Westerse
filmers
welkom in
Roemenië
Indrukwekkend veelzijdige expositie
I
'-W f
gh
ii-
Veel te danken
aan invasies
r y
üf.
Voorbeeldige studio's moeten rendabel zijn
17
tete A
j
dB
ZATERDAG 17 APRIL 1971
Afzetproblemen
Romania Film
Bekende namen
Ze venmü Islaarzen
KUBISME IN STEDELIJK
MUSEUM AMSTERDAM
(Van onze correspondent
Frank Onnen)
Hedendaagse kunst
N Ta VERSCHEIDENE andere
I volken is nu de beurt aan
de Joegoslaven gekomen om
in het Parijse Grand Palais hun
nationale kunstschatten uit te
stallen en gezegd mag worden dat
ze bij dië acte de présence niet
schriel of kinderachtig te werk
zijn gegaan. Een duik van liefst
tachtig eeuwen in hun geschiede
nis heeft zo’n slordige zeshonderd
„nummers” aan beeldhouwwer
ken, schilderijen, plastieken, fres
co’s opgeleverd. Twintig verhuis-
auto’s boordevol „kunst”, waar
voor alle musea, kerken en kloos
ters van het land leken te zijn af
gestroopt. Zelden was over zo’n
lang tijdsbestek een zo uitgestrekt
en afwisselend gebied cultureel in
kaart gebracht, terwijl de Joego
slaven zélf deze selectie van hun
eigen kunstschatten nog niet eens
onder ogen hebben gekregen. Of
schoon momenteel dus heel wat
kathedralen en openbare gebou
wen in Joegoslavië aan de muren
open plekken moeten vertonen
(doch aan een boom zo volge
laden zal de expositie, na Pa
rijs, waar de deuren van het Grand
Palais tot en met mei geopend
zullen blijven, nog wel verschei-
dene andere hoofdsteden bezoeken,
alvorens weer ontbonden te wor
den. En invitaties werden op de
dag van de vernissage al uit New
York, Tokio; Brussel en nog andere
buitenplaatsen geregistreerd. Om
van Belgrado zelf dus maar niet
te spreken.
Erbij
ii
(Van onze correspondent)
TACHTIG EEUWEN JOEGOSLAVISCHE
XWVWWWWWWWWWWWMWWVXAfVWWWWVM
^wwwwwwwwwxaa/wwwwwwwvww
kAAAAAAAAAA/VV\AAAAAAAA/VVVVVVVVVVVVVVWVVV
en
voor
In de Renaissance maken de gebroe
ders Laurana hun opwachting die als
beeldhouwers hun Italiaanse kunst
broeders zonder schaamrood de hand
konden reiken en die trouwens ook
veel in Venetië gewerkt hebben.
Een andere haast complete afwezig
heid die daarentegen toch wèl enige
afbreuk aan deze moderne retrospec-
Moderne komedie: Erop uit
in „Zaterdagavondbal” van
Geo Saizescu (1967).
Er is de staatsbedrijven dan
ook veel aan gelegen hun stu
dio’s en andere voorzieningen
HET IS EEN TOCHT waarbij de be
zoeker de wonderlijk gestileerde in-
sektvrouwen van de Vinca of de man
vissen uit Lepenski-Vir, eveneens in
steen gehouwen en uit de prehistorie
afkomstig, ontmoet. Dan wel. uit het
bronzen tijdperk, de zwaar gedeco
reerde miniatuurzegewagens waaraan
de zwanehalzen een sierlijke elegantie
verlenen of de Byzantijnse fresco’s,
monumentaal en gelijktijdig gevoelig,
Saint Isavrios uit Vadoca die de steen
rijke kloosters van Servië voor de ex
positie hadden afgestaan. Men is dan
intussen ongeveer in de achtste eeuw
aangeland, waarin het christendom het
paganisme steeds verder verdringt en
waarvan op deze tentoonstelling een
schitterende collectie ikonen, naast de
mysterieuze „stetojaks”, gigantische
grafstenen van soms duizenden kilo’s,
getuigen.
Na nóg enkele stappen met zeven
mijlslaarzen hebt ge de gothiek al
weer bereikt, die hier wat massievere
vormen vertoont en waarvan de ma
donna's en heiligen welig in het vlees
zitten en die ook door hun vaak joviale
aan
bijten
over
onze
Heiligenbeeld St. Nicolaas
(1360), afkomstig uit Slo
venië.
HET IS NIET ALLEEN door het
aantal en de omvang waardoor de be
zoeker de expositie lichtelijk overdon-
derd en crazy verlaat. Maar eerder
door de duizelingwekkende veelzijdig
heid van de indrukken die hij dan
heeft ervaren, en die het gevolg zijn
van de huidige status èn van de ge
schiedenis van het land. Joegoslavië
is, gelijk bekend, een federatie van
acht verschillende landen of etymolo
gische eenheden die met elkaar vooral
gemeen hebben, dat ze in de loop der
eeuwen heel erg veel vreemde bezoe
kers hebben gehad. Invasies van Ro
meinen, Grieken, Hunnen, Byzantij
nen, om de jongste tijden buiten be
schouwing te laten, die hun óók
positieve sporen overal hebben ach
tergelaten en die maakten, zoals de
organisator van de expositie prof. Mi-
TOT DE REGISSEURS, die
al in Roemenië werkten, be
horen René Clair, Roberto
Rossellini, Robert Siodmak,
Henri Colpi, Bernard Borde-
rie, Henri Daquin en Terence
Young, de maker van de bes-
een
(o.a.
gelaatstrekken bewijzen, dat ze de goe
de dingen van het aardse bestaan
evenzeer wisten te waarderen.
Ian Prelog uit Zagreb in de catalogus
opmerkt, dat voor iedere Joegoslaaf
„resistance” altijd eerste voorwaarde
voor „existentie” is gebleven. Een
waarheid, die behalve cultureel en
artistiek óók staatkundig of politiek
verstaan mag worden.
Maar een omstandigheid die even
eens verklaart, dat men tussen alle
prehistorische en latere herinneringen,
aanslibsels en invloeden dier bezetters
en overheersers wel enige moeite heeft
de eigen inbreng van de Joegoslavi
sche landaard en identiteit terug te
vinden. Die laatste leidraad kan men
bij het bezoek dan ook maar beter
onmiddellijk laten varen om ieder
nummer' naar de eigen waarde te
appreciëren. En dan komt men nog
ogen tekort op deze excursie door dit
labyrint van 8000 jaar menselijke cul
tuur of beschaving.
NA DIE GLANSPERIODE zakt het
hoge niveau wat af, tot Joegoslavië,
na de Eerste Wereldoorlog, de poorten
wijd opent voor de veelsoortige mo
derne stromingen waarin de kleuren
en de vormen der nationale origines
moeilijker te onderscheiden vallen.
Dat panorama van de Joegoslavische
hedendaagse kunst presenteert zowel
de hele catalogus van impressionisten,
expressionisten, surrealisten, kubisten,
fauvisten, pointillisten en talloze an*
dere -isten, onder wie naast de ab-
stracten en de jongste pop-schilders,
gelukkig óók de „sociale realisten”
ontbreken om te bewijzen dat, behal
ve politiek, dit land ook artistiek zich
met succes tegen de sovjet-infiltratie
en dominering heeft weten te ver
zetten.
ROMANIA FILM zet dan
ook alles op alles. Ir. Constan
tin Pivniceru, de directeur
van het Nationaal Filmcen
trum, verkoopt zelfs de (negen
van de twaalf maanden schij
nende) zon aan de buitenland
se filmers. Die lijken echter
vooral onder de indruk te zijn
van de hypermoderne uitrus
ting, mechanisering en auto
matisering der Buftea-stu-
dio’s, terwijl ook de mogelijk
heid om voor massascènes
grote groepen figuranten op
een koopje te krijgen en de
financiële faciliteiten, die men
verder geniet, Romania Film
voor hen tot een interessante
partner maakt.
AMSTERDAM. Van vandaag tot
en met 31 mei zal in het prentenkabinet
van het Stedelijk Museum in Amster
dam een tentoonstelling worden ge
houden onder de titel „Kubisme”.
De tentoonstelling is een keuze uit
het bezit van het „Kupferstichkabinett”
in Bazel. Er zijn 87 prenten en tekenin
gen. De tentoonstelling geeft enkele
voorbeelden van wat er aan het kubis
me voorafging (onder meer 4 tekenin
gen van Cezanne), 62 kubistische teke
ningen en prenten (waaronder 10 teke
ningen van Braque, 3 van Picasso en 3
van Leger) en nog enkele voorbeelden
van stromingen en kunstenaars die
door het kubisme werden beïnvloed
zoals Delaunay, Boccioni, Malevitch,
Chagall, Klee en anderen.
WANT DEZE bereidwillig
heid om medewerking te ver
lenen aan buitenlandse pro-
dukties en het verlangen om
samen met andere landen
films te vervaardigen vloeit
uiteraard niet voort uit een
plotseling ontwaakte liefde
voor het kapitalistische, im
perialistische Westen. Men
handelt uit welbegrepen en
goed te begrijpen eigenbelang.
Stuk voor stuk zijn de Oost-
europese landen ook Bul
garije excellente filmstu
dio’s rijk, compleet met la
boratoria, na-synchronisatie-
ruimten en wat er verder bij
hoort, met een technische
outillage, die veelal beter is
dan hetgeen verouderd Holly
wood de producenten heeft te
bieden en met technici die van
wanten weten. Van dit alles
kan echter geen optimaal ge
bruik worden gemaakt omdat
daarvoor de eigen jaarpro-
duktie de Sovjet-Unie uit
gezonderd, maar die heeft nu
weer zoveel studio’s te ge
ring is. Zelfs in Tsjecho-Slo-
wakije en Hongarije, en zéker
in Bulgarije en Roemenië.
Uit een even ver verleden
stamt het Roemeense gezeg
de, dat een vreemdeling je
krabt waar het niet jeukt.
Maar evenals de mensen uit
het hotelbedrijf aan de
Zwarte-Zeekust bijten de
filmfunctionarissen uit Boe
karest en Buftea liever hun
tong af dan dat zij het ooit
nog eens in de mond nemen.
meen gaat gemiddeld tien
keer per jaar naar de bio
scoop niet net zo zal gaan
als in de DDR waar van de
1.494 theaters met 545.000 zit
plaatsen uit 1951 onder in
vloed van de televisie (onder
andere) nog maar 880 met
330.000 (vaak lege) stoelen zijn
overgebleven.
wordt op festivals en beurzen
hevig in Westelijke richting
gelonkt en laat men in de
vakpers en de eigen propa
gandistische publikaties geen
kans voorbij gaan om alle
voordelen voor Westerse ge
ïnteresseerden aantrekkelijk
te etaleren.
strekte terreinen voor buiten
opnamen vlak naast de deur)
alleen voor de bescheiden in
heemse filmproduktie zou
moeten dienen. Een produktie,
die zeer waarschijnlijk niet
kan worden vergroot zolang
de afzet van Roemeense films
naar het buitenland zo’n
moeilijke zaak blijft omdat zij
in kwaliteit en „appeal” ver
bij de Tsjechische en Hon
gaarse achterblijven (een en
kele uitzondering daarge
laten). En het is nog maar de
vraag of het met de voor deze
tijd exceptionele belangstel
ling in eigen land elke Roe-
Blik in het verleden. Arreslee - zit in „Winter in vlammen”
(1966).
aan buitenlandse produktie-
groepen te verhuren of een
werkzaam en financieel
aandeel te hebben in de ver
vaardiging van Westerse
films. Temeer omdat men
weet, dat veelvuldig „benutte”
landen als Joego-Slavië,
Spanje en vooral Italië de
sterk bezuinigende Amerika
nen nu ook te duur worden en
omdat het aantal co-produk-
ties van communistische lan
den niet bepaald indrukwek
kend genoemd kan worden.
(Het zou interessant zijn de
oorzaak van dit verschijnsel
eens onderzoeken). Dus
TXE GROTE GATEN, die
Lx in het geleidelijk weg
roestende ijzeren gor
dijn zjjn gevallen, hebben het
de filmindustrie van het kapi
talistische Westen mogelijk
gemaakt, de staatsstudio’s van
het socialistische Oosten te
bereiken. Ue tiende muze
hoeft zich geen visum meer
aan te schaffen: „Westerse
units, die om „landschappe
lijke”. redenen of vanwege
goedkope figuratie in Oost-
Europa een film willen op
nemen, worden daar met open
armen ontvangen. En het aan
tal co-produkties beweegt zich
in stijgende lijn. In Bulgarije
en Roemenië is het al de ge
woonste zaak van de wereld
geworden en een recente aan
kondiging, dat in Moskou de
Sovinfilm is opgericht om
buitenlandse belangstellenden
alle gewenste faciliteiten te
verlenen, toont aan. dat ook
de Sov.jet-Unie niet van plan
is de lucratieve boot te mis
sen.
te Bond-films, die er een aan
tal sequenties vol figuranten,
paarden, wapens, historische
kostuums en wapperende
vanen voor „Mayerling"
vastlegde. „Ik dacht, dat die
opnamen me zes a zeven
dagen zouden kosten, maar
het lukte in tweeëneenhalve
dag dank zij de puike organi
satie en het vakmanschap
van de Roemeense „crew”,
vertelde Young, die beslist
vaker in Buftea wil werken.
Ook een reeks televisie
films (o.a. Tom Sawyer)
werd daar in co-produktie
vervaardigd. „En we zijn in
onderhandeling met vooraan
staande Italiaanse producen
ten”, aldus Romania’s pro-
duktiechef Dumitru Femoa-
ga. „Verder is er belangstel
ling uit Engeland. Maar het
grootste project doen we sa
men met de Fransen onder
Roemeense regie (van Sergiu
Nicolaescu): Een spectacu
laire historische film
Michael de Dappere,
legendarische prins”.
KUNST IN PARIJSE GRAND PALAIS
VOORAL DE ROEMENEN
zijn daarin bijzonder bedre
ven. Zij moeten ook wel, want
het is natuurlijk doodzonde
als de perfecte studio-outil-
lage in Buftea (met uitge-
tieve doet is die van de naïeven, of
de „boeren-schilders”, waaraan de
•Franse televisie onlangs juist twee in
teressante uitzendingen wijdde en die
speciaal de eigen Slavische fysionomie
van de expositie wat meer reliëf had
den kunnen geven. Maar voor de rest
zij een iegelijk een bezoek aan dit
uniek-rijke overzicht van tachtig
eeuwen cultuurgeschiedenis aanbe
volen.
van Mircea Muresau
r
Joegoslavische Nachtwacht van Djura Jacksie (1876).
