COWBOYZWEET
IN
ANDALUSIE
SERGE LEONE
herontdekte Wilde Westen
Yul Brynner: trapeze, zielkunde, film
Westerns aan de lopende band Rod Steiger kent
in Spaans woestijnlandschap VoVinnlpvc
DONDERDAG 6 AUGUSTUS 1970
15
Gangsters
Cowboy
(Van een medewerker)
ALMARIA/TALAVERA „Een kind, dat zich vermaakt met western-
dromen" (James Cobum). „De enige Italiaan, die werkelijk wat heeft bij
gedragen tot de geschiedenis van de Western" (Yul Brynner). „Een onge
looflijk harde werker en zeer intelligent" (Rod Steiger). „Een man, die ons
Amerikaanse regisseurs te denken heeft gegeven" (regisseur Don Medford)
Dat zijn een paar kwalificeringen over regisseur Sergio Leone. Een ge
zette man met een baard, vriendelijk, zeer beslist en algemeen gezien als
de „Papa van de Spaghetti-western", zoals de recente cowboyfilms van
Italiaanse huize wordt genoemd. Leone heeft in dit deel van Andalusië
het landschap en het licht gevonden om zijn fantasieën als „For a fistfull
of dollars", „Once upon a time in the West", „The good, the bad and the
ugly" te maken. Vijf jaren geleden ontdekte hij de woestenij nabij Almaria
en na hem hebben velen gebruik gemaakt van deze lokaties. Films als
„Patton", „Doctor Zjivago", „Lawrence of Arabia" en talrijke westerns
van Amerikaanse en Italiaans-Spaanse makelij werden er geschoten.
Opdonderen
Psychologie
In de heuvels en dalen, de scherp gesneden canyons en barre steen- en
zandvlakten in de schaduw van die Sierra Nevada vindt men talrijke film
stadjes, forten en corrals, die zijn achtergelaten na wekenlange opnamen.
Sergio Leone is niet de enige filmer op Franco's immense schiereiland.
De dorstige Spaanse bodem drinkt vele liters cowboy-zweet per dag. In
de vijandige omgeving van Almeria (spiegel der zee), waar het kwik in de
windstilte sidderend oploopt tot bijna vijftig graden vloekt en zweet ook
Yul Brynner in zijn suède-westernkleding, bij regisseur Frank Kramer.
Maria Schell is er net vertrokken. In Parijs moet ze geld bijeen zien te
krijgen om „Something rotten in the west" af te kunnen maken. „A town
called bastard" (met Terry Savalas) en „Doe" (Faye Dunawaye) verhuizen
op dit moment van hun opnameplaatsen nabij Madrid naar Almaria. Bij
Talavera, honderdvijftig kilometer van Madrid, geeft Don Medford aan
wijzingen aan Oliver Reed en Candice Bergen. Zij zijn met Gene Hackman
de sterren in „The Hunting Party", evenals alle andere genoemde films een
onvervalste western.
Kabouters
n
„EIGENLIJK WAS ik bezig met „Once
upon a time there was America." Dat
moest de laatste western worden. Toen
kwam „Duck, you sucker," waarvoor ik
als producer zou optreden. Het is 'n film,
die ruim 4 miljoen dollar gaat kosten. Op
aandrang van onder anderen de acteurs
heb ik me laten overhalen om „Duck,
you sucker" te gaan regisseren." Sergio
Leone is na vijf jaar een van de best
betaalde. Hij krijgt 750.000 dollar per
film.
Sergio Leone is een verkwikkende man.
Hij behandelt zijn sterren naar hun waar
de, maar wie op de set komt, vindt niets
dat wijst op een sterrenbehandeling. De
gebruikelijk linnen stoelen met namen
staan er, en een parasol tegen de vernie
tigende zon. Voor het overige moeten „de
goden" de ellende van iedereen delen. Ze
drinken mee uit honderden flesjes ge
distilleerd water, die elke dag in grote
zwarte bakken met ijs naar de woestijn
worden gesleept en waarvan er nooit ge
noeg zijn. Ze moeten rennen door het
gloeiende zand, en ademenen in een dik
waas van paardezweet.
In de etenspauzes gaat hij tussen figu
ranten en ander personeel zitten en ver
telt verhalen uit zijn carrière. Verhalen,
die hij demonstreert met joyeuze geba
ren en waarom hij zelf schatert van het
lachen. Terwijl Steiger en Coburn in hun
caravans eten, weigert Sergio Leone er
gens anders te zitten dan aan de lange
banken onder het tentdoek van Felix de
kok, die altijd in de Leone-karavaan
meetrekt.
Leone: „Ik heb plannen voor een aan
tal gangsterfilms. Ik wil verhalen maken
over het Amerika tijdens de drooglegging.
Voordat de Italianen de misdaad in New
York en de andere grote steden contro
leerden, waren de Ieren en de Joden in
een fel gevecht gewikkeld om de mis
daadhegemonie. Dat wordt mijn onder
werp."
Waarom gebruikt hij weinig vrouwen in
zijn Westerns?
„Voorop gesteld ik ben geen „misogo-
no," geen vrouwenhater, maar mijn sto
ries zijn in feite simpele verhalen van
mensen, die maar een ding willen: over
leven. Vrouwen remmen het tempo in die
verhalen.
Ik heb eens „Gunfight at the OK-cor-
all" gezien (film uit '57 van John Stur-
ges). „Op het moment dat Rhonda Fle
ming het doek op kwam viel die hele film
aan stukken. Het was een ramp. Dat was
weer typisch Hollywood, er moest weer
een held met bijbehorende vrouw zijn".
Heeft u de zwakke plekken in de Ame
rikaanse Western opgezocht, voordat u
begon met uw cyclus?
„Als ik ze niet had gezien, was ik nooit
begonnen met Westerns. Het oog raakt
eraan gewend bepaalde dingen te zien.
Wie temidden van een niet veranderende
omgeving leeft, roest vast. Ik ga nu de
gangster-films maken. Dat kan alleen
een buitenlander, omdat hij fris tegen die
verhalen aankijkt. Ongetwijfeld zal er
een „Italiaans" element insluipen, zoals
in mijn cowboy-films. Een nieuw oog is
een enthousiast oog. Net als mijn wes
terns zullen die gangster-verhalen meng
sels zijn van fabels en realiteiten".
SERGE LEONE
„Duck, you sucker" (duiken,sufferd),
wordt de zoveelste film, die als achter
grond de Mexicaanse revolutie heeft.
„Ja, zeker. Dat is gevaarlijk. Ik accep
teerde, mede om-dat al die verhalen over
de Mexicaanse revolutie zo overdreven
zijn gefilmd, dat ik me er aan ergerde.
Ik wilde iets anders. Iets ironisch. Een
moderne fabel. Het is in zekere zin een
pacifistisch verhaal. De meeste revolu
ties beginnen op straat en eindigen aan
tafel, waar geen plaats is voor het gewone
volk".
U creëerde een nieuw type Westem-
held. Nauwelijks te onderscheiden van
de „schurk"; stelde u zich zo de „cow
boy" voor?
„Ja. Misschien zijn ze niet echt, maar
in elk geval komen ze mij reëler voor dan
de helden van Hollywood. Ik heb een
„vermoeden", dat ik bij me droeg, onein
dig versterkt. De gebruikelijke karakters
van Hollywood heb ik vele malen over
dreven voorgesteld, waardoor ze weer
werkelijk werden. Het zwart en wit van
de Amerikaanse films (de tegenstelling
tussen slecht en goed, die bijvoorbeeld
tot uitdrukking kwam in de kleding van
de western-hoofdfiguren) heb ik wegge-
krabd. Om uit te vinden hoe de mensen
werkelijk zijn in deze verhalen. Demys
tificatie. Ik maak grappen over de ma
nier waarop de Hollywood-helden werden
voorgesteld. Ik benader mijn western
helden ironisch, op Chaplinesque manier.
Omdat ze toch al reëel naar voren ko
men, merkt het publiek vaak niets van
mijn benadering en ziet mijn films en
mijn karakters als een volkomen reële
waarheid, echter nog dan in de meeste
Hollywood-westerns".
De filmster Candice Bergen, schier bezwijkend onder de felle zon, wordt op
gelapt eer ze weer op de set kan verschijnen voor opnamen van The Hunting
Party, geregisseerd Hoor de Amerikaan Don Medford (links).
Als Sergio zijn witte petje weer heeft
opgezet en het sein geeft voor actie loopt
Coburn terug naar zijn positie voor de
camera. Een korte scene, die maar twee
takes kost. Na afloop zegt Coburn: „Ser
gio is een merkwaardige man. Hij filmt
anders dan de Amerikanen. Zijn wes
terns zitten vol donderende acties, die
elkaar opvolgen. Amerikaanse regis
seurs zorgen altijd voor een mooie golf
beweging in hun beeldregistratie. Zij
bouwen een scene op en zorgen voor
een samenhang met de volgende. Leone
niet. Hij gebruikt erg veel close-ups en
laat je als acteur minder speelruimte.
Je zit bij hem voortdurend in een „fra
me".
OP SLECHTS ENKELE mijlen, hemels
breed gemeten, van de locaties, die Ser
gio Leone voor „Duck, you sucker" ge
bruikt, filmt Yul Brynner. Voor 10.000
dollar per dag gaf hij zijn krachten aan
„Indio Black", een spaghetti-western van
Frank Kramer (ofwel Gianfranco Paro-
lini), die een lange rij van „cowboy
films" in Italiaanse stijl op zijn naam
heeft.
Hij was blij met een bezoek. „Ik zit
hier nu al weken en alle aandacht gaat
uit naar Sergio. Ik geloof eerlijk gezegd
ook niet, dat „Indio Black" zo geweldig
wordt. Maar voor mij betekende het veel
geld". Yul Brynner is vijftig geworden
in de verlaten woestijn rondom Almeria.
HIER IS EEN diepe kloof in het rood
bruine gebergte, waar 'n kar vol schreeu
wende Spaanse figuranten rondrijdt en
iedereen een beetje „direttore" lijkt te
zijn. Yul Brynner en ik verlaten het
„slagveld" en gaan in zijn auto zitten.
Een Mercedes 600, volgepropt met tech
nische foefjes. Bar, televisie, aircondi
tioning en weet ik wat nog meer.
Brynner („The king and I", „The ten
Brothers Karamazov" en „The magnifi
cent seven", als bekendste films) is een
man, die veel afweet van Westerns.
„Ik houd van Westerns en ik heb me
erin verdiept. Wat er nu gebeurt met
dit soort Italiaanse werkstukken, kan
mijn goedkeuring nauwelijks wegdragen.
Ik kan deze film, die we nu maken, niet
anders zien dan als een soort operette
zonder muziek. Misschien dat er om ge
lachen kan worden. Serieus moet je het
niet nemen. Sergio Leone is een groot
man, die een wezenlijke bijdrage heeft
geleverd en de western op sterven weer
nieuw leven heeft ingeblazen. Wat die
andere Italianen in elkaar zetten, is min
der dan een imitatie van Leone. Leone
heeft zijn onderwerp bestudeerd. Hij weet
alles. Als je bijvoorbeeld een waterput
ziet in zijn films, dan is dat een put zoals
je nog kunt vinden".
BRYNNER vertelt een anekdote, maar
zijn bulderende lach gaat over in een
vreselijke vloek. „Verrekte rot toeristen."
Pullman-kussens zakken. „Waar was ik
gebleven?"
„Ja, ik had gedacht dat deze film een
werkelijk westernsprookje kon worden.
De teleurstellingen kwamen snel. Maar ik
ben bekend met teleurstellingen. Na de
verfilming van „The king and I" heb ik
zitten huilen."
„De film gaat een desastreuze tijd door
maken, zeggen ze. Ik heb die slechte tij
ding van harte verwelkomd. Het dwingt
ons terug te gaan naar de echte show
business, naar het maken van echte mees
terstukken. Nu is er te veel fabriekswerk.
Men realiseert zich niet meer wat
film is, niet meer dat filmmakers dro
men van miljoenen mensen stofferen.
Mensen onderscheiden zich van dieren
door hun voorstellingsvermogen, dat hen
in staat stelt de muren van het menselijk
bestaan te doorbreken."
BRYNNER ZEGT bedachtzaam: „Het
interesseert me omdat ik mens ben. Daar
om heb ik psychologie gestudeerd en heb
ik een graad in die studierichting behaald.
Een echte, geen cadeautje."
Yul Brynner, geboren op het schier
eiland Sjachalin, benoorden Japan, heeft
vroeger als trapezewerker in Parijs ge
werkt. Hij viel en hield daaraan een ver
nielde schouder over. Zou hij niet een
film over het circus willen maken?
„Nee. Ik blijf uit de buurt van het cir
cus, omdat ik me er niet op mijn gemak
voel. Er zijn te veel bindingen met die
wereld. Na het ongeluk heb ik vele keren
geprobeerd omhoog te gaan, maar ik
kwam niet ver. Totdat ik jaren geleden
werd gevraagd de opening te verrichten
van een Amerikaanse circustournee. Ik
kwam in de tent en een ouwe helper her
kende me uit de tijd, dat ik als jongen
in Parijs werkte. Ik heb die dag weer
hoog boven in de tent gestaan en voelde
me bevrijd van een last, die ik jaren on
bewust had meegedragen. Toen, op die
dag, begon ik weer te leven. Maar een
film over het circus? Nee, daaraan werk
ik niet mee."
Een postkoets ter waarde van zeven ton rolt door het Spaanse landschap, alsof
het er het Wilde Westen zelf was.
„MERKWAARDIG GENOEG is Ser
gio Leone nooit in Amerika geweest, hoe
wel hij de man is, die de Western nieu
we impulsen heeft gegeven. Ik kan je
zeggen, dat deze kurkdroge rotsstreek
nauwelijks is te onderscheiden van het
zuidwesten van de States, waar zoveel
legenden zijn geboren". James Coburn is
de man die spreekt. Tussen enkele sce
nes door hebben hij en ik ons terugge
trokken uit het bijna pijnlijke licht van
de schijnwerpers.
Hij vormt met Rod Steiger het ster
ren-koppel in „Duck you sucker". De
naam van de film is ontleend aan de
kreet, die Coburn loslaat als hij in de
film zijn zoveelste pakketje dynamiet-
staven tot ontploffing brengt.
James Coburn heeft Western-ervaring.
Hij was een van de „Magnificent Seven",
een klassieker onder de westerns, die
tien jaar geleden door John Sturges werd
gemaakt. Deze rolprent was geënt op
„zeven samoerai" van Akiro Kurosawa,
de Japanse filmgrootmeester. Toevallig
heid in Spanje: Yul Brynner, ook een
van de „Seven", logeert in Almeria in
hetzelfde hotel als zijn vroegere „maat"
Coburn.
ren". Rod Steiger (45) praat ook buiten
de opnamen met de „Mexicaans" Ameri
kaanse tongval, die hij als Juan Miran
da, de vette Mexicaanse bandiet in
„Duck, you sucker" gebruikt, „om het
accent niet te verliezen".
„IK BEN NIET zo politiek geïnteres
seerd, waarmee ik wil zeggen, dat ik
niet voorin de rij van protesterenden
sta. Ik help met kleine acties.Ik wil zeg
gen, dat ik het niet met Nixon eens ben.
Ik heb destijds in de campagne voor
McCarthy gestreden, maar hij stelde
me teleur. Daarna liep ik met Robert
Kennedy mee. Toen hij werd gedood, met
Humphrey. Mijn land is een vreemd
land. Zelfs in de roerige tijden van het
oude Rome zijn er geen drie „Caesars"
vermoord. In Amerika wel. De twee Ken
nedy's en Martin Luther King. „Three
leaders killed in a tick of time".
Amerika is een van de grootste landen,
maar het heeft geen echte leider en dat
is droevig. Gelukkig groeit de invloed
van het congres en de senaat. De zwarte
man zal zijn gelijk krijgen, daarin geloof
ik en de blanke zal een tijdlang vrese
lijk voor zijn daden worden gestraft.
Daarna komt de stilte. Hoop ik".
„Het succes van zijn spaghetti-Western
hij wordt niet kwaad als je dat woord
gebruikt heeft de Amerikanen te den
ken gegeven. Sergio heeft een bijna kin
derlijke kijk op het wilde westen. Hij is
er niet geweest, maar heeft ervan ge
droomd zoals kleine jongens dat deen.
Een groot pistool en „boem", daar val
len weer twee schurken. Toch valt er bij
hem al weer een kleine correctie te be
speuren. Misschien doordat hij de laat
ste jaren meer met Amerikaanse ac
teurs heeft gewerkt.
Sergio heeft nooit gebruik gemaakt
van de klassieke westernkarakters. Door
een vermenging van zijn kinderlijke visie
en zijn geweldige kennis van de geschiede
nis rondom de Western hebben zijn films
dat speciale effect gekregen. Hij heeft
maanden lang gestudeerd op details"
DE DYNAMIET-specialist uit „Duck,
you sucker" moet weer aan het werk.
„Sergio Leone is een ongelooflijk harde
werker", zegt Rod Steiger even later.
Steiger, de meesteracteur uit talloze
films (Dr. Zjivago,De man, de vrouw en
de liftster, On the waterfront, The loved
one) heeft eerder in de nacht tussen twee
scenes door vragend geroepen hoe het
met de „kaboeters in Holland" is ge
steld. De logische opening voor een ge
sprek is dus een vraag naar zijn interes
se voor de kabouters.
„Ik ben geïnteresseerd in jonge men
sen overal. Ik heb een dochter van tien
en ik wil graag weten wat er „morgen"
met haar gaat gebeuren.
Ik heb wat over de kabouters gelezen
en het leek me, dat ze met iets heel poë
tisch bezig waren. Iets heel plezierigs. Ik
geloof dat iedereen gelijke rechten heeft.
Dat iedereen het recht heeft zijn „onge
lijkheid" te bewijzen. Ik ben geen held,
maar op mijn manier help ik verbete-
ROD STEIGER
verbluffende snelheid uit zijn kapitale
auto en buldert: „Opdonderen of ik schiet
je van het terrein." De Duitser antwoordt
zwakjes: „Bent u van de politie?" Bryn
ner schreeuwt naar de Guarda Civil, die
op elke set in grote aantallen rondlum-
melt en de Duitser bereidt een snelle af
tocht voor. Meer dan voldaan laat glim-
mend-kale Yul Brynner zich weer in de
JAMES COBURN
Achter zijn wagen is een Duits'echtpaar
uit de auto gestapt, vader loopt met een
snorrende camera in zijn hand. „Let op,
hij doet net of hij het landschap filmt,
maar daarbij loopt hij rondom mijn auto.
Dat is leuk later voor de buren. Ze heb
ben Yul erop staan."
De vijftigjarige springt met waarlijk
YUL BRYNNER
