TREINEN
VOL „GRIJS HAAR"
ROLLEN
DOOR NEDERLAND
N.S.: „We wilden niet „lief zijn"; dit
is gewoon harde commerciële noodzaak
Geef het roken op,
neem een snuifje...
STUNT MET DE
65-PLUSKAART
BEZORGDE N.S.
REEDS 100.000
ENTHOUSIASTE
A0W-KLANTEN
Oud tabaksgenot lijkt
nieuwe mode te worden
MAAR DE SFEER IS DIE
VAN EEN SCHOOLREISJE
ZATERDAG 5 DECEMBER 1970
Erbij fr
19
Gratis reisdagen
Halve prijs
Even naar Luik
Stormloop
Fanmail
Poëtisch
Geen koffie
Navolging
Opkikkertje
g Tweehonderd
soorten
0 Geheim recept
m
(Van een onzer verslaggevers)
IN 1967 lanceerden de spoorwegen hun 65-Plus-
kaart voor bejaarden. Het idee voor deze stunt
kwam van drs. C. P. van Strien, chef reizigersver-
voer van de N.S. Aanvankelijk kwam er weinig
response van het publiek, nu gaat het veel beter.
Vooral de gratis reisdagen voor houders van 65-
Pluskaarten werden een éclatant succes: de treinen
stroomden vol „grijze haren". Nu hebben 100.000
bejaarden zich zo'n kaart aangeschaft, waardoor
zij grote reducties genieten op het spoorkaartje,
terwyl de N.S. van hun kant ook profiteren. Op
stille doordeweekse dagen zijn de treinen nu beter
gevuld met reizigers dan voor drie jaar. Het mes
snijdt dus aan twee kanten, maar laten we eerlijk
zijn: het staatsbedrijf der N.S. bedrijft geen lief
dadigheid. „Spoorvoorlichter T. Meinsma hierover:
„Het is echt niet zo dat we „lief" wilden zyn voor
de ouderen; de 65-PIus-actie was harde, commer
ciële noodzaak".
ZEVENTIG JAAR is mevrouw W. J.
Streekstra-Klaarhamer, oud-onderwij
zeres van het BLO in Dokkum. In
de trein van Leeuwarden naar Amster
dam: „Ik reis vandaag voor twee gul
den negentig eerste klas naar Amster
dam.
Met ruim 100.000 andere Nederlan
ders is zij in het bezit van een zoge
naamde 65-plus-kaart. Per jaar „van
gen" NS dankzij deze reductiekaarten
ongeveer vijf miljoen gulden.
„Ik heb altijd veel gereisd", verbelt
mevrouw Steekstra. Zij woont sinds
1904 in Friesland en ze is nog altijd
blij als de trein haar weer in Fries
land terug brengt. Direkt na de invoe
ring van de 65-plus-kaart heeft zij er
een genomen. Dat is ruim drie jaar
geleden. „Ik heb een dochter in Har
derwijk en ik had die kaart dan ook
gauw terugverdiend". In het begin wa
ren er alleen kwartaalkaarten te koop
„Zodra het kon heb ik een jaarkaart
genomen. Ik ben nu in Veenwouden
op de trein gestapt. De meeste 65-
plussers denken er net zo over. De
spoorwegen verkopen steeds meer jaar
kaarten en steeds minder kwartaal-
kaarten.
IN SEPTEMBER mochten de 65-
plussers van de spoorwegen weer twee
dagen lang vrij reizen. Mevrouw
Streekstra gebruikte haar eerste „vrije
reisdag" om een bezoek te brengen
aan vrienden in Amsterdam.
De 65plussers konden zelf hun vrije
dagen uit achttien beschikbare data
kiezen. De zondagen, maandagen en
vrijdagen zijn meestal druk; die moes
ten dan ook buiten beschouwing blij
ven. Maar op alle andere dagen in
september reisden duizenden 65-plus-
sers van Groningen naar Maastricht,
van Winterswijk naar Leeuwarden, van
Veenwouden naar Vlissingen. Ze hoef
den slechts een datum-stempeltje op
hun 65-plus-kaart te tonen om in een
willekeurige trein te stappen, mits dat
geen TEE- of d-trein was. Er was dus
keus genoeg. Sinds de nieuwe regeling
rijden er gemiddeld vierduizend trei
nen per dag door Nederland.
Mevrouw Streekstra reist het liefst
eerste klas. Dankzij haar 65-plus-kaart
kostte het reisje naar Amsterdam
haar slechts ƒ2,90. Het was voor haar
een vrij.-reizen-dag. Ze moest dan wel
de helft van het verschil tussen een
tweede- en eerste klas-kaartje bijbeta
len. De helft van het verschil was
2,90.
DE 65-PLUSKAART geeft de houder
recht op het reizen tegen de helft van
de enkele reis-prijs. Zo is het geweest
sinds de kaart werd ingevoerd. Maar
pas toen de spoorwegen de abonne
mentsprijs verlaagden tot vijftig gul
den per kaart per jaar voor alleen
staanden en 75 gulden voor een echt
paar liep de verkoop op. De meeste
65-plussers echter zagen hun kansen,
toen de spoorwegen hun „vrije-dagen-
plan" lanceerden. Dat was in januari
van dit jaar.
„We hebben het er nu al uit", ver
tellen de heer en mevrouw Th. Siebel
in Den Haag. Op 31 augustus van dit
jaar kochten zij voor 75 gulden twee
65-plus-kaarten. De eerste vrije reis
dag lieten zij zich naar Groningen rij
den en 's avonds terug naar Den Haag.
Een week later kozen zij Friesland
uit.
Een vrouw uit Groningen die fami
lie in Luik heeft, kiende het ook heel
handig uit. Ze nam de trein naar het
uiterste puntje in Zuid-Limburg. Op
haar eerste vrijreizen-dag. Net over
de Belgische grens kocht zij een trein
kaartje tot Luik. Een week later keer
de zij terug, op dezelfde goedkope ma-
Strien vier jaar geleden, bestaat uit
drie dingen. De mensen moeten een
reisdoel hebben, ze moeten de tijd en
geld hebben. Reisdoelen zijn er ge
noeg. Tijd hebben de meeste 65-plus-
sers ook in overvloed. Alleen aan geld
ontbreekt het hun nog wel eens. Drs.
Van Strien keek eens naar de Scan
dinavische landen waar de bejaarden
al lang veel reisfaciliteiten hebben.
Het woord „bejaarde" zinde de ver
koopleider van de spoorwegen niet.
Er kwam eerst een kwartaalkaart
voor 65-plussers. Enkelingen moesten
daarvoor 25 gulden betalen, echtparen
45 gulden. Dat was in 1967. Er wer
den vijfduizend van deze kaarten ver
kocht. De houders mochten reizen
voor de helft van de enkele reis-prijs.
IN MEI 1968 werden de abonne
mentsprijzen verlaagd tot twintig en
dertig gulden. In mei 1969 brachten
de spoorwegen de jaarkaart op de
markt van 50, respectievelijk 75 gul
den.
In drie maanden werden er 30.000
van verkocht. Er zijn evenwel in Ne
derland 1.300.000 mensen boven de 65
jaar. Hoe krijgen wij een groot deel
van hen in de trein? dachten ze bij de
spoorwegen. Het antwoord op die
vraag werd gegeven op drie dinsda
gen in januari van dit jaar toen dui
zenden en duizenden 65-plussers de
perrons bevolkten, de treinen bestorm
den om gratis door Nederland te rij
den. „Ik zal die dinsdagen nooit ver
geten", zegt drs. Van Strien. „Het was
een gekkenhuis. Gewone reizigers (ge
middeld een half miljoen per dag) za
gen hun treinen overvol vertrekken,
treinpendelaars die anders elke dag
in hun vaste hoekje konden zitten moes
ten nu op een portaaltje staan. Maar
niemand ergerde zich, want de dui
zenden 65-plussers waren in school
reisjessfeer. Daarvan getuigden de
honderden brieven die naderhand bij
de spoorwegen binnen kwamen.
ENKELE bloemlezingen: „De con
ducteur maar lachen, hij had er ple
zier in om met zoveel duizenden op
stap te gaan en zegt tegen mij: heb
ik even een makkie. Ik heb vandaag
mijn tang haast niet gebruikt, want
iedereen haalt de kaart te voorschijn"
„GRIJS HAAR op straat, in de bus,
op het station grijs haar op de
trappen en op het perron de hele
wagen was vol met grijs haar en
iedereen die groette elkaar."
„EN DAN, we voelden ons zo.
jong en zo opgewekt, gezamenlijk op
reis, zo kinderlijk blij, dat we zo
maar op reis konden gaan, zonder
enige betaling, ik zag niets dan vro
lijke gezichten."
„JULI 1969 werden mijn man en ik
65-plussers. Wij zijn 84 en 81. Hopen
er nog lang gebruik van te mogen
maken."
„IK BEN ZELF 70 en mijn vrouw
71 jaar. Wij hebben al enkele keren
een kaart voor drie maanden gehad
en vanaf 1 september een kaart van
een jaar tegen half geld reizen, zodat
wij nu ook dikwijls onze kinderen
kunnen bezoeken."
wel winter, maar wat waren
de weergoden ons terwille".
ONTROEREND is de zes vellen
lange brief van een in Friesland ge
boren vrouw die met de trein terug
komt in haar geboorteplaats. Ze her
innert zich nog hoe het vroeger alle
maal ging: „Immers vanuit Workum
zette ik voor 't eerst mijn kleine kin
dervoetje in de trein, die puffend aan
kwam rollen en waar iedere coupé
aan weerszijden een eigen deur be
zat, die nadat je was ingestapt zorg
vuldig werd afgegrendeld door de
conducteur."
„U zult van uw personeel wel ge
hoord hebben hoe uitstekend de stem
ming onderweg was. Alsof wij met
z'n allen een dagje uit waren. Ik heb
de gelegenheid gebruikt om vrienden
en zieken te bezoeken in Friesland en
Groningen. Dat zijn normaal grote uit
gaven en nu kon alles zo heerlijk
zorgeloos."
EIND JUNI waren er 87.500 65-plus-
reizigers in Nederland. Half augustus
startte men een nieuwe campagne
Opnieuw mocht men twee dagen gra
tis reizen op vertoon van de kaart.
Op 30 september meldde de 100.000-
ste zich.
OP ZO'N VRIJE reisdag zitten er
zeker 10.000 mensen met een 65-plus-
kaart in de treinen. „Gemiddeld wel
tien percent, kun je rekenen", zegt de
conducteur van de Noordzee-expres.
„Van mij mogen ze, hoor. Je hebt er
niks geen last van en die treinen rij
den toch. Het is heel wat beter dan
die Tienertoer (speciale aanbieding
van de NS aan tieners de afgelopen
zomer), dat was allemaal baldadig
heid".
DE TREINRESTAURATIES zijn
een probleem op zichzelf. Het werk is
in handen van Wagons Lits Interna
tional. Sinds de nieuwe dienstregeling
rijden er zoveel meer treinen per dag
dat Wagons Lits daarvoor het perso
neel niet meer kon leveren. Veel trei
nen rijden dan ook door ons land met
een restauratievoertuig, maar zonder
bediening. En dus ook zonder het
„bakkie koffie"
Sinds de successen in Nederland
hebben ook de Westduitse en de Zwit
serse spoorwegen dergelijke initiatie
ven ontwikkeld. Nog geen enkele spoor
wegmaatschappij is echter tot het
vrije reisdagen-systeem overgegaan.
„In de huidige maatschappij," zegt
NS-voorlichter Meinsma, „scheppen
wij allerhande nieuwe behoeften.
Waarom zouden de spoorwegen dat
dan niet doen?"
(Van onze correspondent)
LONDEN „Wil je mis
schien een snuifje?" is een vraag
die men hier in „Swinging Lon
den" steeds vaker hoort. Sinds
een eeuw beschouwd als een ge
nieting voor excentriekelingen,
komt het snuiven steeds meer in
de mode. Volgens het Britse Ge
nootschap van Snuivers wordt
er in Groot-Brittannië jaarlijks
voor ruim 1 miljoen gulden aan
snuiftabak omgezet. Enkele
jaren geleden was het een nood
lijdende exporthandel, op dit
ogenblik is een duidelijke stij
ging in het wereldverbruik. Vo
rig jaar voerde Engeland dan
ook snuif uit ter waarde van een
kwart miljoen gulden.
ER BESTAAN verschillende re
denen voor deze toenemende snuif-
gewoonte. Een ervan is dat velen
van hun dokter te horen krijgen
dat langer roken levensgevaarlijk
is. Wie dan ook niet mag en wil zui
gen op een zuurtje, die gaat over
tot snuiven. Want tabak kan ook
een stimulans zijn als men de geur
alleen maar opsnuift.
EEN ANDERE reden voor de
herleefde belangstelling voor snuif:
huis en kantoor, overbevolkte ruim
ten en andere minder prettig rui
kende situaties doen steeds meer
mensen een snuifje nemen. Vroe
ger werd snuif veel gebruikt door
bijvoorbeeld mijnwerkers, leerlooi
ers en mensen die werk verrichten
op plaatsen waar weinig frisse
lucht is. Het snuifje werkt als het
ware verfrissend en stelde de mens
in staat, het werk vol te houden in
een bedompte werkplaats. In die
tijd werd ook menthol en kampfer
toegevoegd aan de snuiftabak. Op
vallend is bovendien dat snuivers
vrijwel nooit verkouden zijn wat
toegeschreven wordt aan de medici
nale eigenschappen van de tabak.
HET SNUIVEN heeft een lange
historie. De franciscaner monnik
Ramano Pane die Columbus in de
jaren 1494-1496 vergezelde op zijn
lange en gevaarlijke reizen, kwam
tot de ontdekking dat de Amerikaan
se indianen een mysterieus poeder
tje gebruikten. Hij nam iets van dat
poeder mee naar Spanje en Frank
rijk waar het gretig aftrek vond.
Pas veel later, in 1660, werd het
door Karei II uit Frankrijk naar
Engeland gebracht. In 1700 versloeg
Sir George Rooke de Spaanse vloot
in de baai van Vigo. Tot zijn verba
zing bleken de Spaanse schepen
hoofdzakelijk tabak voor snuif doel
einden te vervoeren. Het nieuws
over deze vondst verspreidde zich
snel en kort daarop was tabak-snui
ven mode geworden.
NOG ALTIJD bestaan er circa
tweehonderd soorten snuif. Ze wor
den in drie hoofdgroepen ingedeeld:
zeer droog, medium en vochtig.
Zeer droog is een fijne, peperachti
ge poeder, die vooral in zwang is
bij notoire snuivers. Beginnelingen
kunnen beter medium kopen omdat
deze betrekkelijk zacht is. De voch
tige snuifpoeder is sterk aromatisch
en ziet er uit als fijngemalen koffie.
Dit is de minst verkochte snuifsoort.
SNUIF wordt gemaakt van gese
lecteerde tabakken uit Afrika, Ca
nada, Cuba, Sumatra en de VS. De
bladeren ondergaan een speciale be
handeling, waarna de tabak in kleine
reepjes wordt gesneden. Daarna wor
den ze gemangeld tot fijne poeders,
gereinigd en nogmaals gemalen. Dan
pas wordt het poeder bewerkt met
een stof waardoor het zijn bijzonde
re geur krijgt. Die stof is samenge
steld uit essences, aromatische
oliën, kruiden en parfums. Pas na
deze „finishing touch" kan de snuif
poeder worden verpakt voor de ver
koop.
De meeste snuifrecepten zijn ge
heim. In sommige gevallen worden
ze mondeling van vader op zoon
overgedragen. Maar er is in Enge
land een man die na één enkel
snuifje precies kan vertellen met
welke soort men te doen heeft. Hij
is o verheidsambtenaar, aangesteld
om te voorkomen dat er geknoeid
zal worden bij de samenstelling van
snuiftabak. Want dat is bij de wet
geregeld en een overtreder is straf
baar.
TALLOZE snuifpoeders hebben een
romantische naam, zoals bijvoor
beeld „French Carotte", „Cock of
the North"(!) „Princess", Kendal
Brown" of „Golden Cardinal".
„Dark Princess" is een bijna zwar
te snuif die al bekend was in de
tijd van de legendarische Beau
Brummell en nog gretig aftrek
vindt. Een beroemd merk is „Dr.
Rumney's mentholyptus", vooral
gekocht om zijn medicinale eigen
schappen. Vele gebruikers beweren
dat zij daardoor nooit verkouden
worden en dat het een uitstekend
middel is tegen maagklachten. Dr.
John Rumney heeft ook inderdaad
geleefd. Hij was chirurgijn in
Brough (Westmoreland). Hij gaf
zijn recept door aan zijn kleinzoon
James, die het op de markt bracht
en de bereiding altijd angstvallig
geheim wist te houden.
DE EENVOUDIGSTE methode om
een snuifje te nemen is het poeder
op de buitenkant van de hand te
leggen, en er vervolgens met de
neus aan te snuiven. Maar Stein-
metz, een Engelse snuifspecialist
uit de vorige eeuw die zelfs een
boek over dit onderwerp schreef
(„Tobacco", Londen, 1857), be
schrijft de enige juiste methode: de
snuifdoos moet „met de rechter
hand worden gepakt en daarna in
de linkerhand aangevat worden".
Vervolgens opent men de doos en
laat de inhoud keuren door de om
standers. Men vormt met de rech-
termiddelvinger een hoopje en neemt
er wat van op de wijsvinger. Druk
de duim tegen de wijsvinger en
breng ze langzaam naar de neus
gaten, inhaleer langzaam, trek
een ernstig gezicht en sluit daarna
de doos voorzichtig.
PLEZIERIG reizen, dacht drs. Van
