bittere pil voor de „zoete industrie
Ooh sacharine wellicht
niet absoluut
Klantenkring bestaat
in hoofdzaak uit wat
oudere huisvrouwen..
BUSREIS EN ENTREE CASINO GEHEEL GRATIS
(Van onze medische medewerker)
HET IS NOG slechts kort geleden dat de cyclamaten
als zoetstof in de ban gedaan zijn. Nadat de Food and
Drug Administration (FDA) in de Verenigde Staten
deze stoffen gevaarlijk voor de gezondheid verklaard
had en een verwerkingsverbod instelde, volgden
vele andere landen dit voorbeeld. Alleen voor bijzon
dere medische doeleinden (suikerziekte) zijn cycla
maten nog verkrijgbaar. De industrie mag deze stof
dus niet meer verwerken in frisdranken, snoep, bon
bons en gebak, aangezien gebleken is dat cyclamaten
in grote hoeveelheden bij dieren kankerverwek
kend kunnen werken. De voedings- en genotmiddelen
industrie moest dus zijn toevlucht nemen tot een oud
zoetmiddel met een ietwat bittere nasmaak: de saccha
rine.
(Van een onzer verslaggevers)
OP DE BUS die 's ochtends om kwart
over negen uit Amsterdam wegrijdt, staat
met grote letters waar we naar toe gaan:
Casino Namen. Iedereen mag het weten
dat we gaan gokken. We gaan niet naar
De Bedriegertjes. Of misschien toch, wie
zal 't zeggen?
BEGINNELING
STORMLOOP
UIT HET VUISTJE
SATERDAG 10 OKTOBER 1970
ELKE DAG VERTREKKEN uit Amsterdam en Den
Haag bussen met goklustigen naar casino's in België
(Namen en Blankenberg). Onderweg wordt nog ingestapt
in Utrecht, Den Bosch, Eindhoven en Valkenswaard (Am
sterdamse bus) en in Rotterdam en Breda (Haagse bus).
Het vervoer heen en terug en de toegang tot het gok
paleis (21 gulden) zijn gratis.
Wekelijks maken zeker duizend Nederlanders van
deze service gebruik. Velen gaan elke week mee, som
mige zelfs twee drie keer in de week.
Jaarlijks gaat op die manier naar schatting twintig mil
joen gulden over de grens.
ledereen houdt er wel iets aan over, meestal geen
geld.
We zijn een keertje meegegaan. Met de Amsterdamse
bus 's ochtends heen (5 uur) en 's avonds met de Haagse
(4Vi uur) terug. Ziehier onze ervaringen.
EN NU komt dan als een don
derslag bij heldere hemel het be
richt dat ook deze saccharine wellicht
niet helemaal veilig is. Dat (Ameri
kaanse) bericht is in tegenspraak met
de resultaten van vele onderzoekingen
(o.a. in Nederland), die aangetoond
zouden hebben dat saccharine toxico
logisch (vergiftkundig) absoluut veilig
is. Maar: de twijfel is gezaaid en
daarmee is opnieuw grote verwarring
ontstaan in de „zoetverwerkende" in
dustrieën, de overheids- en bedrijfsla-
boratoria, de Warenwet-uitvoerders en
vele andere instanties op het gebied
van de gezondheidszorg.
DE FDA IS volgens de laatste be
richten uit Washington serieus van
plan om, ook beperkende maatregelen
te treffen tegen het gebruik van sac
charine. Deze nieuwe actie wordt bin
nen enkele weken verwacht. Zij zal
wel weer grote opschudding veroorza
ken. Vooral in de Amerikaanse „soft-
drinks" wordt veel saccharine ge
bruikt. De leider van de FDA Charles
Edwards, heeft nog geen definitief
omlijnd besluit genomen over de be
perkingen van het saccharineebruik,
maar wel kan verwacht worden dat
het gebruik bij wijze van voorzorgs
maatregel zal worden beperkt als blij
ken zou dat saccharine schadelijk kan
zijn. De FDA vreest n.l., dat het
gebruik van saccharine anders steeds
meer zal toenemen.
TOT NU TOE bestaat er geen enkel
bewijs dat saccharine voor de mens
gevaarlijk zou zijn. Wel is bij dieren
aangetoond dat grote hoeveelheden van
deze stof ongewenste bijwerkingen
veroorzaken. Daarom bestaat de mo
gelijkheid dat saccharine van de zo
genaamde „GRAS"-lijst zal worden
geschrapt, die als voorwaarde absolute
onschadelijkheid stelt. Een produkt,
dat op de ,GRAS"-lijst staat, mag
door de fabrikanten onbeperkt ge
bruikt worden. Het zou juister zijn, de
maxima aan te geven van de hoeveel
heden saccharine, die in verschillende
soorten produkten gebruikt mogen
worden. Deze grenzen zullen dan moe
ten voorkomen dat de consumenten
van deze produkten meer saccharine
kunnen verorberen dan de hoeveelheid
die als een „veilige dagelijkse dosis"
voor alle voedingsmiddelen en dran
ken wordt beschouwd.
De FDA verwacht dat de grens voor
een volwassene bij één gram saccha
rine per dag zal liggen. Deze hoeveel
heid zal voor opgroeiende kinderen
veel lager moeten zijn, omdat zij ge
voeliger zijn voor de eventule bij
werkingen van dergelijke stoffen.
EEN ANDERE methode zou zijn dat
de fabrikanten elke hoeveelheid sac
charine in hun produkten mogen ver
werken mits zij deze hoeveelheid dui
delijk op het etiket vermelden, met
de waarschuwing tegen een grotere
hoeveelheid dan de veilige dagelijkse
dosis.
De meeste grote flessen Amerikaan
se „soft drinks" bevatten bijna 0,1
gram saccharine, sommige soorten
het dubbele hiervan. Omdat saccharine
een bittere nasmaak heeft, kan ver
wacht worden dat deze nasmaak het
gebruik automatisch afremt, maar er
worden ook stoffen aan toegevoegd, die
de bittere smaak maskeren. In som
mige produkten worden al grote hoe
veelheden saccharine verwerkt.
DE VRAAG of saccharine kanker bij
dieren zou verwekken werd reeds
door proeven op lange termijn onder
zocht. Maar deze onderzoekingen wa
ren nog niet overtuigend. Als er in
derdaad duidelijke bewijzen van de
kankerverwekkende invloeden aan het
licht komen, zal deze stof, net als de
cyclamaten in de ban worden gedaan.
De FDA-deskundigen willen ook meer
weten over wisselwerkingen tussen
saccharine en andere stoffen in het
lichaam en hun invloed op de stofwis
seling van de mens. Ook de invloed
van saccharine op suikerzieken, die te
vens andere middelen moeten gebrui
ken (zoals insuline of tabletten die
deze ziekte bestrijden) is nog onvol-
dere bijzonderheden, die nog nader
onderzocht moeten worden, ook hormo
nale invloeden.
DE NEDERLANDSE voedings
experts hebben al vele jaren uitgebrei
de saccharine onderzoekingen ver
richt. Die studies zijn nog steeds niet
afgesloten. Tot nu toe wordt deze zoet
stof toxicologisch als volkomen veilig
beschouwd en werden geen beperken
de maatregelen getroffen.
Van een eventuele wijziging der op
vattingen over saccharine van de zijde,
der FDA is, zoals bij navraag bleek,
aan de hoofdinspectie voor de levens
middelen in ons land nog een mede
deling gedaan. Het zou zeer te be
treuren zijn als er ook voor saccharine
beperkende maatregelen zouden ko
men, want dan blijft alleen suiker over
om ons voedsel en vele genotmiddelen
te zoeten. Dat zou grote problemen
scheppen en voor talloze mensen een
enorme handicap betekenen. Het is
daarom te hopen dat de Amerikaanse
berichten die door het Wallstreet Jour
nal werden gepubliceerd de FDA niet
tot werkelijke beperking van het sac-
charinegebruik zullen nopen.
Dagje gokken in België
DE OPKOMST valt ook de reisleidster, een
vroeggrijze vrouw, tegen. „Dat komt omdat
we een tijd stil hebben gelegen. De bus was
kapot. Nu hébben we een andere". Een hele
mooie witte, met van die panorama-ruiten.
We zitten er met z'n tienen in. Vier 65-plus-
echtparen, een vrouw alleen en ik. De helft
kent elkaar van vroegere trips.
REEDS VOOR de start, tijdens het wachten
op de bus bij het Concertgebouw, hebben we
kennisgemaakt: „Gaat u voor de eerste keer
mee? Hebt u het al meer gedaan? Komt u wel
eens in de kerk?"
Die derde vraag bevreemdde ons ook. Als
outsiders beseffen we niet direct dat er in Am
sterdam een kerk moet staan waarin op gezette
tijden illegaal een gokje wordt gewaagd.
RIJDEND door Amsterdams straten is het
gesprek al waar het wezen moet: in Namen, bij,
de roulettetafel. Systemen worden besproken,
ervaringen uitgewisseld. Ook andere casino's
komen aan bod. In Baden-Baden moeten de
speeltafels en de stoelen van de croupiers van
louter goud zijn. Blankenberge is gezelliger
dan Namen.
AL SNEL wordt het duidelijk dat er een
beginneling meereist: ik. Dat houdt geenszins
ln dat ik eruit lig. Integendeel: het puntzakje
gomballen, de Kingsize chocoladeflikken en de
kleverige zuurtjes gaan niet aan mij voorbij.
In Utrecht, bij het station, stapt één vrouw
in, onbestemde leeftijd. In Den Bosch voegen
zich twee vrouwen, vriendinnen, leeftijd tussen
de vijftig en de zeventig, bij het gezelschap. Het
valt op dat de mannen nog geen woord hebben
^6Z6^d.
De ochtendbladen zijn uit. Inmiddels heeft de
reisleidster de microfoon gepakt en ons, wel
wat laat, een „hartelijk welkom" geheten. Ze
onthult twee lang niet onbelangrijke nieuw
tjes: tegen de chauffeur mogen we gewoon
Henk zeggen en in Valkenswaard gaan we
aan de koffie.
DAT LAATSTE doen we in De Brouwketel,
waar een der dames van haar hart geen
moordkuil maakt. Ze trekt, vertelt ze, nu al
dertig jaar van casino naar casino. „Ik ben er
straatarm van geworden, maar ik kan er niet
mee ophouden". Haar schamele weduwen-
pensioen vormt geen beletsel om ook nu nog
de speelbus te pakken: „Het is een ziekte, ik
moet mee!"
HAAR VERHAAL zal ik deze dag nog ette
lijke malen horen van andere goksters-met-
ervaring. Er zijn talloze variaties, maar het
komt allemaal op hetzelfde neer: voor veel,
vaak eenzame, vrouwen is het roulettebaleltja
iyyyyWyyM\/\ft/WV\/tf\AA/VVWV/WW\AA/SA/WVWVWWtfWWWWSA/V/WWW
een obsessie zonder welke het leven niet (meer)
te leven is. Een enkeling zegt „meestal iets te
winnen" of tot nu toe „kiet" te hebben ge
speeld. De meesten geven toe dat ze „verslaafd"
zijn aan een „geldverslindende hobby".
Een 66-jarige vrouw uit Rijswijk (uit de
Haagse speelbus) vertelt ons 's middags: „Ik
heb er tienduizenden guldens gebracht. Ik had
vier zaken, nu nog één en die gaat er ook aan,
ik weet het. Maar geloof me, het is het enige
verzetje dat ik heb. Heus, ik kan niet zonder
die spanning. Ik leef erop!"
VLAK VOOR HET vertrek in Valkenswaard
meldt zich een nieuwe passagier: een veeboer,
pet op. De bus rijdt al wanneer een bromfiet
ser gebaart dat hij óók nog mee moet.
Het oponthoud bij de grens kan niet korter,
alleen de chauffeur toont zijn paspoort. Tot
Namen wordt er gedommeld, gegeten en ge
dommeld.
EVEN LIJKT HET erop of we toch aan een
uitstapje bezig zijn, maar in de straten van
Namen is het doel van de trip weer op ieders
gezicht te lezen. De matte stemming van het
laatste uur maakt plaats voor nauwelijks be
dwongen opwinding.
De reisleidster: „Dames en heren, we zijn er
bijna. U geeft straks uw paspoort af aan de
tweede portier. Daarvoor in ruil krijgt u een
nummer waarop een diner wordt verloot. U
heeft gezien dat de weg slecht is, dus we moe
ten vanavond weer op tijd op huis aan. Zorgt
u er voor dat u allemaal om tien voor zeven
bij de bus bent. We vertrekken precies om
zeven uur. Voor de rest wens ik u voor van
middag heel veel geluk. Ik houd het als van
ouds op de zeventien en de trente-deux".
Wat we hadden verwacht, gebeurt niet: een
laatste face-lifting blijft achterwege. Poeder
doos en spiegeltje zijn, nu de speeltafel binnen
bereik komt, volstrekt onbelangrijk geworden.
Dat geldt niet voor de reisleidster: zij stapt
bovendien uit haar bruine pumps in hupse
gouden hielloze hakjes.
DAN IS HET zover. De bus stopt voor de
hoofdingang. Dringen, rennen. Niet eerst even
naar de toiletten. Een stormloop op de ene
speeltafel die in gebruik is. Fiches kopen. Bin
nen dertig seconden heeft de Nederlandse kolo
nie kakelend ingezet. De croupiers verstaan
geen woord Hollands, maar weten precies wat
onze in Den Bosch ingestapte vriendinnen met
„twee groentjes" (fiches van tien franc, de
minimum inzet) bedoelen.
ER WORDT van meet af aan verwoed mee
gedaan. Een tweede tafel gaat „open". Een half
uur later komt ook de Haagse bus zijn ruim
40 inzittenden, onder wie opvallend veel huis
vrouwen, over de speeltafel uitstorten. Daar
naast zijn er wat meer Belgen binnengedrup
peld, veelal de vrouwen van het type dat je
overal in leke speelzaal aantreft: slobbertrui,
lange wijde plooirok, sigarettepijpje, te veel
sieraden. Een van haar zet fiches van duizend
franc in, waarmee ze de Nederlanders althans
van één tafel verjaagt. Ook de lange man met
dunne snor in het gladde pak ontbreekt met.
Hij speelt met nog forsere inzetten en wint in
nog geen tien minuten zeker 2000 gulden. Ne
derlandse bewondering is zijn deel. Een Belgi
sche vrouw doet haar entree in de speelzaal,
chauffeur draagt tasje.
TERUG NAAR de met fiches van tien, twin
tig, hoogstens honderd franc spelende Neder
landers. Naar de Bossche dametjes die met
hoogrode wangetjes middenin de slag zitten. Ze
staan om vier uur op honderd gulden „gewin".
Voor zover we het kunnen bekijken, verspelen
de meeste Nederlanders honderd tot driehon
derd gulden. Tegen half zes is driekwart blut.
Maar om kwart over zes probeert bijna ieder
een opnieuw zijn of haar geluk. Zo vlak voor
het naar huis gaan wil het wel eens meezitten.
EEN IN AMSTERDAM ingestapte gepensio
neerde gemeente-ambtenaar moet er allemaal
niets van hebben. Zijn vrouw legt uit waarom
niet: „Hij gaat alleen mee omdat ik zo graag
speel. Ik mag vijftig gulden vergokken. Als ik
iets win, ruilt hij het snel in voor franken. U
kunt hem beschouwen als mijn cipier; hij gaat
trouw mee iedere week".
Zijn commentaar: „Nog een half uurtje, dan
zit het er gelukkig weer op". En: „Wat moe
ten ze niet aan je verdienen als ze die bus en
de toegang voor je betalen? Het casino betaalt
de busmaatschappij voor iedere passagier die
ze brengen twintig gulden. Kan je nagaan!"
Niettemin: „Het is toch wel een leuk uitje
als je je limiet kent. Ik hou mijn vrouw een
beetje in de gaten en voor de rest kijk ik wat
rond".
SLECHTS twee echtparen eten in het restau
rant van het casino; een diner kost er 300 franc
(21 gulden). Later, in de bus terug blijkt waar
om de eettafel geen eer werd bewezen: moeder
de vrouw tovert plastic zakken te voorschijn:
broodjes in overvloed. Bekertjes limonade, ap
pels, bananen.
Een Indonesisch echtpaar heeft, zegt het,
duizend gulden gewonnen.
EEN ROTTERDAMSE huisvrouw, vijfender
tig jaar, heeft haar negenhonderd gulden winst
van vorige week geheel verspeeld: „Ik had al
een maxi-wintergarderobe laten weghangen,
bij Gerzon. Zeg maar dag met je handje!"
Haar enige bezit: een reep chocolade. Geen
15 franc meer om tijdens de „stop" in Ant
werpen, half tien, wat te gaan drinken. Geen
probleem: ze wordt gefêteerd door haar lot
genoten.
Blijft een ander probleem, dat naarmate
Holland dichterbij komt, groeit: hoe vertel
ik het mijn man? Ze troost zichzelf, voor zover
mogelijk: „Hij kan nooit zeggen dat ik aan de
huishoudportemonnaie ben gekomen".
OOK DE eerder genoemde Rijswijkse heeft
verloren. Ze incasseert haar falen („ik zette
goed, maar het balletje rolde in het verkeerde
nummertje") met de glimlach van de habituée:
„Morgen naar Blankenberge", besluit ze hoop
vol.
TWEE ROTTERDAMMERS beweren vier
honderd gulden schoon aan het dagje Namen
te hebben overgehouden. Als het wóar is, ten
minste.
Soms heeft de chauffeur van de speelbus
een „volle bak", vaker vooral op doorde
weekse dagen meldt zich slechts een
handvol goklustigen. Maar gereden wordt er,
elke dag weeraan
Een paar uur spelen, méér zit er voor de
busgasten niet in. Desondanks vergokken
sommigen op zo'n middagje casino een
maandloon of meer.
