Hoe is het ontstaan
JAN PUTTERS
Nieuwe contractspeler
In AUSTRALIË bidden ze al
voor de immigranten
Nederlandse molen in
„Import-talent komt
Australisch landschap
er niet aan bod”
w
'9
Werk van Limburgse emigrant
r
t
■ïf Jgm
9
WOENSDAG 6 JANUARI 1971
Geen plaats
V akmensen
Nadeel
Dit woord:
WEERBARSTIG
Dit woord:
AMETHIST
Dit woord: SLAG
Dit woord:
SCHOENER
A
t
A.
F
I z
kW
J. PUTTERS
Fraai kopwerk, nietwaar?
Alsjeblieft: klemvast.
alles
Schijnbewegingen? Daar trap ik niet in.
VWVWWWWVWSAAAAMAAAnAAAAAAAAMZMAMWMAAAAA/WWWWVWWWWWMAAAMWVWWWWWWWWWW
5 Het is gebeurd in Denemarken, bij het begin van de competitiewedstrijd
tussen Velje en B’ 1903, kampioen van de Deense bond. Een donkerharige
herder rende tot verbazing van de toeschouwers het terrein op en stortte
zich in de strijd om de bal. De supporters van Velje bleven betrekkelijk
i onbewogen bij het schouwspel Zij vertelden, dat de hond iedere zondag
5 een partijtje voetbal meespeelt. Vermoedelijk, zo verklaarden zij, had
het dier te doen met het elftal van Velje, dat in de belangrijke wedstrijd
niet met de beste papieren was gestart Hoe dan ook: het werd een echt
5 partijtje, daar op het veld van Velje en een demonstratie van het gemak
5 waarmee voetbal eigenlijk wel kan worden gespeeld! Niet dat het hielp
i Velje verloor de wedstrijd tegen de Deense kampioen tenslotte met 01
j Maar dat gebeurde pa» nadat de aanvoerder van B’ 1903 en de scheids-
rechter de voetballende viervoeter door de politie van het veld hadden
laten slepen.
sche stad die het aanzien heeft van een
groot dorp met brede avenues en lage
huizen, meestal met slechts één verdie
ping, afgezien van de bungalows die het
de aanblik geven van een vakantiecen-
trum. Er wonen 15.000 mensen. Het za
kenleven is er voornamelijk gebaseerd
op de teelt van bananen, makelaardij in
onroerende goederen (bananenplantages
en huizen) en toerisme.
Onder weerbarstig verstaat men:
stijfhoofdig, koppig, hardnekkig, zich
niet schikkend. Men spreekt van een
weerbarstig karakter. Van zaken ge
zegd is het: niet plooibaar, zich be
zwaar lijk in een ander® vorm latende
brengen. Zo kan men spreken van
weerbarstige krullen voor krullen die
dadelijk weer in de oude vorm terug
springen.
Vroeger luidde het woord niet weer
barstig, maar weerbarstig. Het Mid
delnederlands kende een woord ver
borst voor: woedend, het deelwoord
van een werkwoord hem (zich) verbor
sten: z’n borstels opzetten. En het
Vlaams heeft: weerborstel voor: haar
dat tegen het andere ingroeit Men ver
klaart de a dan uit invloed van het
werkwoord barsten. Blijkbaar dacht
men dat weerbarstig was: zich weren
de tegen barsten.
Het vertrek naar het nieuwe vader
land: een beeld dat in de naoorlogse
jaren zeer bekend is geworden.
de zaak van de veel minder gunstige so
ciale voorzieningen. Het was de alge
mene klaagzang van de mensen die de
laatste jaren zijn gekomen. En ik weet
dat het tien jaar geleden anders was.
Het is voor ons ook de hoofdreden ge
weest om terug te gaan. Geweldige huis
vestingsproblemen, de slechte gezond
heidszorg, het is allemaal nog wel vol te
houden. Als het slecht met je gaat wil
je er graag een paar jaartjes stevig tegen
aan knokken. Maar als je niet geaccep
teerd wordt, als je ineens voelt dat je
wordt beschouwd als iets bijzonders en
minderwaardigs, dan houdt alles op. Dan
heb ik geen zin meer om te knokken. En
zo zijn er, lees de Australische kranten
er maar op na, op het ogenblik tiendui
zenden die liever vandaag terug willen
dan morgen. Het is bovendien ook een
conflict dat de harmonie in zeer veel
immigrantengezinnen ernstig aantat.
Vorig jaar maakten we het ineens mee
dat er een „biddag voor de immigranten”
was. Het deed belachelijk aan. We von
den het allemaal heel triest dat het zover
is gekomen. De bisschop van Sydney zei
die dag: „Immigranten worden wel geto
lereerd, maar niet geaccepteerd.” Dat gaf
de algemene geest heel goed weer.”
(Van onze correspondent in Sydney)
COFFS HARBOUR (Australië) Een
veeertig meter hoge Hollandse windmo
len zal spoedig een opvallend verschijn
sel vormen in een Australisch landschap,
waar bananenplantages zich uitstrekken
op de heuvels die het subtropische Coffs
Harbour in het noorden van Nieuw Zuid-
Wales omgeven. De bouwer is de Lim
burgse architect Frans de Kever. De
architect, die in 1950 met zijn gezin naar
Australië emigreerde, is zowel ontwerper
als bouwer van de molen, die deel zal
uitmaken van het pas enkele maanden
geleden door hem gebouwde motel „De
Windmolen” aan de grote en drukke ver
keersweg van Sydney naar Brisbane, hal
verwege beide steden, die 900 km van
elkaar zijn gelegen.
Coff Harbour is een typisch Australi-
Een veertig meter hoge Hollandse
molen met een wiekspan van 28 me
ter zal binnenkort verrijzen in de
„bananenstad” Coffs Harbour, 450 km
ten noorden van Sydney
In 1958 zeiden ze tegen je: we hebben
deze banen voor u, lijkt u dit wat? Je
had niet het idee dat je iets bijzonders
was. Vorig jaar is het voorgekomen dat
ik bij een sollicitatie werd afgewezen, ter
wijl even later een Australiër met min
dere getuigschriften werd aangenomen.
Die Australiërs waren dan ook meteen
oude jongens onder elkaar. Bij telefoni
sche sollicitaties ging het nog harder. Zo
van: „U bent geen Australiër, dan heb
ben we geen plaats voor u.”
Het beroemde woordje „doorzettings
vermogen” uit de jaren vijftig is veel
minder een argument geworden. Dat
heeft ook weer een financiële oorzaak.
Veel immigranten zitten vanaf de eerste
week klem. Er zijn er velen die in han
den vallen van groepen makelaars die in
de steden aan de kust opereren.
Er wordt hun een mooi huis voorge
spiegeld, ze trappen erin, moeten een
eerste aanbetaling doen en staan dan nog
met zo’n duizend gulden op zak. Het zoe
ken naar werk moet dan nog beginnen.
Maar de afbetaling gaat wel door Zo’n
man komt dan al gauw in een minder
waardig baantje terecht. Hij moet immers
zo gauw mogelijk verdienen.
De doorsnee-emigrant verdient met zijn
magazijn- of lopende handwerk of zijn
baantje bij de spoorwegen meestal acht
honderd gulden bruto in de maand. Het
is te weinig voor het huis, het is ook te
weinig voor huren van de flats, die na
de borgsom van 320 tot 600 gulden per
week 80 tot 160 gulden bedragen.
Vroeger geloofde men dat het dra
gen van bepaalde edelstenen behoedde
voor allerlei kwaad. De jaspis werkte,
meende men, bloedstelpend, de saffier
heelde zieke ogen, de topaas was bij
zonder in tel bij hen die aan aambeien
leden. Ook verdreef zijn kracht gram
schap en onkuise neigingen. Aan de
amethist schreef men het vermogen
toe dronkenschap te verdrijven Jacob
van Maerlant, de Middeleeuwse dich
ter, meende dat dit komt omdat deze
steen de kleur van rode wijn heeft
maar er is ook een andere verklaring.
In het Grieks heet de steen amethustos
een woord van oosterse oorsprong dat
de Grieken evenwel in verband brach
ten met het werkwoord methuein
drinken en het voorvoegsel a-: niet.
Het woord zou dus betekenen: niet
dronken.
Bij het werkwoord slaan behoort het
zelfstandige naamwoord slag dat in
het Nederlands tientallen betekenissen
heeft. Natuurlijk is de grondbetekenis
klap (zonder slag of stoot) en ook
zegt men: ergens een slag naar slaan
raden, gissen. Figuurlijk betekent
slag: ramp, vooral door iemands over
lijden. Zijn slag slaan daarentegen wil
zeggen: zich een voordeel verzekeren
Ook het geluid van de klok op hele en
halve uren heet slag: de klok is van
slag en het is op slag van zeven Ook
wie roeit of zwemt kan van slag zijn
Ook in de betekenis: aard, soort komt
het woord voor, ontwikkeld uit munt
slag. Daaruit vloeit weer voort de be
tekenis: maat. Men zegt in een win
kei: hebt u dit ook een slag groter’
En zo kan men nog wel doorgaan.
schoener
niet waarom. Waren er al te veel immi
granten of waren ze maatschappelijk ge
zien verder dan de Australiërs lief was?
Ik kende vorig jaar een Westduitser,
die al acht jaar in Australië woonde en
tot sous-chef op een reisbureau in Syd
ney werd benoemd. Er waren Australiërs
die ontslag namen. Ze zeiden: „We willen
niet onder een niet-Australiër werken.”
Ik had een administratief baantje in een
hotel in Sydney. Ik moest het steeds
weer aanhoren: u moet dankbaar zijn
dat u die baan heeft gekregen. Dat is in
eens de algemene Australische opvatting
geworden. Een immigrant moet blij zijn
dat hij nog een gelijkwaardige baan
krijgt.
Het woord schoener heeft met
schoen niets te maken. Het is de naam
van een zeilschip met twee masten
waarvan in 1713 het eerste in Amerika
is gebouwd. Omdat dit nieuwe type
zeer snel zeilde, noemde men het een
schooner naar het dialectische werk
woord to scoon dat wil zeggen: over
het water scheren, in het bijzonder van
platte stenen, dus wat wij keilen noe
men. Toen dit scheepstype in Engeland
werd nagebootst, nam men daar ook
de naam over en hetzelfde gebeurde
in Nederland. Vandaar dat men in ge
schriften van de vorige eeuw nog dik
wijls de schrijfwijze schooner aantreft.
De uitspraak is echter altijd schoener
geweest.
De molen wordt iets groter dan een
Hollandse meelmolen en krijgt op de be
gane grond een restaurant met dansvloer
voor meer dan honderd gasten. De molen
kamer met een middellijn van twaalf
meter zal worden ingericht als conferen
tiezaal. Daar zullen ook gekleurde dia’s
worden vertoond, die een beeld even
van alle in Nederland bestaande soorten
molens. Er zal daarbij een toelichting
worden gegeven over de geschiedenis van
de Nederlandse molens en het doel waar
voor zij werden gebouwd.
Het witte motel, dat de Nederlandse
naam „De Windmolen” draagt, doet den
ken aan een Limburgse binnenhofboer-
derij met een ronde poort. Het is luxueus
ingericht met gemakken om het verblijf
van gasten zo comfortabel mogelijk te
maken. Twaalf kamers bieden plaats aan
36 gasten.
Het luxueuze hotel staat op een bijna
anderhalve hectare groot terrein. Tegen
de helling van een heuvel bouwt Frans
de Kever zijn eigen huis. Hij heeft enkele
jaren na zijn aankomst in Australië ge
werkt op het departement van Openbare
Werken in Victoria, was daarna geduren
de vijf jaar staf-architect bij de bouw
van de Monash-universiteit in Melbourne
en begon vervolgens een eigen architec
tenbureau.
De bouw van de molen, waarvan de
wieken een span krijgen van 28 meter
drukt straks het stempel van Nederlands
karakteristiekste landschapsstoffering op
een specifiek Australisch landschap
Blauwkleurige plastic zakken beschermen
er de rijpende bananen aan de bomen
en steken scherp af tegen een dek van
lange, groene, gracieus-elipsvormige bla
deren van de reusachtige bomen, die bij
tienduizenden de heuvelhellingen bedek
ken.
En dat is het punt waar alles om
draait. Veel meer dan om, bijvoorbeeld
Jan Putters: „Laten we voorop stellen
dat ik geen enKele rancune tegen Austra
lië bezit. Ik bekijk de zaak objectief. Dat
bewijzen die knipsels toch ook. Maar
vooral omdat ik er twee keer ben ge
weest is het me zo opgevallen: voor de
emigranten is er in het leefklimaat zeer
vee) in het nadeel veranderd. Dat gaat
in vele gevallen voorbij aan de grote
groep die in de jaren vijftig is gekomen.
Die zijn voor zeker driekwart gelukkig
met de situatie. Ook al omdat hun kin
deren, die als het ware met de Australi
sche bodem vergroeid zijn het naar hun
zin hebben.
In de jaren vijftig was alles ook heel
anders Je werd in de bedrijven, maai
ook daarbuiten, veel gauwer en gemak
kelijker opgenomen. Ik had in 1958 een
leidinggevende baan op een kantoor in
Sydney Ik had niet het gevoel een im
migrant te zijn. „Dat werd toen ook ge
zegd we moeten jullie er in brengen
Het was precies het tegenovergestelde
van nu. Je leest het in de kranten, je
hoorde het van andere Nederlanders: in
eens is die muur er gekomen. Ik weet
(Van onze correspondent)
De 39-jarige Jan Putters was als
vrijgezel van 1956 tot 1961 in Austra
lië. Hij kwam om familieredenen
terug naar Nederland, trouwde en
vertrok met zijn vrouw in 1968 op
nieuw naar Australië. Sedert januari
van dit jaar woont het echtpaar weer
in Nederland. Voorgoed. En Jan Put
ters zegt: „In 1968 was alles anders
geworden. Ik was verbijsterd. Mijn
getuigschriften, het feit dat ik
vloeiend Engels sprak, het maakte in
eens geen indruk meer”. Jan Putters
overhandigt knipsels uit Australische
kranten. De „Sunday Telegraph” van
februari 1969: „Veel van de 200 000
mensen, die de laatste tien jaar naar
hun geboorteland zijn teruggegaan,
vertrokken omdat ze nooit het gevoel
kregen dat ze erbij hoorden”
De „Daily Mirror” van februari 69:
„Verspilde talenten. Eindelijk is de rege
ring er aan begonnen de situatie te ver
anderen, die immigranten met beroeps
kwaliteiten belet om deze in Australië toe
te passen. Het is slechts een comité met
beperkte macht Maar alles is een verbe
tering in de huidige, waardeloze regeling.
We hebben doktoren die werken als ar
beiders, wetenschapsmensen die kantoor
werk doen, onderwijzers die in de ver
koop aan huis zittert en dat allemaal om
dat ze uit een ander land komen. De
Australische medische federatie heeft er
zichzelf bijvoorbeeld van overtuigd dat
een in Boedapest afgestudeerde dokter
niet de kunde bezit van een dokter uit
Melbourne.”
„Daily Mirror” mei '69: „In het club
gebouw van een sportclub bij Sydney
mag nog slechts de Engelse taal worden
gesproken. Om dit soort regels zal de
wereld ons uitlachen. Dit land heeft im
migranten nodig Als ze moeten assimi
leren in de samenleving is het nodig dat
hun wordt duidelijk gemaakt dat ze wel
kom zijn.”
Uit een toespraak van de leider van
Labour-oppositie. Whitlam: „We hebben
het gewoon gevonden dat de emigranten
er tevreden mee moeten zijn de laagst
betaalde baantjes te verrichten, de kost
baarste huisvesting aanvaarden in de
slechtste wijken en hun kinderen naar de
volste en minst goed uitgeruste scholen
te sturen.
Te lang al hebben de Australiërs aan
genomen dat het voordeel uitsluitend aan
één kant bestaat. Nu moeten we ons er
van bewust worden dat wij in zaken als
gezondheid, huisvesting, sociale zekerheid
en stadsdiensten steeds ongunstiger af
steken bij de landen, waaruit deze emi
granten komen die we dan zo nodig heb
ben.”
Het grote verschil is nu en ik praat
dus niet over vakmensen als loodgieters,
timmerlieden en bouwvakkers, mite deze
de taal goed leren dat deze mensen
veel en veel minder de gelegenheid heb
ben om de problemen van het begin te
overwinnen dan de groep uit de jaren
vijftig. Omdat ze nu door de Australische
gemeenschap veel minder geaccepteerd
worden.
A --
‘Ss’
*-•
s 'W-
