X>e dolgedraaide toeristen
kermis aan Spanje's zonne-
kust raast rusteloos voort
■■0»
WOENSDAG 3 FEBRUARI 1971
WEGWIJS ’71
20
Torremolinos, zeggen ze,
moet je gezien hebben, al
is het maar één keer. Ve
len laten het bij een keer
en zoeken dan een rusti
ger vakantieoord. Ande-
uit terug in deze wrieme
lende mierenhoop om de
gezellige drukte. Als het
je te erg wordt kun je
altijd
trouwens
dromerige stille dorpjes
TOERISTEN-CONTAINERS
GEEN HAAR BETER
t' I
UITEENLOPENDE PRIJZEN
TORREMOLINOS. Je moet er
geweest zijn. In het kakelbonte cir
cus van Torremolinos aan de Costa
del Sol. Winkelen in de San Mi
guel, roerige piste van zakelijke
avonturiers. Met de kitsch, de dure
mode, het klatergoud. En lekker
nijen als churros, crepes en tapas
aan kramen en in tapperijen. Dro-
ipen op het doezelige strand, met
de ballonbuiken, de leurende zi-
geunervrouwen en onappetijtelijke
consumptietenten. En ’s avonds de
feestroes van duizenden vakantie
gangers op contactenjacht. Op ter
rassen, in kroegen of in zweterige
flamencokelders. Je moet geproefd
hebben aan de sfeer van de Noga-
lera. Waar vrijheidslievende arties
ten op de peseta-toer de pleinen
met dure idealen hebben gemeubi
leerd. Het contrasterende beeld
van barrevoetse rebellen en grim
mig gemutste jongens van de gu-
ardia civil, Franco’s mobiele
schrikdraad tegen belagers van het
regime. En daar tussendoor de
meisjes-van-plezier, de homofielen
en de overwinterende AOW-ers,
die het rustig-aan lopen te doen
omdat een pensioen maar één keer
kan worden geconsumeerd.
J - 'v v
r s -
aan de periferie van de
toeristenkermis, waar het
echte Spanje nog leeft
-
1
-
*6 m i
ppssg
SS'
1
nog
TORREMOLINOS
ER ZIJN appartementen die er amper
JOHN BINDELS
worden. Maar mis. Het is echt dringen
om aan bod te kunnen komen. Dit jaar
verwachten wij hier een omzetstijging
van 40 pet. Het is de vraag of die toe
name goed kan worden opgevangen. De
afgelopen zomer waren er al bedden
tekort. Alleen in het naseizoen lukt het
overal. Begin oktober staat er van alles
leeg tegen schappelijke prijzen. Dan ko
men er ook aanbiedingen die een paar
maanden van woonplaats veranderen
de moeite waard maken.”
WAT ER NA een tijdje van over is,
kun je even buiten Torremolinos, in
Benalmadena of in Fuengirola al duide
lijk aan wat oudere projecten zien. Ze
zijn vaak uitgewoond en slecht onder
houden. De reisbureaus letten daar bij
het aangaan van contracten wel op,
maar zij hebben in het topseizoen niet
veel keus. Er is een duidelijke tendens
om de ruimste appartementen met de
meeste service in de programma’s op te
nemen.
De personeelsbezetting is nog altijd
een knelpunt. Hoe beter die is, des te
minder de slijtage, die overigens ook
een jaar staan en al ernstige manke
menten vertonen. Ze zijn uit de grond
gestampt als beleggingsobject met een
rendements-garantie voor de verhuren
de koper. De prijzen variëren naar de
ligging en de kubieke inhoud. De goed
koopste kosten, compleet ingericht, ge
middeld zo’n 25.000. Indeling: woon
kamer, twee slaapkamers, bed, keuken
en zonneterras. De bungalows zijn stuk
ken duurder: 40.000 moet er al gauw
op tafel komen wil het bouwsel die
naam verdienen.
die van de reisleidster geld voor onmis
bare medicijnen Kreeg, omdat ze buiten
haar reisgeld niets bij zich had.
REISLEIDER Weiss Marbach: „Hier
in Andalusië is mij bij herhaling verze
kerd, dat Nederlanders, Duitsers en Bel
gen bovenaan de lijst van graag ge
ziene gasten staan. Ze maken er door
gaans geen janboel van. Denen, dat gaat
ook nog wel. Maar je moet ze eens horen
over Zweden of Fransen.”
Nu worden appartementen anders ge
ëxploiteerd dan hotels. Zodra zo’n „ha
bitation” er staat, proberen de bouwers
de flats zo snel mogelijk aan de man te
brengen. Er wordt een directeur met
een staf van huispersoneel aangetrok
ken, die dan weer vakantieklanten voor
die appartementen zoekt. Hij doet dat
namens de nieuwe eigenaars het liefst
op basis van een contract met reisorga-
"i
sterk afhankelijk is van het verhuur-
systeem. Gemiddeld eens per veertien
dagen krijgen de appartementen nieuwe
bewoners. Dat duurt minstens een half
jaar, waarna de overwinteraars komen.
Die snelle wisseling is niet bevorderlijk
voor de staat van onderhoud. De meeste
gasten geloven het wel en de kamer
meisjes hebben het zó druk, dat ze
alleen aan het oppervlakkige werk toe
komen.
DE BOUW wordt dus gericht op de
piekbezetting. Die moet dan goedmaken
wat er in het stille seizoen op toege
geven wordt. Zo is het langs de hele
Costa. En zo zal het ook worden aan
de Atlantische kant, bij Cadiz. Een
nieuw gebied met grote mogelijkheden,
van waaruit oversteken naar Noord-
Afrika kinderspel is. Er staat nu pas
een handvol hotels. Maar eer we vijf
jaar verder zijn, zal Cadiz ook voor
komen in het rijtje Spaanse reisbestem-
mingen, dat zo langzamerhand iedere
Nederlander van buiten kent. Want er
wordt gebouwd in een tempo dat je hier
niet voor mogelijk zou houden. Vaak
zelfs zó snel dat de kwaliteit eraan op
geofferd wordt.
nlsaties, die tot zo laat mogelijk in het
jaar gasten aan vliegen. Zulke relaties
maken ook het eerst aanspraak op bed
den in de piekmaanden. Voor een goeie
klant doe je wat, nietwaar?
En zo kan het dan gebeuren dat af
zonderlijke reisbureaus voor dezelfde
accommodatie uiteenlopende prijzen in
rekening brengen. Voor hotels is het al
niet anders. Ik heb verschillen geconsta
teerd van 100 tot 300 per boeking,
waarbij de arrangementen in ieder op
zicht vergelijkbaar waren.
Volgens insiders ligt dat aan de slag
vaardigheid van de inkopers. Hoe ster
ker de organisatie die ze vertegenwoor
digen, des te gunstiger hun positie bij
de tariefonderhandelingen. De resul
taten daarvan leiden wel eens tot com
plicaties als de gasten van verschillen
de reisbureaus tegen uiteenlopende prij
zen in hetzelfde hotel dezelfde kamers
en dezelfde verzorging krijgen. Hotel
„Isdabe” in Estepona was daar een
sprekend voorbeeld van. Daar zaten b.v.
Touropa en Airtours een stuk duurder
dan de Duitse Neckermann. En er zullen
ongetwijfeld ook nog wel goedkopere
Andalusië zijn al geen haar beter dan
hun soortgenoten, waar ook ter wereld.
Ze pakken wat ze krijgen kunnen. Heb
ben ze ook maar even in de gaten dat je
het spel niet door hebt, dan scheelt dat
al gauw tientallen peseta’s op b.v.
een tas boodschappen. De klanten blij
ven tóch wel komen, is de redenering.
Maar dat gaat lang niet altijd op. De
AOW-ers die geregeld de sneeuw voor
de zon ruilen, hebben zich tot bekwame
prijsadviseurs ontwikkeld. Ze kunnen
je precies vertellen, waar de garnalen,
de tomaten en de wijn het goedkoopst
zijn. Dat is in de kleine dorpen. Ergens
in een rij van witgepleisterde huizen,
waar morsige, somber geklede Spaan-
sen er de tijd voor nemen en hun figuur
stelselmatig uitleveren aan de zoetig
heid.
vluchten naar een van de
lijks komt te staan wanneer je een
bungalow of een appartement koopt,
profiteert de huurder tenslotte het
meest. Die steekt het geld liever in een
onbezorgde vakantie, die voor de mees
ten tóch niet langer dan een maand kan
duren.
in de documentatie gestaan. Wanneer
twee mensen de ruimte willen, die in
feite voor vier is bestemd, dan kan dat,
mits er toeslag wordt betaald. Het tarief
in de folders is afgestemd op een opti
male bezetting.” Deze jonge vrouw
heeft er al zo’n jaar of acht in het reis
wezen op zitten. Langer dan twee sei
zoenen wil ze niet op dezelfde plaats
blijven. Dan wordt het te afgezaagd. Je
kent alles, moet steeds dezelfde infor
maties herkauwen en met een opge
wekt gezicht geboren kankeraars van
dienst zijn. Soms maak je ook gasten
mee, die beter thuis hadden kunnen
blijven. Zoals de vrolijke jongens die
niet tegen de liters sangria bij de toe
ristische „barbecue” waren opgewassen
en van hun appartement een complete
arena maakten, waar het glaswerk het
moest ontgelden. Of die bejaarde vrouw,
HOE DE PRIJZEN in het komende
vakantieseizoen worden, is nog niet
overal beslist. In het algemeen mikt
men op laag-geprijsde arrangementen.
Maar tarieven als die van het Skandina-
vische reisbureau Spies hoeven Neder
landers en Duitsers in geen geval te ver
wachten.
Die liggen in de goedkoopste categorie
wel zo ongeloofwaardig laag, dat je je-
afvraagt hoe ze er alleen al voor kun
nen vliegen. Dat komt o.a. omdat Spies
er niet voor opzij gaat om drie of meer
families, die vooraf niet weten met
wie ze het appartement delen, bij el
kaar te stoppen, terwijl de ruimte daar
niet op berekend is. Je bent dan zó in
je vrijheid beperkt, dat die vakantie wel
eens een bezoeking kan worden in
plaats van een opfrisser. Het is boven
dien niet onmogelijk dat het geld, dat
de Skandinaviërs met dit soort reizen
uitsparen, er op een andere manier
toch weer op wordt toegelegd. Want de
toeristen-verlokkende zakenlieden in
VERGELEKEN BIJ twee jaar ge
leden, mijn laatste bezoek aan de Costa,
is het commerciële spektakel van Torre
molinos méér dan een optelsom van
Valkenburg, Volendam, Monschau en
Spa geworden. Nog iedere week veran
dert de beeldlijn van naar de zon reik
halzende „toeristen-containers”, die in
het topseizoen altijd afgeladen zijn. Je
vraagt je af, of het verzadigingspunt
dan nóóit zal zijn bereikt.
„Voorlopig niet”, weet chef reisleider
Christian Weiss Marbach van een groot
Duits reisbureau te vertellen. „Het
barst nu pas goed los. Het lijkt wel of
iedereen hier een keer heen wil. In het
begin had ook ik de indruk dat die
driftige bouwerij wel nooit rendabel zou
LOPEN zal die kersverse vakantie
bestemming in de bergen zeker. Ze
opent weer mogelijkheden tot het soort
romantiek dat we in Spanje al vergeten
hadden. Er zouden wel grenzen aan
moeten worden gesteld. Flamenco-groe-
pen in de sneeuw zijn nog wel accep
tabel. Als ze maar niet gaan jodelen.
DE VAKANTIE-EXPERTS van Fran
co laten intussen niets ongemoeid om
steeds meer op te bouwen. Nieuwste
project: skiën in zwembroek of bikini
in de Sierra Nevada.
Er zijn reisbureaus die al met „ge
mengde” pakketten komen. Een com
binatie van een winter- en een strand-
vakantie. De gasten kunnen terecht in
voortreffelijke hotels, zoals het geriefe
lijke Sol Nieve, op 2000 meter hoogte
en 35 kilometer van Granada. Daar be
ginnen de stoeltjesliften, die tot 3450
meter gaan. In oktober kan er al volop
sneeuw liggen Beneden, aan de kust,
kan de temperatuur dan nog oplopen
tot zo’n 25 graden. Een bezwaar is nu
nog, dat de gasten bij aankomst op de
luchthaven Malaga eerst een nacht in
Torremolinos logeren en daarna per
bus de sneeuw in klimmen. Maar het is
niet ondenkbaar dat er een helikopter-
pendeldienst komt, die ook dat ongemak
ondervangt.
ZIJN ER OOK nog normale mensen
in deze eeuwig rinkelende toeristen
kassa? Nee, vindt mijn vakantie-
buurman Herr Heide. Acht jaar geleden
is-ie in Spanje komen wonen. Voorgoed
weg uit de Verenigde Staten met al dat
schietende en protesterende tuig en al
die geweld uitlokkende televisie-uitzen-
dingen die de jeugd maar verpesten.
Een Duitser die zich graag Amerikaans
gedraagt, z’n moedertaal met een zwaar
accent spreekt, getrouwd met een van
huis-uit Zweeds sprekende Finse en va
der van 5 kinderen, van wie de oudsten
al voldoende verspaanst zijn om aan de
controle van de ouwelui te ontsnappen.
Hij zegt: „Iedereen heeft hier een af
wijking. Ik zelf niet uitgezonderd. Mijn
vrouw verwijt me dag aan dag dat ik de
koopziekte heb. Een ongeneeslijke be
vlieging om alles massaal in te slaan.
En zo heeft iedereen hier wel wat. Van
de oorspronkelijke bevolking merk je
amper iets
„De meesten hier zijn buitenlanders.
Ze doen de raarste dingen en houden
de dolste feesten. Er is een categorie
doorstromers onder. Lieden die hier
een zaak, een eethuis of een kroeg be
ginnen en na een paar maanden flink
in de schuld onderduiken. En intussen
wordt de toeristenstroom steeds groter.
Dat is voor Torremolinos ook nodig.
Want anders lopen de omzetten te sterk
terug. De tijd van de exclusieve vakan
tiegangers is namelijk voorbij. Die heb
ben het verderop gezocht omdat ze bui
ten het massawerk wilden blijven. Ze
zijn nou te vinden in motorkruisers of
bungalows in Marbella of Estepona”.
Herr Heide werkt zelf niet. Hij heeft
er gewoon geen tijd voor. Inkopen, bij
lezen, privé-zaken afhandelen, hier en
daar een kop koffie en met de kinderen
optrekken. Dan is een dag om vóór je
het weet. Een huis kopen? Hij denkt er
nog niet over. Als-ie al die onderhouds-
problemen om zich heen ziet, dan houdt
hij het liever bij huren. Dat doet-ie nu
al een paar jaar. En het bevalt hem
best. Hij heeft schoon linnen van het
huis en een kamermeisje voor de dage
lijkse onderhoudsbeurt. Zo wordt hem
een hoop ergernis bespaard die kopers
niet zo gemakkelijk ontlopen. Van al die
lasten, waarvoor je als eigenaar jaar»
CHAUFEEUR Tomas Bena Rodriguez,
die me langs bochtige serpentines door
Granada naar de stille pieken van de
Sierra Nevada rijdt, zegt: „Helemaal
gelukkig ben ik met al dat gemarchan
deer voor toeristen ook niet. In mijn
eigen werk zie ik dat er honderden pe
seta’s aan de strijkstok blijven hangen
aan provisie Wie van Torremolinos
naar het Moorse Alhambra wil, betaalt
voor een „openbare” auto 2200 peseta’s
(ongeveer 115) voor vier man, op en
neer. Dat is het gebruikelijke vreem-
delingen-tarief als er portiers, recep
tionisten of reisleiders aan te pas ko
men. Maar kom je rechtstreeks naar
ons, dan ben je voor diezelfde rit zo’n
500 peseta’s minder kwijt. Zo gaat het
nu eenmaal. Een tijdje geleden moest
ik een familielid van Rothschild in de
buurt rondrijden. Die man gaf overal
vette fooien. Een van mijn collega’s
had dat in de gaten en bood mij los
uit de hand 250, als hij mijn klant
mocht overnemen. Ik moest dan plotse
ling ziek worden of zo. Hij wist wel een
paar adresjes, waar dat afkoopbedrag
dubbel en dwars zou kunnen worden
teruggehaald. Ik heb me daar’ nogal
kwaad over gemaakt. Zo breek je de
zaak alleen maar af”.
ren komen jaar-in, jaar-
V
aanbiedingen zijn, al doet men er goed
aan de pakketten en de service te ver
gelijken. Behalve de inkoop heeft daar
ook het vliegschema mee te maken. Wie
voor een chartervlucht boekt, weet dat
hij zich strikt heeft te houden aan het
retourtijdstip op zijn ticket. Bij zo’n
thuisvlucht moet er in het naseizoen
zelfs wel eens worden geïmproviseerd
als er stoelen dreigen leeg te blijven.
Het is dan mogelijk dat het toestel de
vlucht langs een omweg rendabel tracht
te maken, waardoor het vertrek van de
Spaanse luchthaven wordt vervroegd of
verlaat. Maar dat blijven uitzonderin
gen.
INTUSSEN worden steeds meer va
kantiegangers zich bewust dat ze voor
af goed moeten lezen wat de reisorgani
sator nu eindelijk precies aanbiedt. Wor
den de toezeggingen niet waar gemaakt,
dan heeft de klant recht op schadever
goeding. Maar leest hij maar half wat
er in de folders staat, dan kan hij te
genvallers niet op de reisorganisator
verhalen.
Reisleidster Philippi: „Wij hebben
weinig problemen. Af en toe is er
wel eens een echtpaar dat bezwaar
maakt om met een ander stel in het
zelfde appartement te moeten wonen.
Als dat gebeurt, heeft het wel degelijk
'V,
