Willem Drees
komt óók
Gerben
Hellinga 2
FILMS IN HAARLEM
Kijk- en luisterhoek
voor de kleintjes
Hoe is het ontstaan
Kees Iaat zich
Vrij veilige
Spaans
MOOIE PLAATJES GEEN LUXE
„Waar gaat Arabische
wereld naar toe
DONDERDAG 17 SEPTEMBER 1970
Borsalino
Ontrouwe vrouw
Reprises
Rood masker
VOOR JONGE KINDEREN is een
boek iets anders dan voor ouderen:
het is nog veel meer een voorwerp,
waaraan ze iets willen ontdekken.
Het ligt nog veel meer in de speel
goedsfeer. Het uit elkaar-halen en
weer in elkaar prutsen is er bij een
boek niet bij, al zullen er heel wat
klappen gevallen zijn omdat kleintjes
het toch probeerden. Maar ja, ze wil
len met een boek ook iets doen.
daarom zijn de prentenboeken, en
vooral die met een grammofoonplaat
erbij, zo'n uitkomst. Illustraties kun
nen worden nagetekend: de plaatjes
kunnen worden gedraaid; het kind
leert liedjes uit zijn leesboek.
lil
Dit woord: PLICHT
Dit woord: PLECHTIG
Dit woord:
BALSEMIEK
I
Wim van der Grijn (I.) en Hans Dagelet als Kees de jongen tij
dens een repetitie.
EEN TIENTAL Thijssens zal
zaterdag op de eerste rij in de
Haarlemse stadsschouwburg zit
ten bij de première van „Kees
de Jongen" door de toneelgroep
Centrum. Kees is het belang
rijkste geesteskind van Theo
Thijssen, hun vader, grootva
der, oom etc.
Er zijn vele Thijssens in Ne
derland. Ook de voorstellingen
in Tilburg schijnen veel fami
liebezoek te ontvangen. En ver
geet niet de Thijssen-aanhan-
gers. Het is zo met Thijssen's
werk: je bent er voor of je bent
er tegen; eenmaal ervoor is het
een liefde voor je leven. Willem
Drees sr. is er zo een. Hij heeft
destijds als stenograaf in de
GERBEN HELL1NGA las
vier jaar geleden voor het eerst
„Kees de Jongen" van Theo
Thijssen. Enige jeugd-senti-
mentele bindingen met het
boekzoals vele Nederlanders
koesteren, heeft Héllinga niet.
Hij genoot ervan, maar zag er
pas een toneelstuk in, toen hij
op het idee gezet werd door
Wilbert Bank, destijds drama
turg van de toneelgroep Globe.
Hellinga schreef eerder „Ajax-
Feijenoord" voor de toneelgroep
Centrum en was bezig aan een
tweede stuk „De boom wordt
hoe langer hoe dikker". Hij liet
het laatste vallen om aan
„Kees de Jongen" te werken.
Omdat Bank bij Globe weg
ging kwam het stuk toch bij
Centrum, dat wil zeggen bij
regisseur Peter Oosthoek te
recht. In de afgelopen winter
schreef Hellinga het boek tot
een toneelstuk. Het eerste be
drijf maakte hij in Zwitserland,
waar hij met een gebroken
been lag; het tweede kwam
een paar maanden later tot
stand.
„Ik heb het boek een paar
keer herlezen. Bij de eerste
keer vormde zich al een idee.
Toen ben ik gaan selecteren,
de dingen eruit halen die niet
in een toneelstuk kunnen voor
komen. Op het laatst hield ik
één lijn over, waarvan ik dacht:
zo moet het en anders niet".
En hoe is die lijn?
„In het eerste bedrijf, word
je het meest geconfronteerd
met de kinderwereld waarin
Kees leeft. Dat wil zeggen, de
grote mensen-wereld zoals
Kees die ziet. Het eindigt vlak
Tweede Kamer veel contact ge
had met het Kamerlid Thijssen.
Hij heeft al een kaartje besteld
voor de Haagse voorstelling.
Het merkwaardige is, dat dit
stuk (bewerkt door Gerben Hel
linga en geregisseerd door Pe
ter Oosthoek) dat zo typisch
Amsterdams is (Thijssen was
een Jordanees), maar éénmaal
in de hoofdstad wordt opge
voerd, en wel volgende week
tijdens de kunsttiendaagse. De
voorstelling was in één dag al
uitverkocht. Het stuk is zodanig
ingericht dat het in geen Am
sterdams theater kan staan
dan in de Stadsschouw
burg. Maar Evert Smit wil nau
welijks vreemden in zijn huis.
Incidenteel maar niet in serie.
Misschien dat er een oplossing
wordt gevonden.
In ieder geval blijft „Kees
de Jongen" drie avonden in
Haarlem zaterdag, zondag en
maandag. Deze week wordt de
laatste hand gelegd aan de op
voering, die een van de grootste
produkties van Centrum is ge
worden. Achttien spelers ziet
men op het toneel, dat geheel
in sepia en andere bruine tin
ten is gehouden. Een staf van
een tiental technische mede
werkers heeft een even belang
rijk aandeel in de voorstelling,
door de belichtingsapparatuur
(o.a. drie volgschijnwerpers op
het bovenste balkon in de zaal)
te bedienen, de geluidsinstal
latie en te zorgen dat de zet
stukken, de vele costuums (ge
kopieerd naar oude foto's) en
de rekwisieten op tijd en op
de juiste plaats klaar staan.
voor de dood van Kees' vader.
Het tweede bedrijf begint vlak
erna. Dan zie je hoe Kees
langzamerhand in de wereld
van de volwassenen groeit. Je
ziet hoe de ene Kees, het kind,
en de ander, de realist, uit el
kaar groeien. Dat Kees door
twee acteurs gespeeld moest
worden, stond van begin af
aan vast voor mij."
HELLINGA HAD geen moei
te het taalgebruik en de woord
keus van Theo Thijssen te
handhaven. Wanneer hij een
bepaald voorval uit het boek
in beeld brengt, dan gebruikt
hij in de dialoog soms zinnet
jes die elders voorkomen. Som
mige voorvallen comprimeert
hij in één scene. In het boek
komen vier, vijf ruzies voor
tussen Kees' moeder en haar
schoonouders. Die zijn gecon
centreerd in de begrafenis
maaltijd, waarmee het tweede
bedrijf opent.
DE STREKKING tussen boek
en toneelstuk is verschillend.
„Het boek heeft een positief
einde", zegt Hellinga „Kees
wordt opgenomen in de maat
schappij. Thijssen vindt dat
positief. Maar ik zie dat niet
als een positief proces. Kees laat
zoch op een perfecte manier in-
Fons Jansen komt dinsdag 23
september met zijn program
ma Driemaal Andermaal" in
de Haarlemse schouwburg. F ons
doet vele mannetjes, onder wie
een pianostemmer (foto)
KLAAS BOLT, de organist
van de Grote Kerk, speelt dins
dagavond op het Chr. Müller-
orgel tijdens een der wekelijkse
orgelconcerten. Hij brengt een
voornamelijk 17e-eeuws pro
gramma. Bolt speelt zelden ge
brachte werken van Spaanse
componisten: Cabanilles, Ber-
nabe en Ceixas. Verder staat op
het programma werk van Bux-
tehude, Joh. en Nic. Haanss, J.
S. Bach en Sam Wexley. Van
Max Reger speelt Bolt tenslotte
een prelude en fuga.
PIET KEE speelt donderdag
middag om 3 uur op hetzelfde
orgel. Hij maakt een „reis" door
alle eeuwen. Werk van Pieter
van Dalem (16e eeuw), Buxte-
hude (17e), Georg F. Kauffmann
(18e), Louis Vierne (19e) en van
Piet Kee zelf.
„BORSALINO" (in Cinema
Palace) is een film over de
vriendschap van twee Italiaan
se volksjongens, die elkaar in
Marseille vinden, eerst wat
kleine zaakjes opknappen, maar
dan met behulp van een corrupt
gemeenteraadslid de misdaad in
het groot gaan beoefenen, voor
namelijk zonder gebruik van
wapenen, maar via intimidatie,
afpersing en chantage. In deze
ontwikkeling blijft de één (Bel-
mondo) de goeiige brutale
straatjongen, die van de geste
gen welvaart en de gevolgen
daarvan weet te genieten, ter
wijl de ander (Alain Delon) de
sombere tegenpool van zijn
vriend moet verbeelden, onte
vreden met wat is bereikt,
steeds meer verlangend van het
leven.
Het is duidelijk dat filmer en
scenarioschrijver Deray alle in
grediënten van de gangsterfilm
kent en de meeste ook gebruikt
heeft in „Borsalino", zonder
echter goed raad te weten met
de verwerking ervan. Ondanks
de vier gerenommeerde auteurs
die aan script en dialogen heb
ben gewerkt, moet de zwakte
van de Franse film in zijn sce
nario gezocht worden, waarin
weinig lijn valt te ontdekken en
geen onderdeel van de intrige
een dwingende noodzakelijkheid
wordt die onafwendbaar mee
werkt aan de uiteindelijke ver
nietiging van de mooie vriend
schap.
STUDIO VERTOONT in de
komende week „De ontrouwe
vrouw", een film van de Frans
man Claude Chabrol, die begon
nen is als avantgardistische
nouvelle-vague-filmer, zich la
ter bezighield met keiharde mis
daadfilms en tegenwoordig op
de moderne, eveneens harde
sex-toer is. In „De ontrouwe
vrouw" ontdekt een vrij geluk
kig getrouwd man dat zijn
vrouw er een minnaar op na
houdt. Hij zoekt deze minnaar
op, luistert onder mom van
vriendelijkheid naar zijn relaas
en doodt hem. De man laat het
lijk verdwijnen en gaat naar
huis. Vermoedt zijn vrouw iets?
Chabrol laat de toeschouwer in
het ongewisse. In ieder geval
staat zij aan de kant van haar
man als de politie de zaak on
derzoekt. Ze vindt het bewijs
HET PROGRAMMA voor de
kamermuziekserie van het
Haarlemse concertgebouw wordt j
met het seizoen veiliger. Wer- j
den in de eerste series nog wel I
eens concerten gegeven met he-
dendaags werk, dit jaar is de j
serie nagenoeg geheel gewijd j
aan klassieke en traditionele j
componisten. Bij de uitvoeren- I
den zijn enkele nieuwe solisten j
te bespeuren, wat de belang
stelling voor de serie zeker zal j
bevorderen.
In het kort volgen hier de j
concerten:
Werken van Brahms door het j
Kernensemble, o.a. Rinus Groot I
piano. Mozart, Andriessen, Bach I
en Haydn door het Nederlands
Kamerorkest met o.a. Han de
Vries hobo. Werk van vele com
ponisten, van Beethoven tot I
Moszkowski, door Daniël Otten j
viool en Johan Otten piano.
Piano-muziek van Hummel,
Zimmermann, Debussy, Rach
maninoff en Heiller door Miep
van Luin en Ans Bouter. Een j
Italiaans kwartet speelt werk I
van Schubert, Bartok en Beet
hoven. Leden van het Noord
hollands Philharmonisch Orkest
hebben een nonet gevormd, dat I
werk van Mozart, Reicha en I
Spohr speelt. Het Amsterdams j
Strijkkwartet speelt tot slot van
de serie werk van Webern, De
bussy, Beethoven en Schubert.
kapselen. Het is het vernieti
gingsproces van zijn persoon
lijkheid. Peter en ik proberen in
deze voorstelling de tendens te
leggen dat het misschien hele
maal niet zo jofel is om inge
kapseld te worden. Kees be
treedt tenslotte de wereld, waar
in zijn ouders stuk zijn gegaan".
EEN INTRIGEREND detail
uit het boek (en voor de Kees
de Jongen-fans een der mooiste
raadsels uit de Nederlandse
litteratuur) is de zwembadpas,
die Kees en zijn klasgenoten
plegen te doen als zij naar het
zwembad gaan. „Iedereen blijkt
zijn eigen theorie over die pas
te hebben", zegt Hellinga, „We
geloven dat wij vrijwel de
zwembadpas hebben, die Thijs
sen voor ogen had. In het boek
rappeleert hij aan „baaivan-
gen". Wat is nou baaivangen?
Dat heeft Peter Oosthoek ont
dekt. Baaivangen is schaatsen."
Vandaar dat Wim van de Grijn,
Hans Dagelet en nog enkele ac
teurs met hun armen zwaaien
als langeafstandsschaatsers, die
hun laatste sprint beginnen.
ER IS EEN Kees, die fanta
seert en een Kees zoals hij in
werkelijkheid doet. Wat beiden
denken en doen, moet op to
neel te zien zijn. Dat vereist
een bijzondere vorm van het
toneelstuk. Hellinga zegt daar
over: „Kees de Jongen heb ik
geschreven met de technieken
van de film, zoals Ajax-Feije-
noord geschreven is met tele
visie-technieken". Peter Oost
hoek heeft die technieken vorm
gegeven, met een razend moei
lijk belichtingsschema en
snelle, geheel in het ritme pas
sende changementen. Er ko
men lichtstanden voor, die
slechts enkele seconden duren,
maar die als het ware de close-
ups vormen in de film.
HELLINGA HEEFT nu drie
toneelstukken op zijn naam
staan, enkele geheim-agent-
boeken (onder pseudoniem
Hellinger)een filmscenario
(dat overigens niet uitgevoerd
zal worden omdat volgens Hel
linga de producenten er teveel
in wilden veranderen) en enig
werk voor televisie. Hellinga is
bezig aan enkele televisie-op
drachten (o.a. een soort fic
tieve documentaire) en kondigt
een roman aan. Hij blijft voor
het toneel schrijven. „Ik ben
altijd op zoek naar een thema
om een stuk van te maken.
Thema's die corresponderen
met wat het Nederlandse pu
bliek denkt en wil. Daarmee
moeten we komen, als we een
echte Nederlandse toneel
schrijfkunst willen opbouwen".
JAC. HEIJER
HENK VAN KERKWIJK is j
vanavond de belangrijkste gast I
op de literaire avond in de I
Waagtaveerne. Hij leest voor j
uit zijn nieuwste gedichtenbun- i
del, die dit jaar zal uitkomen.
De titel van de bundel luidt:
Mythen, legenden e.a. anachro- j
nismen. Er staan verzen in over I
Karl May, de UNO, de Noor- j
mannen, de zorgen van het be- I
drijf. Kerkwijk heeft ze dit jaar j
geschreven.
Henk van Kerkwijk.
Verder lezen voor uit eigen I
werk Bep van Gasteren, Afra j
Ruckert en Ger Cupido, die on-
der" „amateur-schrijvers" te
boek staan. Tevens bestaat er I
vanavond gelegenheid tot dis- i
cussie over ieder gewenst on- j
derwerp. Nadere inlichtingen j
bij Hans Invernizzi, Mentawi- I
straat 14, Haarlem, tel. 261671.
dat haar man een moordenaar
is, maar zwijgt erover. Ze lijken
gelukkig als tevoren, maar is
dat mogelijk?
IN LIDOEEN regelrechte
griezelfilm: „In de doodsgreep
van het rode masker", dat ge
baseerd schijnt te zijn op een
verhaal van Edgar Allan Poe,
maar dat is ver te zoeken. Enge
dokters, experimenten op lijken,
afgesneden kelen, gillende vrou
wen en een door kokende vloei
stoffen mismaakt gezicht. Vin
cent Price en Christopher Lee
spelen uiteraard de hoofdrollen.
REMBRANT en FRANS HALS
hebben belangrijke reprises.
Frans Hals toont „The Wild
Bunch", een harde western van
Sam Peckingpah. Rembrandt
draait „Ben Hur", het epos van
Wililam Wyler met Charlton
Heston in de hoofdrol. Roxy
heeft een misdaadfilm, waarin
een schone blonde een belang
rijke hoofdrol speelt. „Het mys
terie van het mooie lichaam".
Luxor prolongeert „MASH" voor
de derde week.
Voor ouders is het misschien even wen
nen, omdat ze dergelijke boekjes teveel
als luxe zien. Maar lang niet iedereen
realiseert zich dat vrijwel de hele latere
ontwikkeling van het kind afhangt van
het goed-hebben-leren-lezen, van liefde
voor het boek. En het feit is bewezen
dat kinderen, die al jong mooie boekjes
krijgen met veel meer plezier lezen la
ter
Niet voor niets laat men achter het IJze-
ren Gordijn de grootste kunstenaars boe
ken voor jonge kinderen maken, en wor
den die uitgaven van staatswege zo goed-
koop mogelijk op de markt gebracht
Men heeft met deze politiek een jonge
generatie van fervente lezers gekweekt.
Bij alle studenten die ik in de DDR leer
de kennen, trof ik een grote verzameling
prentenboeken aan. Als afscheidscadeau
gaven ze me ook een prentenboek cadeau
voor hen een heel normale geste, want
zelf blijven ze die ook regelmatig kopen.
Het is voor hen litteratuur met een grote
L, omdat met die boeken hun ontwikke
ling heeft ingezet.
ren visueel tellen, en zien wie er alle
maal in een circus werken.
EEN VERHAALTJE met een spitse
ontknoping voor kleintjes is een uitzon
dering. Maar dit is er een Want het
konijn Kasper dat een huis „met uit
zicht" zoekt, en van allerlei dieren iets
aangeboden krijgt vindt tenslotte al die
dieren terug in de hooiberg, die de boer
„speciaal voor hem gebouwd heeft".
Jip en Janneke
door: Annie M. G. Schmidt
ill.: Fiep Westendorp
muziek: Harry Bannink
uitg.: Ring/Arb. Pers
UIT DE COMPLETE Jip-en-Janneke-
biografie zijn een paar fragmenten ge
licht, zoals Janneke, die Jip pest met zijn
meidenjas; echt werken bij het grasmaai
en en knopen-aanzetten; onschuldige en
minder onschuldige spelletjes. Van som
nige liedjes op de olaat staan achterin
het boekje muziek en tekst. Voor kinde
ren, die thuis graag toneeltje-spelen zit
er een hele mini-musical in dit boekje
verpakt.
HET NIEUW Rotterdams j
Toneel brengt donderdag 241
september in de Haarlemsej
stadsschouwburg een thriller j
waarvan je weinig mag door- I
vertellen omdat de clou een j
verrassing moet blijven. In j
.Speurhond" heeft Anthony j
Shaffer, die met dit stuk de-
buteert, genoeglijk de draak
gestoken met het gangbare j
type van speurdersromans.
De hoofdpersoon, Andrew I
Wyke, is namelijk een succes-
vol schrijver van zulke speur
dersromans en hij gaat in dat j
werk zo volledig op dat hij
het gevoel voor de nuchtere I
werkelijkheid enigszins heeft
verloren en ook van zijn eigen
leven bij tijd en wijle een I
soort thriller probeert te ma-
ken. Het past dus ook wel bij
zijn karakter, dat hij verzot is j
op allerlei spelletjes, zowel ge- j
vaarlijke als ongevaarlijke.
En als hij er op zekere dag
achterkomt, dat zijn vrouw
een minnaar heeft, is dat voor I
hem een prachtige aanleiding
om met die rivaal een spel-1
letje van de eerste categorie
te gaan spelen.
Simon Koster noemde de I
Rotterdamse opvoering een i
plezierige voorstelling. Eric j
van Ingen geeft vooral na de I
pauze een heel rake uitbeel-
ding van de voortdurend co-
mediespelende, in wezen mor- j
bide, detective-schrijver, ter-1
wijl Bas ten Batenburg een
zeer aannemelijke creatie
maakt van de minnaar. Voor
een amusant hoogtepunt zorgt j
een acteur van Vlaams-Deen-
se afkomst Marius Hansen.
Fluitje van 'n cent
door: Annie M. G. Schmidt
ill.: Fiep Westendorp
muziek: Cor Lemaire
uitg.: Ring
FLUITJE VAN 'N CENT' is de kinder
musical „De miesmuizers" het verhaal
met een moraal over alle kankeraars,
die voor straf op de schillenschuit schil
len moeten eten. Wanneer hun aanvan
kelijk opgeluchte familieleden hen weer
terug willen hebben, zijn de miesmuizers
tot inzicht gekomen. Ook in dit boekje
tekst en muziek van vier liedjes achter
in afgedrukt. Voor kinderen van 8-10 jaar
die er zelf een opvoering van willen ge
ven, zijn de illustraties in kleur een
prachtig hulpmiddel om een achtergrond
decor te maken, bijvoorbeeld van ge
kleurd papier op een laken gespeld.
Tom Poes en de Toverfluit
door: Marten Toonder
muziek: Theo de Vries en Joop Scholten
uitg.: Ring
OF PERSIFLAGE in een boek voor
jonge kinderen thuishoort, is een thema
waar de internationale experts het nog
steeds niet over eens zijn. Weinig schrij
vers kunnen het trouwens. Maar Marten
Toonder heeft het helemaal. Hij laat zijn
heer Bommel die zich al dichtend zo
belangrijk vindt dat hij gaat zweven en
alle vastigheid verliest zonder welke een
heer het niet stellen kan door het
dieper inzicht van Tom Poes op ver
trouwde grond landen De grammofoon
plaat, waarvoor Harry Geelen de tekst
schreef, ligt lekker in de popsfeer.
Dat gaf Ger Smit de kans om ook
alles te halen uit de liedjes: „Een heer
loopt met twee benen op de grond" en
„Wat heerlijk om een heer te zijn en
zorgeloos te zweven"
Eric van Ingen (achter) en Bas
ten Batenburg.
Draaimolen Deuntje
door: R. Beckles Willson
ill.: M. Gill
uitg.: Van Goor
DIT RUSTIGE verhaaltje, met fijne
plaatjes om zelf verder op te fantaseren
kunnen 7-8 jarigen zelf al lezen. De kleu
righeid zit ook in de zwerftocht van
Mark over de kermis, waar hij met zijn
blokfluit de paarden in de kapotte draai
molen weer op gang helpt.
Benjie, de circushond
door: Donald Bisset
ill.: Val Biro
uitg.: Van Goor
ER ZIT MEER in dit eenvoudige ge
geven van de slimme circushond, die op
een dag niet meer springen wil omdat
hij in de.muil van de tijger terecht dreigt
te komen. Kleintjes vanaf vier jaar Ie
Een huis voor Kasper
door: Helen Cresswell
ill.: Marg. Gordon
uitg.: Van Goor
Opa's ballon
door: John Randle
ill.: S. Hughes
uitg.: Van Goor
DE TEKST IS niet meer dan een „aan
gever", het komt bij dit boekje vooral
op het ontdekken van wat er allemaal
in de prachtige plaaties zi+ aan En een
luchtballon, waar Tom en Trixie samen
met hun opa een tocht mee gaan ma
ken, en eventjes dalen voor een ijsje, is
wel iets om de verbeelding op gang
te brengen.
Het succes van deze boekjes in ons
land is ook te danken aan de vertaling
van Lidi Luursema. Er zijn maar weinig
vertalers, die in eenvoudige woorden zo
veel humor en vaart weten te brengen.
MTEP DIEKMANN
V 7
j»
„Waar gaat de Arabische wereld naar
toe?" vraagt Salah ai Munadschid zich
in de titel van zijn boekje retorisch af.
Volgens de ondertitel is dit ,,het eerste
kritische geluid van een vooraanstaande
Arabier".
Als primaire factor van de nederlaag
bedoeld wordt de juni-oorlog in 1967
ziet Munadschid .het verlies van het
religieuze geloof in de Arabische sta
ten". Het geloof heeft zegt hij, wonde
ren gedaan. Het veroverde koninkrijken
ontvlamde de harten, maakte van één
man duizend en veranderde de gisteren
nog zwakke in een dappere strijder. Op
deze moreel-herbewapenende toon gaat
Munaschid nog een hele tijd door, om
tenslotte met de vinger omhoog te waar
schuwen: „Wanneer wij de toekomst met
vertrouwen tegemoet willen zien moeten
we open en vrijmoedig zijn" Uitgeve
rij Boekencentrum in Den Haag vond
het de moeite yvaard om het te laten ver
talen.
Het woord plicht is afgeleid van de
stam van een werkwoord dat in het
Middelnederlands voorkwam in twee
vormen: plien en plegen. Men gaat er
van uit dat de oudste betekenis van
plicht is geweest: de instemming die
betuigd werd met een rechterlijke uit
spraak, oen vonnis. Daaruit kwam
voort de betekenis: verantwoordelijk
heid, eerst vroor zo'n vonnis, later in
het algemeen. Dan wordt plicht: de
verhouding van een meerdere tegeno
ver een mindere, de voogdij en ten
slotte: de gebondenheid, datgene wat
van iemand wordt geëist door een ge
zag boven hem, of dat nu een per
soon is of de moraal (zedelijke plicht)
of zijn geweten. Moeder Stastok maak
te plichtmatig hieltjes in de kousen
van Pieter.
Verwant met plicht is het bijvoeg
lijke naamwoord plechtig maar de be
tekenis heeft zich vrij ver van de oor
spronkelijke verwijderd 4aast plech
tig kwam vroeger ook plichtig voor in
de betekenis: tot iets verplicht schul
dig. Wij kennen nog: dienstplichtig
Vandaar de ruimere betekenis: over
eenkomstig hetgeen men behoort te
doen, overeenkomstig het gebruik, met
inachtneming van de voorschriften,
vooral als zij van vormelijke aard
zijn. Zo spreekt men van een plechtige
bijeenkomst en een plechtige uitvaart
Wanneer men iemand de plechtige
verzekering geeft hem te zullen hel
pen, betekent plechtig: nadrukkelijk.
Zo komt men tot de huidige beteke
nis: statig, gewichtig, een ernstige in
druk makend.
Het is wel duidelijk dat balsemiek
en balsem iets met elkaar te maken
hebben. Het woord balsem is van Se-
mietische oorsprong en luidde in het
Arabisch: balasan. Dit werd Grieks
balsamon en Latiji balsamum Men
verstond er van oudsher onder: het
welriekende sap van bepaalde hars
bomen en gebruikt het woord figuur
lijk voor: troost, verzachting. De plant
die balsamine heet ontleent haar naam
aan het gebruik dat men van een be
paalde soort van deze familie maakt als
wondbalsem.
Het bijvoeglijk naamwoord balse
miek betekent in de serste plaats:
welriekend, geurig Maar in de spreek
taal is balsemiek, zeer warm, waar
schijnlijk ironisch voor: heerlijk
