chocoladeketel"
„De tijd van grootmoeders dampende
Tweemans-genootschap Laterna Magica
doet de toverlantaarn weer herleven
Guérins „Anarchisme"
In tervoay "-postzegela Ibum
om snel do zvog to vindon
W
Plezier-
varen
nooit op
zondag
NOOY
iet****
VINDING VAN ROTTERDAMMER HARRY DERKSE
Schipper Tjerkstra weigerde koninklijke invitatie
Kerkelijk nieuws
MODEPRUIKJES
59-
V R IJ D A G 3 JULI 1970
Lt'i-uns;
unieke aanbieding
RECORDERTAPE
Tankboot ramt gebouw
Herkenning
LEEUWARDEN „Weet u wat
ik zo prachtig vind? Dat er nog
zulke mensen in Nederland zijn!'
Dat zei koningin Juliana zes jaar
geleden over Bernardus Tjerkstra,
een Friese schipper, die weigerde
op zondag als schipper op „De
Groene Draeck" te varen.
Herkenning
Octrooi
advertentie
H li «HM
lilt
iH
1 - i
li i\i
(Hl
Piliyil!jyiMii«(www«w»wuw*MwnA
(Van onze correspondent)
AMSTERDAM. Misschien mogen
we in deze tijden van t.v.-satellieten
en straalzenders, relayerend op de
aardbodem, nog eens de terugkeer
verwachten van de toverlantaarn.
Gerard van de Akker, voorzitter en
één van de twee leden van het ge
nootschap Laterna Magica, zal daar
zeker toe bijdragen. In zijn Amster
damse bovenkamer broedt deze weel
derig bebaarde grafisch tekenaar
al enkele ja mn op de plannen, die tot
de „promobon" van de „statische
prent" moeten bijdragen.
Een paar uurtjes praten met Gerard
van de Akker loopt al gauw uit op een
aanstekelijke demonstratie van alles wat
er in zijn huiskamer staat opgeslagen aan
rijk gevarieerde lantaarns, authentieke
bewegings -m echanieken, chromatropen
(de door Van de Akker geestdriftig ge
hanteerde schviiies die een jcleumu-mo-
zaïek in beweging doen treden) handg
schilderde lantaarnplaten en tal van an
dere magische en merkwaardige zaken
zoals de als phantasmagoric aangeduide
nlaaties en de gigantische handbediende
filmpro jector, afkomstig uit het krankzm-
nigengesti"ht van Medembhk.
Van de Akker is in stille verrukkingbij
machte een schuifje zodanig te bewegen,
dat de pupillen van een geprojecteerde
clown onverhoeds beginnen te draaien.
In de zaal maak ik mijn prevelementje
en ineens laat ik die pupillen bewegen.
Het publiek weet niet wat het overkomt,
het staat versteld", zo licht hij de won
derbaarlijke werking van het mechaniek
toe. Ook de bezoeker staat verstomd J3a
gaan we nog even door beslist Van
AHhrtoont een landschap, waarin op
nieuw geheel plotseling de wieken van
een molen gaan ronddraaien. „Deze mer*. aQn dgr monniken met hunne honden
waardige plaat vertoon ik altijd met «n opspurerl van verdwaalde reizi-
voorstelbaar vee! succes voor de gers>>> Robeit de brandweerman Het
aldus v an de Akker.„i«. leven i
Drie jaar voor de mei-revolutie van
1968 verscheen in Frankrijk Daniel
Guérins boek „1' Anarchisme". Het
werd na de ontstuimige dagen in Pa
rijs. die het einde inluidden van het
regime-De Gaulle, een „best-seller.
Dat is niet zo verbazingwekkend als
men bedenkt dat veel nieuwe ideeën
en moderne opvattingen uit die perio
de van „de verbeelding aan de
macht" eigenlijk oorspronkelijke anar
chistische elementen bevatten. Ook in
ons land blijkt een groeiende belang
stelling voor de anarchistische theo
rieën bestaan. Het aantal recente
publicaties over de libertaire vormen
van socialisme is althans groot (bij
voorbeeld: het voortreffelijke boek
van dr A. L. Constandse „Anarchis
me van de daad") en uitgeverij Bru-
na in Utrecht heeft dan ook een goede
keus gedaan door het boek van Guerm
te laten vertalen. Leo Klatser v0'~
bracht dit gestroomlijnd en de titel be
hoefde nauwelijks verandering: „Het
anarchisme."
Guérin behandelt kerngedachten en
toekomstvisies van het anarchisme,
waarna hij een aantal voorbeelden ui
de historie aanhaalt: anarchisme in
Rusland, Italië en Spanje. Het boek
verdient zeer zeker ruime belangstel
ling. Al was het alleen al om van ste
reotiepe opvattingen over „de anar
chist" af te komen. En omdat het
anarchisme nog steeds actueel is. Ten
eerste, aldus Guérin, omdat het al een
eeuw geleden op waarlijk profetische
wijze de toekomstige euveldaden van
de almachtige staat die geleid wordt
door een minderheid, die denkt de
wijsheid in pacht te hebben heeft ont
dekt en aan de kaak gesteld. En ver
der omvat het hier tegenover andere
opvattingen heeft gesteld. Die van on
der naar boven en niet van boven naar
onder tot uitvoering komen Die een
beroep doen op de scheppende initia
tieven van het individu en op spon
taan deelnemen van de grote massa.
Een bekend geluid vandaag de dag.
ADVERTENTIE
MARKTPLEIN-UIVIUiDEN
ISTANBOEL (Reuter). Een Italiaanse
tankboot heeft een in aanbouw zijnd ge
bouw aan de oever van de Bosporus ge
ramd. Daardoor zijn twee mensen om het
leven gekomen.
De 31.290 ton metende „Agip Ancona
was met een lading ruwe olie op weg van
de Sovjet-Unie naar Italië, toen het uit
de koers liep. Zeker vier bouwvakarbei
ders liepen verwondingen op. Men vreest
dat er nog mensen onder het puin bedol
ven liggen.
Gerard van de Akker, voorzitter van
het tweemansgenootschap Laterna
Magica, bij één van zijn toestellen,
waarvoor ongekend grote belangstel
ling blijkt te bestaan.
ren", aldus Van de Akker. Ik !lf® datl leven' in de achterbuurten van Londen",
hooggeëerd publiek, u zult thans De gevaren op zee" en ,.De wraak van
de wonderlijke molen «n S e kenmp''.
der kan bewegen. Tegelijkertijd laat ik ze
dan blazen. Dal geeft een verrassend et- Een beiangrijk moment voor de herop-
fect want dat effect had natuurlijk me- standing van de toverlantaarn moet voor
mand verwacht". al de ontmoeting gekenschetst worden,
die anderhalt jaar geleden plaatsvond tus-
Winterweer sen Van de Akker en Peter Bonnet, de
Gerard var de Akker laat de duistere 73-jarige in Sloten wonende gepensio-
Snrntuur nu even in de steek om des- neerde directeur van een nijverheids-
t wa nadere informaties te ver- school. Van de Akker vertelt: „Dat was
haffen Het geheim van de toverlan- inderdaad een heel belangrijke confron
ts W' zegt hii heeft altijd vooral met tatie. Bonnet had een enorme verzameling
tg maken als het kacheltje I opgebouwd. Maar die man had altijd ge-
sWnort jong en^ud om dat vreemde toe- heel alleen gestaan. Hij was daar in Sicen
stel met de zwarte doek zit geschaard. Ik een soort geheimzinnige figuur die zie
treed een keer in de week op. Het succes met wonderlijke zaken bezig hield_
hh ouderen die iets uit hun jeugd terug- Niemand wist dat hij zeer veel kennis
■»ien maar vooral bii de kinderen is bijna over de toverlantaarn bezat en een lan
oèvinorH groot Ik heb het wel eens ge- tastisch mooie apparatuur had bijeenge-
ongeh^rd groot lk neo net w i s hem ontmoette was de
v^e^aat^o s^kvooralvcKirdekleintjes Ln het einde nabij. Maar hij is nu weer
LoPniet te volgen Ik krijg wel eens helemaal opnieuw gaan leven Hij heeft
rnrnn imèntie; van onderwijzers die zeg- het mij eerlijk gezegd: Gerard, jij bent
gen dat de kinderen eindelijk eens alles de man, waar ik mijn hele leven op ge-
konden aftasten. De rust, die van de to- wacht heb
verlantaarn uitgaat, dat is het geheim MuSeum
van mijn succes". LVlUSVUrn
Gerard van de Akker, die zich ook op
het officiële briefpapier explicateur van Toen bet contact tussen beide mannen
de Laterna Magica noemt, is met zijn werk I eerUnaal was gelegd stond niets een uit-
tot nieuwe glorie van de toverlantaarn bouw van de idealen meer in de weg. De
he«onnen. nadat zeven jaar geleden zijn eerste daad ten behoeve van de bijna ge-
„oWon 'heel uit de openbaarheid verdwenen to
verlantaarn was het oprichten van het al
genoemde genootschap. De vorige maand
volgde, zo kan Van de Akker met bewo
gen stem meedelen, de opening van het
toverlantaarn-museum in Sloten.
„Het gaat", zegt Van de Akker, „om de
ontwikkeling van de statische prent ter
aan de opkomst van de geluidsfilm. Dat
is natuurlijk erg belangrijk. Op dit gebied
is er niets in Nederland. We zijn pas nog
benaderd door iemand van het filmmu
seum. Ook nu moest zeggen: Mijnheer het
is geweldig. Onze bedoeling is natuurlijk,
dat we zoveei mogelijk voor het nage
slacht willen bewaren".
Gerard van de Akker blijft in en buiten
het museum dat naar hij verwacht Sloten
nu ook 's winters aantrekkelijk voor de
toerist zal maken, als explicateur optre
den Van Bonnet heeft hij al een compli
ment ontvangen, dat hem met blijde 'rots
vervult. Peter zei: „Gerard, wat geweldig
is het toch, jij bent de eerste, die hele
maal in de oude stijl voorstellingen geeft
Dat laatste klopt. Bij het veel gevraagde
Verslag eens brands" geeft Van de Akker
zijn commentaar geheel gestoken in hei
ouderwetse brandweer-kostuums.^ Bi
Met oom op safari", komt hij op in een
tropenpak. Om de act zo waarheidsge-
trouw mogelijk te maken deelt hij ook
bananen onder het publiek uit.
-
dochtertje weid geboren.
Ik dacht toen: we leven in zo n harde,
rumoerige tijd. de kinderen worden met
zoveel om hun oren geslagen, er moet
toch een rustpunt voor mijn kmd moge
lijk zijn. Van een collega kreeg ik toen
een oude toverlantaarn met glasplaten. Ik
werd zo gegrepen door het schouwspel,
dat ik later ook voorstellingen ben gaan
geven. Eén ding is me toen al gauw dui
delijk geworden: de mensen willen graag
in de romantiek leven, de tijd van groot
moeder met de dampende chocoladeketel
Van de Akkers repertoire bevat onder
meer „Verslag eens brands", „Met oom op
safari", een reis door „Geheimzinnig Alri-
ka en mysterieus India", „De leerzame
vertellingen \ar, dr. Heinrich Hoffmann
uit het jaar 1846" en een aantal sprookjes,
moraliteiten en gruwelverhalen.
Onlangs nog boekte hij („Ik heb nog
nooit zo'n dankbaar publiek gehad een
groot succes in het Amsterdamse Paradiso.
Absolute topper voor het met psychedeli
sche lichtshows verwende publiek was het
verhaal van I.Tspeter.
„Een schitterend verhaal zo wil Van
de Akker wel uit de doeken doen het
is de afgrijselijkste geschiedenis van IJs-
peter, een knaap die ondanks de vermanin
gen van zijn vader toch naar buiten gaat.
waar het 'ontzagwékkénd koud is. Op een
volgend plaatje zie je zijn neus dan ook
al rood worden. Vervolgens bevriest hij
tot een ijsklomp.
Vader en moeder zijn er ondertussen
met de bijl op uit gegaan om hem te zoe
ken. Ze vinden de ondeugende knaap ge
lijk een ooievaar op één been. Ze hakken
IJspeter met de bijl los en leggen hem
ijlings bij de kachel. Maar o wee. wat ge
beurt? IJspeter ontdooit, maar smelt^ver
volgens geheel tot water. Als een blubber
brij ligt de stoute jongeling daar op de
grond. Vader zegt: moeder vlug een pot,
lepelen zo vlug je kan. IJspeter wordt, op
geschept en in de pot gegoten, die ver
volgens een plaatsje vindt in de kelder
naast de uitjes. Daarna komt de goede
raad: kinderen, wees toch wijs, begeef u
nooit alleen op ijs".
Van de Akker wijst ook op het succes I
van Der Struwelpeter, ofwel Piet de
Smeerpoets. „Het is", beklemtoont hij. „De
confrontatie met het verleden, die het
hem doet. het feest der herkenning dus.
Ook in Neaerland heeft de toverlan
taarn populaire tijden gekend. Voor de
komst van Van de Akker is het echter
lange tijd sth. geweest. Bij navorsing van
de historie is hem gebleken, dat m 1908
de laatste rondtrekkende lantaarnist iv
Nederland is gesignaleerd. Het program-
ma vermeldde succesnummers als „Het
Het zal onaertussen niet vreemd zijn
te vernevneu dat er Van de Alcker veel aan
is gelegen om mettertijd het tekenaars-
beroep vaarwel te zeggen om zich als be
roeps-explicateur geheel aan de belangen
van de toverlantaarn te wijden. „Ik heb
zegt hij, uitgerekend, dat ik alleen al 200
jaar nodig heb als ik alle ziekenhuizen en
rusthuizen wü bezoeken. Dat is natuurlijk
te gek. Mijn opzet is een beetje om er tn
de toekomst helemaal in door te gaan
(Van onze correspondent)
ROTERDAM. „Ik erger me altijd aan
mensen die zich kruipend en weifelend
door het verkeer bewegen omdat ze de
weg niet weten. Trouwens ik ergerde me
ook als ikzelf op die manier in een vreem
de stad moest rijden. Daarom ben ik be
gonnen met de Interway-routegids". Aldus
ex-sportschoolhouder Harry Derkse over
zijn even simpele als doeltreffende vinding
voor automobilisten, die de weg niet weten.
Simpel inderdaad. Het gehele systeem
bestaat uit een etui met 33 verschillende
kaartjes waarop allerlei wegsituaties zijn
weergegeven. Die kaartjes kunnen op post-
zegelalbumwijze worden ingestoken in het
omslag, zodat een complete routebeschi ij-
ving ontstaat.
De heer Derkse stelt zich in de praktijk
de procedure als volgt voor: „een automo
bilist komt in een hem vreemde stad en
vraagt de weg. Hij krijgt dan iets te ho
ren als: „u neemt de eerste weg rechts, dan
de tweede links. Bij het derde stoplicht
■V.
f
Tjerkstra heeft er altijd over ge
zwegen dat hij de koninklijke uitnodi
ging om schipper te worden op „De
Groene Draeck", het jacht van prinses
Beatrix, heeft afgeslagen. Maar de on
langs afgetreden commissaris der ko
ningin in Friesland mr. H. H. Lint
horst Homann heeft het bij zijn af
scheid onthuld.
Oud-schipper Bernardus Tjerkstra
was sluiswachter in Joure, maar als
De Groene Draeck" in Friesland zeil
de stond hij aan het roer. Hij kent
de Friese meren op zijn duimpje en
geeft niet om een stormpje. Tijdens
een ruige zeilpartij op de Langweer
der Wielen moet de stuurmankunst
van Tjerkstrat grote indruk op pnn-
ii
ses Beatrix hebben gemaakt. Ze her
innerde zich in elk geval zijn naam
toen het volgend jaar in paleis Soest-
dijk het plan werd geopperd „De
Groene Draeck" mee te nemen naar
het Italiaanse zomerverblijf Porte Er-
coIg.
Maar omdat het op de Middellandse
Zee af en toe flink kan spoken moest
er wel een goede schipper mee. „La
ten we Tjerkstra vragen", stelde de
koningin voor en een adjudant belde
meteen de Friese commissaris met
het verzoek Bernardus Tjerkstra voor
een paar weken te huren als schipper
op „De Groene Draeck". „Ik zal de
directie van de Provinciale Water
staat vragen of hij daarvoor vrij kan
krijgen", antwoorde de commissaris
Dat vond de hoffunctionaris nogal
vreemd. „En vervolgens zal ik het
Tjerkstra zelf vragen", zei de commis
saris en dat vond de adjudant nog
vreemder.
De directie van de Provinciale Wa
terstaat had geen bezwaar. De com
missaris nodigde Tjerkstra uit naar
het provinciehuis in Leeuwarden te
komen en legde hem het verzoek van
de koningin voor. Tjerkstra wilde er
eerst eens met zijn vrouw over praten
en kwam een dag later terug met de
boodschap, dat hij wel mee wilde.
Maar hij had nog één vraag: Of hij
ook op zondag moest varen.
De commissaris wist het niet, maar
belde meteen het paleis op. De adju
dant vond het belachelijk. „Wat u be
lachelijk vindt, interesseert me niet",
zei de commissaris. „Ga het maar met
een aan de koningin vragen" De Ko
ningin antwoordde dat er af en toe wel
eens gasten op het vakantieverblijf lo
geerden. En als die gasten op zondag
graag een zeiltochtje wilden maken,
dan zou het prettig zijn als Tjerkstra
bereid was uit te varen.
„Dan ga ik liever niet mee", zei
Tjèrkstra en de commissaris gaf ge
trouw door, dat Tjerkstra van de ver
erende uitnodiging geen gebruik zou
maken.
rechts en daarna om de rotonde links." Dat
ben ie vergeten voor je een paar honderd
meter verder bent. Met een Interway kan
I dat niet gebeuren. Je neemt eerst een
kaartje met een pijl in de weg naar rechts,
dan een kaartje met het cijfer 2 gevolgd
door een driewegkruising en een pijl naar
links. Dan het cijfer 3, een stoplichtkaartje
I met daarboven een pijl naar rechts en
I tenslotte een kaartje met een rotonde en
een pijl naar links". Huisje-boompje-beest-
I je rijden dus.
I De vrienden en kennissen die ik het heb
I laten uitproberen kwamen allemaal tot
dezelfde conclusie: de kaartjes werken als
herkenningspunten. Bij het rijden daarop
is het net of je daar al eens eerder ge-
I weest bent"-
I Acht jaar oud is het idee van de heer
Derkse. Maar pas twee jaar geleden is hij
aan de verwezenlijking ervan begonnen.
Met kaartjes in een postzegelalbum. Eerst
in Amsterdam en laten in Den Haag heeft
I hij de weg gevraagd en die „ingeschoven
Buitenlandse proeven (in West-Duitsland,
Zwitserland, Oostenrijk en België) toonden
de noodzaak aan van nieuwe kaartjes. Er
bleken wegsituaties voor te komen die we
in Nederland niet of nauwelijks kennen
Ook de aantallen van ieder kaartje werden
I op die manier bepaald. En tenslotte bleek
dat een aantal wegsituaties niet afzonder
lijk hoefde te worden getekend. Ze konden
I gewoon worden gecreëerd door bestaande
kaartjes honderdtachtig graden te draaien
Harry Derkse met zijn „Interway
gave maken met andere, aangepaste her
kenningstekens".
De Interway-routegids lijkt al in dit
prille stadium meer levensvatbaarheid te
tonen dat een eerder idee van Harry Derk
se: het relax-centrum voor zakenmensen
op de Veluwe. Nu al denkt de ontwerper
van de routegids aan verkoop in het bui
tenland, de gebruiksaanwijzing is er op in
gesteld, compleet met een soort woorden
tolk in Nederlands, Duits, Engels, Frans,
Spaans en Italiaans. „Als men het systeem
eenmaal doorheeft, blijken de mensen de
weg nauwkeuriger aan te duiden en bo-
vendien hoeft er niet meer bij gepraat te
worden. Dat hebben we uitgeprobeerd op
een gendarme in Brussel, die weigerde
Vlaams te spreken".
vanaf
vele modellen, ook in gemeleer-
de tinten.
Gratis naar wens gekapt.
DAMESKAPSALON
Wijk aan Zeeërweg 53
IJmuiden-O - Telefoon 15020
De koningin respecteerde dit stand
punt van Tjerkstra.
Tjerkstra zegt, nu zoveel jaar later:
„Ik ben een gelovig man. Ik vaar lie
ver niet op zondag. Als het moet voor
m'n brood, dan is het wat anders.
Maar op zondag voor m'n plezier va
ren. nee dat niet
I De heer Derkse heeft inmiddels octrooi
I aangevraagd op zijn vinding en een fa
brikant is al druk doende duizenden In-
I terwayetuis te maken.
„Ik heb de vinding ook bij de politie la
ten zien. Daar stonden ze van enthousias
me op tafel". Harry Derkse, die op 1 ja
nuari met zijn sportscholen is gestopt om
I zich te wijden aan de ontwikkeling (en
verkoop) van zijn ideeën denkt al aan een
I nieuwe versie van de Interway. „Er zijn
veel mensen die bang zijn in een bos te
verdwalen. Met de Interway zoals die nu
bestaat, is het al mogelijk om de gevolgde
I route aan te geven zodat de weg terug ge-
1 makkelijk kan worden gevonden, maar het
I is beter dat we daarvoor een speciale uit-
Geref. Kerken Beroepen te Warfum
G. P. Wijnbeek te Lemmer. Aangenomen
naar Rotterdam-Schiebroek (als missio
nair predikant op Midden-Java) W. M.
Verbaan te Soest.
Geref. Kerken (vrijgemaakt) - Bedankt
voor Zwolle en Apeldoorn drs. D. Deddens
te Leeuwarden
Chr. Gerei. Kerken Aangenomen naar
Stadskanaal R. van der Kampt te 's-Gra-
venhage.
