J
CENTRAAL WONEN
een
wil leven
lossing
r ieder
die niet op
„eiland”
buren
hulp
model
nieuwe
leefvorm
sociaal
mogelijk
maakt in
van*nu
is
'E! “1 i-fel
17
dorpse
voor een
die meer
contact
de stad
jiiif
wife-
g
ZATERDAG 24 APRIL 1971
as
DE OUDERWETSE burenhulp heeft voor een deel
model gestaan voor een nieuwe leefvorm, die op ver
scheidene plaatsen in het land aan het groeien is: cen
traal wonen. Vreemde term eigenlijk, maar als je een
maal weet wat ermee bedoeld wordt, wel een begrijpe
lijke. Het komt erop neer, dat een aantal mensen be
paalde voorzieningen gemeenschappelijk gebruiken.
Op deze manier kan midden in een stad een gemeen
schap ontstaan waarvan de leden niet langs elkaar
heen leven, maar mèt elkaar leven. Uitgangspunten
daarbij zouden dan kunnen zijn: centrale voorzie
ningen in gezamenlijk beheer; bewust gewilde con
tacten; privacy voor de deelnemende groepen.
De voorstanders 'van centraal
wonen vinden, dat het beter is
bejaarden mee te laten doen in
zo’n gemeenschap, dan ze „op te
bergen” in tehuizen.
1,1
El
3
genote. Zij willen de „hok-
jesgeest” op woongebied,
De Heemsteedse ar
chitect Ben van Ton
geren ontwierp dit
woningcomplex voor
een stad in het oosten
van het land. Onk
Maas: „typisch een
project voor centraal
wonen.. De huizen
zijn gegroepeerd rond
een pleintje, waar de
bewoners elkaar kun
nen ontmoeten. Een
der blokken zou als
gemeenschappelijke
ruimte ingericht kun
nen worden.
gesymboliseerd door deze g
stalen kooi in Schalkwijk,
doorbreken.
■lllf
9’
MtaMW
’•'V1' ,7'.
Erbij
■k
t
e
I
stemt tot gemeenschappelijke ruimten.
Cl
-ook iets van jezelf geven: solidariteit
met de ander.
Onvolledige gezinnen kampen met ex
tra moeilijkheden. Is de man wegge
vallen, dan zijn ook de inkomsten er
niet meer en als de vrouw niet kan
gaan werken is ze snel aangewezen op
de bijstandswet als aanvulling op Ijaar
pensioenuitkering. Valt de vrouw weg,
dan kan de man proberen zelf het huis
houden te doen naast zijn werk, maar
dat is een onhaalbare kaart. In beide
gevallen wordt de opvoeding van de
kinderen ernstig bedreigd door een een
zijdige visie op opvoeding.
Een ongehuwde moeder kan door een
goede oplossing van de huishoudelijke
verzorging en een opvang voor de kin
deren een fulltime baan kiezen, in de
wetenschap dat ze daarmee haar kind
niet te kort doet.
HOE GROOT de woningen rondom de
centrale eenheid moeten zijn hangt af
van de groeperingen: gezinnen, onvol
ledige gezinnen en alleenstaanden heb
ben niet alle dezelfde ruimte nodig. Bo
vendien maakt het verschil uit of men
naast een centrale eetzaal nog een eigen
eethoek of eetkeuken wil hebben of
niet.
HOE HET OOK ZIJ, een tweetal ele
menten bepaalt in grote lijnen de on
kosten. Eerst is er de prijs die men
moet betalen voor de individuele wo
ning (die eventueel beperkt kan zijn
tot woonkamer/kitchenette, en enkele
slaapkamers). Hoe groter de ruimte,
hoe meer huur dat zal vergen. De kos
ten anderzijds van de centrale voor
zieningen zijn sterk afhankelijk van de
mate waarin men personeel wil aan
trekken, van onderhoud en afschrijving
van gebouwen en inrichting en van het
aantal mensen dat van de voorzienin
gen gebruik gaat maken.
Volgens de heer Thissen zullen de
huisvestingskosten zeker in de begin
fase hoger liggen dan wanneer men con
ventioneel woont. Veel deelnemers heb
ben nu eenmaal al koelkast, wasma
chine en keukenuitrusting, die in de
centrale eenheid niet meer nodig zijn.
Bij de hogere totaalkosten moet echter
wel rekening gehouden worden met het
feit, dat een van de doelstellingen van
centraal wonen inhoudt, dat veel huis
houdelijke taken onttrokken worden
aan het gezin. De gehuwde vrouw kan
hierdoor gaan werken en ook een in
komen verwerven, waarmee de hogere
huisvestingskosten gemakkelijk betaald
kunnen worden. Overigens wordt bin
nen de bestaande werkgroepen ook ge
dacht aan een bijdrage per hoofd op
basis van het inkomen.
ONK MAAS, artistiek adviseur, wil
in Haarlem zo’n centraal-wonen-een-
heid tot stand brengen. Over de plan
nen is al enige maanden gediscusieerd
binnen de werkgroep Man, Vrouw,
Maatschappij. De groep is echter te
klein om zo’n experiment aan te gaan
en bovendien verwacht Onk Maas, dat
méér deelnemers zich ervoor zullen
aanmelden, met name zij die ook niet
happy zijn met de woonsituatie waarin
ze op dit moment verkeren. Zij kun
nen zich opgeven bij: Onk Maas, Ti-
ranaplantsoen 143, Haarlem, tel. 289038.
PETER HEEMSKERK
löu* .iw
„Ite
De gehuwde man van zijn kant krijgt
de kans, als zijn vrouw kan gaan wer
ken doordat het gezin deel uitmaakt
van een centraal-wonen-eenheid om
overdag te gaan studeren. Bovendien,
hij hoeft 's avonds niet óók nog eens
huishoudelijk wenk te doen.
Het kind heeft er eveneens voordeel
bij: het komt meer in contact met leef
tijdgenootjes, leert met anderen reke
ning te houden, ontsnapt aan een té be
schermde omgeving en aandacht van
de eigen ouders en krijgt te maken met
meer opvoeders. Er komt een andere
verhouding dan wanneer ouders hun
kinderen als hun eigendom beschouwen
en kinderen omgekeerd hun ouders.
VOOR WIE is zo’n leefvorm volgens
Onk Maas nu met name geschikt? Dat
is onder meer de gehuwde werkende
vrouw. De gehuwde vrouw heeft in
feite geen keuze tussen werken, huis
houden, studie en ontplooiing. Wasse
rette, crèche en kinderoppas zijn maar
halve oplossingen. Er komen proble
men als kinderen ziek zijn, vakantie
hebben, te jong of te oud zijn.
Uiteraard geschiedt de deelname aan
een dergelijk experiment geheel uit
vrije wil en uit eigen keuze. Dat brengt
met zich mee, dat elke deelnemer door
zijn toetreding tot een eenheid toont,
loyaal te willen meewerken, en bewijst,
tolerant van aard te zijn. Want je krijgt
wel wat door je deelname maar moet
„Hoewel men zich kan voorstellen,
dat verschillende behoeften in een een
heid van centraal wonen, wezenlijk
menselijk zijn en dus voor velen zullen
gelden, moet men niet vergeten, dat de
historische invloed van het denken zo
sterk het leefpatroon bepaalt, dat velen
een dergelijke woonvorm zullen afwij
zen. Naar mijn mening heeft het proces
van vermindering van taken en verdere
vereenzaming van het gezin in de sa
menleving echter bijna het uiterste
punt bereikt. Dit zal in de naaste toe
komst leiden tot het zoeken van aller
lei vormen om de negatieve factoren te
doen verdwijnen. .Communes vormen
een dergelijke poging, maar vormen een
zo totale overgang vanuit de huidige
maatschappij, dat ze te veel negatieve
reacties oproepen en te hoge eisen stel
len aan de deelnemers”.
Drs. Thissen vindt de communevorm
weliswaar niet zo’n succes, maar acht
het heel goed mogelijk, een commune
deel te laten uitmaken van een een
heid van centraal wonen. Naast de an
dere deelnemers, gezinnen, bejaarden,
alleenstaanden enzovoorts. Zo wordt
een dergelijke eenheid een dwarsdoor
snede van de huidige samenleving.
EEN VAN DE mensen die in Haarlem
warm zijn gelopen voor de idee van
centraal wonen is Onk Maas, 24 jaar,
die een flat vijfhoog in Schalkwijk be
woont. Om van de best mogelijk infor
matie over deze materie verzekerd te
zijn heeft hij contact gezocht met de
socioloog Michel Thissen uit Nijmegen,
die landelijk als coördinator en onder
zoeker optreedt en centraal-Wonen-
projecten stimuleert. Drs. Thissen weet
zich gesteund door een begeleidings
commissie van de departementen van
Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk
Werk en van Volkshuisvesting. Hij is
formeel in dienst bij het Nederlands
BIJ CENTRAAL wonen zal de alleen
staande hoger gewaardeerd worden dan
als „overgeschoten” of „abnormaal" en
zal hij in staat zijn gemakkelijker con
tact te leggen met gehuwden en kin
deren. Vandaag de dag wordt een al
leenstaande vaak als indringer be
schouwd in het gezin waar hij inwoont.
Wat de kosten per deelnemer betreft
is drs. Thissen niet erg concreet maar
dat kan ook moeilijk, want er zijn nog
geen eenheden in werking. In principe
is het mogelijk een eenheid te begin
nen zowel in oud- als in nieuwbouw,
hoewel nieuwbouw het duidelijke voor
deel heeft dat hierin precies gebouwd
kan worden naar de wensen van de
deelnemers. Het is evenwel ook moge
lijk vooral omdat het een experiment
betreft, waarbij men met mogelijke
risico’s rekening moet houden, dat een
groep gelijkgezinden een complex wo
ningen betrekt, en enkele woningen be-
Instituut voor Maatschappelijke Op
bouw. We laten hem hier even aan het
woord
E ZIT op je eentje in je flatje
en wilt koffie zetten. Ontdekt
plotseling, dat je zonder suiker
zit en de winkels zijn dicht. Wat doe
je dan? By de buurman aanbellen?
Maar meteen vraag je je af, hoe die
het op zal vatten, als je om een kopje
suiker komt vragen. Misschien be
schouwt hij het wel als een smoesje
voor meer contact en daar kan-ie best
de pest aan hebben. Dan maar geen
koffie vanavond. Zo’n probleempje il
lustreert hoe de woon- en leefsituatie
in de moderne stad is. Elk in zyn hok
je, zonder veel contact met de buren,
want: „daar komt toch alleen maar
narigheid van!” In een dorp is dat an
ders, helpt de een de ander. Buren
hulp zogezegd. Wordt iemand ziek, dan
is er altijd wel iemand die een handje
uitsteekt. Een oppas nodig? Er is altijd
wel iemand die een oogje in het zeil
houdt.
ft*
Het nut van zo’n eenheid is volgens
de voorstanders ook: werkverminde-
ring en besparing in materieel opzicht
door gezamenlijke aanschaffingen. Men
kan bijvoorbeeld gezamenlijk voedsel
inkopen, samen telefoon laten aanslui
ten, de vuilafvoer gezamenlijk regelen.
Voor keuken en creche kunnen beroeps
krachten aangetrokken worden, die
weer betaald kunnen worden doordat
men meer tijd heeft om buitenshuis te
gaan werken.
-
IN DE STADSSAMENLEVING van
vandaag is het „eilandverschijnsel’’
kenmerkend. Alle gezinnetjes leven
apart; vader is overdag weg en moeder
de hele dag in huis. Alleenstaanden
zoeken hun eigen weg: ongehuwden,
bejaarden, gescheidenen en anderen
die geen gezinsleven kennen. Al deze
groepen, en eventueel zelfs communes
zouden deel kunnen gaan uitmaken van
een grote eenheid waar men „centraal
woont”.
v%5ir
■I
Hoe ziet zo’n eenheid eruit? Dat be
palen de deelnemende groepen zelf.
Men zou bijvoorbeeld gemeenschappe
lijk kunnen inrichten: keuken, wasse
rette, creche, studieruimte, hobbyka-
mer, ziekenboeg en beatkelder. Maar
anders kan het ook. Democratie en in
spraak is namelijk een eerste vereiste
bij het tot stand brengen van een der
gelijk project. Op het moment zijn een
heden voor centraal wonen in oprich
ting in Nijmegen, Eindhoven en Delft.
In Haarlem is een werkgroep actief
bezig met de voorbereiding ervan.
Voor bejaarden worden contacten met
andere leeftijdsgroepen haast onmoge
lijk, als ze in aparte tehuizen worden
„opgeborgen”. Het lijkt daar een col
lectief wachten op de dood. Het pro
bleem van het plotseling niet meer mo
gen werken zal binnen een centraal-
wonen-eenheid minder abrupt kun
nen verlopen.
W:. hW,',.
3
siiB
1 ;|i
1 i,u "‘""n-
’M’’""" f-’
fe
Onk Maas, zoontje en echt- H®5
y.\i
4
