Paco de Catalaan, „redder" van de
verloren waterstofbom, begint een
proces tegen regering van de V.S.
Reisje
Proces
Paco voor zijn schip „Manuela Orts Simo", waarmee hij de Amerikanen naar de verdwenen bom
bracht.
Palomares
Geheimzinnig
Opgewonden
Nachtmerrie
Miljoenen
Na een peperdure speurtocht van 79 dagen kon de bom aan boord van het Amerikaanse marineschip Petrel
worden gehesen.
De bom is geborgen. Spaanse en Amerikaanse officieren feliciteren elkaar.
Spaanse en Amerikaanse heli
kopters speurden wekenlang het
zeegebied en de omgeving van
Palomares af, maar zonder re
sultaat. Een eenvoudige visser
die lezen noch schrijven kan.
zette de speurders eindelijk op
het goede spoor.
besteedde naar voorzichtige schattingen
minstens één miljoen dollar per dag
aan de bergingsoperaties. Geen won
der dat de nerveuze militairen min
achtend de eenvoudige visser Paco el
Catalan naar de deur verwezen, toen
hij hen kwam aanbieden om voor
15.000 peseta's (zo'n 300 dollar) even
tjes hun zoekgeraakte bom op te
vissen.
Een huis-tuin-en-keuken oplossing
van 300 dollar waar alle supertech
niek van de meest ontwikkelde natie
ter wereld, met een investering van
1.000.000 dollar per dag, nog faalde.
Te gek om naar te luisteren. Pas eind
maart waren de Amerikanen zo ten
einde raad dat zij, in de geest van
„God zegene de greep", bereid waren
zelfs de gekste methodes te proberen,
en daaronder viel voor hen ook het
aanbod van Paco el Catalan.
Later vertelde Paco in het dorps
café: „Ik mag dan niet kunnen lezen
of schrijven en van hun apparaten be
grijp ik geen barst, maar de zeebodem
hier ken ik als mijn handpalm. Tien
dagen achter elkaar bracht ik die
Amerikanen naar precies dezelfde
plaats waar ik op die middag van
januari aan het vissen was. Ik heb
hun instrumenten niet nodig.
Zodra ik de toppen van het kust-
gebergte precies voor me had, zei ik
tegen hen: „Hier ligt jullie bom". En
zij maar meten met hun kompassen,
sonars en weet-ik-veel-meer. Zelfs
vanuit een helikopter wees ik hun
dezelfde plaats aan. Nou uiteindelijk
vonden ze hun bom op anderhalve
mijl van de plaats waar ik ze had ge
zegd dat-'ie in het water was ver
dwenen."
ADMIRAAL GUET van de Ameri
kaanse 6th fleet van de Middellandse
Zaa, die de operaties van de „Task
Force" leidde, verklaarde achteraf dat
zijn experts in een paar weken voor
Palomares meer hadden geleerd dan
in twee jaren laboratoriumonderzoe
kingen in de Verenigde Staten, maar
kwam er niet over uit dat die visser
die nog niet lezen of schrijven kon.
al zijn technici had overtroffen. Hij
beloofde Paco een goede beloning en
zorgde er inderdaad voor dat hij een
reis naar de VS kreeg aangeboden
om de allerlaatste snufjes van de mo
derne visserij techniek te bezichtigen.
Maar in Washington toonden de
burocraten van de „Foreign Claims
Commission" zich minder erkentelijk
dan de marine-officieren die 79 dagen
onder hoogspanning aan de Spaanse
kust hadden doorgebracht. De schade
vergoedingen en andere betalingen aan
de inwoners van Palomares werden op
kleinzielige wijze gecontroleerd en
beknibbeld.
Dit leidde uiteindelijk tot een pro
testbetoging van de Andalusiërs onder
leiding van de jonge hertogin van Me
dina Sidonia, die sindsdien wereldbe
kend is onder de bijnaam van „Span-
jes rode hertogin". Ook de schade
vergoeding en betaling voor de ver
leende hulp, die Paco uiteindelijk ont
ving, was tot op de dollarcent gecon
troleerd en ingekort tot het bedrag
van 4.565,56 dollar. En dat terwijl hij
de Amerikanen ongetwijfeld miljoenen
dollars had bespaard, door de duur van
de kostbare speurtocht aanmerkelijk
te bekorten met zijn aanwijzingen.
Bovendien had hij in zekere zin recht
op een vindersloon van tien percent,
die men internationaal toekent aan de
vinders van op zee achtergelaten
voorwerpen.
VANDAAR DAT een slimme Ame
rikaanse advocaat op het idee kwam
Paco el Catalan aan te bieden hem
te vertegenwoordigen in een eis voor
bergingsloon ter hoogte van niet min
der dan twee miljoen dollar.
Paco, die evenals de andere inwo
ners van Palomares niet meer zo te
spreken is over de houding van de
Amerikaanse militairen in „die bedoe
ning met die bom", stemde toe. Nu
heeft het advocatenbureau van New
York aangekondigd dat het proces
over de verloren H-bom van Paloma
res binnenkort zal beginnen. Het eer
ste proces van onze nucleaire eeuw
over het verlies van een H-bom be
looft een historische affaire te worden.
HET SPAANSE VISSERTJE EN DE H-BOM
(Door onze redacteur in Madrid)
BARCELONA - De postbode van het armoedige Andalusische vissers
plaatsje Palomares krabde zich nadenkend achter het oor. Hij boog zich
opnieuw over de gewichtig uitziende brief met Amerikaanse postzegels
die hij op de tapkast van het café had gelegd. Op de achterkant stond met
fraaie letters de afzender: „Lord, Day and Lordadvocatenbureau, New
York. Op de voorkant las hij: „Mr. Francisco Orts Simó, fisherman, Palo
mares, Spain", en „Urgent!" Het enige wat de postbode van dat alles be
greep was het woord „Palomares". Maar wie en wat kon die „mr. Fran
cisco Orts Simó, fisherman" zijn? Pas gemeenschappelijk nadenken van
bijna alle mannen van het dorp bracht uitkomst: dat moet Paco el Catalan
zijn, die heet ook Simó van zijn achternaam.
ZO trokken dus alle drinkebroers
achter de postbode naar het huis van
Francisco (ofwel in de familiaire af
korting, Paco) Simó, de 43-jarige vis
ser die in Catalonië geboren maar in
Palomares getogen is en daar alom
bekend staat als „El Catalan", de Ca
talaan. Ten overstaan van zijn huur
lieden opende Paco gewichtig de enve
lop en kondigde trots aan: „Jazeker is
deze brief voor mij. Het zijn mijn
Amerikaanse advocaten, het oudste en
bekendste advocatenbureau van New
York nog wel. Zij schrijven me dat
binnenkort ons proces tegen de Ame
rikaanse staat begint voor een eis van
twee miljoen dollar." Met een grijns
voegde Paco eraan toe: „Zo zien jullie
hoe beroemd je buurman is sinds die
bedoening om die bom!"
DE „BEDOENING om die bom",
waarover het deftige New Yorkse ad
vocatenbureau naar de arme Spaanse
visser schreef was een zaak die begin
1966 twaalf weken lang de hele wereld
in spanning hield, terwijl een indruk
wekkende Amerikaanse „Task force"
in de Middellandse Zee voor de kust
van Palomares zocht naar een zoek
geraakte waterstofbom van twintig
megaton.
Het grote avontuur van Paco el Ca
talan begon in de middag van de 17de
januari 1966. Aan boord van zijn vis
sersboot „Manuela Orts Simó", de
naam van zijn vrouw, was hij juist
zijn netten aan het uitzetten voor de
kust van Palomares, toen hij een ver
schrikkelijke ontploffing in de lucht
hoorde. Hij keek op en zag een enorme
vuurbal, waaruit talloze zwarte punt
jes spatten die op en rond het dorp
van Palomares neerstortten. Seconden
later viel een lange, metalen cilinder
op nog geen honderd meter afstand
van zijn schip met een felle klap in de
zee, en verdween onmiddellijk in de
diepte.
SNEL HAALDE Paco zijn netten in
en zette koers naar Palomares. Ge
lukkig was niemand van zijn gezin of
zijn dorpsgenoten gewond geraakt bij
het geheimzinnige ongeluk in de lucht.
Wel vertoonden enkele huizen grote
gaten vanwege metalen brokstukken
die ingeslagen waren. Enkele jochies
kwamen opgewonden aanrennen: er
lag een lang metalen ding opengebro
ken op het kerkhof, een ingewikkelde
machine met draden en instrumenten
en een honingkleurig omhulsel.
Op dat moment hoorden zij een snel
aanzwellend gesnor in de lucht. Een
helikopter met militaire kleuren (de
vissers konden moeilijk weten dat het
een Amerikaanse marinehelikopter
was) begon wijde cirkels te beschrij
ven over het dorp, bleef plotseling bij
na bewegingloos boven één punt han
gen, en verdween vervolgens op volle
snelheid naar het westen.
EEN UUR later kregen de dorpelin
gen van Palomares, voor wie het beeld
van „het gezag" ophield bij de plaatse
lijke agent en de burgemeester, in
drukwekkend bezoek van een afdeling
van de guardia civil, die begon met
het kerkhof en enkele andere plaatsen
in de omgeving van het dorp af te zet
ten. Tegen het avonduur krioelde Pa
lomares al van Spaanse militairen en
andere geüniformeerde mannen die
een vreemde taal spraken en ver
schrikkelijk opgewonden waren. Bij
stukjes en beetjes kregen de dorpelin
gen van de Spaanse militairen uitleg
van het gebeurde.
Een Amerikaanse bommenwerper
(een hoge officier sprak van ,een B-52
van het „Strategie Air Command",
maar daar begreep niemand wat van)
was in de lucht in botsing geraakt met
een tankrliegtuig. Bij de explosie was
de bomriienwerper, die vier heel ge
vaarlijke bommen, aan boord had (de
officier noemde het „20-megatons plu-
tonium-bommen", maar ook daar be
greep niemand veel van) in stukken
gebroken en de bommen waren neer
gestort op het dorp. Het opengebroken
metalen ding van het kerkhof, waar de
jochies van het dorp mee hadden ge
speeld, was een waterstofbom.
Ook twee andere bommen waren
spoedig opgespoord door de guardia
civil en de talrijke Amerikaanse solda
ten die ijlings uit de grote basis Rota,
een 300 km naar het westen bij Cadiz,
naar Palomares waren gevlogen. Maar
de vierde H-bom bleef spoorloos en
uiteindelijk moest men aannemen dat
deze in de zee vlak voor de kust was
gestort.
DE DAAROPVOLGENDE weken
werden een nachtmerrie voor de inwo
ners van Palomares. Het werd hen ver
boden in zee te gaan vissen of de oogst
van hun schrale akkers in te halen.
Zij werden allen door vreemde Ame
rikanen, van top tot teen in witte kie
len gekleed, met geheimzinnige appa
raten onderzocht en sommigen moes
ten weken nadien nog iedere dag te
rugkomen voor verdere waarnemin
gen.
Men beval hen zich meermalen per
dag te douchen, en men raadde hen aan
hun kinderen naar familie in afgele
gen plaatsen te zenden. In en rond het
dorp werden er kastjes opgesteld
waarvan er sommige zacht zoemden en
anderen een fel kloppend geluid uit
zonden. Strenge guardias civiles zet
ten het hele dorp af en lieten geen
mens door zonder speciale toestem
ming. Op het strand verrees een groot
tentenkamp van de Amerikaanse mili
tairen, die hun verblijfplaats „Camp
Wilson" doopten. Uiteindelijk telde
men ongeveer tweeduizend Ame
rikaanse en Spaanse militairen, die
dag in dag uit de omgeving van het
dorp centimeter voor centimeter uit
kamden. Later voerden zij bulldozers
aan die tot ontstelling van de dorpe
lingen, juist de vruchtbare bovenste
laag van hun akkers afschraapten en
in duizenden metalen vaten naar de
kust brachten.
Op zee verzamelde zich een Ameri
kaanse vlooteenheid die uiteindelijk
rond de twintig oorlogsbodems telde
en die tientallen vierkante mijlen zee
bodem onderzochten. Transportsche
pen vervoerden de vaten met de af
geschraapte aarde naar een laborato
rium in Californië. En met iedere dag
die verstreek zonder dat de verloren
H-bom werd gevonden, steeg de irri
tatie en de spanning van de militairen,
die alle vragen, protesten en aanwij
zingen van de dorpelingen terzijde
schoven.
HET AMERIKAANSE ministerie
zond de duurste en hypermodernste
apparatuur waarover de Amerikaanse
onderzee-experts beschikten en be-
