VERBETEN STRIJDSTER
VOOR LOT VAN ZIEKEN
EN OORLOGSGEWONDEN 1
WERD HONDERDVIJFTIG
JAAR GELEDEN GEBOREN
Dolle Mina van het eerste uur
Haar voorbeeld inspireerde
tot oprichting Rode Kruis
Groentekar als schoonheidssalon
wmmm »m m
m
Tomaat op het
gelaat, spina
zie In het bad
Pas op voor de
salmonella!
-1
v'
ZATERDAG 20 JUNI 1970
Erbij
17
-1
A-:
Scheldwoord
Met de lamp
Tomaat en sla
-} -
v'm%(
W
In stilte
Scholen
m
v. •-
Florence Nightingale
(Van onze correspondent)
DEN HAAG Een Dolle Mina bij uitstek. Dat was
Florence Nightingale, die honderdvijftig jaar geleden
in de Italiaanse stad Florence werd geboren, de stad
waarvan zij de naam als haar voornaam overhield.
Florence Nightingale mag dan wel de geschiedenis zijn
ingegaan als „de vrouw met de lantaarn" de liefde
volle verpleegster, minder bekend is dat zij een door
tastende vrouw was, die haar wil doorzette, die de
Engelse meisjes van de betere standen als eerste heeft
verlost van haar minderwaardigheidscomplexen: thuis
te moeten wachten bij een borduurwerkje tot er een
huwelijksaanzoek kwam en daarna niets anders doen
dan leiding geven aan het huispersoneel.
EEN LEVEN vol strijd tegen mis
standen volgt nadat de 31-jarige Flo
rence zich als doel heeft gesteld zieken
te gaan verplegen. Zij is het thuis zit
ten beu, haar bazige moeder heeft al
verschillende minnaars de deur gewe
zen, maar nu trotseert zij haar ouders.
Haar vader en moeder zijn ontzet
wanneer zij vertelt verpleegster te
willen worden. Een ontzetting die
overigens niet zo vreemd is want een
ziekenhuis was in die jaren meestal
een smerig stinkend hol waarin die
zieken, die onmogelijk thuis konden
blijven, werden „verpleegd" door ver
lopen prostituees.
Het Engelse woord voor verpleeg
ster, „nurse" is in die jaren een
scheldwoord, want het staat in de pu
blieke opinie gelijk met „dronken
slet". Profiteuses zijn het, deze vrou
wen die in de ziekenhuizen werken
Aan drank verslaafde, liederlijke we
zens, die in de zalen vechten om de
schamele bezittingen van de sterven
den en die zich zelfs voor een slok
drank of een paar stuivers afgeven
met lijders aan besmettelijke ziekten.
En in deze holen, met deze ver
schrikkelijke vrouwen zou Florence,
de in weelde opgevoede jongste doch
ter van squire Nightingale en zijn
vrouw Fanny Smith haar verdere le
ven slijten?
Na verschillende ruzies krijgt Flo-
rense tenslotte toch toestemming om
bij dominee Fledner in Kaiserwerth in
Westfalen een cursus ziekenverpleging
te gaan volgen.
In het geheim vertrekt Florence
naar Duitsland, familie en kennissen
wordt verteld dat zij een Europese
reis maakt, want de schande een
„nurse" in de familie te hebben zou
voor haar trotse moeder niet te dra
gen zijn geweest. Terug in Engeland
krijgt Florence de leiding van een te
huis voor adellijke zieke dames in
Harleystreet in Londen. Niet zonder
strijd in huize Nightingale, want het
tehuis is een nogal verlopen inrichting.
Binnen een jaar maakt Florence er
een modeltehuis van.
DAN BREEKT in 1854 de Krim-oor-
log uit. De strijd tussen Engeland,
Turkije, Frankrijk en het kleine Sar
dinië tegen Rusland. Een oorlog,
waarin de naam van Florence onster
felijk wordt, al zijn haar daden erna
nog veel belangrijker.
Voor het eerst wordt een oorlog in
de dagbladen verslagen. De Times
heeft de in Engeland al zeer bekende
journalist William Howard Russell
naar de Krim gestuurd en in zijn ver
halen, voor de eerste maal via tele
graaf vertelt hij zijn lezers van de
strijd van de Engelse soldaten. Hij
schrijft echter ook over de verschrik
kingen die de gewonden doormaken.
Over de vreemde beslissingen die ge
neraals nemen, waardoor duizenden
letterlijk de dood worden ingejaagd.
En hij vertelt welke verschrik
kelijke toestanden ei heersen in Skoe-
tari en Balaklava. waar de veldlaza
retten staan:
„sneuvelen is beter dan gewond ra
ken".
EEN REPORTAGE in de Times van
15 oktober 1854 is beslissend voor het
verder leven van Florence Nightinga
le.
Hierin beschrijft Russell een hospi
taal in een verslag dat diepe indruk
maakte in Engeland. Florence Night
ingale reageert onmiddellijk. Zij
schrijft een brief aan haar neef, de mi-
Op 4 november is zij op de Krim
en treft er inderdaad de onbeschrijfe
lijke, onmenselijke toestanden aan. In
het „hospitaal" van Skoetari liggen de
gewonden over een afstand van zes
en een halve kilometer naast elkaar.
Zij liggen onverzorgd, in het beste ge
val onder een van geronnen bloed stjjf
geworden laken, krijgen bijna geen of
onjuiste voeding en sterven als ratten.
HET HOOFD van de medische
dienst, dr. Hall, is woedend dat het
vaderland hem een aantal, en nog wel
vrouwelijke, pottekijkers stuurt. Hij
negeert en saboteert op alle mogelijke
gebieden de werkzaamheden van de
„lady in chief" en haar verpleegsters.
Maar dan toont Florence Nightingale
wie zij is. Het meisje uit de betere
Engelse standen, die opgevoed is in
een milieu met dienstboden, gouver
nantes, huis- en rijknechten en ander
dienstpersoneel, werkt 20 uur per et
maal.
nister van oorlog Sir Sidney Herbert en
vraagt hem haar een taak te geven
bij de verpleging van de gewonde mi
litairen op de Krim. Sir Sidney Her
bert, op wie hevige kritiek wordt ge
leverd, heeft op datzelfde moment Flo
rence een brief geschreven, waarin hij
haar vraagt met een aantal verpleeg
sters naar Skoetari te gaan. De brie
ven kruisen elkaar.
FLORENCE wordt benoemd tot leid
ster van de verpleegdienst met de ti
tel „lady in chief". Heel Engeland
geeft geld voor deze nieuwe dienst en
reeds na zes dagen op 21 oktober
vertrekt Florence met 38 verpleegsters
en een voor die dagen enorme medi
sche uitrusting naar Skoetari.
Als de doktoren reeds ter ruste zijn,
schrijdt de tengere Florence met een
lamp in de hand door de met kaarsen
slecht verlichte zalen, waar duizenden
gewonden liggen. De gewonde militai
ren kussen de schaduw als zij langs
hen loopt en noemen haar „the lady
with the lamp" (de dame met de
damp). Troostend waar zij wist dat de
dood zal komen, opbeurend waar de
moed verloren is, helpend waar hulp
nodig is, controlerend of allen ver
zorgd zijn.
STIERVEN EK voor Florence in
Skoetari kwam 42 percent van alle ge
wonden, na vier maanden is dit per
centage teruggelopen tot 2. Haar
naam, voor haar vertrek naar de
Krim in de society in opspraak ge
bracht en het middelpunt van kwaad-
DE GROENTEMAN zal raar opkijken
als zijn vaste klanten gaan vragen om
ingrediënten voor een gezichtsmasker
tje een lotion of een frisse badolie.
Anno 1970 halen wij deze zaken kant
en klaar uit potjes en flesjes: gemak
kelijk, niet altijd goedkoop. Maar het
effect van al deze middeltjes ligt ook
voor het grijpen op de fruitschaal en
in de groentemand. Gezichtsmaskers
van aardbeien of komkommers, lotions
van groenten of sinaasappedschillen,
„skintonics" van meloensap: allemaal
goedkoop en goed voor de huid, verze
kert ons de Deense schoonheidsspecia-
liaste Olga Golbaek die wonderen be
looft van allerlei natuurprodukten voor
de huid.
In haar boekjes over schoonheids
verzorging (zij schreef destijds een he
le „schoonheidstrilogie") staan mas
sa's recepten voor zelf te maken
schoonheidsmiddelen op basis van
groenten en fruit. De in het hoogsei
zoen goedkope komkommer staat voor
aan: komkommersap kan als skintonic
worden gebruikt (vooral voor vette
huid), of met gelijke hoeveelheden
room en eiwit tot een gezichtsmasker
worden verwerkt.
Met tomaten: schillen, pitjes eruit
halen, het vruchtvlees fijnmaken en
vermengen met een stijfgeklopt eiwit.
Twintig druppeltjes benzoëtinctuur er
aan toevoegen en de dan ontstane pap
als gezichtsmasker te gebruiken. Olga
Golbaek zweert bij sappen van alle
soorten groenten (mits ongezouten) als
schoonheidsmiddel: het zijn volgens
haar niet alleen super-gezonde drank
jes, maar ook uitstekende skintonics.
MiUUIMMMMMJUUMJUIAIUWUMMMMMMh
Dat geldt vooral voor het kookwater
van kropsla, ook aanbevolen als ver-
zachter van het badwater, evenals
kooknat van spinazie. Een liter van
dit groene nat zou voldoende zijn om
een hele badkuip vol badwater „zacht"
te maken.
Als de aardbeien, de pruimen en de
meloenen betaalbaar worden is er ook
wel een en ander mee te doen. Een
fijngemaakte aardbei wordt over de
huid van het gezicht verdeeld en na
twintig minuten met rozenwater afge
wassen. Sap van verse rauwe pruimen
wordt aanbevolen als een skintonic,
evenals het sap dat kan worden opge
vangen bij het aansnijden van een me
loen.
Wie er wat meer tijd voor over heeft
kan de volgende receptjes van Olga
eens proberen. Adstringerende kom
kommerlotion: snijd een paar overrij
pe komkommers in de lengte door,
haal de zaadjes met een lepel eruit.
Werk het komkommervruchtvlees
door een vruchtenpers, doe alles (ook
de uitgeschepte kern en de pitjes)
in een glazen pot met wijde halsope
ning en vul de fles voor driekwart bij
met alkohol voor uitwendig gebruik
(te koop bij drogist of apotheker). Sluit
de pot goed af, laat alles een week of
drie op een koele plaats trekken, zeef
het vocht en doe het in flesjes die koel
worden bewaard.
Sinaasappel-skintonic (voor alle huid
typen): Doe sinaasappelschillen in een
kom en giet er koud, gekookt water op.
Zet de schillen onder druk en pers ze
na een paar uur goed uit. Het opge
vangen vocht blijft een aantal dagen
goed als het koel wordt bewaard.
k
1
V
■F'
Bij de foto's. Florence Nightingale
(r.) vona haar levensdoel tijdens de
Krimoorlog bij de verzorging van
de duizenden gewonden. De ronde
kanonkogels (links) herinneren aan
de slag om Sebastopol waar de laat
ste dagen voor de inneming van de
stad 22.000 soldaten sneuvelden.
sprekerij en intriges is in korte tijd
in Engeland, ja in heel de wereld een
begrip.
WANNEER DE vrede is gesloten,
weigert Florence een nationale hulde.
In alle stilte keert zij terug. Zij gaat
de achterdeur van haar ouderlijk huis
binnen om niet gezien te worden, op
het moment dat nog niemand weet dat
zij weer in Engeland terug is. Licha
melijk is zij verzwakt door een aan
val van cholera in Skoetari, maar haar
geest is ongebroken. Zij gaat een me
disch fonds beheren en bindt de strijd
aan voor hervorming "van de medische
verzorging. Zij schrijft brieven naar
alle delen van de wereld om inlich
tingen over de toestanden in zieken
huizen en zorgt via haar neef, die nog
steeds minister is, dat een commissie
de hygiënische toestanden in de kazer
nes onderzoekt. Binnen korte tijd is
Florence Nightingale de meest voor
aanstaande deskundige op het gebied
van ziekenverpleging in hospitalen en
ziekenhuizen.
Zij schrikt voor geen middel terug
om lakse ambtenaren aan het werk,
en ministers onder druk te zetten. Zij
vecht zo verbeten, dat zij haar neef,
die een zwakke gezondheid heeft, maar
zich steeds weer door Florence tot
nieuw werk ook buiten zijn mini
sterie laat aanzetten, letterlijk de
dood indrijft. Zij ziet dat na zijn dood
in, treurt er om, maar toont toch wei
nig spijt.
IN DE ministeries vreest men haar
onfeilbare geheugen, haar logische re
deneertrant en haar onverzettelijkheid.
Deze drie eigenschappen benut zij om
scholen voor vroedvrouwen en ver
pleegsters te stichten, de armenzorg
en de ziekenhuizen te reorganiseren.
Zij ontvangt vorsten bij zich thuis, or
ganiseert buitenlandse gezondheids
diensten, krijgt een enorme politieke
invloed. Later, wanneer haar ideeën
ingang hebben gevonden, wordt zij een
legende. Zij is ook de wegbereidster
van het Rode Kruis. Wanneer de Zwit
serse bankier Henri Dunant, de schep
per van het Rode Kruis in 1872 bij
een bezoek aan Londen wordt gehul
digd, wijst hij alle lof af met de
woorden: „Hoewel ik bekend ben als
grondlegger van het Rode Kruis en de
initiatiefnemer van de conferentie van
Genève, komt alle eer voor beide za
ken toe aan een Engelse vrouw. Wat
mij heeft geïnspireerd was het werk
van Florence Nightingale in de Krim
oorlog".
(Van een medewerkster)
DEN HAAG. Geen zomer gaat
er voorbij, of het voorlichtingsbureau
voor de voeding komt wel een keer
aan onze deur kloppen met een bun
deltje waarschuwingen tegen de sal
monella: een geniepige bacterie die
het gemunt heeft op het bederven
van voedingsmiddelen, en daarmee
van onze vakantie. „Buikgriep", ook
wel zomerdiarree genoemd, bljjft
meestal niet uit als de salmonella
bacteriën aktief zijn geweest en ze
zijn dat vooral bij hoge temperatu
ren. De kans dat ze een aanval op
onze ingewanden doen, is daardoor
in de zuidelijke vakantielanden nog
groter dan in eigen land.
Niet alleen vlees, vis en kip, ook
melk, ijs, rauwe groenten en water
kunnen de salmonellen de kans ge
ven om toe te slaan. Ze gaan echter
wel bij tachtig graden dood, terwijl
ze zich bij temperaturen van nul
graden en nog lager niet meer kun
nen vermenigvuldigen. Dat betekent
dus dat goed koken en goed koelen
van voedingsmiddelen twee effek-
tieve wapens zijn in de strijd tegen
de vaakntiebederver.
De tien geboden om de salmonella
geen kans te geven zijn:
grondig handenwassen na ge
bruik van het toilet, voor het ko
ken en voor het eten;
keukengerei en vaatwerk bij het
kamperen afwassen met heet sop,
niet met de Franse slag afspoe
len in het dichtstbijzijnde water;
in het buitenland liever mineraal
water dan gewoon water drinken;
fruit zoveel mogelijk schillen,
groenten en fruit goed wassen,
liefst in gekookt water;
thee-, hand- en vaatdoeken ge
regeld wassen en snel drogen, zo
mogelijk in de zon;
gezinsleden met ingewandsklach
ten niet bij het koken laten hel
pen;
eten en restjes koel bewaren.
Restjes weggooien als er geen
koelkast bij de hand is;
geen rauw of halfrauw vlees eten,
maaltijden snel aan de kook bren
gen en minstens een kwartier
doorkoken;
losse melk en aangebroken fles-
senmelk 's avonds even koken,
losse en gepasteuriseerde melk in
de Middellandse Zeelanden voor
het gebruik al koken.
geen onverpakt ijs eten dat in
karretjes langs de weg wordt ver
kocht.
Tenslotte: vooral niet afgaan op
uiterlijk en geur van voedingsmid
delen. Voedsel dat besmet is met
salmonellabacteriën kan er namelijk
goed uitzien, goed ruiken en uitste
kend smaken, zo waarschuwt het
Voorlichtingsbureau voor de Voeding.
