MULTIBONT SSS&
„IK SCHAAM MIJ SOMS OVER
WAT IK HEB NAGELATEN"
Zich stoten
aan elke
steen
Australisch Lam 345,-
Persianer Pattes 390,-
Bisam Buik 585,-
Nerts Bisam 865,-
Russ. Persianer 1350,-
Nerts Delen 1480,-
Standaard Nerts 2750,-
Royal Pastel Mink 2975,-
'ïi imtowuveM'
kmdk!
REISKOSTEN! voor\2\perso-
GARANTIE Schriftelijk garan
tiebewijs, tevens certificaat van
echtheid, bij iedere bontmantel
NIEUWSTE modellen
r' MATEN 38 tot 50
Prof. dr. B. A. Sijes, nu hoogleraar in Leiden:
Houd hoofd koel
bij discussies
over revolutie
GEEN SPIJT
HERVORMEN
ANTI-GEZAG
Tissot, een horloge
voor jongemannen
van 15 tot 50.
NEDERLANDS GROOTSTE BONTMAGAZIJN
JÊÊÊT
MULTIBONT AMSTERDAM
(Van onze correspondent)
LEIDEN Maatschappelijke structuren en politieke
stelsels van de twintigste eeuw vormen een immens so
ciaal landschap dat gemodelleerd werd door een zich
bewust wordende arbeidersklasse, ontspoorde profeten
van nieuwe samenlevingsvormen, onderdrukking van
het volk door de systemen die zij creëerden en mil-
joenenvoudige moord. Op dit, nog steeds van vorm ver
anderend, werkterrein beweegt zich sedert kort prof. dr.
B. A. Sijes, een 62-jarige Amsterdammer, die vandaag
met een opmerkelijke inaugurele rede officieel zijn in
trede heeft gedaan aan de Leidse universiteit. Prof. dr
Sijes heeft geaarzeld eer hij zich voorgoed los maakte
uit de beslotenheid van zijn onderzoekingen aan het
Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie. De grotere
openbaarheid en de aanmerkelijk rechtstreekser con
frontatie die het college geven meebrengt zijn immers
strijdig met de zorgvuldig gekoesterde anonimiteit
waarin hij sedert de oorlog zijn werk heeft verricht.
AMSTERDAM - KEIZERSGRACHT 510 TEL. 020 - 62693
ARNHEM - RIJNSTRAAT 16 TEL. 085 - 423147
Enkele prijsnoteringen uit onze
kollektie van duizenden
bontmantels, bontjasjes, stola's enz.
nen door geheel Nederland (2 dag
retours) worden bij aankoop vergoed
mode 1970-'71
UITSLUITEND NR. 510 NAAST SCHOENENZAAK
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1970
Prof. Sijes in
inaugurele rede:
Bovendien heeft hq lang stil gestaan bjj
de overweging dat iemand die gewend is
geraakt aan de diepten van wetenschap
pelijk vorsingswerk, nog niet b\j uitstek
een geschikte docent behoeft te zjjn. Doch
prof. dr. B. A. Sijes oordeelt dat sociale
bewogenheid tevens het verwerven van
kennis moet meebrengen omtrent hetgeen
de mens in zijn maatschappelijke daden
beweegt en meent dat het één noch het
ander op zichzelf toereikend is voor dege
nen die zich op eigen sociaal verantwoor
delijkheidsgevoel willen beroepen.
Verschanst tussen de archieven van het
Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie
zocht hij bewijsmateriaal bijeen dat in vele
processen tegen Duitsers, die tussen 1940 en
1945 in Nederland misdrijven begingen,
van doorslaggevende betekenis is gebleken.
Hij reisde er voor naar Wenen en over
meesterde in de rechtszaal de verdediger
van dr. Erich Rajakowitsch (naar Neder
land gestuurd om een modelorganisatie
voor de vernietiging van de Nederlandse
Joden op te bouwen). In Milnchen was hij
als officieel waarnemer aanwezig bij het
proces tegen dr. Wilhelm Harster, Willy
Zoeph en Gertrud Slottke, onder wier lei
ding de uitroeiing tenslotte geschiedde.
Op verlangen van de Nederlandse rege
ring bestormde hij in Bonn de bastions van
de Duitse militaire ambtenarij voor een
onderzoek naar de antecedenten van Bun-
deswehr-generaal Alfred Schnez, die een
hoge NAVO-functie zou krijgen. Zijn rap
port was aanleiding om de benoeming niet
te laten doorgaan.
En de documentatie die hij samenstelde
omtrent de bemoeienissen van Adolf Eich-
mann met de dood van 94.000 Nederlandse
Joden, heeft volgens verklaringen van de
Israëlische justitie destijds belangrijk aan
diens doodstraf bijgedragen.
Als weinig anderen bezit prof. dr. Sijes
de gave om uit overgebleven bewijsstuk
ken gevolgtrekkingen te maken omtrent
ontbrekende gedeelten. Met een feilloze
kennis van de werking van het nazisysteem
haalde hij die dan uit dikwijls maar nau
welijks geordende buitenlandse archieven
tot veler verbazing, tevoorschijn. Het was
deze op strikt wetenschappelijke basis be
dreven, maar door emotie gevoede, vervol-
gingsarbeid waardoor prof. dr. Sijes in al
zijn terughoudendheid tenslotte meer be
kendheid verwierf, dan door de hooggepre
zen standaardwerken die hij bijvoorbeeld
publiceerde over de arbeidsinzet en de
februaristaking van 1941: het zijn voor
beelden van objectieve geschiedschrijving,
die zelden een breed publiek bereiken,
maar hem toch de wetenschappelijke
voldoening konden schenken, die het na
jagen van misdadigers door de archieven
van hun gruweldaden nooit kan opleveren.
Zonder spijt heeft prof. dr. Sijes af
scheid genomen van deze bijdragen aan
een justitieel reinigingsproces, mede om
dat het zeer veel eigen verdriet zo onont
koombaar maakte. Hij blijft wel voort-
schrijven aan zijn laatste grote onderzoek
dat gaat over de vervolging van de zigeu
ners tijdens de Tweede Wereldoorlog, doch
vier dagen per week zal hij zich vooral
verdiepen in de theoretische betekenis van
de twee grote alternatieven van de kapi
talistische maatschappij: het communisme
en het nationaal-socialisme.
Prof. dr. Sijes kent het communisme uit
de dagen waarin het ontstond. Toen ging
hij direct mee met de vernieuwing, met
het stuk volksverheffing dat na de Eerste
Wereldoorlog de talloze verworpenen de
zer aarde beroerde. Hij besefte evenwel al
spoedig hoezeer de glorie van dit commu
nisme werd bedorven door de dictatuur
van de partij.
Hij zegt: „Als je mij nou vraagt of ik
communist ben, zeg ik toch ja. Maar dan
voel ik mij voornamelijk aangetrokken
door wat na de Eerste Wereldoorlog de
radencommunisten" werden genoemd.
Want ik geloof erin dat de mens voor de
verbetering van zijn eigen lot zelf de ver
antwoordelijkheid moet (leren) dragen. Hij
behoort niet zoals dat in Rusland is ge
beurd, met ontkenning van alles wat de
mens het recht geeft ook menswaardig te
leven, te worden onderworpen aan de dic
tatuur van een partij, die pretendeert alles
te weten en alles te kunnen. „Het Russi
sche communisme is een verwerpelijk sy
steem, dat miljoenen doden heeft gekost
onder Lenin en Stalin en evenzeer als het
nationaal-socialisme bestrijding behoeft".
Ruimschoots vóór de Tweede Wereld
oorlog raakte prof. dr. Sijes veelzijdig be
trokken bij de bestrijding van ook dat sy
steem om de wereld te hervormen. Hij was
als zovelen vertrouwd met de van oor
sprong links-revolutionaire techniek om
vergaderingen, in dit geval van NSB'ers, in
de war te sturen.
In mei 1940 kwam dan toch de dag waar
op prof. dr. Sijes en zijn vrouw hun belas
tende papieren aan snippers scheurden én
door de WC spoelden. „Het is afgelopen",
zei hij en tezamen verlieten zij nog op de
dag van de capitulatie hun huis. Als arbei
der op een scheepswerf in Amsterdam-
Noord lasten hij en andere arbeiders ge
schutstorens op gevorderde schepen. Maar
zij bedachten een manier om zonder uiter
lijke bijverschijnselen een uiterst wrakke
constructie af te leveren, die bij het eerste
schot of een wat zware zeegang zou be
zwijken.
Maar deze Sijes-in-oorlogstijd, psycholo
gisch geschoold en geoefend debater, deed
nog iets méér. Eén zijner beste fabrieks-
kameraden zei het als volgt: „Jij hebt me
toentertijd geleerd me aan elke steen te
stoten". Bij deze man is hij ook later on
dergedoken. N
Later schreef hij als wetenschappelijk
medewerker van het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie een fraaie studie over
de februari-staking. Hoewel hij in deze
unieke beweging als arbeider opgenomen
ADVERTENTIE
I was, zal men in de index zijn naam niet
I vinden.
Prof. dr. Sijes: „Ik kan al die dingen niet
over mijzelf schrijven. Het is niet van we
zenlijk belang, want het ging tenslotte om
de beweging en niet om wat ik deed.
Eigenlijk wil ik voorzover het mijzelf be
treft helemaal niet meer over de oorlog
spreken. Iedereen praat alleen maar over
de flinke dingen. Maar er is in die oorlog
ook lafheid geweest. En als ik mij nu wel
eens bedenk wat ik in de oorlog allemaal
niet heb gedaan, hoe vaak ik doodgewoon
bang ben geweest, dan schaam ik me diep".
„Het gaat niet om m«". Dat is een van de
redenen waarom prof. dr.Sijes onderschei
dingen altijd heeft afgewezen. Een andere
reden: in beginsel zint het systeem hem
niet, dat de onderscheidingen verleent.
Prof. dr. Sijes is geen man die bijzonder
hecht aan de uiterlijkheden in dit leven.
Zij verhinderen hem zichzelf te zijn en tot
de onthutsing van een groot deel van het
hoofdstedelijk universitair establishment
weigerde hij bij zijn erepromotie dan ook
categorisch om gelegenheidskleding te dra
gen. „Een donkerblauw pak", zei prof. dr.
Sijes, „is meer dan toereikend. Wetenschap
heeft niks met kleding te maken en mijn
oude vrienden, doodgewone mannen uit de
Amsterdamse volksbuurten, die deze ere
promotie willen bijwonen, moeten gewoon
in hun beste kloffie kunnen komen, zon
der het gevoel te krijgen dat zij niet aan
de kledingvoorschriften hebben voldaan
Hij kreeg al eerder universitaire functies
aangeboden. Die heeft hij geweigerd van
wege het vele werk aan de berechting van
SS'ers, die mede verantwoordelijk waren
voor de vervolging der Nederlandse Jo
den. Voor prof. dr. Sijes wéren dat toen
belangrijker kwesties, dan een hoogleraar
schap (in Tilburg) hoezeer hij er ook naar
mocht verlangen om dan eindelijk het
pand aan de Amsterdamse Herengracht te
verlaten. Weg van die ordners vol tranen
en martelingen. Prof. dr. Sijes: „De straf
maat, ach die is natuurlijk van onderge
schikt belang. Je kunt nu eenmaal geen
geschikte verhouding bedenken tussen de
boete die deze moordenaars moeten doen
en hun schuld. Het is van beslissende be
tekenis voor de maatschappij van vandaag,
dat zij in het openbaar en door de justitie
als misdadigers worden gebrandmerkt".
Nu dus wél hoogleraar. Nadat hij eerst
nog een keuze had gemaakt uit twee ere
doctoraten die hem tegelijkertijd werden
geoffreerd: in Leiden en in Amsterdam.
Hij koos Amsterdam voor zijn bul en werd
buitengewoon hoogleraar in Leiden. Om
studenten wegwijs te maken in maatschap
pelijke en politieke stelsels van de twin
tigste eeuw. Een probleem dat naar hij
zegt, voornamelijk neerkomt op analyse
van de methoden tot verovering der poli
tieke macht en kennis van massa-bewe
gingen. „Die organisaties zijn", aldus prof.
dr. Sijes, „exponenten geworden van het
systeem waarin zij werken. Op hun ma
nier bevorderen zij instandhouding van
het systeem, omdat zij anders naar hun
smaak de bestaansmogelijkheden van hun
leden aantasten".
In zijn rede zegt hij dat van de Franse
anti-parlementaire beweging van 1968 een
krachtige revolutionaire stimulans is uit
gegaan. Maar hij stelt ook vast dat die na
oorlogse radicale, anti-parlementaire be
weging nog maar een zeer bescheiden bij
drage heeft kunnen leveren aan hetgeen
tijdens de voor-oorlogse politieke strijd al
door raden-communisten was gepropa
geerd en vastgesteld.
PR 516 QL, met dag en datum t zjö,-
De Tlsso» PR 516-serie is beroemd
geworden over de gehele wereld door:
1. Toepassing van de nieuwste
technieken op het gebied van
horlogebouw.
2. Een unieke vorm: karaktervol,
mannelijk.
3. De nauwkeurige tijdaanwijzing.
Ga mee met Uw tijd.
Meet Uw tijd met Tissot.
PR 516, met sportieve stalen gatenband I 175,-
Prof. dr. Sijes verklaart de gedachte van
gezag en anti-gezag. Zoals hij het noemt
„een situatie met een dubbele macht, die
tot keuze dwingt. In zo'n situatie gaat het
dan om de vraag of de normen
van de parlementaire democratie tot
in hun ultieme consequenties worden ge
hanteerd of dat ze door het gezag worden
verloochend. „Maar", aldus prof. dr. Sijes,
„zo kun je door ontmaskering wel weerzin
ten opzichte van het gezag afdwingen,
maar door provocatie worden politieke te
genstellingen slechts kunstmatig ver
scherpt". Zij zijn dan niet de uitdrukking
van in grote delen van de samenleving zelf
gerijpte onverzoenlijke tegenstellingen met
het gezag".
Dit maakt prof. dr. Sijes wantrouwend
Het bewust hanteren van provocatie door
een minderheid, op een ogenblik dat door
haar wordt bepaald, doet hem te sterk den
ken aan een van de leerstukken van het
Lenisme: het manipuleren met mensen op
I grote schaal.
Daarvoor is prof. dr. Sijes niet te vinden;
ook niet wanneer het gezag zelf de men
sen manipuleert: „Al dat gezeur over be
lediging van nagedachtenissen in Amster
dam, toen er bij het monument geslapen en
I gevreeën werd. Ik heb wel eens een klein
jongetje een plas tegen de sokkel van de
Dokwerker zien doen. Nou èn? Als een
grote vent het deed, zou ik me afvragen
wat er met de man aan de hand was, maar
ik ben déérdoor toch niet beledigd'"
Prof. dr. SQes, dat blijkt, ls zuiniger op
zijn nagedachtenissen dan de Nederlandse
overheid. Om die te beschermen heeft hij
geen waterwerpers nodig of blanke sabels.
En ook geen monumenten eigenlijk. De
rechtvaardiging van het bestaan, van strijd
en overleving, ls prof. dr. Sijes niet gemak
kelijk gevallen. „Ach", verzucht hij soms
op de vraag naar een waarom: „Wat doe
je in je verdrietBenjamin Aaron
Sijes. Jood. Zoon van een sigarenmaker.
I Kerkstraat te Amsterdam.
PROF. DR. B. A. SIJES
tieke doctrine aan te praten, maar u een
methode van ondezoek voor te leggen plus
enige kennis en ervaring waarmee u zich
zelf een pad kunt banen in het politieke
oerwoud. Dit zei prof. dr. B. A. Sijes aan
het slot van een inaugurele rede, vandaag
in Leiden, tot de studenten onder zijn ge
hoor.
Hij aanvaardde hiermee als eerste bui
tengewoon hoogleraar de „Cleveringaleer-
stoel" die dit jaar aan de Leidse universi
teit is ingesteld en die bestemd is voor
onderwijs en onderzoek op het gebied van
de meest fundamentele vraagstukken van
de twintigste eeuw zoals oorlog, revolutie,
totalitaire staatsvormen, vrijheid, demo
cratie en ontwikkelingsproblematiek.
In zijn historische schets zei prof. Sijes
dat zich in hedendaagse links- marxis
tische kringen een opvatting schijnt te
ontwikkelen die tegenovergesteld is aan
die in de jaren dertig. Volgens de toen
malige radencommunisten dienden de ar
beiders een open strijd met de politie uit
de weg te gaan. Als voorbeeld wees hij op
de opvattingen van de Franse marxis
tische antiparlemenlaire beweging, zoals
die naar voren trad in de figuur van Cohn-
Bendit, voorjaar van 1968. Prof. Sijes is
het met de door die beweging gepropa
geerde provocatie van het gezag niet eens.
Naar zijn mening worden onder die om
standigheden de politieke tegenstellingen
slechts kunstmatig verscherpt. De botsing
met het gezag komt dan niet uit de samen
leving zelf voort. Alleen zelf gerijpte, on
verzoenlijke tegenstellingen met het gezag
zijn voorwaarden voor een revolutionaire
situatie. Het bewust hanteren van de pro
vocatie, het uitlokken van geweld doet
prof. Sijes sterk denken aan een van de
leerstukken van het leninisme, het mani
puleren met mensen op grote schaal. De
Leidse hoogleraar voelt zich meer verwant
met de opvatting dat de bereidheid tot
daadwerkelijk verzet in de maatschappe
lijke strijd niet van buitenaf komt, maar
een activiteit is die uit de mensen zelf ont
spruit.
ADVERTENTIE
1 f x.
LEIDEN. Doceren en discussiëren
over revoluties, opstanden, stakingen, tota
litaire regimes, vereisen koelheid van den
ken. Ik ben niet gekomen om u een poll-
