P. JONGELING: „Theologische ontwikkeling verontrustend
Kerk staat vaak haar
getuigenis in de weg
Plan voor een
Iff
Steun voor
Tangwena's
federatie in
Eindhoven
Europees congres
Ds. Van der Veen op Zendingsdag:
Rome gaat de kant op van het modernisme
ZATERDAG 10 OKTOBER 1970
Erbij
16
IA
Gereformeerd gesprek
met Wereldraad
„VOOR MILJOENEN niet-chris-
tenen in de Derde Wereld is de
kerk in hun land een vreemde Wes
terse instelling. Het verleden en
fouten in het heden spelen een rol.
Maar ook onbegrip en onbillijke be
oordeling van de zending. Voorts
een begrijpelijke vrees van aan
hangers van andere godsdiensten
voor een unfaire concurrentie met
Westers geld".
Christian Science Kerkcentrum komt steeds verder van de grond
ONZE MEDEWERKER Rik
Valkenburg heeft een interview
gehad met de heer Pieter Jonge
ling, de bezielende fractieleider
van het Gereformeerd Politiek
Verbond. Deze politicus-journalist
geniet als de romancier Piet Prins
bekendheid bij de jeugd. Het ge
sprek verliep als volgt:
gelijk gesprek gevraagd om de bezwa
ren tegen het lidmaatschap van de
wereldraad, die in het merendeel van
de GOS-kerken leven, toe te lichten.
(Alleen de Nederlandse en de Indone-
sische gereformeerde kerken zijn lid
^388SS«SKj-
In Genève zijn, op initiatief van de
GOS, de gereformeerde wereldwijd de
kerken van deze gezindte overkoepelen
de „oecumenische synode", een hele dag
lang besprekingen gehouden door GOS-
secretaris-generaal dr. Paul G. Schro-
tenboer en de vijf man sterke interim-
commissie (het „dagelijks bestuur' van
de GOS) en zeven vertegenwoordigers
van de Wereldraad van Kerken.
De in 1968 in Lunteren gehouden ver
gadering van de GOS had om een der-
Deze foto geeft een fraai overzicht
van de groei van het Christian
Science Kerkcentrum, dat nu op
rijst in de Back Bay in Boston. Op
de voorgrond komt een nieuwe zon
dagsschool, onder de kranen geheel
rechts komt een administratiege
bouw met 26 verdiepingen. Een ko-
lommengebouw van vijf verdie
pingen naast de hoofdkwartieren
van de uitgeverij (voorbij de kerk
toren) zal worden weerspiegeld in
een vijver op het centrale plein, ge
bouwd over een ondergrondse
garage.
'VW\AA/\/W\A/WWWWWW\AAAA/WW>^\AA#WW
In het RAI-congrescentrum te Am
sterdam zal van 28 augustus tot en met
4 oktober 1971 een Europees congres
van evangelische leiders worden ge
houden- Het congres, dat plaats zal
hebben onder auspiciën van de „Euro
pean Evangelical Alliance", is het vier
de in zijn soort. Eerder werden con
gressen gehouden in Singapore (Azië-
Zuid Pacific, 1968) en in Minneapolis
(Verenigde Staten) en Bogota (Latijns
Amerika) in 1969.
DIT ZEI ds R. J. van der Veen,
algemeen secretaris van de Nederland
se Zendingsraad, op de zendingsdag
1970 in Amsterdam in een rede over
het thema „Zending '70-'80".
Hij zei dat het beeld van de kerk
openheid verhindert voor getuigenis
en dienst van de kerk daar. Waar een
communistisch regime in eigen natie
als mogelijkheid onder ogen moet wor
den gezien, geldt het ongewenste van
dit beeld over de kerk zoveel temeer.
„ZENDING '70-'80 betekent samen
onder ogen durven te zien of tijdelijke
terugtrekking van westerse assisten
ten in sommige naties, ondanks grote
schade voor lopend werk, over de hele
linie de beste zendingsdienst is", aldus
ds. v.d. Veen, die het het overwegen
waard vond of vervanging door niet-
westerse assistenten in zulk een geval
wenselijk is en ten dele door de wes
terse christenen moet worden moge
lijk gemaakt.
Zo zou men ook samen moeten over
wegen of het verstrekken van westers
geld aan kerkelijke projecten of pro
gramma's in sommige landen tijdelijk
dient te worden gestaakt.
„VOOR DE entrechten en armen der
aarde zal het verschil tussen tot nu toe
en '70-'80 niet zijn dat zij niet meer
ontrecht en arm zullen zijn maar dat
zij zullen weten wie daar de oorzaak
van zijn, wat eraan gedaan zou kunnen
worden en door wie. Daarom betekent
'70-'80 sterke aandrang tot kleurbeken-
nen, confrontatie en conflict. Daarmee
ook de vraag waar de kerk met haar
grote Woord staat en wat de kerk met
haar publieke invloed en activiteiten
doet. Voor religie-zonder-consequen
ties zal nog wel een markt blijven be
staan. Maar echte zending '70-'80 zal
de handen niet schoon kunnen houden
van de politieke en maatschappelijke
aspecten van haar zendingsdienst en
zal als loon dubbel ontvangen: geloof
waardigheid en verguizing".
DS. VAN DER VEEN beklemtoon
de dat zending '70-'80 betekent het
openbreken van de door de officials
bemande organen en structuren ten
behoeve van beweeglijk samenspel
met alle vrije vormen en randvormen
van zendingsdienst. De vraag is of de
westerse christenen bereid zijn hun
kerk-ordelijk geregelde bevoegdheden
nog in de waagschaal te stellen ten
behoeve van grotere inspraak, meer
ruimte voor experiment en meer pluri
forme zendingsdienst.
De afdeling werelddiakonaat van de
Nederlandse hervormde kerk heeft zich
ir samenwerking met protestantse
kerken in Zwitserland het lot aan
getrokken van de Tangwena-stam in
Rhodesië. Zij dreigen door het huidige
blankebewind in dit Afrikaanse
land verdreven te worden van hun
geboorteland, dat al meer dan 400 jaar
door hun stam wordt bewoond.
Dit stamland is enkele tientallen ja
ren geleden, buiten hun voorkennis om,
door de Engelse kroon geannexeerd en
sindsdien (door)verkocht. Het Rhode-
sische hoger gerechtshof vernietigde al
eens veroordelingen wegens blijven wo
nen op dit gebied.
Verschillende politiële acties werden
tegen de stam ondernomen. Het her
vormd werelddiakonaat te Utrecht
heeft nu bericht ontvangen, dat men de
hele zomer de Tangwena's, die hun hut
ten tot twee keer toe hadden opge
bouwd, met rust heeft gelaten. Maar
stamhoofd Rekayi kreeg, op grond van
nog weer verscherpte bepalingen van
de „landverdelingswet" een bevel tot
ontruiming door de gehele stam, die on
geveer 260 families en 3.500 a 4.000
mensen omvat. Voor 31 augustus had de
stam zijn gebied moeten verlaten, maar
de leden zijn gebleven, omdat zij er
van overtuigd zijn dat er geen geldige
redenen bestaan om hen te verdrijven.
Iedere dag wordt nu een derde politiële
actie verwacht met vernieling van hut
ten en landerijen, jacht met helikopters
en honden op mensen, overbrenging
naar een reservaat met slechte grond
enz.
Kunnen de Tangwena's zich niet be
ter schikken? Er zijn immers meer
stammen, die zonder dat dit buiten
Afrika op ruime schaal bekend wordt,
in voor hen ongunstige reservaten wor
den ondergebracht. In diakonale kring
wordt dit niet gezien als een goede op
lossing en is men zelfs wel dankbaar,
dat deze stam niet zo maar wijkt voor
een gewelddadige overmacht en pas
sieve tegenstand biedt.
Vanuit Nederland wordt, via de Zwit
serse kerken financiële hulp geboden
door het Hervormd werelddiakonaat,
giro 8685 te Utrecht (bij gifte s.v.p.
vermelden „Tangwena").
van de GOS zowel als van de wereld
raad).
In het GOS-nieuwsbulletin meldt dr.
Schrotenboer nu, dat in Genève een
open en eerlijke gedachtenwisseling is
geweest over de opvattingen van de
wereldraad inzake kerkelijke eenheid,
het functioneren van de grondslag van
de wereldraad en over de betekenis van
de bijbel in de beraadslagingen en be
sluiten van de wereldraad. Van de be
sprekingen in Genève zal nog een uit
gebreider gemeenschappelijk verslag
verschijnen van de hand van ds. A. H.
van den Heuvel, hoofd van de afdeling
communicatie van de wereldraad en
van dr. Schrotenboer.
Aansluitend aan de toelichting in
Genève (op het afwijzen door de GOS
in Lunteren 1968 van een eventueel
lidmaatschap van GOS-leden van de
wereldraad van kerken) is twee dagen
lang in Amersfoort vergaderd over de
agenda van de zesde (zitting van de)
geref. oec. „synode", die van 14-25
augustus 1972 in Sydney, Australië, zal
worden gehouden.
Een gemeenschappelijke en officiële
hervormd-gereformeerde commissie
voor overleg in Eindhoven heeft de her
vormde centrale kerkeraad en de ge
reformeerde kerkeraad algemene zaken
ter plaatse voorgesteld welbewust te
streven naar spoedige volledige een
wording, zonder de banden met de
eigen kerk(en) op meer dan plaatselijk
vlak te verbreken. Met het oog op de
verhoudingen buiten Eindhoven beveelt
de commissie aan voorlopig slechts toe
te werken, binnen maximaal vijf jaar,
op de grootst mogelijke vorm van fede
ratieve samenwerking. Ook is gevraagd
de beoogde eenheid reeds nu te illustre
ren rond Woord en Sacrament door
reeds met ingang van het nieuwe ker
kelijk jaar (de eerste zondag van de
adventstijd) alle kerkdiensten gemeen
schappelijk te gaan hóuden-
Beide kerkeraden wordt, samengevat,
voorgesteld te besluiten:
1. in Eindhoven te streven naar een
fusie van beide kerken en daartoe uit
te spreken dat binnen vijf jaar de
grootst mogelijke vorm van federatieve
samenwerking dient te worden bereikt.
2. elk twee leden te benoemen in een
gezamenlij ke begeleidingscommissie
van vier leden. Aan deze commissie op
te dragen vóór 1 januari 1971 een pri
oriteitenschema voor te leggen inzake
de weg die tot federatief samenwerken
binnen vijf jaar dient te voeren.
3. met ingang van het nieuwe kerke
lijk jaar toe te staan en te bevorderen
dat alle kerkdiensten gemeenschappe
lijk worden gehouden
4. van de onder 1 t.m. 3 genoemde be
sluiten en ontwikkelingen classicale,
provinciale en landelijke instanties in
kennis te stellen en waar nodig om
goedkeuring te vragen.
mijn voorkeur. Ook verhalen mag ik
bijzonder graag schrijven!
Wilt U in al deze dingen een getuige
zijn?
Ja! Een getuige van de grote zaak
van Jezus Christus. Want het Konink
rijk komt!
U schrijft nooit „neutraal"?
Ik kan best zakelijke dingen schrij
ven (ook in de politiek) waaraan een
buitenstaander niet direct zoveel chris
telijks zal merken. De achtergrond is
tóch altijd een zaak van het Konink
rijk.
Leest U wel eens een detective?
Ik acht het niet uitgesloten dat een
detective voldoet aan aanvaardbare
normen. Ik lees wel eens detective
verhalen, als ik er gelegenheid toe heb.
Mag een Christen zich ontspannen?
Zeker wel. Ontspanning, sport, hu
mor zo, dat mag allemaal van onze
Heiland, mits het niet tot afgoderij
ontaardt, of de zondagsheiliging erdoor
in het gedrang komt. De Here geeft
ons de vrijheid om te genieten. Hij is
heel goed voor ons. In mijn jeugd heb
ik genoeg gevoetbald, nu heb ik andere
dingen aan mijn hoofd. Mijn kinderen
mogen ook wel aan sport doen, soms
t.v. kijken etc., maarmet mate! De
knop van de t.v. staat onder mijn be
heer. Zo behoort het m.i. ook te zijn!
Enmijn kinderen moeten aller
eerst studeren!
Is moderne literatuur verkeerd?
Wij behoeven deze niet af te wijzen
omdat ze modern is. Eigentijdse vorm
daar behoeven we niet afwijzend
tegenover te staan, Wel tegenover de
doorbraak van de wetteloosheid.
Hoe staat U tegenover Uw verzets-
collega uit de oorlog, de heer Bruins-
Slot?
Ik heb geen contacten meer met hem.
Ik heb veel waardering voor wat hij in
de bezettingstijd heeft verricht. Maar
ik heb toch ook kritiek op de bekering
ten-kwade, die zich bij hem voltrok,
waarvan m.i. nog steeds niet het eind
stadium is bereikt. Hij glijdt nog steeds
verder uit. Hij is bezig de A.R.P., ge
rekend naar haar oorspronkelijke
Groeniaanse uitgangspunten, kapot te
maken, waar „Trouw" aan meewerkt.
Wat vindt U van minister Luns?
Hij is een groot diplomaat en een
zeer bekwaam minister van Buiten
landse Zaken. Wellicht één van de be
kwaamste die we ooit hebben gehad.
Hij heeft voor, dat hij menigmaal voor
de Nederlandse belangen goed is op
gekomen. Hij heeft een vaderlandse
gezindheid. Hij is echter ook diplomaat
in déze zin, dat hij zich soms niet be
reid toont, te vechten voor zaken die
men om ethische redenen tot het uiter
ste zou moeten verdedigen. Neem b.v.
West-Irian.
Heeft U nog een slotopmerking?
Ik zou willen dat ons volk wakker
schrok uit een geestelijke dommel, die
een doodsslaap dreigt te worden. Radi
caal-revolutionaire groepjes leggen
met luidruchtige acties steeds vaker
hun wil op aan een te passieve meer
derheid. De wetteloosheid dreigt te
triomferen. De grote christelijke par
tijen bieden nauwelijks verzet. Het is
meer dan tijd om de concrete christe
lijke weerstand te organiseren: Tegen
de revolutie het Evangelie!
Rik Valkenburg
Meneer Jongeling, wat vindt U van
de huidige theologische ontwikkelin
gen?
Ik vind die tamelijk verontrustend.
Er is een breed oecumenisme, dat nau
welijks grenzen kent. Ook openbaart
zich een herlevend modernisme in
R.K.- en protestantse kerken.
Is o.a. Dr. Kuitert te vergelijken met
de moderne theologen van deze tijd?
Hij komt nog niet met de radicaliteit
van Harvey Cox e.a. Maar zijn weg zal
daar zeker wel op uitlopen, vrees ik.
Hij opereert in de Gereformeerde we
reld, die voordien een heel ander aan
zien had.
Prof. Van Niftrik?
In vele opzichten was hij de wegbe
rijder van het Barthianisme en dat
heeft hij behoorlijk radicaal gedaan.
Ik heb de indruk dat hij later wat is
gaan afremmen. Ook tegen de radica-
listen onder de Synodalen (Geref.)
zegt hij: jullie gooien te veel weg,
lopen te hard van stapel. Met het Bar-
thiaanse grondmotief heeft hij echter
nooit gebroken.
Ziet U ook een parallel tussen Kui
tert en Barth?
Ik geloof niet dat Kuitert het for
maat heeft van Barth. Theologisch zal
Kuitert wellicht bij een veel radicaler
modernisme terecht komen, dan Barth
ooit zou gewild hebben.
Waardeert U het appèl door de Pink
stergroeperingen?
Ik heb sympathie voor de warmte
en kennelijke overtuiging. Toch doen
zij tekort aan de normale weg van
Woord en ambt en doop. In plaats
daarvan wordt de geestesdoop door
hen te veel geaccentueerd.
Moet er meer verlangen zijn naar
het komende Godsrijk?
Doorlopend moeten wij met verlan
gen uitzien naar die Dag! Het laatste
woord moet steeds zijn: Kom, Here
Jezus! We kunnen soms wel in hoog
spanning komen.
Verwacht U Jezus op een wolk?
Ja, ik geloof de Bijbel zoals het er
staat. Ik weet niet hoe het precies zal
zijn. Ik wil het niet vergeestelijken
door er iets anders van te maken.
Het duizendjarige rijk?
Vooralsnog meen ik te moeten vast
houden aan de opvatting dat het Dui
zendjarige Rijk betekent een binding
van de satan om niet zo ver te gaan
als hij zou willen, om de volken te
verleiden. Er zijn in deze tijd wel
levensmogelijkheden voor christenen. Na
de ontbinding van de satan worden die
steeds meer weggenomen.
Hoe waardeert U de Gereformeerde
gezindte?
Daar verwacht ik de meeste klank
bodem. Ik heb wel bezwaar, ik heb er
verdriet over dat de Gereformeerde
Gezindte zich niet in alles Gerefor
meerd betoont. Ook ten aanzien van
ons geldt, dat wij steeds meer Gere
formeerd moeten worden.
Bedoelt U dat men allemaal Gere
formeerd (vrijgemaakt) moet worden?
Ik zou dat wel wensen. Maar ik wil
dit niet zeggen vanuit een hoogmoedi
ge houding. Ik vind het verdrietig dat
er zo'n veelheid van opvatting is over
wat de Heere wiL Ook al heb ik een
bepaalde keuze gemaakt, waaraan ik
in leven en sterven wil vasthouden,
toch voel ik mij bepaald niet los van
vele christenen die deze keus (nog)
niet deden.
Staat U achter de Evangelische om
roep?
Ik ben er blij mee, maar niet zonder
kritiek. De E.O. is duidelijk de beste
van wat we nu voorhanden hebben
aan uitzendingen in de ether.
Gelooft U de inspiratie van de Bij
bel, als Gods Woord?
Ik geloof niet in een mechanische,
maar in een organische inspiratie.
Maar God heeft de hand van de schrij
vers zo bestuurd, dat het Goddelijke
waarheid is! Er zijn wel eigen achter
gronden e.d. ingelegd. Het is niet
zonder meer een dictee, maar het is in
alles Gods onfeilbaar Woord.
Hoe ziet U de verhouding Rome-
Reformatie?
Op het ogenblik doet zich het merk
waardige feit voor, dat binnen Rome
en Reformatie een Vrijzinnige bewe
ging opkomt. Er zijn protestantse men
sen die zeggen: wat worden die Room
sen mooi protestant! Men verkijkt zich
op uiterlijkheden. Rome gaat niet de
kant op van de Reformatie in klassieke
zin, maar die van het modernisme.
Met het vuile badwater van bepaalde
Roomse bijgelovigheden die we ver
werpen, wordt ook het schone kind
van een aantal grondwaarheden weg
gedaan, die wij gemeen hadden. B.v.
verrijzenis, hemelvaart, maagdelijke
geboorte etc.
Komen hierdoor de orthodoxe Room
sen en de orthodoxe Protestanten dich
ter bij elkaar te staan?
Op merkwaardige wijze komen we
in dezen min of meer op één lijn te
staan met de meest roomse Roomsen:
Confrontatie! In sommige opzichten
staan we dichter bij hen, dan bij
Roomsen die de hele boel over boord
gooien.
Zijn er volgens U echte kinderen van
God in de R.K. kerk?
O, ja! Ik geloof dat er in allerlei
kerken en groepen ware kinderen
Gods zijn. Echter, daar is de kerkelijke
vraag niet mee opgelost!
Is er overeenkomst tussen zending
en ontwikkelingshulp?
Zending, mits goed bedreven, is door
zijn aard ook een stuk ontwikkelings
hulp. Jezus' woord: lerende hen onder
houden alles wat ik U geboden heb,
waarborgt dat. In dat ALLES is na
melijk ook het cultuurmandaat begre
pen en de arbeidsethos. Dat zet de
maatschappij, de wereld om. Bij de
Islam b.v. is de godsdienst star en log.
Pas toen de Islam in Turkije naar de
tweede plaats gedrongen was, kwam
er ontwikkeling. De ontwikkeling is
zeer belangrijk. Maar het mag daarbij
niet blijven. Een zendeling heeft een
nog belangrijker opdracht, al wil ik
deze twee liever niet scheiden!
Acht U in Uw kerk (Geref. vrijge
maakt) het Synodale beleid juist t.o.
de ondertekenaars van de open brief?
Ja, ik acht dit beleid juist! De Syno
de heeft de Open Brief verworpen en
dit had consequenties. Het gebeurde
niet door zo maar een paar mensen,
dat moet men wel in het oog houden.
het bij een protesteren zal blijven, zo
als de Gereformeerde Bond dat doet
in de Ned. Herv. Kerk.
Wat moeten zij dan doen?
Als protesteren niet helpt, dan moe
ten zij zich losmaken van een kerk die
zoveel afdwalingen tolereert.
In de hoop dat ze zich bij Uw kerk
zullen aansluiten?
Als we werkelijk op dezelfde grond
slag staan, zal God ons wel bij elkaar
brengen.
Wat vindt U de kerninhoud van de
Bijbel?
Datgene wat in zondag 1 van de
Heidelbergse Catechismus wordt ge
zegd. Daarin wordt gesproken over de
enige troost in leven en sterven, maar
ook wat nodig is, om daar deelgenoot
van te worden, namelijk door drie
stukken:
We moeten leren hoe groot onze zon
de en ellende is, hoe we daarvan ver-
Rik Valkenburg in gesprek met de heer P. Jongeling (rechts).
De Synode verwierp de Open Brief, en
dat niet zo maar, zonder reden, maar
met bijbelse argumenten.
De Gereformeerde Kerken hebben
nog eens nadrukkelijk hun spijt be
tuigd over 1944. Moet dit voor de
Vrijgemaakte Kerken geen reden zijn
de uitgestoken hand te aanvaarden?
Het voorstel Schut is niet aanvaard.
Gesteld dat het aanvaard was, dan zijn
er in de loop der jaren nog zoveel
dingen gekomen, dat we verder dan
ooit van elkaar afstaan.
Waardeert U de Vereniging „Waar
heid en Eenheid"?
Ik heb wel sympathie voor hen. Ik
hoop dat ze tot daden zullen komen.
Ik ben echter wel eens bevreesd, dat
lost moeten worden en hoe we God
voor deze verlossing dankbaar behoren
te zijn. Dat is heel concreet de kern-
inhoud van de BijbeL
Wat bent U meer (liever): politicus,
hoofdredacteur of boekenschrijver?
Ik stel voorop dat voor ons nooit
van beslissend belang is wat wij zelf
het fijnste vinden. Als christenen zijn
wij frontsoldaten. De Koning beslist
waar we geplaatst worden. Zelf heb ik
ook niet altijd gekozen. Vaak werd
voor mij gekozen door de omstandig
heden. Ik houd zowel van mijn poli
tieke als journalistieke arbeid (met
inbegrip van het schrijven van boeken,
die eerst als feuilleton verschenen).
Als ik toch een keuze moest maken,
moet ik zeggen: de journalistiek heeft
