Olieprijzen zullen
LEZER KOOPT DUURDER WERK
blijvend oplopen
WA TERZUIVERINGSPR OJECT
BIJ KEULEN IS KLAAR
Voortrekker, de gemakkelijke pijptabak
Nog steeds dertig percent
absolute boekheidenen
Palma
Litterair songfestival bij
opening Boekenweek
Als je maarVoortrekker neemt
I
Costa-Brava
Zauberflöte
met Christine
Deutekom
Kroost-
reizen
Rotterdams Orkest
Alle afvalwater kan worden gereinigd
Shell kampt met
stijgende kosten
Nieuwe onrust in
De tien meest
verkochte boeken
tabak. Gewoon plezierig
je pijp stoppen.
Trekt lekker licht.Islekker
zacht. Dat weet iedere
Voortrekker-roker. f 1,50
Dat is zo’n gemakkelijke
11
VRIJDAG 19 MAART 1971
I
OPTIMISME
i
Kadaster
met oppas-service.
I
I
I
4 x per week
per KLM
vanaf f 378,—
hotels
Costa del Sol,
Costa Blanca
en Gardameer.
i
i
i
i
i
Heemstede, reisbar, de Magneet B
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
5 x per week
per KLM
vanaf 315,
hotels
en appartementen
DE MAGNEET av
de meest complete reisorganisatie
Kwestie Diepersloot
weer opgelaaid
(Van onze kunstredactie)
AMSTERDAM Het aantal „abso
lute boekheidenen” neemt af, maar er
is nog steeds dertig percent van de
bevolking in ons land, dat nooit een
boek koopt of leent in de bibliotheek.
Een ongeveer even grote groep wordt
gevormd door de „ongeregelde le
zers”, die wel eens een boek kopen
maar er nooit één lenen. Een groep
van 30 a 35 percent behoort tot de
geregelde lezers, die voor de helft be
staat uit mensen die veel lezen en
voor de andere helft uit veel-kopers,
die haast nooit naar de bibliotheek
gaan. Tenslotte is er een groep van
nog geen tien percent die gerekend
kan worden tot de intensieve lezer.
Deze groep is de laatste jaren steeds
méér boeken (en steeds duurdere)
gaan kopen.
Litterair songfestival
Prijs litteraire kritiek
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
DE MAGNEET™
DALING 7
I
I
1
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
DE MAGNEET™
de meest complete reisorganisatie
|r
ADVERTENTIE
zullen
|o)
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
ADVERTENTIE
c
l
i
v» v DinnnnnTOO' 1R7 09..Q-
I
I
I
I
I
I
I
Over 1970 wordt 50,8 pct. van de groeps-
winst uitgekeerd, (in 1969: 45 pet.).
JmALTTEI^
(Van onze redactie financiën)
DEN HAAG. De hogere prijzen voor
ruwe aardolie zullen leiden tot hogere
prijzen voor olieprodukten. Het zal niet
tijdelijk zijn. Aldus blijkt uit het jaarver
slag van de Koninklijke-Shell-groep, dat
vandaag verscheen.
De mogelijkheid voor de olie-industrie
om door betere technieken en schaalver
groting de sterke kostenstijgingen op te
vangen, is vrijwel uitgeput.
Op den duur zullen de olieprijzen meer
dan nu de prijzen van aardgas gaan be
palen, zo voegde de directie van de ko
ninklijke hier op een persconferentie aan
toe. Dat betekent eenvoudig een prijsver
hoging te zijner tijd voor de consu
ment. De nieuwe contracten voor groot
verbruikers gelden voor tien jaar, maar
met een prijsaanpassing om de drie jaar.
Tijdens de presentatie van de voltooide
waterzuiveringsinstallatie van de firma
Bayer in Dormagen pleitte de Berlijnse
hoogleraar professor dr. Fritz Meinck,
voor het in het leven roepen van een
kadaster voor het afvalwater dat gege
vens moet verzamelen over de hoeveel
heid, samenstelling en kenmerkende
eigenschappen, in het bijzonder het biolo
gisch gedrag, van alle procedé’s, die men
in de industrie gebruikt. Een dergelijk
kadaster moet voortdurend op de hoogte
worden gehouden van de nieuwste ont
wikkelingen en kan dan op deze wijze ge
gevens verstrekken over de aard van de
zuiveringsinstallatie die men moet gaan
bouwen.
Eveneens in het kader van de Boeken
week wordt op vrijdag 2 april in het Mui-
derslot de prijs voor de litteraire kritiek
uitgeneikt. Deze prijs wordt eenmaal in
drie jaar toegekend ter bekroning van re
censies in dag- en weekbladen van Ne
derlandse boeken van litteraire aard,
verschenen in het Nederlandse taalge
bied.
Dit jaar is het geschenk het boekje
„Protest per prent, schoppen tegen hei
lige huisjes.” Dit plaatjesboek is samenge
steld door D. H. Couvée, hoofd van de
afdeling Nederlandse geschiedenis van het
Rijksmuseum in Amsterdam Elke boe-
kenkoper die ineens ƒ7.50 besteedt, krijgt
het. Het boekje bevat 41 spotprenten die
(Van onze redacteur in Bonn)
BONN. Als eerst van een keten van
moderne waterzuiveringsinstallaties aan
de Rijn die de Westduitse industrie aan
legt, is in het stadje Dormagen bij Keu
len het waterzuiveringsproject van de
firma Bayer en de Erdöt Chemie (een
dochter van Bayer en BP) gereed geko
men. Het project heeft 34 miljoen mark
gekost en is opgezet volgens de nieuwste
methoden. Het heeft een reinigingscapa-
citeit, die voldoende is om het vuile wa
ter van een stad als Keulen (1,3 miljoen
inwoners) te zuiveren.
De zuiveringsinstallaties zijn op een
terrein van 2% hectare gebouwd en kun
nen dagelijks 65.000 kubieke meter vuil
water reinigen. Ondanks de research die
men heeft verricht, komt het water niet
geheel schoon in de Rijn terecht. Het
AMSTERDAM De tien best verkochte
boeken in februari waren volgens het bu
reau der CPNB: Jan Mens, „De kleine
waarheid”; Belastingalmanak van Elsevier;
Godfried Bomans, „Van dichtbij gezien”;
Leo Ott, „Memoires van Verolme”; Jerzy
Kosinski, „Aanwezig”; Het aanzien van
1970”; Erich Segal, „Love Story”; Han
Fortmann, „Oosterse renaissance”; „Kies
uw auto” (KNAC autojaarboek 1970); en
Gofried Bomans, „Beminde gelovigen”.
Pijproken is eenvoudig
Christine Deutekom, speciaal uit
Italië overgekomen, ontving gister
middag de eerste integrale opera-
opname van Mozarts Zauberflöte,
waarin de stem van de beroemde
Nederlandse sopraan is vastgelegd
Het is een cassette met drie platen.
Een bijbehorend album is door Oskar
Kokoschka geïllustreerd.
grootste Rijn-vervuilers is de zijrivier
van de Rijn, de Emscher. De grote wa
terzuiveringsinstallaties in deze rivier
zullen in 1972 gereed komen. Ook het
project bij Leverkussen, dat de industrie
in samenwerking met de gemeente aan
legt en dat ruim 200 miljoen mark zal
kosten, zal over niet al te lange tijd ge
reed komen. Dat alles neemt niet weg
dat de industrie nog tweemaal zoveel
vuil in de Rijn loost dan het afvalwater
van de inwoners van de deelstaat Rijn-
land-Westfalen bevat.
echter de verzending per post veel ho
ger dan hier: daar gaat twaalf pct. over
de post, hier vier pet”.
In de eerste tien dagen van april is het
weer Boekenweek in Nederland, een eve
nement dat jaarlijks oorzaak is van een
tien percent hogere omzet in de boek
winkels. In de eerste plaats wordt dat
veroorzaakt door de activiteiten die de
Boekenweek accentueren, zoals het ludie
ke Boekenbal dat vorig jaar Schrij-
versfeest heette en dit jaar de plechtstati
ge naam Openingsavond van de Boeken
week heeft gekregen de uitreiking van
de prijs voor de litteraire kritiek, het boe
kenweekgeschenk en de huis-aan-huis
verspreiding van een populaire catalogus
waarin de nieuwe boeken zijn vermeld.
In de tweede plaats is dat een stroom
van nieuwe titels, waarmee de uitgevers
het Boekhuis in Amsterdam en de boek
handelaren in Nederland voor grote maar
niettemin aantrekkelijke problemen zet
ten.
(Van onze redacteur in Rotterdam)
ROTTERDAM. In het Rotterdams
Philharmonisch Orkest is grote onrust
ontstaan over het bij voortduring drei
gend ontslag van een der altviolisten,
Klaas Diepersloot. Een repetitie werd gis
teren gestaakt en een concert dreigde
niet door te gaan.
Aanleiding was dat bekend werd, dat
het Gewestelijk Arbeidsbureau aan het
RPO-bestuur toestemming had verleend
voor dit ontslag, dat was aangevraagd op
grond van het ontbreken van een basis
tot vruchtbare samenwerking.
Een aantal orkestleden, ongeveer de
helft der 80 aanwezigen, wilde de repe
titie verder benutten voor discussie. De
directie kantte zich fel tegen. Een der
gevolgen had kunnen zijn dat het des
avonds te geven concert niet kon door
gaan. Maar zover kwam het niet. Wel
stemden bestuur en directie er in toe een
vergadering met het voltallig orkest te
houden, die verder de hele middag duur
de. Resultaat: De beslissing over een ont
slag wordt voorlopig uitgesteld tot 15
april.
Het conflict tussen Diepersloot en de
orkestleiding dateert al van 1969. Dieper
sloot was toen voorzitter van de orkest-
commissie, die zich een strijdbaar over
legpartner toonde.
tussen het eind van de zestiende eeuw
en 1968 in druk zijn verschenen.
De Boekenweek wordt volgens traditie
geopend met een groot feest in Amster
dam. De NOS maakt daar opnamen van
die nog dezelfde avond uitgezonden zul
len worden. Het feest is niet, zoals bij
voorbeeld vorig jaar, toegankelijk voor
iedereen, de beschikbare ruimte in het
RAI Congrescentrum wordt daarvoor te
klein geacht. Onderdeel van het ope
ningsfeest is een Litterair Songfestival.
Basis hiervoor is een selectie, verricht
door de Leidse hoogleraar H. A. Gom-
perts, van tien gedichten uit de Neder
landse poëzie van de middeleeuwen tot
nu. Als gemeenschappelijke noemer dra
gen alle het protest tegen maatschappe
lijke situaties. Na deze selectie zijn alle
gedichten door bekende Nederlandse com
ponisten op toon gezet.
De volgende artiesten zullen de resul
taten tijdens het festival ten gehore bren
gen: Hetty Verhoogt (Houdt tand voor
tonge ende zwijgt al stille van De Roo-
vere), Ramses Shaffy (Geuzevesper of
ziekentroost voor de vierentwintig, een
lied van Vondel), Gerard Cox (Protest
van een loteling), Jenny Arean (Moeder,
ga voor je kindje staan), Nelly Frijda met
de Stem des Volks (Het lied van Marian
ne, de vrouw uit het volk), Fiet Koster
(Het lied der arme klanten van F van
Eeden), Willeke Alberti (Tot den arme
van Elschot), André van den Heuvel (Wie
biedt? van Jan Elburg), Jaap van de
Merwe (Het lied van de tegennatuurlijke
oveneenkomst van Lucebert), en Louis
Neefs (De man met de korte arm). Mies
Bouwman en Pierre Jansen presenteren
dit programma. Het orkest staat onder
leiding van Rogier van Otterloo.
Na afloop van dit songfestival treedt de
Franse zanger Leo Ferré op, daarna volgt
de prijsuitreiking. Om ongeveer half twaalf
begint in de omliggende ruimten van de
congreszaal het vijfentwintigste Boeken-
kenbal, waarvoor de Amsterdamse grafi
cus Metten Koornstra de versieringen
ontw&rpt. Voor dit feest zijn ook de schrij
vers en de vertalers uitgenodigd. Met het
oog op de aanstaande hervatting van de
besprekingen met de uitgevers over de
honoraria hebben zij besloten de boycot,
waartoe zij vorige herst hadden beslo
ten, „tijdelijk op te heffen.”
Ook voor chemische produkten
hogere prijzen noodzakelijk zijn.
De produktie aan ruwe olie van de Ne
derlandse Aardolie Maatschappij (NAM)
was vorig jaar 1,9 miljoen ton, ofwel 5
percent lager dan in 1969. De oorzaak
was een daling van de produktie in een
aantal olievelden in West-Nederland. Het
aandeel van het westen in de produktie
van de NAM liep terug tot 54 percent.
Voor 1971 wordt weer een lagere produk
tie van aardolie verwacht.
De aflevering van aardgas uit de putten
in Groningen liep op tot ruim 32 miljard
kubieke meter. Bijna de helft meer dan
in 1969. In het lopende jaar zal deze pro
duktie opnieuw aanzienlijk toenemen. Uit
de produktie buiten Groningen, dus in
West- en Oost-Nederland, werd in totaal
700 miljoen kubieke meter afgeleverd.
Ruim 11 miljard kubieke meter aardgas
werd uitgevoerd en 21 miljard kubieke
meter werd in ons land af gezet.
de meest complete reisorganisatie
Professor Meinck meende dat men in
de chemische industrie de behandeling
van het afvalwater als laatste fase van ---- .ncn „u/«an
het produktieproces moet beschouwen.
Ook bij de kostenberekening van de in
vesteringen dient men ervan uit te gaan
dat er waterzuiveringsinstallaties moeten
worden gebouwd.
Professor dr. Kurt Hansen, voorzitter
van het bestuur van Bayer A.G., vertelde
dat het Bayer-concem in 1970 voor de
bouw van water- en luchtzuiveringsin
stallaties 78 miljoen mark heeft geïnves
teerd, wat neerkomt op 7 percent van de
investeringen voor installaties. Bovendien
gaf men het vorig jaar ook nog eens 35
miljoen mark uit voor het verbeteren van
de oude zuiveringsinstallaties. Met de
personeelskosten meegerekend komt men
voor 1970 op een totaaluitgave van 150
miljoen mark. Professor Hansen kriti
seerde daarop de publiciteitsmedia, die
de industrie als hoofdschuldige van de
milieuverontreiniging aanwijzen. Derge-
lijke campagnes hebben tot gevolg dat
bepaalde projecten niet uitgevoerd kun
nen worden omdat er bezwaar tegen
wordt aangetekend. Dit alles neemt niet
weg dat de industrie offers moet brengen
om het water te zuiveren, zo zei hij.
Tot het jaar 2000 zal in de Bondsrepu
bliek alleen om het water te zuiveren in
totaal een bedrag van 230 miljard mark
moeten worden uitgegeven.
zoutgehalte is bijvoorbeeld nog te hoog.
Toch heeft men tal van procedures uit
gedokterd om de schadelijke stoffen zo
veel mogelijk te verwijderen. Met de
werkzaamheden voor dit project werd
acht jaar geleden, in 1963, begonnen. In
de deelstaat Noordrijnland-Westfalen
wordt jaarlijks ruim 62 miljard kubieke
meter water aan de Rijn onttrokken ten
behoeve van de drinkwatervoorziening.
Drie miljoen mensen ontvangen hun
drinkwater voor het grootste gedeelte uit
de Rijn. Eerst tegen het eind van de jaren
vijftig werd de wetgeving van kracht die
het onbeperkt lozen van ongereinigd af
valwater in de Rijn verbood. Momenteel
is echter maar veertig percent van de be
woners van deze drukst bevolkte West
duitse deelstaat aangesloten aan een zui
veringsinstallatie.
In 1975 hoopt men dat 70 percent van
het afvalwater van de inwoners gerei
nigd zal worden geloosd. Een van de
Hoe de resultaten van de Koninklijke-
Shell-groep er in het eerste kwartaal van
1971 zullen uitzien, is neg niet te zeggen.
Maar de directie is over de indruk op
zichzelf niet ongelukkig. Zo zei zij het in
de persconferentie ter toelichting van het
heden verschenen jaarverslag, waaruit de
cijfers al eerder bekend zijn gemaakt.
Voor de olie-industrie vras 1970 een jaar
van vérstrekkende gevolgen, aldus begint
president-directeur ;r. L. E J. Brouwer
zijn voorwoord tot het verslag. De ge
kochte hoeveelheden ruwe olie oliepro
dukten, aardgas en chemische middelen
namen boven verwachting toe. De kos
ten stegen sterk en het duurt geruime tijd
voordat de kostenstijgingen door prijs
verhogingen kunnen worden gedekt.
Hierdoor en door de 19 percent lagere
winst van Shell Oil in de Verenigde Sta
ten. is de nettowinst over 1970 van de
groep 7 percent lager uitgekomen dan in
1969. In veel afzetgebieden vertoonden de
prijzen tegen het einde van het jaar ech
ter een opwaartse tendens.
De winstdaling in Amerika was hoofd
zakelijk het gevolg van lagere prijzen in
de chemische sector, hogere belastingen
en de kosten van twee branden bij boor-
werkzaamheden Zoals gezegd bleven de
prijzen achter bij de kostenstijgingen
door inflatie en hogere chartertarieven
voor tankers De zeetransportkosten wa
ren in het tweede halfjaar van 1970 84
miljoen pond sterling hoger dan in het
zelfde tijdperk in 1969 Verdei waren er
hogere prijzen en belastingen in de be
langrijkste produktiegebieden; Midden
oosten, Libië en Venezuela. De hogere
prijzen en belastingen beïnvloedden voor
al het vierde kwartaal. Het vierde kwar
taal werd verder nadelig beïnvloed door
begin 1970 afgesloten contracten, die ach
teraf niet winstgevend bleken. De Ko
ninklijke-Shell-groep heeft ervan geleerd.
Ze sluit nu contracten af met „escalatie-
clausule”.
Er zullen ook in het lopende jaar kos
tenstijgingen optreden, maar de directie
heeft hoop dat de in het recente verleden
opgetreden kosten nu kunnen worden op
gevangen. Zoals men het in de perscon
ferentie zei: „We zijn van de zorgen van
de eerste golf af Behalve misschien in
Japan.”
De nettowinst van de groep is zoals dus
al bekend was, met 7 percent gedaald,
van 394 miljoen pond sterling tot 367
miljoen pond sterling, en dat bij een op
brengst verkopen die met 11,1 percent
toenam. De winst per aandeel Koninklij
ke was 14.26 (1969: ƒ15,33). De ver
kochte hoeveelheid ruwe olie nam met
10,5 percent toe van 5.357.000 barrels per
dag tot 5.918.000 barrels per dag. De
door Shell-raffinaderijen verwachte hoe
veelheid kwam vpor het eerst boven de
5 miljard barrels per dag. Dat is twee
maal zo veel als in 1960. De verkochte
hoeveelheid aardgas steeg met 17,4 pet.
van 113 miljoen kubieke meter per dag
tot 133 miljoen kubieke meter.
Het rendement op het netto-actief van
de groep daalde in 1970 van 11,7 tot 10,2
pct. Het netto-resultaat per liter ruwe
olie daalde van 1,07 cent tot 0,88 cent.
De Chase Manhattan Bank (Verenigde
Staten) heeft in een analyse van de olie-
industrie onlangs uitgerekend dat deze
marge zal moeten verdubbelen om rede
lijk te kunnen blijven draaien en inves-
teren.
Over 1970 toucheert de aandeelhouder
van de Koninklijke Nederlandse Petro
leum Maatschappij, de Nederlandse tak
van het Nederlands-Britse concern, een
dividend van 7,25 per aandeel van 20
nominaal. Het dividend 1969 komt herbe
rekend in verband met de uitkering in
287281. Bloeinendaai, reisbar.
Europa n.v., Bloemendaalseweg
74a. tel. 023-267490. Haarlem, K
reisbur. de Magneet n.v.. Bartel-
jorisstr. 25, tel. 023-321140 en
321800. Gen. Cronjéstr. 125, tel.
263563. Santpoort, reisbur. Eu-
ropa, n.v.. Hoofdstr. 179, tel. 023-
379801. IJmuiden, reisbur. de
Magneet n.v., Kennemerlaan 25.
tel. 02550-11306. Ver. Scheeps-
agenturen. Kanaalstr. 71, tel.
02550-19106. Ver. Scheepsagen-
turen, p/a WV kiosk. Markt-
plein, tel. 02550-19106.
Die tien percent van intensieve lezers
is te vinden in de groep „welgestelden”
(boven 15.000), die naar de middelba
re school zijn geweest of een hogere stu
die hebben gevolgd. De middengroep, die
verhoudingsgewijs zeer sterk in omvang
is toegenomen, koopt lang niet in dezelf
de mate méér boeken. Het geld dat over
is na de eerste kosten van levensonder
houd gaat in deze groep veel meer naar
platen en auto’s. De grotere welvaart bij
velen heeft niet geleid tot „de democra
tisering van het boek”, zo zegt de stich
ting Speurwerk betreffende het Boek.
Drs. R. E. M. van den Brink (voor
zitter van voorgenoemde stichting) kon
digde aan dat in de toekomst meer aan
dacht moet worden besteed aan de mid
dengroep. Dat is ruw aangegeven de
groep met een inkomen tussen negen- en
vijftienduizend gulden per jaar, om de
belangstelling voor het boek te vergro
ten. Hij sprak in dit verband over het
„leesboek”, zonder hoogdravende of zui
ver litteraire pretenties, dat voor die
mensen aantrekkelijker zou zijn.
Er worden in Nederland per jaar ze
ventig miljoen boeken verkocht en in bi
bliotheken vijftig miljoen boeken uitge
leend. Men geeft per jaar voor vierhon
derd miljoen gulden aan boeken uit. In
1963 werden er ook zo’n zeventig miljoen
boeken verkocht, maar de omzet was la
ger. Volgens drs. Van den Brink is de
omzetstijging bij een gelijk verkoopcij
fer niet zozeer veroorzaakt door prijsstij
gingen van de boeken als wel de voor
keur voor het duurdere boek. 1963 was
een topjaar voor het pocketboek. Nu heb
ben de geregelde lopers duidelijk voor
keur voor de paperback en voor het
kostbaar uitgevoerde boek.
Het aantal verkooppunten stijgt nog
steeds, zo meende hij. „De boekenver
koop is, blijkens ons onderzoek, nergens
zo goed georganiseerd als in West-Duits-
land en Nederland. In de stad New York
bijvoorbeeld, waarvan het inwonertal
overeenkomt met driekwart van dat van
Nederland, zijn evenveel boekwinkels als in
Amsterdam. In de Verenigde Staten is
n.v., Binnenweg 187. tel. 023-
Europa n.v., Bloemendaalseweg
74a, tel. 023-267490. Haarlem,
reisbur. de Magneet n.v.. Bartel-
=i
