6 Augusttis1945j ATOOMBOM OP HIROSJIMA
Tweehonderdduizend mensen
stierven in verzengende hitte
Substantie
van kool
en teer
werd
omhoog
geslingerd
1
Rustig doorgaan met
uitvoering van taak
12
13
DAKPANNEN
VEL
CATASTROFE
BRIEF
LEGENDE
MEGATON
DONDERDAG 6 AUGUSTUS 1970
tem
T
(Van onze redactie buitenland)
Vijfentwintig jaar geleden, op 6 augustus 1945 om kwart
over acht in de morgen explodeerde de eerste Amerikaanse
kernbom in het centrum van een Japanse stad, Hirosjima.
99
95
99
99
25JAAR NA DE EERSTE ATOOMBOM..
1133
vj-aw v vyvs-r- -?^gr-v
Tweehonderdduizend mensen werden gedood of zo ernstig gewond dat
zij later zouden sterven. Velen na enkele uren. Velen ook na jaren. Zö
vernietigend was de kracht van deze uraniumbom dat mensen letterlijk
verdampten, dat van menselijke omtrekken alleen een schaduw overbleef
op het asfalt of tegen een muur.
Drie dagen later viel de eerste Ameri
kaanse plutoniumbom. Ditmaal op Naga
saki. Weer kwamen vele tienduizenden
Japanse burgers om het leven. Enkele da
gen daarna capituleerde Japan onvoor
waardelijk.
„Enola Gay" zo luidde met militair
cynisme de naam van de superfort B-29,
waarmee op een hoogte van tien kilome
ter de atoombom op Hirosjima werd ge
gooid. Maandenlang was de bemanning
CHINA;-:
Stille- Oceaan
vïiwo Jima
«c
te A-bom
vonaug.'o
(ca. hoog)
ïïnian "LElii10
o Guam
van het grote bombardementsvliegtuig op
de sinistere taak voorbereid, al wist nie
mand precies waarmee men belast zou
worden.
De 54-jarige Paul Tibbets, destijds com
mandant van de B-29 zegt nu over de
bom die hij op Hirosjima gooide: „Het
leek alsof er een op kool en teer gelij
kende substantie de lucht werd ingeslin-
gerd.
Op een paar huizen aan de rand van de
stad na, was het hele gebied één draai
kolk van zwarte dingen. Het was ver
schrikkelijk."
Tibbets die het nu een „miserabel bom
bardement" noemt, woont als generaal b.d.
in het Amerikaanse lustoord Miami, in de
staat Florida. Hij hoorde kort voor zijn
vlucht de bijzonderheden over de uit
werking van de kernbom, die een explo
sieve kracht had van 20.000 tnt. „Ik be
greep dat het afschuwelijk zou zijn als de
bom ontplofte, maar ik hield mijzelf voor
dat het mijn opdracht was het ding met
succes tot explosie te brengen, ik was
vastbesloten aan niets anders te denken."
De verzengende hitte van de explosie
was zo groot dat in Hirosjima de dakpan
nen smolten. Van een stuk papier op ruim
twee kilometer afstand waren de letters
weggebrand. In een dorp op vijftien kilo
meter afstand van de stad voelde een man
die in de tuin stond duidelijk de hitte in
zijn gezicht en aan zijn handen.
Na de hitte van de lichtflits volgde een
luchtdruk met een kracht van 7500 kilo
meter per uur. Zo woest werden voorwer
pen weggeblazen dat grassprieten en stro
halmen diep in het menselijk vlees wer
den gedreven. Elk venster veranderde in
een regen van fijne glassplintertjes. De
hitte en de luchtdruk deden overal bran
den ontstaan. Daarna viel een vreemde
regen van grote druppels, die zwart van
kleur waren (als gevolg van condensatie
in de paddestoelwolk).
Hirosjima kort na de atoombom was
een afgrijslijke nachtmerrie.
Een ooggetuige vertelde: „Nooit
kwam de dood zoals die dag in Hi
rosjima. Ik heb het gezien. Dat beeld
heeft mijn leven veranderd. Ik zag de
doden, de stervenden en de zwaar ge
wonden. Mensen die wachtten op medi
sche hulp die er niet was en voor hen ook
niet meer zou komen. Mensen die intus
sen hun ingewanden met hun handen
vasthielden. Dat was Hirosjima. De stank
van tweehonderdduizend doden. Dat was
Hirosjima."
Dodelijk na verloop van tijd voor de
inwoners van de zo zwaar gestrafte stad
was de radio-actieve straling. Velen die
als door een wonder ontsnapten aan de
dood konden na enige tijd opeens niet
FOTO LINKS: Ex-president Truman,
die de beslissing nam toch twee kern
bommen op Japan te gooien. BOVEN:
de enige jaren geleden overleden
„vader van de atoombom", dr. J. Ro
bert Oppenheimer, die zijn twijfel
heeft uitgesproken of het nodig was
de bom uit te werpen.
De Nederlandse soldaat krijgt „om het te kunnen navertellen" op de vol
gende manier voorlichting over het verlenen van eerste hulp bij „A-
explosies":
„De eerste verschijnselen van de stralingsziekte (misselijkheid, braken)
zijn zodanig dat eerste hulp daarbij nauwelijks in aanmerking komt.
Aangezien zij bovendien pas enige uren na de explosie optreden, zullen
meestal reeds maatregelen zijn genomen om de mogelijke lijders aan
stralingsziekte onder geneeskundige behandeling te stellen. Men kan in
tussen rustig doorgaan met de uitvoering van zijn taak; wanneer de
eerste verschijnselen optreden is er altijd nog tijd genoeg zich bij de
geneeskundige hulppost te vervoegen. Wanneer de klachten ernstig zijn
kan het nodig zijn het slachtoffer liggend of halfzittend te vervoeren".
Over de „A-explosie" wordt als eerste punt verteld dat dit „slechts een
andere manier is van het veroorzaken van een ontploffing".
„De totale kracht van A-wapens", zo licht men de toekomstige strijders
voor, „is aan bepaalde grenzen gebonden".
meer zien. Anderen raakten verlamd.
Weer anderen stierven, na jaren soms,
aan bloedkanker (leukemie). Bij sommi
gen vielen de haren uit, bij anderen ont
stonden plotseling afschuwelijke abcessen
onder de huid. Mannen werden impotent
en vrouwen baarden monsterlijk mis
vormde kinderen. In negen jaar tijd was
AANTAL STRATEGISCHE A100MK0PPENQ969)
VerSluien
Hm Sowjelunie
1853
1900
voor bom
menwerpers
voor raket
ten
vooronder-
zeeboten
eenzesde van alle kinderen die in Hirosji
ma geboren werden, misvormd of meteen
al dood.
Een andere ooggetuige: „Ik heb kinde
ren gezien, twee dagen later, die tegelijk
leefde en al dood waren. Het waren bon
ken vuurrood vlees zonder huid. Er he
pen mensen die hun vel, hun huid als een
los hemd achter zich aansleepten."
Het is niet te veel gezegd als men Hi
rosjima het grootste massadrama van de
wereld noemt. Maar heeft de wereld er iets
van geleerd? Heeft het zin te zeggen: „Dat
nooit meer", als er in de wapenkamers
bommen klaarliggen met een totale ex
plosieve kracht van ruim 3 miljoen Hiro-
sjima-bommen?
De geniale Amerikaanse geleerde Al-
bert Einstein schreef vlak voor zijn dood
een wanhoopsbrief aan Italiaanse geleer
den. Hij zei: „Achter dikke muren van ge
heimzinnigheid vervolmaakt men met een
koortsachtige haast de middelen voor col
lectieve vernietiging. Als dit doel bereikt
is, ligt de radioactieve vergiftiging van
alle leven op aarde binnen het bereik der
technische mogelijkheden."
„Alles schijnt met elkaar samen te han
gen bij deze onheilspellende ontwikke
ling der gebeurtenissen. Iedere stap lijkt
FOTO LINKS: Dit bleef over van de Japanse stad Hirosjima nadat de Ameri
kanen er hun atoombom op hadden gegooid. Tien vierkante kilometer puin. „Little
John" zoals men het projectiel in code noemde had zijn werk grondig gedaan.
Vijfentwintig jaar later (foto rechts): het leven gaat verder. Door de straten van
de opnieuw gebouwde stad lopen weer mensen, alsof er een kwart eeuw geleden
niets bijzonders is gebeurd.
de onvermijdelijke consequentie van de
voorafgaande. Aan het einde van de weg
tekent zich steeds duidelijker het spook
af van de algemene vernietiging. Wij mo
gen onze inspanningen niet laten verslap
pen om de volken en vooral hun regerin-
gne bewust te maken van het ongehoorde
onheil dat ze stellig zullen uitlokken als
ze hun houding ten opzichte van elkaar
niet veranderen."
„Onze wereld wordt bedreigd door
een crisis waarvan de omvang schijnt
te ontgaan aan diegenen, die de
macht bezitten om grote beslissingen ten
goede of ten kwade te nemen. De ontke
tende atoomkracht heeft alles veranderd,
behalve onze manier van denken en wij
glijden zo af naar een catastrofe zonder
weerga. Een nieuwe denkhouding is nood
zakelijk, wil de mensheid voortbestaan.
Het afwenden van deze dreiging is het
meest urgente probleem van onze tijd ge
worden."
Einstein stierf kort na het schrijven
van deze brief. Ruim twaalf jaar tevoren
had hij na lang aarzelen een andere brief
mede-ondertekend. Daarin was er bij de
Amerikaanse regering van Roosevelt op
aangedrongen snel een aanvang te ma
ken met de ontwikkeling van een atoom
wapen.
De kerngeleerden Leo Szilard en Euge
ne Wigner, beiden Hongaren, waren de
initiatiefnemers daarvan. Ze waren ervan
overtuigd dat in het Duitsland van Adolf
Hitler de snelle vooruitgang van de kern
fysica catastrofaal zou kunnen worden
voor de afloop van de Tweede Wereldoor
log. Ze wilden Hitier vóór zijn.
„Manhattan District" heette de uiterst
geheime opdracht om voor de Verenigde
Staten een atoombom te maken. Er werk
ten veel Europese kernfysici aan mee: de
Italiaan Fermi, de Hongaren Szilard, Tel
ler, Wigner en Von Neumann, de Duit
sers Bethe en Franck, de Deen Bohr en
de Rus Kistiakovski. En verder de Ame
rikanen Rabi, Conant, Lawrence. Comp-
ton en Bush. J. Robert Oppenheimer de
briljante zoon van een New Yorkse za
kenman wist hen allen tot een team sa
men te voegen.
Oppenheimer die later, in een vraagge
sprek in de „New York Times", zei: „Ik
geloof niet dat de atoombom noodzake
lijk was om de oorlog te beëindigen",
staat niet alleen in deze overtuiging.
Prof. Röling schrijft hierover in zijn
boek „Over oorlog en vrede": „Er gaan
nog steeds stemmen op in Nederland die
betogen dat de atoombommen een einde
maakten aan de oorlog. Het is een legen
de die dienen moet om het geweten te sus
sen, dat aanklaagt wegens oorlogsmisdrij
ven. Als rechter in het Internationale
Militaire Tribunaal voor het Verre Oos
ten in Tokio (1946-1948) had ik de gele
genheid de notulen te lezen van alle ver
gaderingen van de Japanse ministerraad
en van de Imperial Council. Daaruit bleek
duidelijk dat het niet de atoombommen
waren die de capitulatie teweegbrachten,
maar de nadere Amerikaanse uitleg van
de Potsdam-declaratie, waardoor men er
eindelijk op durfde vertrouwen dat de
keizer keizer mocht blijven, en niet als
oorlogsmisdadiger zou terechtstaan."
Is inmiddels, vijfentwintig jaar na Hi
rosjima, onze manier van denken veran
derd? De militaire deskundigen rekenen
in elk geval met grotere eenheden dan
vroeger.
De eerste kernbom op een stad afge
gooid, had dezelfde kracht als 20.000
ton springstof (TNT). Die vernietigings
maatstaf is inmiddels veel te klein ge
worden. Nu wordt gerekend in megaton-
nen (vijftig maal 20.000 ton, ofte wel één
miljoen ton TNT) om de explosieve
kracht van waterstofbommen uit te druk
ken. Als vergelijking: de Amerikaanse
kernbom die bij Palomares in Spanje zoek
raakte, was duizend maal zo krachtig als
het „bommetje" op Hirosjima, waardoor
volgens Japanse opgaven 200.000 mensen
werden gedood en 100 000 gewond.
