1
i
Ny too,- in,- m,-m-
Vélu
Mlfe
W:
m
m
KOSTUUMS uit eigen voorraad
BOEKHOUDER (STER)
APOTHEKERS-ASSISTENTE
Vakmanschap is Meesterschap en de Schoonheid van het eigen land
DONDERDAG 24 DECEMBER 1970
11
Kb
GEEN PRIJSVERHOGING
Vele
GEEN 14% B.T.W.
Deze aanbieding geldt tot uiterlijk 31 december.
GROTE HOUTSTRAAT 96, TEL. 0 23 - 31 29 82
WONINGINRICHTINGSBEDRIJF TE HAARLEM
Adverteert in dit blad
H. VAN DER KOLK, Apotheker
m
!W/st' ,4e
Graftak /Graft
f
SffcVfi
MkxS
m
r
ICHELSftclU
De strook Nederland ten Noorden van de lijn
over Zaandam en Purmerend en ten Zuiden
van Alkmaar, tussen JJsselmeer en Noordzee
duinen, is een winderig waterrijk land van molens
en van polders, van ringvaarten en -dijken, van
lage stenen boerderijen met hoge piramide
daken en van huizen met houten gevels of gevel
toppen en genaaide houten wanden, geschilderd
in de Zaanse kleuren groen en wit, van kleine
pittoreske dorpen en grote industrieën,
In de 13e eeuw was er nog niets anders dan
een smalle duinenstrook met hier en daar een
kerkdorp op hoge gronden, temidden van veel
water. Aan het einde van de 16e eeuw was er
door inpoldering van water land gemaakt, maar
Beemster en Schermer, Wormer en Heerhugo-
waard waren nog uitgestrekte meren.
Dank zj het genie van Jan Adriaanszoon
Leeghwater, oorspronkeljk timmerman en mo
lenmaker en later ook uitvinder en ingenieur,
constructeur en waterbouwkundige, djken-
bouwer en architect, konden die meren in de
eerste helft van de 17e eeuw worden droogge
legd met behulp van per polder tientallen
windmolens, door hem ontworpen.
Om op de bouwkosten te besparen koos lij de
binnenhui-constructie, voordeliger dan die van
de buitenkruier met zjn dure staart, maar
vermoeiender voor de molenaar. Bj het kruien
van de molen - het van stand doen veranderen
en naar de wind zetten van de kap met de
wieken - moet deze naar boven in de molen
klimmen, wat bj een buitenkruier niet nodig is.
De Schermer werd met 51 molens, die samen
per minuut 1000 kubieke meter water buiten
de djken brachten, in vier jaar drooggemalen.
Ze hebben tot 1927 hun werk als poldermolen
gedaan. Toen werd, bj de overgang op machinale
bemaling, het overgrote deel gesloopt. Van wal
overbleef staan er bij Schermerhom nog zes, in
twee groeperingen van drie, een mooi gezicht,
die batter jen, die zoveel nuttig werk verrichtten.
De eerste Nederlandse poldermolen werd in
1326 gebouwd in Oterleek. Het was een wip
molen, slank en getailleerd, met een draaibaar
vierkant bovendeel op een piramidevormig on
derstuk. Buiten de Zaanse Schans staat er in
de kop van Noord-Holland nog maar één
molen van dit type, bj Obdam.
De eerste industriemolen werd in 1594 door de
boer Cornelis Corneliszoon van Uitgeest ont
worpen en gebouwd, nadat hj daarop in 1592
het octrooi van de Staten van Holland had
verkregen. Die houtzaagmolen, 'Het Juffertje,
stond op een driehoekig vlot en kruide op het
water. In 1596 werd de jongedame met vlot en
al naar Zaandam versleept. Uit deze molen
zjn de paltroks voortgekomen, die eveneens in
hun geheel worden gekruid, 'gekroden' zegt men
in de Zaanstreek ook wel. Dit is mogeljk omdat
hun zware eikenhouten vloer op rollen rust,
die in een rolring zjn gevat. Die rolring op
z jn beurt ligt op de kruivloer, ook van eiken
hout, waaronder de fundering, een ronde muur
van metselwerk. De pallrokmolen heeft twee
vleugels, door luifels overdekt. Met de zaag-
zolder van de molen vormen ze de zaagloods,
die van achteren open kan zjn zonder dat men
Jast van wind en regen heeft, omdat de molen
altijd met zjn voorkant op de wind staat. De
naam van deze onderkruier komt van het korte
bovenkleed met onder de gordel wjd uitstaande
slippen, dat door mannen werd gedragen in de
tijd toen de eerste molens werden gebouwd.
De bovenkruier is een Zaanse vinding. De
oudst-bekende, een buitenkruier, een houtzager,
is van 1604. Hij was de voorloper van alle
latere bovenkruiers, ook van de bovenkruiende
poldermolens.
De industriemolens, altjd buitenkruiers, waren
de luttele voorgangers van wat nu imposante
industrieën zjn, met een veel uitgebreider assor
timent dan dat van de molens.
Uit houtzaagmolens kwamen doorgaans onbe-
kante balken en delen; de huidige industrie
produceert deuren en vloeren, keukens en pot
loden en nog veel meer van hout. In de pelmolens
werden gerst en rijst van basten en vliezen
ontdaan; de oliemolens pletten en maalden,
wreven en persten kool- en lijn-, raap- en hen
nepzaad en maakten aldus olie voor consumptie
en verlichting, voor verven en voor werktuigen;
andere molens vermaalden cacaobonen, weer
andere mosterdzaad en specer jen. Hun opvol
gers van vandaag leveren een omvangrjk gamma
van de meest uiteenlopende voedings- en genot
middelen, schildersbenodigdheden en andere
technische producten als instant-r jst en cereals,
sauzen, verpakte soepen, chocoladehagelslag
en biscuits, naluurljke en synthetische verven
en margarine.
In het gebied, hierboven afgebeeld, hebben
vroeger meer dan 600 molens tegelijk gedraaid.
Het landschap werd er door beheerst, zoals nu
door hoogspanningsmasten in schrille tegen
stelling tot de molens die zjn blijven staan -
waarschjnljk onontbeerljk. De cartograaf
Michels heeft zich tot taak gesteld alle mar
kante elementen van het landschap van m in
zjn kaarten te doen uitkomen. In deze kaart
liet hij die masten weg. Hj schreef te zjner
verontschuldiging:
'De Overheid wenst het euvel der antenne
mastbossen op de daken van particulieren in
bebouwde kommen te bestrjden. Zj weegt daar-
bj esthetische en economische belangen tegen
elkaar af. Overeenkomstige overwegingen heb
ben ondergetekende particulier ertoe bewogen,
de mastbossen die de Overheid in verbjsterend
tempo als 'hoogspanningsleidingen over onze
landschappen uitstrooit, binnen hel kaartbeeld
alvast onder de grond te werken.
De Zaanse Schans is een openluchtmuseum
waarin gewoond en gewerkt wordt. Het is nog ^l^phcntlCYS
steeds in opbouw. Typisch Zaanse huizen en
molens uit de gehele Zaanstreek, vaak in staat
van verval, zjn en worden er - in hun geheel
of in grote delen vervoerd neergezet en met
groot vakmanschap perfect gerestaureerd. Ah
LI er toch komt, trek dan letterljk bj mosterd-
maker Bosman in 'De Huisman aan de bel
en neem een potje echte Zaanse mosterd mee.
Om tenslotte op Leeghwater terug te komen, zjn
bouwmeeslerschap bljkt uit het Raadhuis dat in
1630 naar zjn ontwerp gebouwd werd in de Rjp,
waar hj geboren is.
Vakmanschap is Meesterschap. Dat geldt voor de
Zaanse molenbouwers, dat geldt sinds 1615 voor de
brouwers van Grolsch, opvolgers van Peter Cuyper, die
inl676 Gildemeesterwerdvan de brouwersin Groenlo.
Cjrolsch, ambachtelijk gebrouwen bier, met een eigen
karakter en een bijzondere smaak en frisheid, bereikt
door een volkomen natuurljk brouw- en rjpingsproces,
dat bjna vier maanden duurt.
Dank zj de natuurljke houdbaarheid van Grolsch,
kan het kunstmatig houdbaar maken achterwege
bijven, waardoor alle goede eigenschappen van dit
bier worden behouden-,.
Grolsch bier, vers bier,
in beugelfessen
eninpjpjes.
Wilt U een reproductie van deze kaart, perfect gedrukt op luxe-vergé-papier (40,5 x 25,5 cm.)
Doe dan in een enveloppe een briefje met Uw naam en adres en de naam van de kaart: De Nekker molenVoeg daarbj j stukken
van Grolsch-etikeiten, waarop de G van Grolsch voorkomt. Van het etiketje van een beugeljles kunt U de G zo afscheuren,
van een p jpje waarin precies hetzelfde verse Grolsch) zult U het etiket eerst moeten afweken. Bent II geen Grolschdrinker
en niet van plan dat te worden, sluit dan - in plaats van stukjes etiket - 5 geldige niet-vastgeplakte postzegels van 25 cent in. j.
Plak de enveloppe dicht, frankeer met een postzegel van een kwartje en adresseer aan: Grolsch, Postbus 55, Enschede.
De kaart wordt U dan in een kartonnen kokertje franco thuis gestuurd. De kaarten van Zwolle, Twente, Westkapelle, Utrecht,
Amsterdam en Groningen zjn nog in beperkte mate verkrjgbaar, op dezelfde wjze te bestellen als die van De Nekker molen-,.
i t-jAr
vraagt:
Zijn (haar) taak zal o.m. zijn het verzorgen van de financiële
administratie.
Het uitwerken van maandelijkse resultaatoverzichten etc.
De voorkeur gaat uit naar kandidaten in de leeftijd van 30-40 jaar.
Schriftelijke sollicitaties worden gaarne ingewacht onder nummer 344
Wü fotocoplëren alles op
onze RANK XEROX
SCHOTERWEG 5-7
Tel. 26 01 14, Haarlem
Gevraagd
Bij voorkeur met enige jaren praktijk.
Liefst voor hele dagen.
Vijfdaagse werkweek, dienst een maal per
zes weken Geen nachtdienst.
BEVERWIJK ZEESTRAAT 27
TEL.0 2510 - 2 38 20.
■RetUiz,
^enkro,
Zuid-Pchermer
rcEZSkè
izen
de.Voc^e/;|
meer
irrvmrmmsftK*
76j<A\
'jp;:3»Vfi
'dirCredat is "d'ri'n ketrzo'n niewmvrtierighaidjeJd^
4j u geweest zeker." xegt de molen
ROLSCHE BIERBROUWERIJ KV. ENSCHEDE
rr-iQ7Q'M4.
P'L5NE*
