Schilder schreef
toneelstuk
Vleeshals ’n rose
sloopauto^salon
wijzer
CENTRUM SPEELT KWASTEN
FILMS
in Haarlem
Bitterbal
Herhaling
Alchemist
van Jonson
V eisen
Avondje
rode
boekje
Holland*
België
concert
in
k
Bk.
1 w b
t
VRIJDAG 12 FEBRUARI 1971
STUDIO
REMBRANDT
LIDO
Oogje dicht
De Bastaard
Lady Godiva
Prolongaties
De verdoemden
El Condor
«JE
V 7:
-
•cm
en
wordt
J. HEIJER
UIT
VRIJDAGAVOND
Roland Kabelitz (l.)
Heinrich Henkel.
Want dat is de bedoeling,
vertelde ons Piet Zwaanswijk,
die er hard aan het werk was
met Taeke Henstra. Twee van
de medewerkers aan het pro
ject, want Jaap Hey, Gerrit van
De idee is van Piet Zwaans
wijk, die als bezitter van een
oud Morris je tot de ontdekking
kwam, dat auto en gezin een
onafscheidelijk geheel zijn gaan
vormen. Het is een soort huis
dier geworden, waarover auto
bezitters al even vertederd spre
ken als sommige dierenvrienden
over hun poedel.
Dijk en Ted Dobson zijn er al
evenzeer schuldig aan.
HET RECITAL DOOR de zan
geres Ans Philippo en Simon C.
Jansen, dat zondag in het Con
certgebouw gehouden zou wor
den, is uitgesteld tot 7 maart.
Pieter Zwaanswijk bezig
aan zijn vermoeide lifter.
operette In einer Kleinen
Konditorei door de Hoofd-
stadoperette. Op de foto
een olijk onderonsje.
seizoen voor het eerst opge
voerd in Bazel. Er volgden in
korte tijd produkties in Braun
schweig en Keulen. Het stuk
werd voor Centrum ontdekt
door dramaturg Hans Roduin
en vertaald door zijn collega
Carel Alphenaar. Kabelitz, die
het stuk zeer naar de zin van
Henkel in Keulen regisseerde,
werd door Centrum gecontrac
teerd voor de regie. Op de eer
ste de beste bijeenkomst met de
spelers nam Kabelitz een kwast
mee, het meest noodzakelijke
requisiet van het stuk. Gedu
rende de hele opvoering wordt
er geschilderd. De spelers moes
ten in twee maanden tijd de
kwast leren hanteren als een
echte schilder. Dit realisme
was het doel van Kabelitz. Het
begin van zijn loopbaan lijkt
op die van Henkel. Hij werkte
aanvankelijk als machinerepa-
rateur en gediplomeerd mon
teur voor hoogspanningsinstal
laties. Maar studeerde niet de
machinebouw, zoals het plan
was, maar sociologie, psycholo
gie en filosofie en later theater
wetenschappen en een opleiding
tot toneelspeler. Hij is regisseur
en acteur bij de „Bühnen der
Stadt Köln”. De hoofdrollen in
het stuk worden gespeeld door
Joan Remmelts en Jules Hamel.
DE CHRISTELIJKE Orato
rium Vereniging „Door Zang
Vriendschap” onder leiding van
de dirigent Henk de Ridder wil
in oktober een uitvoering geven
van het Gloria van Francis Pou
lenc en van de Nelson-mis van
Joseph Haydn. Een ieder die
zingen wil is iedere dinsdag
avond op de repetitie van deze
COV welkom aan de Jansstraat
74 te Haarlem.
Piet Zwaanswijk praatte er
over met Jaap Hey, die altijd i n
is voor een experiment binnen
de culturele sector. Zo ontstond
het plan voor een grote ten
toonstelling, die moet bewijzen,
dat de auto is betrokken geraakt
in het totaliteitsbesef van de
menselijke geest. Eénheidsbe-
levingen van de ouderwetse
soort waren processen tussen
mensen onderling of mensen
met de natuur, dan wel een
liefdesverklaring aan het uni
versum gericht. Met de auto kan
het ook, ontdekten Piet en Jaap
en al heel snel ook de vrienden
kring, die nu al maandenlang
zo hard bezig is.
in
het Electric Filmcentra aan de
Bakenessergracht een film ver
toond van de z.g. kritiese lera
ren die het Rode Boekje voor
Scholieren hebben samenge
steld. Het boekje heeft furore
gemaakt onder scholieren, ver
ontrusting bij hun ouders en
verontwaardiging bij leerkrach
ten. Morgenavond kan er over
gepraat worden. Anton Oskamp,
een der leraren, komt een toe
lichting geven en na de film is
er discussie. Avond geschikt voor
scholieren en hun ouders.
AKE FALCK, een Zweeds filmer die
hier enige naam heeft, hoewel we bui
ten Bergman weinig uit Zweden te zien
krijgen, geeft in „Vindingevals” („De
hemel knijpt een oogje dicht”) een reeks
momentopnamen van het boerenleven in
zijn land omstreeks 1920 uitgewerkte
portretten van typische figuren die in
een kleine intrige gekarakteriseerd wor
den.
Het resultaat is een beeld van een nog
al primitieve dorpsgemeenschap, waar
we een mensenschuwe boerin tegenko
men, maar ook een uitbundig levende zi
geuner, een bigotte juffrouw die de char
mes van de zigeuner niet kan weer
staan en ook een nymfomaan meisje,
er is een dorpsgek en een vrome domi
nee en allen proberen iets te maken van
het leven en op eigen manier zalig te
worden. Regisseur Falck maakt er een
zeer kleurige en levendige zedenschets
van, die vergelijkbaar is met een geheel
als „Dorp aan de rivier” met dit ver
schil dat Falck er meer voor durft uit
te komen dat erotiek een krachtig mee
spelende factor is in het gedragspatroon
van zijn sujetten.
Zaterdagavond wordt in de
schouwburg te Haarlem
weer een opvoering ge
geven van de uitstekende
STUDENTENCABARET Bit
terbal uit Utrecht, de winnaar
van het in november 1970 ge
houden landelijke studentenca
baretfestival „Cameretten”,
komt op zaterdag 13 en 20 fe
bruari voor het voetlicht van
Haarloheim, Smedestraat 23,
Haarlem. Bitterbal is zo’n 7 jaar
geleden ontstaan. Pas in 1969
„braken ze door”, toen Bitterbal
op „Cameretten” reeds een der
de prijs haalde. Het winnen van
deze prijzen had een komeetach
tige ontplooiing tot gevolg. Op
treden in de schouwburgen van
Zwolle en Arnhem en het Mic-
kery theater, dat een goede pers
opleverde. Cabaret Bitterbal
(dat cabaret Zoete Broodjes gaat
heten) heeft de teksten en de
nuziek zelf gemaakt. De Utrecht
se studentengroep bestaat uit
Afke Bosselaar, Ruurd Das,
Marten Geuze, Irene Hovingh,
BEN JONSON IS een tijdge
noot van Shakespeare, die hem
al ras overschaduwde. Niettemin
heeft ook Jonson stukken nage
laten, die het spelen nog altijd
waard zijn. Ook hij stelde zaken
aan de orde, die actueel uitge
legd kunnen worden. Dat heeft
de Koninklijke Nederlandse
Schouwburg uit Gent gedaan
met „De Alchemist”, dat op
woensdag 17 februari wordt op
gevoerd in de Velsense stads
schouwburg.
„De Alchemist” speelt in 1610,
het jaar dat er pest in Londen
heerste. Johson neemt het boe
renbedrog van alchemisten op
de korrel, evenals het bijgeloof,
snobisme en de hebzucht uit zijn
tijd. Het stuk toont overeen
komsten met het bekende „Vol-
pone”, dat enige jaren geleden
door Centrum Werd opgevoerd.
De komedie wordt geregisseerd
door Cas Baas, destijds een der
oprichters van Puck. Het Gêntse
gezelschap, dat vijf jaar oud is,
wordt beschouwd als een der
meest dynamische gezelschap
pen in de nogal traditioneel in
gestelde Belgische toneelwereld.
De voorstelling wordt gege
ven in de serie B van de Velser
Kunstkring Voor Allen, maar er
is nog genoeg plaats voor an
dere belangstellenden.
EEN SPAGHETTI-western met veel ge
knal is „De bastaard van Dodge-City”.
Hierin worden de lotgevallen geschilderd
van een jongeman, die aan geheugenver
lies lijdt. Hij is ontsnapt met enige ande
ren uit een gekkenhuis in Dodge City. Na
v.ele gevechten komt hij achter zijn ware
identiteit. Het blijkt, dat hij een onecht
kind is. Zijn halfbroer heeft hem altijd uit
de weg willen ruimen. Maar halfbroer-lief
komt tenslotte zelf om. In Frans Hals.
BLANKE SI.AVINNENHANDEL als on
derwerp van de film Lady Godiva, een
Engels produkt met een onwaarschijnlijk
verhaal. De hoofdpersonen dragen de twee
pikante namen. Lady Godiva en Tom
Jones, de 18e-eeuwse vrijbuiter. Maar ver
der heeft dat weinig met de film te maken,
die toont hoe een dame van goeden huize in
een Amerikaans bordeel terecht komt. Net
als de echte Godiva rijdt zij tenslotte naakt
te paard waardoor haar grote vijand de
dood vindt. In Roxy.
FRANS HALS TOONT vrijdag- en za
terdagnacht „Het spook van de opera”,
niet de oer-versie maar een film uit de ja
ren 50 met Herbert Lom en Heather Sears
in de hoofdrollen. Luxor prolongeert „De
non van Monza”.
In Cinema Palace draait „De Avontu
riers”, in de kindervoorstelling „Vier rak
kers en een oude jeep” en in de nacht-
voorstelling „Repulsion” van Polanski.
Deze gegevens kwamen na het afsluiten
van deze rubriek binnen, zodat een recen
sie ontbreekt.
Johan Koster en Leo Leeuw. De
laatste neemt ook de pianobe
geleiding voor zijn rekening. De
begeleiding wordt aangevuld
met een cornet en een cello.
De Morris-importeur bleek
geen interesse te hebben voor
het project, hoewel het zonder
meer de beste stand en stunt
van de RAI zou zijn geworden.
Anderen zagen er ook niet zo
veel in, omdat er moeilijk ma
quettes van tevoren konden
worden getoond. Maar het con
tact met de heer D. Schwager-
mann van het Frans Halsmu
seum loste de problemen op. Hij
heeft met het eindprodukt. Of
het kapitalisme oorzaak is van
die vervreemding, wil Kabelitz
niet onmiddellijk beamen. Ook
in socialistische landen bestaat
dat probleem, zegt hij, maar
meent wel dat het socialisme
meer mogelijkheden biedt om
het op te lossen.
Het stuk geeft overigens geen
oplossing, maar Kabelitz meent,
dat iedereen eigenlijk geregeld
„Dreckarbeit” zou moeten ver
richten. „Ik zou ’s maandags
een brug moeten schilderen en
de rest van de week mijn eigen
werk doen”.
Henkel gelooft, dat het mede
beslissingsrecht voor de arbei
der het probleem voor een deel
zou kunnen oplossen. Maar dan
moet er een solidariteit tussen
de arbeiders bestaan, doch die
ontbreekt. „Er is een vakbe-
wustzijn. geen saamhorigheid
als werknemer. De werkers
zijn verplicht verantwoorde
lijkheid voor elkaar te dragen.
De vorming daartoe moet op
school beginnen; in de bedrijfs-
scholen moet sociaal-politieke
discussie mogelijk zjjn, net als
in de bedrijven”.
Henkel heeft gemerkt dat de
directies daar geen prijs op
stellen. In Bazel, waar Eisen-
wichser het eerst werd opge
voerd, is geprobeerd via de be
drijven arbeiders naar het stuk
te krijgen. Daar kreeg men
geen medewerking. Hier lijkt al
hetzelfde het geval. De Hoog-
ovensdirectie verleende geen
medewerking; het lukt echter
wel via NVV en NKV.
..KWASTEN” IS GEEN agi-
tatie-propaganda-theater. Het
stuk wil het publiek een spiegel
voorhouden, aldus Henkel. En
Kabelitz meent, dat „Kwasten”
bij twee soorten publiek
„werkt”. Het getrouwe schouw
burgpubliek krijgt een blik in
een voor hem „exotische we
reld”, terwijl de arbeiders er
zich zelf in herkennen, zo heb
ben discussies naar aanleiding
van het stuk in Keulen aange
toond. Henkel en Kabelitz zijn
beiden overtuigd van de beteke
nis van theater voor de maat
schappelijke bewustwording.
Henkel meent, dat het theater
geschikt gemaakt moet worden
voor alle bevolkingslagen. Hij
heeft daarbij bedenkingen te
gen sommige theatervormen,
die de eenvoudige toeschouwer
verhinderen datgene te horen
wat het stuk te zeggen heeft.
„Als arbeiders soms een stuk
gezien hebben, dan vertellen
ze daarna hoe er een naakte
vrouw in voorkwam of dat er
twee kerels waren, die mas
kers op hadden, maar ze zijn
niet gaan nadenken”. En Hen
kel en Kabelitz willen dat met
„Kwasten” wel.
HEINRICH HENKEL IS op
het ogenblik bezig aan een een
akter en aan een groot stuk,
dat „Dwangarbeiders” zal he
ten. Bovendien werkt Henkel
met een collectief van 24 scho
lieren. en jonge arbeiders dat
in de afgelopen maanden negen
korte stukken heeft geschreven.
Zes daarvan worden opgevoerd
in Frankfurt. Henkel hoopt
voor elkaar te krijgen dat ook
de uitvoering vorm krijgt in
een collectief van spelers.
„EISENWICHSER” werd dit
kent zijn pappenheimers en
heeft een vinger in de pap, die
in de zgn. gemeentelijke expe-
rimenteerpot op een laag pitje
staat te pruttelen. De Vleeshal
werd toegezegd, en een bedrag
om materiaal aan te schaffen,
waaronder vier sloop-Morrisjes.
EN ZO IS HET dan gekomen,
dat de verbaasde toeschouwer
vanaf zaterdagmiddag in de
Vleeshal zal kunnen zien, hoe
diep de auto in het menselijk
leven is doorgedrongen. Als
symbool van die „eenheids-
beleving” vindt u een plastic
man als embryo in een Morris
je, via een plastic navelstreng
met de motor verbonden. Zijn
echtgenote is zichtbaar zwanger
van een speelgoedautootje. Een
kunstgebit geeft via een band
recorder autorijles en levens
groot heeft Piet Zwaanswijk
bijvoorbeeld het leven van een
vermoeide lifter op het doek ge
bracht. Gerrit van Dijk zorgde
voor andere picturale evene
menten en Jaap Hey bracht het
zelfs voor elkaar om met de In
zet van TNO in Delft hij is
chemikus een autowrak met
schimmels te doen begroeien, als
ware het een grafmonument. Bij
zo’n totale integratie mogen fo
to’s, dia’s en film natuurlijk
niet ontbreken en daar zorgden
Taeke Henstra en Ted Dobson
dan voor. Ze hebben overigens
allemaal zoveel mogelijk aan
eikaars toestanden meegewerkt,
om een goed geheel te krijgen.
Er zal nog veel meer te zien
en beleven zijn, als we hier in
het kort aanduiden.
een voorproefje om zoveel mo
gelijk mensen te verleiden om
te gaan kijken naar een pro
ject, dat binnen de Haarlemse
wallen zeker uniek mag worden
Vanaf zaterdagmid
dag dus, gratis toegang.
HEIN STEEHOUWER
NAAR EEN EIGEN scenario behan
delt de bekende Italiaanse filmer Luchi
no Visconti ((de man die met „Ossessio-
ne” in ’43 het neorealisme inluidde) de
ondergang van een dynastie Von Essen
beek van staal- en wapenfabrikanten, in
wie men gemakkelijk de familie Krupp
kan herkennen. Hij noemde zijn film
„De verdoemden” er, gaf er als onderti
tel „Götterdammerung” aan, daarmee
doelend op het slot van Wagner’s Ring
der Nibelungen”, geen opvallende zin
speling voor een figuur die ook in de
Italiaanse operawereld als regisseur een
rol speelt.
Zelfs is in de overdaad aan decor en
sentimenten in de film gemakkelijk in
vloeden van het muziekdrama merkbaar.
„De verdoemden” bestaat uit een reeks
persoonlijk verwikkelingen, familie-intri-
ges en naar de buitenkant toe gecamou
fleerde acties om de macht die tot aller
lei heftige speelscènes aanleiding geeft
en de film belast met een soms ondraag
lijk teveel aan morbide verhoudingen en
activiteiten.
Als schouwspel is er wel het een en
ander te beleven aan „De verdoemden”,
die geplaatst is tegen de achtergrond
van het opkomend nationaal-socialisme,
wat dan weer aanleiding is om de schijn
werpers te richten op de verachtelijke
aspecten van deze beweging, die met „de
nacht van de lange messen” (de nacht,
waarin Rohm met zijn homofiele aan
hang vermoord werd) gekarakteriseerd
wordt. Ook binnen de familie Von Es-
senbeck zijn de onderlinge relaties niet
van perversie vrij te pleiten, zodat het
geheel dat met moord en zelfmoord ein
digt, wel een decadent beeld oproept van
het Duitsland omstreeks 1930. Van de
internationale „cast” noemen we Dirk
Bogarde, Ingrid Thulin, Helmut Berger
en Helmut Griem.
HET IS EEN HEEL irratio
nele bedoening, nu in de Vlees
hal. Het heeft er de schijn van
of de manschappen van een ga
ragebedrijf en een schilders
atelier samen de benedenver
dieping hebben gehuurd om
aan eikaars werk te gaan staan
sleutelen. Een plezierige chaos
is het, waar langzamerhand
tekening in komt; een situatie,
die tenslotte zal moeten resul
teren (na maandenlange voor
bereidingen) in een kolossaal
werkstuk van de „Pink Morris
Productions”.
Aan generlei beurs staan de
aandelen van deze produktie-
maatschappij ingeschreven. De
Kamer van Koophandel zal er
evenmin weg mee weten. Het
wordt ondergebracht in de cul
turele sector, tegenwoordig een
soort alleseter, de ludieke sa
menspeler met de rest van de
maatschappij. Het is een rest,
die steeds kleiner wordt, nu alle
mogelijke activiteiten, die vroe
ger niet als cultureel werden
beschouwd, hoogstens belen
dend, bij de kunst zijn ingelijfd.
MAAR NU TERUG naar de
Vleeshal, waar evenals op
straat het paard van vlees ii
verdrongen, nu dus de auto
prevaleert als „trouwe makker
van de mens”.
Het cabaret Bitterbal in
actie.
HEINZ HENKEL IS een
Duitse gastarbeider in Zwitser
land”, gediplomeerd schilder
maar eigenlijk schrijver. Hij
schrijft vanaf zijn vijftiende,
omdat hem dat plezier ver
schaft. De autodidact pleegde
enige jaren terug een roman,
maar ontdekte dat die voor het
grootste deel bestond uit dia
logen. „Ik denk in situaties en
dialogen", zegt hij. Vandaar
dat hij toneel is gaan schrijven.
„Als ik begin, zie ik een situa
tie voor mijn ogen, bijvoor
beeld hoe een graafmachine op
het toneel staat en zand op
schept. Dan zie ik de ene ar
beider opkomen, dan een ander.
Ik zie hoe ze gaan schaften,
hoe de een een sigaret opsteekt,
wat de ander doet. En dan zie
ik hoe het gesprek zich ont
wikkelt. „De woorden komen
vanuit henzelf”.
En dan te denken dat Henkel
weinig naar toneel pleegt te
gaan, omdat hij er zich ver
veelt en ergert aan typische
toneelfoefjes. Zijn stuk .,Eisen-
wichser”, dat onder de titel
.Kwasten” volgende week
woensdag bij de toneelgroep
Centrum in de Haarlemse
schouwburg in première gaat,
heeft hij geschreven, mede bij
wijze van protest tegen het
„burgerlijke toneel”.
Hfenkel ging op zijn 18e van
huis in Bad Ems weg, werkte
in Düsseldorf en Hamburg om
in 1964 naar Bazel te gaan
waar hij andermaal als schil
der werkte. Hij is er blijven
plakken, omdat zijn patroon
een goedkoop huis voor hem
versierde.
Henkel’s eerste stuk werd
„met belangstelling” gelezen
maar verdween in een la. Zijn
tweede, Eisenwichser, is in re
cordtijd dit seizoen een inter
nationaal succes geworden. Een
zo groot succes, dat Henkel zijn
schildersbaan op kon geven om
zich helemaal aan de toneel-
schrijverij te wijden. ,.Ik ben
geen on-intellectueel”, ant
woordt hij op de vraag, waar
om hij intellectuele arbeid ten
slotte verkoos boven handar
beid, waarvan de wereld hem
zo zeer bezig houdt.
Een bedrijfsongeval op een
Hamburgse werf, waar hij bui
zen schilderde, zette hem aan
het denken, over de christelijke
moraal, het kapitalisme en de
gevolgen daarvan voor de ar
beidsverhoudingen en de ar
beidsmoraal. Dat arbeidsonge-
luk is terug te vinden in
„Kwasten”. De twee hoofdper
sonen, een oudere en een jonge
schilder, die niets anders doen
dan stompzinnig buizen schil
deren, raken op een gegeven
moment „high” van uit een lek
ontsnappende gassen. In die
hallucinerende toestand vraagt
de jongste van de twee zich
opeens af, wat er eigenlijk door
de buizen stroomt en wat het
eigenlijk met hem persoonlijk
te maken heeft. „Dat is het
keerpunt van het stuk”, aldus
Roland Kabelitz. de regisseur
van „Kwasten”, het uitbundige
tegendeel van de ernstige Hen
kel.
,.Het stuk gaat niet over ar
beiders, maar over de wereld
van de werknemer”, zegt Ka
belitz. een wereld waarin de
werker geen enkele verhouding
GEMAAKT DOOR DE Engelsman John
Guillermin, geproduceerd door de Ame
rikaan Andre De Toth en met de muziek
van Fransman Maurice Jaré is „El Con
dor” niettemin het type geworden van de
Italiaanse „western”, veel geweld, veel
doden en een behoorlijke dosis sex.
Hoofdpersonen in deze intrige van een
overval op een zwaar bewaakt fort vol
goud midden in de Mexicaanse woestijn
zijn de neger John Brown en de uit Ita
liaanse wildwestfilms bekende, maar al
in „High noon” spelende Lee van Cleef.
Zij zijn de „plotters” en zij worden bij
hun plannen gesteund door een stel
Apachen die het fort overvallen. Dat het
basisverhaal onzinnig is, weet regisseur
Guillermin handig te verbergen achter
veel spanning, actie en sensatie.
CHARLES BOOST
HET POPULAIRE concert
van opera- en operettemuziek
dat enige weken geleden in
Schalkwijk werd gegeven, wordt
herhaald op donderdag 18 fe
bruari en weer in de zaal van
de hervormde kerk aan de Oos-
tenrijklaan 77. Elisabeth Fictoor,
Ellerus Uniken, Liesbeth Vlie-
lander, Gerard van Eyk en
Frans Landmeier zingen frag
menten uit Tosca, Aida, Caval-
leria Rusticana, Der Zarewitsch
en Paganini. De muzikale lei
ding heeft Herman Blitz. Er is
nog een beperkt aantal kaarten
te krijgen aan de zaal, telefoon
314964.
Behalve het pianoconcert
staan op het programma
een fantasie op twee Ange-
vijnse volksliedjes van de
Belg G. Lekeu, de Hol
landse Rhapsodic van G.
Boedijn, de ouverture voor
„In de gekroonde leerse”
van Steffaro, de ouverture
„Cyrano de Bergerac” van
J. Wagenaar en een concert
voor piccolo en tuba van
Louis Toebosch met als so
listen Jef Bröcheler en
Cees Luttik.
Jean Claude Vandeneyn-
den is een jonge Belgische
pianist die vanavond met
het Noordhollands Philhar-
monisch Orkest het tweede
pianoconcert van J. Absil,
een Belgisch componist,
speelt in het Haarlems
Concertgebouw. Het is een
concert in de populaire
serie van het N.Ph.O. en
bestaat uit Belgische en
Nederlandse muziek. Het
zelfde programma werd
dinsdag in Beverwijk ge
geven.
i
