MULTIBONT
BONTMANTELS
Hegel tweehonderd jaar
geleden geboren
Zestig jaar geleden kwam
Nederlands vliegpionier om
hVJ\N\NG
,\u\tend no
41 JAAR
MULTIBONT
Motor van de revolutie
Verwaarloosd monument voor Van Maasdijk
[1650,- Borego Lam 295,-Australisch Lam 440,-
Persianer-Pattes 375,-Bueno-Broadtail 635,-
Nerts-Pièces 615,- Nerts-Bisam 885,-
Bisam-rug 750,- Russ. Persianer 1375,-
Persianer m. Nerts 975,- Nerts-Delen 1560,-
Royal Pastel Mink 1900,- Ranch-Mink 2950,-
Water
Vloeistof
DONDERDAG 27 AUGUSTUS 1970
door
iii*
AMSTERDAM Keizersgracht 510 Tel. 62693
Te bereiken met lijn 1 of 2 vanaf C.S.
H Reiskosten voor 2 personen binnen
Nederland worden bij aankoop vergoed.
H Schriftelijke garantie en certificaat van echtheid.
Een greep uit onze kollektie van duizenden
H geopend van maandag 9 uur t/m zaterdag 18 uur
(Van onze redactie buitenland)
HAARLEM Tweehonderd jaar
geleden, op 27 augustus 1770, werd in
de Duitse stad Stuttgart Georg Wil
helm Friedrich Hegel geboren. Zijn
filosofie van de dialectiek heeft later
grote invloed gehad op het denken
van Marx, Engels en Lasalle. Marx
vooral ontdekte in Hegels theorieën
zekere revolutionaire beginselen, zo
dat deze wel werden omschreven als
„de motor van de revolutie".
Laatbloeier
Critiek
BLA -BLA-filosofen
(Van onze correspondent)
ARNHEM Vandaag 27 augustus
is het zestig jaar geleden dat de eerste
Nederlandse vlieger, de nauwelijks
25-jarige Clement Guillaume Jean
van Maasdijk, op de heide van Warns-
born bij Arnhem verongelukte. Een
tragisch gebeuren dat heel Nederland
schokte. Op de plaats waar zijn
houtjes-touwtjes-Sommer te pletter
sloeg werd later een monument opge
richt met de inscriptie: Clement van
Maasdijk 27 augustus 1910.
HERINNERING
mmmJm
oververmoeid verliet Hegel het spreek
gestoelte, „zijn mooie ogen wijd open
alsof hij zich verwonderde over zijn om
geving".
ADVERTENTIE
Nu, honderdveertig jaar na de dood
van de beroemde Duitse denker zijn zeer
toepasselijk de filosofen aller landen
sterk verdeeld over de vraag of Hegel
nu eigenlijk een revolutionair of een re
actionaire figuur is geweest.
Zonder in te gaan op deze filosofen-
oorlog kan men overigens wel constate
ren dat het leven van Hegel niet zonder
innerlijke tweestrijd is verlopen. Zo
maakte hij er als student een gewoonte
van om elke 14de juli, de dag dat in Pa
rijs de Bastille was bestormd te vieren
met champagne Maar tegenover dit
vurige enthousiasme voor de Franse re
volutie stond weer zijn extreem konings
gezinde houding Naai aanleiding van de
verjaardag van de Pruisische koning
schreef hij zijn familieleden dat men de
ze feestdag op gepaste wijze behoorde te
vieren door „op de gezondheid van Zijne
Majesteit te drinken".
HEGEL is een laatbloeier geweest. Hij
toonde in zijn jeugdjaren vooralsnog wei
nig van zijn uitzonderlijke begaafdhe
den. Na zijn gymnasiumopleiding stu
deerde hij in Tübingen, waar hij de ka
mer deelde me* Schelling en Hölderin.
Op 23-jarige leeftijd sloot hij zijn studie
af met een theologisch examen, waarna
hij privé-leraar werd in de Zwitserse
stad Bern. Vier jaar later verhuisde hij
naar Frankfort nog steeds als leraar
voor rijke kinderen moeizaam ploeterend
voor zijn bestaan Pas op zijn 31-ste jaar
nadat hij een kleine erfenis had gekre
gen. ontplooide Hegel zich len volle. Hij
ging op aanraden van Schelling naar de
universiteit van Jena waar hij docent
werd en zijn eerste grote werk schreef
„De fenomenologie van de geest". In de
Het huis in Oost-Berlijn, waar Hegel
de laatste twaalf jaar van zijn leven
woonde.
nacht dat hij zijn manuscript voltooide
woedde de slag om Jena.
NOG STEEDS was zijn wetenschappe
lijke loopbaan niet volledig begonnen
want op zijn 37-ste jaar werd Hegel re
dacteur van de Bambergse krant. Daar
na gaf hij enkele jaren als rector les op
het gymnasium in Neurenberg.
In 1816 werd Hegel professor in de fi
losofie aan de universiteit van Heidel-
berg. Twee jaar later tenslotte vroeg
men hem naar Berlijn te komen, waar
hij de opvolger werd van Fichte. De
„professor der professoren" stierf op 14
november 1831, nadat hij drie dagen te
voren zijn laatste college had gegeven,
over zijn geliefde onderwerp de ge
schiedenis der filosofie. Johann Jacoby,
een van zijn leerlingen schreef daarover:
.Hoezeer worstelde de dood met zijn
geest. Ieder woord dat hij uitsprak kost
te hem de grootste moeite". Bleek en
HET GEDEELTE Duitsland viert de
geboortedag van zijn grote filosoof alsof
er geen enkele synthese mogelijk is. De
Internationale Hegel-Vereniging in Stutt
gart vond het zelfs niet nodig Oost'duit-
sers uit te nodigen voor de herdenkings
festiviteiten omdat in de DDR het „no
dige niveau ontbreekt". In Oost-Berlijn
sprak het bestuurslid van de Internatio
nale „Hegel-Gesellschaft" Wilhelm Beyer
over Westduitse Hegelianen als „bla-bla
filosofen".
Hegels leer van de dialectiek zeer
eenvoudig gezegd: op een eerste stel
ling (these) volgt een tweede die in te
genstelling is met de eerste (antithese) en
waaruit een derde noodzakelijk wordt
waarin de geldigheid van de beide ande
re worden ingeperkt, zodat ze elkaar niet
meer behoeven uit te sluiten (synthese)
staat vooral omschreven in zijn groot
ste werk „De wetenschap van de logica".
Talrijk zijn de positieve en negatieve
reacties op de uitwerking van deze ge
dachten. Schopenhauer bijvoorbeeld zei:
„De grootste brutaliteit in het voorscho
telen van baarlijke onzin, in stompzinni
ge woordopeenhopingen zien we bij He
gel."
De Spaanse denker Ortega Y Gasset
is niet minder „complimenteus" als hij
het heeft over „Dzingis-Khan filosofie."
De Russische schrijver Alexander Her-
zen daarentegen noemt Hegels leer „al
gebra van de revolutie" en Lenin schreef
in een brief aan de dichter Maxim Gor
ki: „Mijn hemel, de filosoof Hegel heeft
gelijk. Het leven gaat alleen vooruit door
tegenstellingen."
Het bescheiden zwembad De Hok-
senberg in 't Harde, gemeente Doorn
spijk. krijgt langzamerhand interna
tionale faam doordat het vaker open
en dicht gaat dan enig ander zwem
bad ter wereld.
Geen oord des vermaaks wordt
met meer regelmaat gekraakt en
weer ontruimd dan De Hoksenberg.
Geen verzameling waterdruppels
heeft zo veel gemoederen in bewe
ging gebracht en zo veel hoofden en
harten verhit als het water van 't
Harde. Wat voor India de heilige koe
is en voor Ulster Bernadette Devlin,
dat is het zwembad voor Doornspijk.
Als het zo doorgaat zullen eens de
legerscharen der kerkelijken slag le
veren tegen het goddeloze heir der
zondagzwemmers in de liefelijke om
geving van 't Harde; en die het win
nen, zullen eeuwen later nog met op
tochten en wapperende banieren deze
slag herdenken in de weerspiegeling
van het rimpelloze zondagswater
Wie het winnen? Daarvan hangt het
af of die herdenkingen zullen wor
den gevierd met een ferme duik in
het koele water of met een roerloos
stilstaan op de kant. Want de inzet
van de veldslag zal zijn: zwemmen
in het bad op zondag, of niet.
Vreemd, dat de religie de mensen
tot zulke onnozele geschillen kan
verleiden. Vreemd ook dat de liefde
tot God niet werktuigelijk begeleid
wordt door de liefde tot Zijn werken.
God schiep het water zowel als de
mens. Het schijnt dat Hij dat deed
onder voorwaarde dat die mens op
zondag niet in dat water zou liggen.
Het zou oneerbiedig zijn, die voor
waarde te bestempelen als een gril.
Maar het is nu eenmaal voor de niet
confessioneel doorgewinterde toe
schouwer een onbegrijpelijke zaak,
dat zwemmen op zondag een zondig
bedrijf wordt gevonden, maar vér-
drinken op zondag is toegestaan.
Want tegen verdrinken heeft nie
mand in Doornspijk ooit zijn gezalfde
stem verheven.
Er zitten tal van onbegrijpelijke
kanten aan deze zaak, maar voor de
ingewijden is het blijkbaar allemaal
zo helder als zwemwater. Het gaat
namelijk niet zozeer om die mens in
dat water, het gaat in de eerste plaats
om het zwemmen.
Zwemmen is een sport en sport op
zondag druist in tegen het gebod der
zondagsrust. Nu zou men kunnen
stellen dat er dus geen bezwaar te
gen het verblijf van mensen in het
water is, als zij maar geen zwembe
wegingen maken. Dat men zulks dan
het beste kan doen in niet meer dan
één meter diep is uiteraard duidelijk.
Maar dan komt bezwaar nummer
twee aan de orde, dat is de ontkle
ding. Het zich ontdoen van welvoeg
lijke kleding op de Dag des Heren
valt niet te rijmen met de voorwaar
den waaronder de Heer mens en aar
de heeft geschapen.
Om niet te zondigen en toch van
de verkoeling in 't Harde te genieten,
zou men dus gekleed in het ondiepe
bassin moeten gaan staan. Inderdaad,
met de beste religieuze speurzin ter
wereld is in de Bijbel nergens een
passage, woord of komma te vinden
die zich tegen deze handelwijze ver
zet.
De kerkeraden van Doornspijk en
hun vertegenwoordigers in de ge
meenteraad zouden inderdaad vrede
kunnen hebben met het gebruik van
het zwembad De Hoksenberg op de
bovenomschreven wijze. Hoe zijn de
goddelozen? Zij houden zich niet aan
de geboden, kleden zich uit en ma
ken met armen zowel als met benen
sportieve bewegingen. Zij wensen
zich niet te schikken naar het woord
van degenen, die precies weten hoe
de Heer de wereld op zondag hebben
wil. De sluiting van het bad was dus
het gevolg van hun misdragingen.
Geldt in Doornspijk het voorschrift
voor de zondag: „Gij zult niet zwem
men", des te meer geldt uiteraard
het gebod: „Gij zult niet kraken".
En aangezien het bad nu al onge
veer twaalf maal op zondag is ge-
Georg Wilhelm, Friedrich Hegel
Iemand die niet ter plaatse bekend is
en nog nooit heeft gehoord van deze eer
ste Nederlandse aviateur zal zich bij het
zien van de klomp graniet aan de rand
van het bos verbaasd afvragen wat de
steen te betekenen heeft. Het opschrift,
dat de buitenstaanders overigens niet
veel zegt, is ook bijna niet meer te le
zen.
Er is al eens geschreven over deze
luchtheld, over de gedenksteen en de hei
de van Warnsborn en het monument bij
zijn graf, een herdenkingsartikel, geïn
spireerd door het initiatief van de heer
G. de Vries, te Arnhem, die eerherstel
kraakt, beginnen de kerkeraden ern
stig te vrezen dat de wraak des He
ren niet lang meer zal uitblijven. Al
thans, zij hebben in een brief aan het
gemeentebestuur de stellige verwach
ting uitgesproken dat „de Heer, wan
neer de toestanden bij het zwembad
zoals zij nu zijn, voortduren, dit ze
ker zal bezoeken."
Het valt sterk te betwijfelen of de
kerkeraden het daarmee bij het rech
te eind hebben, maar toch zou dat
een mooie oplossing zijn: de Heer op
zondag in het zwembad De Hoksen
berg, zich boven water houdende
zonder zwembewegingen maar door
middel van bijzondere krachten, en
over de waterspiegel roepende:
„Komt allen tot Mij die belast en
beladen zijt, en Ik zal u verkwikken!
Zo baadt u, en zalf u! Was u in het
badwater Siloam! Komt tot de wate
ren! Wanneer gij door het water
trekt, ben Ik met u! Wast u, reinigt
u! Wast uw hart van boosheid! De
aarde zal Doornspijk en distelen
voortbrengen, maar de stem des He
ren is op de wateren!"
Dat zijn zo maar enkele beschei
den voorbeelden uit het dikke Boek
en eigenlijk klinken zij profaan, om
dat het vierkante, moderne bad van
Doorspijk al te zeer van deze tijd is,
en het Woord al te zeer van die
andere tijd. Maar voor de confessio
neel ongeschoolde zijn deze en der
gelijke raadsels de benauwdste. Hij
wil geloven in de goede wil en de
oprechtheid van vrome mensen, maar
hij kan hun gedrag en hun woord
niet rijmen met de Psalmen, niet
met het Hooglied, niet met de mu
ziek en de zang die de vreugde van
de zondag verkondigen. En niet met
de troost, de rust en de verkwikking
van het natuurlijke water dat nog
hetzelfde is als in Den Beginne.
Ook al heeft het zich verzameld te
Doornspijk, waar zoveel zonden zijn.
Sluiting van bedrijven en daarmee
gepaard gaande menselijke tragedies
behoren bij het economisch-sociale
nieuws en worden daarom met tame
lijk nuchtere, zakelijke termen afge
daan. De vraag is echter of die nuch
terheid en zakelijkheid zó ver moe
ten worden doorgedreven dat over
werkende mensen wordt gesproken
en geschreven als over een soort
stroperige vloeistof, die van het ene
in het andere potje wordt overge
goten.
Zodra een aantal werknemers ten
gevolge van fusies of bedrijfssluitin
gen geen arbeid meer heeft, worden
zij vloeibaar. Dan vallen zij onder
afvloeiingsregelingen of vloeien zij
over naar andere bedrijven. Soms
vloeien zij helemaal niet, maar wor
den op sterk water gezet met een
wachtgeldregeling of een vervroegd
pensioen.
Gelukkig zij, die nog mogen
vloeien. Werkgevers en vakbonden
houden dan gezamenlijk het potje
met de vloeistof schuin en laten een
stroperige substantie in een of meer
bedrijven vloeien die om stroop ver
legen zitten. Als men over dergelijke
processen leest, komt het woord
„mens" nauwelijks of helemaal niet
meer in de fraaie volzinnen voor.
Wie zou die vloeistof van mense
lijke molecuultjes toch hebben uit
gevonden? Iedereen accepteert het en
praat het na. Maar de verdenking
rijst dat deze termen voor het eerst
zijn gebruikt door iemand die dacht:
Werkvolk? Het is allemaal één pot
nat.
Er zijn op het ogenblik heel wat
vloeibaar gemaakte mannen en vrou
wen in Nederland, die naamloos en
zonder persoonlijkheid in de grote
stroom zijn ondergegaan.
Het is misschien aan te bevelen
hen eens eerbiedig te gedenken als
mensen met armen, benen en her
sens, die als persoonlijkheden met
eigen ambities en verlangens hun
handen en talenten willen gebruiken
om iets te maken of te scheppen,
voordat zij voorgoed oplossen in de
trage vloeistof die bejaardentehuizen
en graven vult.
geschiedenis van de Nederlandse lucht
vaart".
Die gulden letters wil de heer Manting
nu aanbrengen. Ook wil hij de omgeving
van het monument meer aanzien geven
en hopelijk is er nog gelegenheid voor
de verklarende tekst bij de sterfplaats
van Clement van Maasdijk.
Wat op die tragische 27ste augustus
1910 is gebeurd herinnert de 77-jarige
heer De Vries zich nog precies.
Voor het eerst zou op 28 augustus in
Arnhem een vliegdemonstratie worden
gehouden. Een comité had alles gere
geld. De heide van Warnsborn leek erg
geschikt voor deze grote gebeurtenis.
„Op de dag voor de demonstratie zou
Clement van Maasdijk nog een testvlucht
maken. Hij steeg op tot een hoogte van
ongeveer vijftig meter. Toen wilde hij
weer dalen. Na een korte draai begon
het vliegtuig te schommelen en stortte
neer".
„Zijn verloofde ik kende haar goed,
ze was een dochter van de Arnhemse no
taris Ladenius en ik werkte op een ad
vocatenbureau daarnaast zag het onge
luk voor haar ogen gebeuren. Er waren
nog een paar belangstellenden en de vier
helpers van Clement van Maasdijk".
„In de gehele stad, ja zeg maar heel
Nederland was de verslagenheid groot.
Iedereen die belangstelling had voor de
luchtvaart, leefde met de pioniers mee.
Eigenlijk was het hetzelfde als nu met
de bemande vlucht naar de maan. Het
was een begin van een nieuwe periode".
„Het ongeluk maakte op iedereen een
diepe indruk. Er waren er wel, die het
vliegen gekkenwerk vonden, maar het was
dan ook een heel gezapige tijd. Critiek
op nieuwe denkbeelden was er toen ook.
Maar nu besef je pas goed, dat als die
pioniers van het begin van deze eeuw
er niet waren geweest wij hadden nu niet
op de maan gezeten.
Dat laatste behoeft geen verwondering
te wekken, want pas enkele jaren daar
voor maakten Wilbur en Orville Wright
als eersten in de geschiedenis der mens
heid vier vrije vluchten. Dat was in Kit
ty Hawk in Noord Carolina.
„Ik wandel veel", vertelt de heer De
Vries. „Altijd is de verwaarlozing van
het monumentje mij een doorn ir hel oog
geweest. Ze kunnen het beter weghalen
dan zo te laten staan".
vroeg voor het monument op de plaats
waar Clement van Maasdijk verongeluk
te.
Hij schreef toen de Koninklijke Neder
landse Vereniging voor Luchtvaart. On
middellijk kwam een reactie. In overleg
met de directeur van het zweefvliegcen-
trum Teriet, de hr. M. J. Manting, zou het
monument weer aanzien worden gege
ven, terwijl men het idee van de heer
De Vries overnam om een verklarende
tekst aan te brengen, zodat iedere wan
delaar een ogenblik kon stilstaan bij het
offer dat deze jonge luchtvaartpionier
hier bracht.
De heer Manting nam op zijn beurt
contact op met het Gelderse Landschap.
Het monument staat op een terrein van
deze stichting. Er werden plannen ge
maakt, maar lange tijd is er niets ge
beurd. Nog steeds zijn de letters onlees
baar en vragen wandelaars zich af wat
die steen te betekenen heeft.
De heer Manting verklaarde ons des
gevraagd, „dat hij er niet bij zou
laten zitten". Het moet klaar. Het be
hoeft ook niet veel te kosten. Desnoods
betaal ik het zelf".
De secretaris van de Nederlandse
Luchtvaartvereniging, de heer Van der
Berk van Heemstede zei op de dag
van de begrafenis op Moscowa: „Hij is
gevallen als een held en zijn naam zal
met gulden letters gegrift blijven in de
