar 200 a 300 patiënten in aan
merking voor dialyse. Dat aantal zou
tot boven 400 stijgen als die grens tot
55 jaar werd verhoogd. En zo'n groot
aantal kan men nog niet behandelen.
EEN ANDER knelpunt in dit pro
bleem vormen het geschoolde perso
neel en de onkosten. De leiding van
een dialysecentrum moet bij een in
ternist berusten, maar het honorarium
dat zo'n centrum hem kan bieden ligt
veel lager dan een eigen praktijk zou
opleveren De aanschaffingskosten van
een dialyse-apparaat met toebehoren
bedragen ongeveer 32.000 gulden en
elke dialyse kost nog eens 350 gulden.
Dat laatste betekent voor elke patiënt
een uitgave van 35.000 gulden per
jaar. voor de rest van zijn of haar
leven. Er zijn nierlijders die nu al
zes jaar dialyse krijgen. De oudste
patiënte was 105 jaar oud toen zij
overleed. De 22 centra hebben nu 375
plaatsen, maar er zijn zeker 80 cen
tra nodig om alle patiënten te kunnen
helpen.
EEN GROTE verbetering werd be
reikt toen men kon overgaan *ot thuis-
dialyse. Nadat een daarvoor geschikte
patiënt drie maanden uitvoerig les
heeft gekregen, kan hij of zij zelf,
eventueel met hulp van een grondig
geïnstrueerde huisgenoot, thuis de
dialyse verrichten. Om een idee te
krijgen van wat daarvoor allemaal
nodig is aan instrumenten en hulpmid
delen: alleen aan „badvloeistof' is al
400 1. per behandeling nodig. Drie keer
per week wordt alles wat nodig is bij
de patiënten thuisgebracht. Als er iets
misgaat kan men dadelijk telefonisch
het centrum om raad vragen. De thuis-
dialyse is voor vele nierlijders een wa
re zegen, nu zij niet gedwongen zijn
om twee nachten per week, jaar in
jaar uit, in het ziekenhuis door te
brengen. Maar ook hier wegen de on
kosten zwaar.
De dialyse heeft een enorme voor
uitgang gebracht in het leven van al
deze nierpatiënten, voor wie vroeger
geen enkele hulp bestond. Er komen
wel eens complicaties voor tijdens de
dialyse door technische fouten of toe
vallige oorzaken. Maar nu kunnen al
deze mensen gewoon met vakantie
gaan in de daarvoor opgerichte spe
ciaal ingerichte oorden, waar hun dia
lyse regelmatig normaal plaatsvindt.
Tussendoor kunnen zij overdag uit
stapjes maken, ja zelfs autorally's rij
den en sport beoefenen. Deze oorden
staan onder toezicht van specialisten
en andere geschoolde krachten.
DE IDEALE oplossing bij chro
nisch nierlijden is transplantatie
van een gezonde nier. Op dit gebied
staat ons land bovenaan. In 1969 wer
den niet minder dan 65 niertransplan
taties verricht, waardoor het totale
aantal op 98 kwam. Hiervan zijn er
drie mislukt: twee van deze patiënten
keerden terug naar de dialyse, tn te
genstelling tot andere orgaantrans
plantaties is deze uitwijkmogelijkheid
bij een niertransnlantatie juist zo bij
zonder gunstig. Bij een eventuele mis
lukte transplantatie brengt de dialyse
terstond weer uitkomst.
NU HET AANTAL ..donors" van
nieren sterk is toegenomen (waaraan
het grote aantal verkeersongevallen op
trieste maar nuttige wijze bijdraagt)
wordt deze mogelijkheid steeds gro
ter. In Leiden worden de meeste nier
transplantaties verricht en de uitste
kende resultaten die daar bereikt wor
den heeft men ook te danken aan een
Nederlander, prof. Van Rood, die als
ïmmunoloog wereldvermaard is. Bij
alle potentiële ontvangers van een
nieuwe nier bepaalt hij de immunolo
gische en andere noodzakelijke gege
vens die in een computer worden op
geslagen. Zodra er een nier-donor ter
beschikking komt, kan deze computer
bepalen welke nierlijder het beste
„past" bij de beschikbare nier Dank
zij deze voorselectie en de uitstekende
communicatie tussen de verschillende
centra (waarbij een helikopter er voor
zorgt dat de beschikbare nier binnen
uiterlijk vier uur ter plaatse is), en
mede dank zij de juiste nabehandeling
die nu mogelijk is geworden, is 90 per
cent van alle in ons land verrichte
niertransplantaties gelukt.
DE NEDERLANDSE Nierstichting
wordt sinds 1968 gesteund door een tot
dit doel opgerichte vereniging. Haar
werk heeft al veel vruchten afgewor
pen, voornamelijk in de vorm van
propaganda, waardoor meer financiële
steun werd verkregen. In vergelijking
met andere landen waar dialyse en
niertransplantaties worden verricht,
staat ons land op een vooraanstaande
plaats.
Nog steeds is er, zoals gezegd, een
tekort aan mogelijkheden om alle nier
lijders te helpen door dialyse of trans
plantatie Maar dat is hnneliik
slechts een kwestie van eeld en dus
van tijd nu bewezen is mensen
zonder nieren leven n->« he-
wfls het levenswerk van dr W .1.
Kolff is een itenwp glorieuze over
winning van de medisehe wetenschap.
De wereld is hem grote dank verschul
digd.
