DR. W. ROOD GEPROMOVEERD OP
„COMENIUS EN DE LAGE LANDEN"
„Kerk en Wereld" kwart eeuw oud
m
Niet uit de
Wereldraad
Kijkdichtheid van
Kenmerk omhoog
UNIECOLLECTE
Geen bijdrage,
dan geen
begeleiding
mu
Gesprek tussen
humanisten en
Vaticaan
14
ZATERDAG 3 OKTOBER 1970
Erbij
Partner in dialoog christenen-marxisten
Pater W. Rood te St. Oedenrode
promoveerde donderdag 24 sep
tember aan de Rijksuniversiteit te
Utrecht tot doctor in de theologie
op het proefschrift: „Comenius en
de lage landen". Zijn promotor was
prof. dr. J. M. van der Linde, bij
zonder hoogleraar in de geschiede
nis van de Unitas Fratrum (Evan
gelische Broedergemeente) en de
kerkgeschiedenis van het Caraï-
bisch gebied.
Profeet
Visum
4Êm-
Meer dan miljoen voor
De Wilde Ganzen'
De heer Rood ontving de priester
wijding in de Congregatie van de RH.
Harten in 1950.
Vanaf 1953 was hij leraar aan het
Damiaancollege te St. Oedenrode.
Zeer recent werd hij benoemd tot
tweede secretaris van de Nederlandse
Bisschoppenconferentie. Tijdens tijn
leraarschap studeerde hij ook nog aan
de Universiteit van Nijmegen, waar hij
met goed gevolg het doctoraal examen
in de klassieke taal- en letterkunde
aflegde. Daarna studeerde hij Tsje
chisch.
Het is bepaald niet toevallig, dat pater
Rood Comenius de Tsjechische bis
schop van de Boheemse en Moravische
Broeders koos als onderwerp voor
zijn dissertatie. Evenmin is het toeval
lig, dat daarbij het accent viel op de
relatie van Comenius met Nederland.
Jan Amos Seges (later genaamd Ko-
mensky of in het Latijn: Comenius
naar het dorp Komna) werd op 28
maart 1592 in een dorpje in Oost-Mora-
vië geboren. Twaalf jaar later stierven
zijn beide ouders on nam een tante zijn
opvoeding ter hand. Na de Latijnse
school studeerde hij aan de theologische
faculteit te Heidelberg. Op vierentwin
tigjarige leeftijd ontving hij zijn pries
terwijding van de Broedergemeenten.
Twee jaar later trad hij in het huwelijk.
De veldslag die in 1620 bij Praag ge
streden werd, had voor Comenius ver
strekkende gevolgen. De Habsburgse
lagers hadden de Winterkoning Frede-
rik V verslagen. De Protestantse gees
telijken moesten toen het land verla
ten. Comenius verloor bovendien zijn
vrouw en twee zonen. Vele Boheemse
en Moravische Broeders hadden de wijk
naar Polen genomen. Comenius werd
hun bisschop. In 1656 vertrok Cemenius
naar Amsterdam. Lodewijk de Geer
staat erom bekend de grote weldoener
te zijn geweest. Inderdaad verstrekte
deze Comenius de nodige financiën,
maar daar was een onplezierige voor
waarde aan verbonden, zo is dr. Rood
gebleken. Comenius moest als tegen
prestatie namelijk literatuur voor het
onderwijs schrijven. Hij deed het, maar
met tegenzin! Hij schreef zo een La
tijnse grammatica die alleen in Neder
land al meer dan dertig herdrukken be
leefde.
De ironie wil, dat Comenius juist aan
zijn pedagogische werkzaamheden, die
hij tegen wil en dank verrichtte, zijn
grote bekendheid te danken heeft.
Op 15 november 1670 overleed Come-
lAA/VAAA/WAAAfWUWUUVAAAWVUUVAA/WWUWWWWI
De Zuidafrikaanse raad van kerken
heeft in een verklaring „de motivering
erkend" van de beslissing van de We
reldraad van kerken in het kader van
een speciaal programma ter bestrijding
van racisme financiële steun te verle
nen aan negentien organisaties, een
aantal Afrikaanse (bevrijdings)organi-
saties die zich (tevens) tegen de apart
heidspolitiek van de Zuidafrikaanse re
gering verzetten inbegrepen. Ondanks
aandrang daartoe van verschillende zij
den zal de Zuidafrikaanse raad zich
niet losmaken van de Wereldraad.
In de verklaring wordt de stap van
de Wereldraad erkend als een reactie
op een onjuiste situatie (de voortduren
de apartheidspolitiek). De verklaring
gaat verder: „Niettemin distantiëren
wij ons als leden van deze raad van
deze beslissing en de impliciete steun
aan geweldpleging, die daarin opgeslo
ten ligt".
nius te Amsterdam. Hij werd begraven
in de Waalse Kerk te Naarden.
In zijn dissertatie rekent dr. Rood
af met de zo eenzijdige belangstelling
voor Comenius als pedagoog. Hij was
veel meer.
Dat blijkt wel duidelijk uit zijn
hoofdwerk: „De rerum humanarum
emendatione Consultatio Catholica"
(Algemeen beraad over de verbete
ring van de menselijke situatie).
Dit werk is voor het eerst in 1966 in
Praag gedrukt. Hij stijgt ver uit boven
het niveau van de schoolmeester. Hij
wijst op de onvrede en spanningen in
de wereld. Al tastend zoekt hij nieuwe
wegen en ontwikkelt hij gedachten over
eenheid in de politiek, in de weten
schappen, in de kerken. Zijn gedachten
over de oecumene zijn bijzonder actueel.
Ergens schrijft hij, dat het beter is de
eigen kerk te verlaten, als men ziet, dat
de kerk van Christus elders beter ge
realiseerd wordt.
De ondertoon van zijn werk is van een
diepe bijbelse bewogenheid. Met vele
bijbelplaatsen ondersteunt hij zijn be
toog. Mevrouw Van der Linde (echtge
note van de promotor) telde niet minder
dan 2500 bijbelplaatsen.
Dr. Rood schroomt niet over Comenius
te schrijven: „Hij vervulde zijn univer
sele roeping als theoloog en kerkleider,
-n ,„„r,
menius-kenners uit de hele wereld wa
ren samengekomen. Daar in Praag
bleek, dat in de discussie over geloof,
vrijheid, leven Comenius een geweldige
katalysator was tussen Oost en West.
De studie over Comenius gaf dr. Rood
een goede entree in de Oosteuropese
landen. Het betekent meer dan een vi
sum. Hij bracht vele bezoeken aan
Tsjechoslowakije om de taal te leren en
Comenius te bestuderen. De mensen
daar waren soms tot tranen toe bewo
gen, als ze vernamen, dat hij, een Ne
derlander, en dan nog ook nog een ka
tholiek (werd Comenius niet door de
katholieke Habsburgers verbannen?)
met hen over Comenius in het Tsje
chisch sprak, hen Comenius terug
bracht
De dialoog tussen Oost en West, tus
sen christendom en marxisme gaande
houden en stimuleren dat bedoelde
dr. Rood zeker niet in de laatste plaats,
toen hij zijn dissertatie schreef.
Op 13 en 14 november zal in het
Trippenhuis in Amsterdam een
Comenius-herdenking plaatsvinden. Ook
vijfentwintig Tsjechen zijn hiervoor
uitgenodigd.
Op 15 en 16 november zullen de
Hernhutters Comenius in bijzondere
kerkdiensten herdenken.
RIK VALKENBURG
y."'-'
pedagoog en hervormer van opvoeding
en onderwijs, en deze twee hoedanig
heden zag hij in het perspectief van de
wereldvrede, die hij spoedig verwachtte
en waarvan hij een profeet was, een
derde Elia".
Beoogde dr. Rood met deze dissertatie
misverstanden ten aanzien van een his
torisch belangwekkend figuur recht te
zetten? Ongetwijfeld óók dat, maar dat
bepaald niet alléén.
Juist een week geleden waren dr.
Rood en zijn promotor in Praag ter ge
legenheid van de herdenking van de
300ste sterfdag van Comenius. Co-
(VWVVVWWVVArtrt/WVVWVVWWWVVWWWVVV
In het laatste kwartaal van 1969 is
de kijkdichtheid van de wekelijkse in
formatierubriek „Kenmerk" (van IKOR
samen met CVK en RKK) over kerk
en samenleving duidelijk omhoog ge
lopen. Maar er zijn onbegrijpelijke ver-
schillen. In dat kwartaal was het ge-
middelde 9,2 met een laagste uitschieter
van 6,4 en een hoogste cijfer van 13,2.
Een nader onderzoek door de socio
logische dienst van de KRO verschafte
wat meer helderheid; o.a. dat „Ken
merk" wel eens „te moeilijk" is voor
een groot publiek. In 1968 was de ge
middelde waardering voor Kenmerk 65
en in 1969: 66. Bij gegevens over de
publiek-samenstelling van de informa
tierubriek bleek, dat mensen met een
ULO-opleiding een opvallend groot
aandeel van de kijkers vormen (47 pet.).
Bij de analyses naar leeftijd is opmer
kelijk, dat meer dan de helft van de
kijkers (52 pet.) 50 jaar of ouder is. Bij
de jongste leef tij ds-categorieën was de
situatie aldus: de vijftien-tot-twintig-
jarigen vormden slechts 3 pet. en de 20-
tot-dertigjarigen 9 pet. van het totale
publiek van Kenmerk. Verder blijkt het
publiek voor de helft uit katholieken te
bestaan, voor een kwart uit protestan
ten en voor nog een kwart uit personen,
die niet tot een kerkgenootschap be
horen. Deze gegevens stammen uit een
onderzoek over het vierde kwartaal
1969.
Pater W. Rood tijdens zijn toe
lichting.
De Unie „School en evangelie'' houdt
dit jaar haar jaarlijkse collecte van 12-
18 oktober. Van de opbrengst gaat 70
percent naar het buitenland, 10 pet
naar het christelijk onderwijs en 20 pet
naar het christelijk buitengewoon on
derwijs in ons land. Willen alle onder
delen van de lijst met te steunen pro
jecten in Indonesië, Afrika enz. inder
daad begunstigd kunnen worden, dan
dienen de plaatselijke comités in totaal
een miljoen in te zamelen. De meeste
protestantse kerken onderschrijven de
uniecollecte van harte.
'v
Beeld van Comenius in het Comeniusmuseum in Naarden.
Bezorgd over de toenemende waar
devermindering van het geld en een
vermindering, mede daardoor, van de
kerkelijke inkomsten, heeft de kerk
voogdij van de hervormde gemeente te
Odoorn besloten, dat pastorale begelei
ding voortaan alleen gegeven kan wor
den indien jaarlijks een minimum-be
drag van 25 gulden per gezin aan de
kerk wordt betaald. Voor wie geheel
afhankelijk is van de AOW- of AWW-
uitkeringen is de minimumbij drage ge
steld op f 12,50 per jaar.
„Indien u echter, om welke reden dan
ook, niet genegen bent tot het doen
van genoemde jaarlijkse bijdrage", zo
heeft het college van kerkvoogden de
gemeenteleden laten weten, „dan zal
aan u of uw gezinsleden geen pastorale
bijstand meer kunnen worden verleend.
Een uitzondering hierop is echter mo
gelijk bij begrafenissen, waarvoor dan
wel een financiële bijdrage dient te
worden voldaan''. Voor de begrafenis
sen is voor 1970 een bijdrage van f 100
vastgesteld, welke voorlopig jaarlijks
wordt verhoogd met f 25 (dus in 1971
f-125, in 1972: f 150 enz.).
Ds. A. J. Roodzant, hervormd predi
kant te Odoorn, zei ter toelichting:
Klaarblijkelijk heeft de kerkvoogdij het
nuttig gevonden de gemeente de pin
eens op de neus te zetten. Ik zou mijn
taak als pastor slecht verstaan als ik
mensen in de kou liet staan, als ze
pastorale begeleiding nodig hebben.
Maar ik zal wel degelijk ook met klem
verzoeken de financiële verplichtingen
ten aanzien van de kerk na te komen-
„KERK EN WERELD", het apostolisch instituut van de Hervormde Kerk in
Driebergen, houdt in verband met zijn 25-jarige bestaan van 30 oktober tot en met
1 november een lustrumconferentie. Tijdens de eerste twee dagen van deze confe
rentie, die wordt gehouden in het gebouw van de destijds door „Kerk en Wereld"
opgerichte sociale academie „De Horst" in Driebergen, zal in kleinere, interkerke
lijke kring onder meer het de komende vier jaar te voeren beleid van het insti
tuut ter sprake komen. Op de derde en laatste dag zullen tijdens de eigenlijke
jubileumviering ongeveer 1.300 genodigden over tal van aspecten van het insti
tuut kunnen meepraten.
Dr. Van Veen deelde Verder nog mee,
dat „Kerk en Wereld" naast zijn veie
huidige activiteiten (het instituut orga
niseert onder meer studiedagen in zijn
conferentiecentrum en verzorgt vele
publicaties) een „kerkelijk serviceteam"
heeft opgericht, dat vraagbaak beoogt
te worden voor de hervormde gemeen
ten. Het voorlopig uit vier medewerkers
bestaande team gaat de gemeenten een
zo goed mogelijke service bieden op het
gebied van gemeenteopbouw en geloofs-
opbouw. „Gebleken is, dat er in deze zo
snel veranderende en conflictenrijke
tijd er bij de plaatselijke gemeenten be
hoefte bestaat zich te laten doorlichten.
Deze afdeling zal bijvoorbeeld voorlich
ting geven over het volgen van meer
democratische procedures en openbaar-
Het oecumenisch centrum van Min-
dolo bij Kitwe, Noord-Rhodesië,
-ligt in de Kopergordel, één van de
produktiefste kopergebieden ter
wereld. Hier voert een inter-raciale,
internationale en oecumenische staf
een programma uit, dat er op is ge
richt te voorzien in de behoeften
aan leiderschap, research en advies,
vooral onder de leken. De foto toont
hoe leerlingen les krijgen in het be
dienen van landbouwmachines.
heid stimuleren. Wij hopen op deze
manier, waar nodig, bij te dragen tot
een fundamentele herstructurering van
de gemeenten, zodat zij optimaal kunnen
gaan functioneren. Geheel nieuw daar
bij is dat wij in principe naar de ge
meente toe gaan in plaats van de ge
meente naar ons. De nieuwe afdeling
is te vergelijken met een soort wegen
wacht", aldus ds F. N. M. Nijssen, een
der leden van het team.
'Kerk en Wereld" zal binnenkort ten
behoeve van de nieuwe afdeling onder
meer via diverse publiciteitsmedia een
financiële actie gaan voeren.
Tijdens de conferentie zal ook de re
latie tussen het instituut en de her
vormde kerk ter discussie komen, aldus
de scheidende voorzitter, dr. J. M. van
Veen. „Je kunt je afvragen of „Kerk
en Wereld", dat in haar bestaan toch
heeft bijgedragen tot de oecumene
vorig jaar werd bijvoorbeeld samen met
rooms-katholieke instellingen het oecu
menisch actiecentrum opgericht ook
de komende jaren uitsluitend aan de
Hervormde Kerk verantwoording zal
moeten blijven afleggen. We overwegen
natuurlijk niet ons van de Hervormde
fWtMVtAMAJWWIJVWMIWMAIIIVIIIMMAfWMMMM»
Kerk los te maken, maar het zou v-
aanbeveling verdienen om op info
wijze tot frequentere organisa
samenwerking te komen met
kerken".
n
De oproep via de IKOR-radio aan de
luisteraars om aan hun solidariteit met
het oecumenisch hulpwerk gestalte te
geven door financiële steun (in het ver
lengde van de dienst der offerande in
de kerkelijke gemeente) leverde de af
gelopen twee jaren vette wilde ganzen'
(naam van de actie) op. De jaren 1968
en 1969 hadden één gemeenschappelijke
bijzonderheid: de jaaropbrengst van de
Wilde Ganzen passeerde in 1968 voor
het eerst het miljoen en bedroeg
f 1.069-460,94. In 1969 handhaafde zich
deze tendens: de jaaropbrengst beliep
f 1.065.605,17
Al is dit bedrag in werkelijkheid iets
lager dan dat over 1968, in feite is het
ruim f26.000 hoger. In 1968 namelijk
ontving de Commissie Wilde Ganzen de
Wateier Vredesprijs 1967, een bedrag
van f30.000. Deze prijs werd haar toe
gekend „op grond van haar verdiensten
ter bevordering der internationale
saamhorigheid door haar effectieve
steun aan projecten ter leniging van
nood in alle delen der wereld".
De tweede ontmoeting tussen delega
ties van de internationale organisatie
van humanisten (Internationaal Huma
nist and Ethical Union) en het Vati
caan (het secretariaat voor de niet-ge-
lovigen) wordt van 2 tot 4 oktober ge
houden in Brussel. De Vaticaanse de
legatie bestaat uit prof. J. M. Cameron
(universiteit van Kent), prof. Herbert
Vorgrimmler (Luzern), Abbé Six (se
cretariaat voor niet-gelovigen, Parijs),
dr. Daniel de Lange (Willibrordusver-
eniging Nederland), mgr. Albert Don-
deyne (Leuven), prof. Lain Entralgo
(Madrid), R. P. André Godin S.J. (Lu-
men Vitae, Brussel), abbé Antoine
Vergote (Leuven) en prof. Joquin Ruiz
Giminez Cortes (Pax Romana).
Rapporten voor deze bijeenkomsten
zullen worden uitgebracht door prof.
Cameron, mgr. Albert Dondeyne en
prof Ruiz-Giminez.
De delegatie van de internationale
organisaties van humanisten zal onder
leiding staan van ónze landgenoot prof
dr. W. van Dooren. Ook de voorzitter
van de internationale humanistenorga
nisatie, prof. dr. J. P. van Praag, zal
deel uitmaken van de delegatie.
De internationale organisatie van hu
manisten telt thans rond vijf miljoen
leden in 35 landen.
