VAN DAG TOT DAG
Falende Poolse economie
Partijblad prijst ordehandhavers
STAKINGEN IN GROTE
POOLSE INDUSTRIEËN
Protest van
Israëlisch
parlement
Laatste hoofdstuk
FASCISTENGROET IN BURGOS
Ghostwriter
van Nixon
gaat weg
llli 't
verdwenen
Amerikaanse minister Laird:
„Moskou vertraagt
raketprogramma'
Opwinding na uitspraak van Hooggerechtshof
Duitsers mogen zich over afluisteren
niet bij de rechter beklagen
Bomaanslag in
Noord-Ierland
Russische kritiek
op dreigementen
van Nixon
commentaar op actuele zaken
ramm
DONDERDAG 17 DECEMBER 1970
3
Proces in Leningrad
Avonturiers'
Hervatting luchtaanvallen
Als een edelsmid zich zo in
spant om zoveel ontwerpen te
maken voor er één van in de
kollektie kan worden opgeno
men.,dan kunt u er gerust van
uitgaan dat de nieuwe kollektie
van Aragne echte edelsmeed-
kreaties zijn-
horloges Spekstraat 3 Haarlem
Microfoons
Moeilijkste vonnis
Discussie
Al zijn Gdansk, Gdinia en Sopot, de
Noordpoolse steden die praktisch tot één
industriecentrum zijn samengegroeid,
voor buitenlandse belangstelling afge
grendeld, naar de directe oorzaak van het
daar uitgebroken oproer behoeft toch niet
te worden gegist. Afgelopen zondag heeft
de regering in Warschau, in het kader
van een groot project voor economische
hervormingen, de levensmiddelenprijzen
met gemiddeld 20 percent verhoogd.
Het is niet eenvoudig vast te stellen
wat zo iets onder omstandigheden, die to
taal van de onze verschillen, betekent.
Een Poolse werknemer" verdient gemid
deld 1800 k 2000 zloty per maand, dat is
volgens de officiële koers nog geen 400
gulden en in de praktijk zelfs veel min
der. Volgens in Warschau gevestigde bui
tenlandse perscorrespondenten is het dub
bele nodig om met de uiterste zuinigheid
•en gezin van vier personen te kunnen
onderhouden.
De Polen zwijgen tegenover buitenlan
ders niet over hun ontevredenheid, maar
verbergen die toch al gauw achter een
grote mate van onverschilligheid. Dat de
economie in het land hopeloos stagneert,
is voor hen niet nieuw; dat het distribu
tieapparaat zo slecht is dat de eenvoudig
ste landbouwprodukten vaak de steden
niet bereiken, is een gegeven waarmee
men heeft leren leven.
Blijkbaar is echter de plotselinge prijs
verhoging, uitgerekend kort voor de kerst
die in het sterk rooms-katholieke Po
len groots wordt gevierd en ook nog
uitgerekend net de grootste stijgingen
voor brood en vlees, zo hard aangekomen,
dat de algemene ontevredenheid tot een
explosie leidde toen een kleine groep ini
tiatiefnemers de straat opging.
Voor het eerst heeft de wanhopig slech
te materiële toestand onder een regime,
dat economisch volstrekt heeft gefaald, en
in een land waar de corruptie hoogtij
viert, tot een uitbarsting van de bevolking
geleid. Zo'n uitbarsting wordt onderdrukt,
desnoods met tanks maar ze kan haar
invloed hebben in Warschau, waar de
hoogste leiders vorige week met voldoe
ning hun nieuwe, op het westen gerichte
politieke koers min of meer bezegelden
door een verdrag met de Westduitsers te
sluiten. Partij chef Gomoelka en premier
Cirankiewicz, die men in Polen nog altijd
tot de „liberalen" rekent, hebben onmid
dellijk daarna wellicht in de hoop dat
het verdrag het geloof in hun hervor
mingsplannen had doen toenemen hun
drastische maatregel moeten nemen. Het
kan hun positie tegenover de nog altijd
sterke conservatieve groep slechts ver
zwakken.
Er zijn twee redenen aan te wijzen
waarom de onlusten over de prijsverho
gingen nu juist in de drie Baltische ha
vensteden Gdansk, Sopot en Gdinia zijn
uitgebroken. Ten eerste, omdat 't .,open
steden zijn, waar zeer veel toeristen uit
het westen komen, 's Zomers leggen hier
iedere dag schepen vol met dagjesmensen
uit Scandinavië aan. De bevolking in deze
steden heeft dus volop gelegenheid om de
eigen levensstandaard met die van het
westen te vergelijken en om de commu
nistische succespropaganda van het eigen
regime te doorzien. Het is opmerkelijk,
dat recente onlusten in andere Oosteuro-
pese landen ook altijd in zulke open ste
den zijn ontstaan.
De tweede oorzaak ligt in het feit, dat
deze drie steden samen het belangrijkste
haven- en industriecentrum van Polen
vormen. De bevolking bestaat hier over
wegend uit fabrieksarbeiders en die zijn
in veel erger mate gedupeerd door de
prijsverhogingen van de levensmiddelen
dan bijvoorbeeld de boerenbevolking.
JERUZALEM (Reuter). Het Israë
lische parlement is gisteren in een bij
zondere zitting bijeengekomen om te pro
testeren tegen het proces in Leningrad
tegen elf mensen, die worden beschul
digd van poging tot vliegtuigkaping.
Volgens de Israëlische vice-premier Yi-
gal Allon hebben zeven van de elf ver
dachten onmiskenbaar joodse namen.
„We zouden niet verbaasd zijn als som
mige verdachten zelfs een misdaad zou
den „bekennen" die ze niet gepleegd heb
ben, in overeenstemming met de beste
tradities van het Stalin-tijdperk, aldus
Allon. Hij zei dat sinds juni 35 joden zijn
gearresteerd in verband met de beweer
de poging een vliegtuig naar Helsinki te
kapen. Volgens onbevestigde berichtep
staan elf mensen terecht wegens over
treding van een wetsartikel over ver
raad, waarop maximaal de doodstraf
staat.
Het is heel duidelijk waarom de meer
derheid van de Tweede Kamer heeft af
gezien van haar macht om het kabinet
met zijn loonmaatregel huiswaarts te
zenden en het land in een regeringscrisis
te storten. Men is het erover eens en
zelfs de vakbonden zien dat blijkbaar in
dat dit middel erger zou zijn dan de
kwaal, erger nog, dat het de kwaal aan
zienlijk zou hebben verergerd en dat het
een operatie zou zijn geweest die geen
«nkele beterschap beloofde.
In deze situatie is er echter voor het
nog zittende kabinet geen reden om erg
trots op zijn overwinning te zijn, en zeker
niet om de omstandigheden te gaan uit
buiten onder de overweging dat de Ka
mer toch niet het risico van een kabi
netscrisis wil lopen. Tevens ligt voor de
regering de moreel-politieke verplichting
voor de hand, om te zorgen dat de toe
stand niet onherstelbaar verergert tegen
het moment waarop na de komende ver
kiezingen een andere regeringsploeg de
Natuurlijk wordt die moreel-politieke
plicht nog logischer en aanvaardbaarder
door de eenvoudige wetenschap dat het
huidige kabinet een partijencoalitie ver
tegenwoordigt, die het er bij de verkie
zingen uiteraard zo gunstig mogelijk wil
afbrengen. De ontwikkelingen van de
laatste weken hebben het vertrouwen in
die coalitie niet versterkt, maar zij heeft
nog de tijd om dat zo goed mogelijk te
repareren en de oppositie zal alle zeilen
bij moeten zetten om uit de nu weer weg
gevallen spanning winst te consolideren
voor de stembus. Het hangt voor een
groot deel van de nog resterende maan
den af hoe de verhoudingen bij de ver
kiezingen zullen komen te liggen. Men
moge wel bedenken dat deze overweging
ook de gang van zaken aan het front van
de vakbeweging zal beïnvloeden, omdat
ook daar politieke partij-voorkeuren een
rol spelen en bepalend zijn voor de mate
waarin de zo hecht lijkende solidariteit
van de laatste tijd zich zal handhaven
Aanslag. De Zuidvietnamese afgevaardigde
dr. Ngo Van Hieu is vandaag bij een
granaataanslag in Saigon gedood. Twee
andere mensen raakten gewond. De da
der is door de politie gegrepen.
Verkeersslachtoffers. In de eerste negen
maanden van dit jaar zijn in West-
Duitsland bij 273.848 verkeersongeluk
ken 13.364 mensen om het leven geko
men. Dit is veertien percent meer dan
in het voorafgaande jaar.
Regis Debray. De Franse schrijver Regis
Debray, de Argentijnse schilder Roberto
Bustos en vier Bolivianen, die allen ge
vangen zijn gezet omdat zij deel zouden
hebben uitgemaakt van de guerrillagroep
van de gedode revolutionaire leider Er
nesto Che Guevara, zouden volgens on
bevestigde berichten „ieder ogenblik" in
vrijheid gesteld kunnen worden. Debray
kreeg 30 jaar gevangenisstraf.
Aanslag. Een bende gewapende mannen in
Uruguay heeft bij een bomaanslag op de
zender van een radiostation in Montevi
deo ernstige schade aangericht. De zen
der ging uit de lucht.
(Vervolg van pagina 1)
In Gdynia en Sopot die met Gdansk een stedelijk geheel vormen, schijnen
de onlusten minder hevig te zijn geweest. In Gdynia, waar de grootste
Poolse scheepswerven gevestigd zijn, uitte het verzet zich vooral in de vorm
van zitstakingen. Ook in Katowice, het industriële hart van Polen in
Opper-Silezië, zijn zitstakingen gehouden, in het bijzonder door de mijn
werkers die voor een deel in de mijnen bleven zonder te werken. Voorts
zou er zijn gestaakt in Lodz, een groot textielcentrum, en in Poznan.
In Warschau vraagt men zich af wat
toch de redenen zijn geweest voor de af
kondiging van prijsverhogingen voor le
vensmiddelen als vlees, reuzel en meel op
een zo ongunstig tijdstip. Kerstmis en de
dagen daarvoor en daarna hebben voor de
Polen nog een grote, zij het traditionele
betekenis.
De uitbarsting in Gdansk herinnert aan
die in Poznan in 1956. Daar vielen toen
op 28 juni 53 doden bij gevechten tussen
betogers en de politie en het leger. De
50.000 demonstranten, voor het merendeel
arbeiders, protesteerden op die dag in
Poznan tegen de hoge prijzen van de le
vensmiddelen en eisten brood. Politieke
eisen, zoals vrije verkiezingen en het ver
trek van de Russen, maakten het verzet
gecompliceerder. De Poolse televisie heeft
inmiddels beelden uitgezonden van de on
lusten in Gdansk. Deze gaven onder meer
een soort overzicht van de schade, die
enorm is.
Verslaggevers van bladen uit het wes
ten die van Warschau naar Gdansk wil
den rijden, werden op circa 80 kilometer
voor de stad door de militie naar de Pool
se hoofdstad teruggestuurd.
Het orgaan van het centrale comité van
de communistische „Verenigde Poolse Ar
beiderspartij", Triboena Loedoe, schrijft
in zijn nummer van vanochtend, dat „de
tragische gebeurtenissen" in Gdansk een
belangrijke les moeten zijn voor de ge
hele partij en de gehele bevolking.
dienst zal moeten overnemen.
WASHINGTON (RTR). James Keogh
de voornaamste schrijver van de rede
voeringen en toespraken van president
Nixon, heeft woensdag zijn ontslag inge
diend. De 54-jarige Keogh wil weer in de
journalistiek terug. Volgens een medede
ling van het Witte Huis is de 40-jarige
Ray Price tot opvolger van Keogh be
noemd.
Over de redenen van zijn ontslag heeft
Keogh gezegd, dat dit is gebaseerd op
zijn beginsel, dar „een man in het alge
meen datgene moet doen wat hij het
beste kan." Daarom wilde hij weer jour
nalist worden, een beroep dat hij dertig
jaar geeft uitgeoefend. Het werken voor
Nixon noemde hij „een van de grootste
ervaringen in mijn leven." De president
had in een brief aan „Dear Jim" er zijn
ipijt over uitgesproken dat Keogh zijn
«taf ging verlaten.
Het blad vindt, dat „avonturiers" munt
hebben geslagen uit het feit, dat een deel
van het personeel van de marinewerven
van Gdansk, dat het werk in de steek had
gelaten, zich op straat had verspreid. De
ordetroepen hadden afgezien van geweld
tot het ogenblik waarop gewelddadighe
den begonnen.
„Tegenover de toenemende vrijbuiteri;
was de enige mogelijke oplossing het ge
bruik van geweld, teneinde de openbare
orde te verdedigen. Dank zij de tussen
komst van de militie en van andere een
heden ter handhaving van de orde en
door middel van een uitgaansverbod kon
de grote golf van vrijbuiterij en diefstal
worden ingedamd."
Volgens „Triboena Loedoe" is „het tra
gische resultaat van de incidenten: „Zes
doden, enkele tientallen gewonden, me
rendeels ernstig, in brand gestoken en
vernielde gebouwen, winkels, gemeente
lijke installaties en auto's".
Het Poolse partijblad is van oordeel
dat „alle mogelijkheden" bestaan om rus
tig de vraagstukken te bespreken, die ver
bonden zijn aan de materiële situatie van
de arbeiders. Het blad vindt, dat de wij
zigingen van de kleinhandelsprijzen, die
enkele dagen geleden zijn aangebracht,
onvermijdelijk zijn geweest. Deze wijzi
gingen zijn volgens het partijorgaan in
het belang van de economische ontwik
keling van Polen. Het blad zegt nogmaals
op dit vraagstuk te zullen terugkomen.
Triboena Loedoe besluit met de op
merking, dat „het verantwoordelijkheids
gevoel en de zorg voor het gemeenschap
pelijk bezit" moeten zegevieren. „Er moet
aan alle anarchie een eind gemaakt wor
den", aldus het blad.
MOSKOU (AP) De Russische re
gering heeft gisteren critiek geleverd op
de Amerikaanse president Nixon, omdat
deze verleden week gedreigd heeft de
bombardementen op Noord-Vietnam te
bevatten.
Nixon heeft op 10 december op een
persconferentie verklaard dat hij het van
„vitaal belang" acht dat er maatregeln
zullen worden getroffen om de Ameri
kaanse troepen die nog in Zuid-Vietnam
zijn, te beschermen.
De president waarschuwde dat de
bombardementen op Noord-Vietnam her
vat zouden kunnen worden als de Ame
rikaanse strijdkrachten bedreigd zouden
worden door troepenconcentraties langs
de grens met Noord-Vietnam.
„De Russische regering zal de nodige
conclusies trekken uit deze nieuwe pro
vocaties en bedreiging met uitbreiding
van de agressie tegen het socialistische
broederland, de Democratische Repu
bliek Vietnam", zo werd gezegd in een
regeringscommuniqué dat werd gepubli
ceerd door het persbureau Tass.
ADVERTENTIE
In de Spaanse stad Burgos, waar zes
tien Basken terechtstaan is gisteren
een demonstratie gehouden om steun
te betuigen aan generaal Franco. Op
de foto: een Spaanse priester die de
fascistengroet brengt voor de be
togers, toeschouwers die met gemeng
de gevoelens naar de stoet mensen
kijken en militairen om mogelijke
tegenacties de kop in te drukken.
Kortom een grondig georganiseerde,
dagen van tevoren aangekondigde
spontane" demonstratie van aan
hankelijkheid aan het Franco-regime.
WASHINGTON (Reuter). De Ameri
kaanse minister van defensie, Meivin
Laird, heeft verklaard, dat er „enige
voorlopige aanwijzingen" zijn dat de Sov
jet-Unie de uitvoering van zijn program
voor de aanmaak van intercontinentale
raketten van het type SS-9 vertraagt."
(Van onze redacteur in Bonn)
BONN Het spook van „Big Brother" en vooral de nog lang niet vergeten geest
van de Gestapo zijn door Westduitse commentatoren opgeroepen na een twijfelachtig
vonnis van het hoogste gerechtshof van de Bondsrepubliek, het Bundesverfassungs-
gericht. Aan de orde was het recht om de telefoon van een verdacht individu af te
tappen en zijn brieven te openen. Dat recht heeft de Westduitse overheid sinds 1968,
toen voor de beruchte „Notstandesgesetzgebung" ook de grondwet werd bijgeschaafd.
Artikel tien verleent de burger het brief-, post- en telexgeheim, maar staat enige
beperkingen daarvan toe ter bescherming van democratie en republiek.
Het artikel voorziet bovendien in de
mogelijkheid dat met de controle op af
luister- en meeleespraktijken niet de
rechter, maar een parlementaire com
missie wordt belast.
In een „afluisterwet" is de aangele
genheid tot in details geregeld. Inder
daad kent Bonn een Bondsdag-commis
sie, die toeziet op het afluisterwerk van
de inlichtingendiensten en als beroepsin
stantie dient voor diegenen die achteraf
bezwaar maken tegen het afluisteren.
Vooral dit uitvloeisel van de wetgeving
op de noodtoestand heeft de afgelopen
jaren veel kritiek veroorzaakt.
Professor Günter Düring, een vooraan
staand rechtsgeleerde .verklaarde: „Als
het in de Bondsrepubliek bij de telefoon
bewaking door de grondswetbescherming
(een van de inlichtingendiensten) zonder
rechterlijke controle blijft, dan zijn mor
gen in de woningen geheime microfoons
gestopt en wordt de burger op zekere
dag met een leugendetector verhoord."
Düring verwees naar het Derde Rijk:
toen was het mogelijk dat maatregelen
van de Gestapo aan rechterlijke controle
wenden onttrokken.
Het klinkt wellicht wat opgewonden,
al was het alleen maar omdat minister
van Buitenlandse Zaken Genscher, on
der wie het contraspionagewerk valt,
verre van de Gestapo staat. Maar wet
ten zijn er niet alleen voor vandaag. Af
luisteren is uit veiligheidsoogpunt wel
licht noodzakelijk, het blijft echter in
strijd met de principes van de rechts
staat en de rechter die er zich over moet
uitspreken, verkeert alleen al daardoor
in een lastig parket.
In dit geval is er dan nog de complica
tie dat in feite een politiek verdacht per
soon minder rechten heeft dan een ge
wone misdadiger, die namelijk naar de
rechter kan lopen. Het gemak waarmee
dikwijls tot ingreep in de privacy is be
sloten, vergroot de bezwaren tegen het
afhankelijk zijn van een parlementaire
en dus niet gegarandeerd onafhankelij
ke commissie.
Nu bepaalt artikel negentien van de
Westduitse grondwet: „Wordt iemand
door het openbaar gezag in zijn rechten
gekwetst, dan staat hem de rechterlijke
weg open". Deze bepaling is voor de re
gering van de deelstaat Hessen aanlei
ding geweest het Bundesverfassungsge-
richt om een „normencontrole" te vra
gen. Het hof kreeg voor het eerst de taak
te controleren of een grondwetsartikel
(het verwijzen naar een parlementaire
commissie) wel in overeenstemming met
de grondwet was.
Bij dat initiatief van Hessen kwam
een klacht van vijf juristen, die bezwaar
maakten tegen het feit dat in deze kwes
tie het principe van de gescheiden mach
ten (uitvoerend, wetgevend en rechter
lijk) was gelaten. Immers een parlemen
taire commissie had de taak van de on
afhankelijke rechter overgenomen.
Het Hof heeft het moeilijkste vonnis
uit zijn bestaan moeten vellen. Voor dat
het twee dagen geleden werd uitgespro
ken, was het herhaaldelijk aangekondigd
en weer uitgesteld. En de uiteindelijke
beslissing werd door de rechters met
vijf tegen drie stemmen genomen. Er
kwam een compromis uit de bus, waar
uit blijkt dat de vijf rechters de veilig
heid van de staat voorrang hebben gege
ven.
Afluisteren en meelezen, aldus hun
oordeel, is als uiterste middel grondwet
telijk toegestaan, evenals het niet tevo
ren informeren van de betrokkenen
hetgeen inderdaad de activiteit alle
nut zou ontnemen. In afwijking van de
„afluisterwet" vindt echter het Hof dat
de verdachte achteraf wel op de hoogte
moet worden gesteld, althans als de vei
ligheid van de staat zulks niet onmoge
lijk maakt. Dat is een rekbaar begrip,
vooral wanneer men bedenkt dat de in
lichtingendiensten zullen bepalen of het
gevaar geweken is
Kern van de uitspraak i s echter dat
volgens het Hof „het principe van de ge
deelde macht het toelaat dat de rechts
bescherming tegen maatregelen van de
uitvoerende macht (regering) bij wijze
van uitzondering niet door rechtbanken,
maar door een door het parlement ge
vormde of ingeschakelde onafhankelijke
instantie verleend wordt.
De twijfel aan dit punt van het vonnis,
dat vooral blijkt uit de commentaren
over praktisch de gehele linie van de
Duitse pers is groot. De discussie in ju
ridische en politieke kring zal zonder
twijfel sterk worden beïnvloed door de
verwachte publikatie van de afwijkende
meningen der drie tegenstemmers in het
Bundesgerichtshof.
Naar het oordeel van enige deskundi
gen in het Amerikaanse minister van De
fensie zou Moskou de streefgetallen voor
zowel de SS-9 als de kleinere SS-11 verla
gen, aldus Laird.
Het Pentagon gelooft, dat de Sovjet-
Unie op het ogenblik ongeveer 250 raket
ten van het type SS-9 voor operationeel
gebruik gereed heeft.
Minister Laird voegde hier echter aan
toe, dat het in het verleden wel is voor
gekomen dat een jaar met geringe ac
tiviteit op het gebied van de constructie
van intercontinentale raketten gevolgd
werd door een periode met een versterk
te activiteit.
Woordvoerder Friedheim van het mi
nisterie van Defensie wilde zich niet uit
laten over de vraag, of een en ander ver
band houdt met de zogenoemde SALT-be-
sprekingen in Helsinki. Daar proberen de
VS en de Sovjet-Unie te komen tot een
wederzijdse beperking in de kernbewape
ning.
Minister Laird verklaarde voorts, dat
Moskou in het afgelopen jaar de proeven
met raketten van de typen SS-9 en SS-11
heeft uitgebreid. Deze twee raketten, die
de kern vormen van het Russische arse
naal van intercontinentale raketten zijn
beproefd met elk drie koppen. De SS-9
kan worden uitgerust met drie koppen
van elk vijf megaton. De goedkopere SS-
11 is van het zelfde kaliber als de Ame
rikaanse „Minuteman."
De Russen zouden over ongeveer 800
van deze raketten beschikken. Daarnaast
hebben zij nog circa 300 andere intercon
tinentale raketten, zodat hun totaal komt
op ongeveer 1.500. De Amerikanen zou
den ongeveer 1.050 op land gestationeerde
intercontinentale raketten bezitten.
BELFAST, (AP). Een hevige explosie
heeft vanmorgen in de Noordierse hoofd
stad Belfast de hele voorgevel van het
kantoor van de Inkomstenbelastingen ver-
neld.
De ontploffing moet volgens de militaire
autoriteiten zijn veroorzaakt door een la
ding van zeker 25 kilogram springstof. De
schade is zeer groot. Er werd niemand ge
wond.
