Dr. C. Kruyskamp verwerpt kritiek
op uitleg van zvoord „Jood"
Misverstand over functie
van woordenboek
4§I3§
Bley en Peacock: tegenpolen
in „muziekcomputer"
Moulin Rouge
SOOSAGENDA
Top de pop pop dertien
7
O
IS
zQ
ome»»"
aarlentIJ mond en
"°'lana
asm/mm
VRIJDAG 20 NOVEMBER 1970
21
(Van onze correspondent)
LEIDEN Nog nooit heeft de verschijning van een hernieuwde uitgave
van een woordenboek zoveel reacties opgeleverd als nu bij de verschijning
van de nieuwe, uit twee delen bestaande, dikke Van Dale. Opmerkelijk is
dat alle reacties een negatieve klank hebben. De nieuwe uitgave zal zelfs
onderwerp in een kort geding worden. Een Hagenaar heeft aangekondigd
een procedure aan te zullen spannen tegen de uitgeverij Martinus Nij-
hoff n.v. omdat hij zich in eer en goede naam voelde aangetast door de om
schrijving van het woord „jood" in Van Dale's woordenboek.
MODEWOORDEN
ONETHISCH
ONGELIMITEERD
Het is bijzonder prettig ringen
kiezen uit zó'n eindeloze collectie.
IW $!S
H-ggg
ÉN'iil
JUWELIERS
Haarlem, grote houtstraat 63*amsterdam, kalverstraat 121-123* rótterdam, stadhuisplein 24-26,
coolsingel 60*den haag, lange poten 9-11
<V- m
Een interview met de 38-jarige
Canadees Paul Bley en de „onge
veer tien jaar jongere" („Ik ben al
weer van een andere generatie")
Amerikaanse componiste, zangeres
en anarchiste Annette Peacock, be
tekent praten met twee zeer intel
ligente mensen van volkomen ver
schillende aard en opvattingen die
elkaar niettemin al sinds vijf jaar
menselijk en muzikaal hebben ge
vonden. Bley en Peacock zijn de
hoofdpersonen in het elektronische
experiment dat zaterdagnacht in
het Haarlems Concertgebouw met
de „Synthesizer" wordt uitgevoerd.
„Jood" staat daar omschreven als woekeraar, afzetter, bedrieger, zoals trouwens in
elke voorgaande uitgave. De samensteller van de nieuwe Van Dale, de Leidse lexico
graaf (schrijver van woordenboeken), C. Kruyskamp („Ik werk er alleen aan, maar ik
krtfg wel eens hulp van mensen die zomaar wat opsturen") is erg verbaasd door deze
reactie.
„Er bestaat een volkomen misverstand
over de functie van een woordenboek",
meent hij. „Ik gebruik helemaal het
scheldwoord niet, maar ik geef alleen
maar aan dat het soms als zodanig ge
bruikt wordt. Dat is een taalkundig feit".
Kritiek heeft dr. Kruyskamp ook ge
kregen omdat een aantal eigentijdse woor
den niet in het woordenboek zijn opge
nomen. Zijn verweer: „Van Dale verwerpt
het standpunt dat elk woord geaccepteerd
moet worden omdat het nu eenmaal in
gebruik is. Van Dale heeft het recht wan-
woorden als „kindzwak" („wat is dat nou
in hemelsnaam") en „gehoorgestoord" en
wanformaties als „categoraal" te verwer
pen."
Het beleid dat hij daarbij voert verklaart
dr. Kruyskamp als volgt: „Veel woorden
komen niet in aanmerking omdat ze te
gespecificeerd zijn als woordvorm gebrek
kig of onnodig aaneengeschreven. Van
Dale geeft woorden die voorkomen in een
tekst. Dan is het een feit dat het woord
bestaat. Een woord wordt niet opgenomen
als er aanwijzingen zijn om dat niet te
doen. Dat is als het foutief gevormd is, of
onnodig aaneengeschreven. Er bestaat een
neiging veel te lange woorden te vormen.
Arbeidsongeschiktheidsverzekering is zo'n
woord, maar dat moest ik wel geven om
dat het een officieel woord is, al blijft de
formatie af te keuren".
Uitdrukkelijk neemt dr. Kruyskamp ook
geen modewoorden op. „Woorden die in de
mode zijn, kunnen ook weer verdwijnen
en dan neem ik ze niet op, of er moet een
aanwijzing zijn dat ze blijven. Een voor
beeld van het laatste is het woord „ergens",
dat de nieuwe betekenis kreeg, zoals in de
zin: „ergens snap ik het niet".
Een woord als „wiebeltax" zou wel in
aanmerking gekomen zijn, maar dat woord
is pas eer maand oud en voor die tijd had
dr. Kruyskamp de voorbereiding voor de
nieuwe uitgave al afgesloten. Een woord
als „panty" acht hij twijfelachtig. Mogelijk
zou het in aanmerking kunnen komen
voor het supplement, waarin in het dage
lijks leven gangbare termen, uitdrukkin
gen, zegswijzen en gevleugelde woorden uit
de klassieke en moderne talen staan op
genomen.
Het supplement is in deze uitgave echter
niet gewijzigd. Kritiek krijgt dr. Kruys
kamp ook wegens zijn omschrijving van
popmuziek als „vulgair". Zijn verdediging:
„Van Dale heeft het recht in zaken van
smaak een subjectieve waardering tot ui
ting te brengen. De negatieve waardering
van pop wordt niet als een mening van
Van Dale alleen gegeven, maar gestaafd
met een citaat van een tot oordelen be
voegd publicist. In zuivere kwesties van
smaak mag een woordenboek een stand
punt innemen. Ik heb er geen bezwaar
tegen een woordenboek een eigen signatuur
mee te geven. Die komt ook tot uiting in
de keuze van de woorden. Voor een deel
berust die keuze op het taalgevoel. Daar
hecht ik erg veel waarde aan, al is dan
niet te definiëren wat het is".
De aantijging dat Van Dale daarmee een
minder betrouwbaar werk zou zijn ge
worden verwerpt hij. „Dat zou zij zijn als
het over de hele lijn zo was. Ik beschouw
dit als een uitzondering. Ik zou dat zeker
niet doen bij algemeen gangbare normen
en begrippen. Het is zeker onjuist te be
weren dat de nieuwe Van Dale zijn
waarde verliest. De editie van vóór de
oorlog gebruikte omschrijvingen, die meer
kwaad konden doen dan bepaalde sub
jectieve omschrijvingen, die op het taal
gevoel en persoonlijke waarden betrekking
hebben. Het is van maatschappelijk belang
een maatgevend woordenboek te hebben.
Voorzover Van Dale daarvoor in het ver
leden heeft kunnen voorzien, is er niets
veranderd".
Volkomen nieuw voor dr. Kruyskamp is
de aandacht die de pers aan zijn nieuwe
uitgave heeft besteed. „Toen de eerste
door mij bewerkte druk in 1950 verscheen
is daar niet op gereageerd in de pers. Bij
de tweede door mij verzorgde editie van
1961 maar weinig. Nu is er voor het eerst
volop aandacht voor de nieuwe uitgave.
Voor een deel is dat te wijten aan de grote
verspreiding van het woordenboek en in
de tweede plaats: de kritiek op bepaalde
omschrijvingen is typerend voor het om
ethische vrijheidsbegrip van de proteste
rende jeugd, die zichzelf alle vrijheid toe
kent om normen aan te tasten en te
verwerpen, die zijzelf eerst tot afgods
beelden heeft gemaakt, maar een andere
generatie niet de vrijheid gunt te ver
werpen wat zij verwerpelijk acht en te
kiezen voor hetgeen zij als waarde erkent".
Uitdrukkelijk stelt dr. Kruyskamp, wat
ook steeds in het voorwoord van iedere
editie staat, dat „Van Dale nooit aanspraak
heeft gemaakt op alwetendheid en onfei-
baarheid". Hij vindt het overdreven dat
bepaalde mensen zeggen „ik mag dat
woord niet gebruiken, want het staat niet
in Van Dale". „Het is onmogelijk een
woordenboek te maken, dat alle bestaande
woorden geeft. Het aantal woorden dat je
kunt maken is ongelimiteerd".
Inmiddels is dr. Kruyskamp weer volop
bezig met de voorbereiding van een nieu
we uitgave, die nog wel een tiental jaren
op zich zal laten wachten. De kans bestaat
dat voor die tjjd de nieuwe spelling tot
stand komt. Hoe hij dan zjjn hele woorden
boek moet aanpassen weet dr. Kruyskamp
nog niet, maar hij hoopt met hulp van
werkstudenten het karwei binnen rede
lijke tijd geklaard te hebben. Dat het
niettemin een werk voor jaren zal zijn is
duidelijk, want Van Dale telt altjjd nog
drie miljoen woorden.
ADVERTENTIE
con sxAfvrr verlovingsringen
vindt u op de gezellige en gastvrije
verlovingsringen-afdeling bij Siebel.
r-m >'-• v
v
mmW
Model Romance
198,- per paar
Model Claudia 590
172,- per paar
Model TRB 222
304,- per stuk
Model TR 14
198,- per poor
Model Klassiek 34 mm
110,- per paar
Model TR 620
182,-per paar
Model Klassiek 8 mm
232,- per paar
Model TRB 206
330,- per stuk
Model TR 21
142,- per paar
Model Claudia 690 rosé
210,- per poor
Model TRB 221
196,- per stuk
Model Claudia 890
256,- per paar
Afhankelijk van de maat kunnen de prijzen enigszins afwijken. Sfebel geeft u op uw ringen uw levenlang service en garantie.
H
Beatnieuws en opgaven voor de
soosagenda kunnen rechtstreeks
worden gezonden aan: Redactie
Haarlems Dagblad, rubriek IIop-
pelepop, Grote Houtstraat 93 in
Haarlem. De inzendingstermjjn
voor iedere aflevering sluit dins
dagmiddag.
v 'N--
Eerst maar wat feitelijke informatie
over die Synthesizer. Het is te verge
lijken met een electronisch orgel, maar
dan met oneindig veel meer mogelijk
heden voor de omvorming van geluid
en bovendien een geheel eigen sound
die electronisch via het toetsenbord
wordt opgewekt. Bley en Peacock werk
ten in New York met de Moog Synthe
sizer, maar zijn overgeschakeld op een
eenvoudiger „computer", de ARP Syn
thesizer, waarmee ze de afgelopen
maand door Duitsland zijn getrokken
en ook in Haarlem zullen optreden.
Peacock: „De Synthesizer is een vol
komen nieuw instrument met een eigen
sound, die ook een nieuw soort muziek
creëert. Tot nu toe ben ik in de tournee
teleurgesteld. In anderhalf jaar heb ik
geleerd met de Moog Synthesizer om
te gaan, maar de ARP is weer heel iets
anders. Vandaar dat ik meer bezig was
met het oplossen van technische moei
lijkheden dan met een performance. In
Groningen is het vorige week voor de
eerste keer goed gelukt. Ik hoop dat
het in Haarlem ook zo zal zijn".
Bley: „Annette heeft het wat dat
betreft veel moeilijker dan ik. Mijn
toetsenbord is voor een groot gedeelte
voorgeprogrammeerd en ingesteld. An
nette moet voortdurend haar eigen com
binaties zoeken. Ze heeft, moet ik zeg
gen, erg snel geleerd".
Bley is het niet met Peacock eens
dat is hij overigens bijna nooit dat de
Synthesizer een nieuw soort muziek
creëert: „We hebben er lang over ge
sproken met vele groten in New York,
maar het blijft jazz. De akoestische jazz
heeft zijn absolute top bereikt. Alle
mogelijkheden zijn uitgeprobeerd. Vir
tuozen als Miles Davis hebben een top
bereikt die niet meer te overtreffen is.
Alleen stilistisch zijn nog kleine veran
deringen mogelijk, maar dat is niet ge
noeg. Door toevoeging en absorbtie in
de electronica hebben wij een nieuwe
weg ingeslagen, een nieuwe dimensie
toegevoegd aan de mogelijkheden van
de menselijke expressie".
Wat willen Bley en Peacock met hun
muziek? Bley kan er kort over zijn:
„Ik wil DE virtuoos op de synthesizer
worden, een absolute graad van perfec
tie bereiken'. Peacock heeft een heel
ander doel: „Paul is een echte jazzmu
sicus. Hij heeft die typische houding
van: ik ben de belangrijkste op de we
reld; ik moet mij kunnen ontplooien.
Paul is een evolutionist, maar een ego
ïstische".
„Ik ben anarchiste. Ik geloof niet in
een regering. Ik geloof in de mens, die
zijn eigen beslissingen kan nemen in
overleg met anderen. Dat moet mogelijk
zijn. Daar wil ik anderen van doordrin
gen. Vandaar dat woorden voor mij
op het ogenblik belangrijker zijn dan
muziek. Paul trekt zich terug in zijn
muziek, ik maak er gebruik van om
ermee naar buiten te stappen. Voor
hem is het doel, voor mij middel".
Bley over de toekomst: „Als het goed
is staat op de kamer in New York nu
een kleine computer op mijn bureau.
We gaan er mee werken, kijken of we
het kunnen gebruiken. Voorlopig zet ik
er nog een vraagteken bij, want ik
weet het nog niet".
En verder? Bley: „De electronica zal
de muziek meer en meer gaan beheer
sen. Ook de rock. De fabrikanten gaan
de muziek maken, niet meer de gitarist
in Londen. In New York wordt al ge
werkt met het omvormen van geluid in
beelden. De gitaar bijvoorbeeld wordt
dan met een kabel aangesloten op de
camera die de geluiden in abstracte
beelden omzet. Een musicus is dan niet
alleen meer verantwoordelijk voor zijn
sound, maar ook voor zijn beeld".
Peacock: „Electronica als doel inte
resseert mij niet. Ik zoek naar een
„environment" (Wie weet een goede
vertaling? Scène of gebeuren? red.)
waarin de mensen open en ontvankelijk
zijn. Misschien dat ik electronica daar
bij kan gebruiken, misschien ook niet?"
Zaterdagnacht staan deze bijzondere
innn-innnnnnrm-miAnnnrnfinnnnniv
mensen in het Concertgebouw op het
podium, met drummer Steve Haas en
bassist Michael Smith. Het concert be
gint om half een. Voorverkoop aan de
zaal. Entreeprijs 4,50.
Nog een laatste meegever van Bley
en Peacock. Bley: „Ik vind dat het pu
bliek in de zaal verantwoording moet
nemen voor de muziek die ik maak. Ze
moeten meewerken, solidair zjjn, ook
bjj moeilijkheden". Peacock: „Oh no, de
kunstenaar blfjft te allen tjjde zelf ver
antwoordelijk".
„Overal waar je komt in Haarlem
hoor je klagen dat er geen uitgaans
mogelijkheden zijn voor het publiek
tussen de 21 en 35 jaar, dat gewoon ge
zellig ergens wil dansen en drinken
zonder het risico te lopen met asbak
ken of glazen bekogeld te worden. De
ene tent zit vol pooiers of er zit alleen
maar jong spul. Dit moet een dancing
worden voor het betere, al wat oudere
publiek waar het er leuk aan toe gaat".
Aan het woord is de 25-jarige voor
malige autohandelaar J. G. C. Blom, die
samen met zijn 26-jarige broer H. C.
Blom hoopt, dat de start van hun bar-
dancing-discotheek in de Kleine Hout
straat 106, daverend zal zijn.
De beide broers hebben het pand
deze zomer gekocht en heel wat moeite
gehad om het puin dat een klein ma
chinefabriekje er had achtergelaten, op
te ruimen. In zeker zin is het voor hen
een historisch pand want zo'n twintig
jaar geleden kwamen er ook al „nette
mensen". Toen was daar de dansschool
Kwekkeboom gevestigd.
De dancing is sfeervol en warm in
Franse stijl ingericht en heeft 100 zit
plaatsen aan twee bars en een rij ban
ken. De dansvloer is lekker ruim en de
paartjes zullen daar regelmatig met
zwoele, flikkerende lichtjes overgoten
worden. De muziek wordt verzorgd door
een disc-jockey die gehuisvest is in een
„moulin" en zijn platen zal aanpassen
aan het gezelschap. Aan het interieur,
dat een investering vergde van f 110.000,
is drie maanden met vlijt gewerkt.
De dancing (entree gratis) is iedere
dag van 3 tot 12.30 uur open, op vrijdag
en zaterdag tot 1 uur. Binnen korte tijd
hoopt men vergunning te krijgen om tot
4 uur 's nachts door te gaan.
Annette Peacock zingt door de
ARP Synthesizer.
Moiiling Rouge, Kleine Houtstraat 106,
iedere avond: dancing.
De Schaapskooi, hoek Frankrijklaan/
Italiëlaan, zondag: disco.
De Ark, Kerkplein, Velsen-Zuid, vrij
dag en zaterdag: soos.
Scuff, Eemstraat 6, zondagmiddag:
soos.
Toy-Toy, Stoofsteeg 1, iedere avond:
bar-dancing-discotheek.
City-Club Kamis. Nieuwe Groen
markt 5, zaterdag: dansen.
Teensoos Anker, Parklaan 45, vrij
dag: drive-in-show.
Riverside, Spaarne 91, vrijdag: folk;
zaterdag: disco.
Commin, gebouw De Pauw. Krom
houtlaan 55. zaterdag: jeugdcafé.
Sfeer '69. Ged. Oude Gracht 24, vrij
dag, zaterdag en zondag: sociëteit.
Te Zaanen, Albert Verweijstraat, za
terdag: Bliep Disco Show.
Rubbishheap, Bavokelder, Wester
gracht, zondagmiddag: soos.
Gymnastiekgebouw, Kromme Spie-
ringweg, Vijfhuizen, .zaterdag: dansen
met The Qualified Section.
Allison, Kanaalstraat, IJmuiden, za
terdag: Crowdys Corner.
Las Vegas, Berlagelaan 20a, zater
dag: disco: „Op Oma's hippe toer".
Electric Centre, Bakenessergracht 10,
vrijdag: laatste optreden voor vertrek
naar India van Amerikaanse popgroep
ISweet Smoke; zaterdag: USA Pop
Groep Birkland.
Crazy Inn, Zaal Kraakman, Kok
straat 13, zaterdag: discosoos, met op
treden duo „John en Pieter".
VIOS, Spaamrijkstraat/Rechthuis-
straat, zaterdag: Cavems.
Royal Flush, wijkcentrum Laan van
Angers, zaterdag: discodansen.
Satisfaction, Eemstraat 6, zaterdag:
disco met Super Naturel Show.
Les Six, Peuzelaarsteeg, zaterdag:
Highway Chile.
1. To my fathers house Les Humphries Singers; 2. Where have I been wrong
Cats; 3 See me, feel me The Who; 4. Paranoid Black Sabbath; 5. She
likes weeds Tee-Set; 6. Memo from Turner Mick Jagger; 7. Cracklin' Rosie
Neil Diamond; 8. I'm your little boy Heintje; 9. My Way Samantha Jo
nes; 10. Over and over George Baker Selection; 11. Black Night Deep Pur
ple; 12. Love is all around Sandra Andress; 13. Hello darkness Shocking
Blue.
