CHU-VOORLICHTER
P. K. JELLEMA OVER
OM ZIJN MOED EN
ZIJN IJZERSTERK
DE VERMOEDELIJKE
DEBATTEREN MAAR
OORZAKEN VAN HET
HIJ IS ZO SCHOOL-
STEMBUSECHEC VAN
DE UNIE-VOORMAN
UDINK MEER DE
MOETEN
JONGEN
TOFFE
MEESTERACHTIG”
„IK BEWONDER HEM
SPELEN”
DE „SIGARETTENZIEKTEN” KRIJGEN TE WEINIG AANDACHT
„MISSCHIEN HAD
15
ZATERDAG 8 MEI 1971
C.H.-voorlichter Jellema: Hij wou nooit een coltrui aan.
o Paperassen
Onbevreesd
Vraagtekens
Ontwikkelingshulp
Jammer
te
DIT SOORT DINGEN doet hij ook
EN DAT ZIJN nog maar een paar
verschijnselen van de reeks der sigaret
tenziekten. Wie zo’n tien tot twintig
jaar onafgebroken zwaar heeft gerookt
en ongeveer dertig tot veertig jaar oud
is krijgt dikwijls maagklachten: geen
eetlust, zuurbranden, maagpijn, misse
lijkheid bij het opstaan, niet zelden ge
volgd door overgeven. Dit, gevoegd bij
de hoestklachten en het opgeven van
veel slijm, soms zelfs van bloed, kan
aan een ernstig ziekteproces doen den
ken. Bij onderzoek vindt de dokter vaak
een complex van lichamelijke verande
ringen, waarbij die van de longen op de
voorgrond staan. Hun functie is onvol
doende, er bestaat dikwijls een chroni
sche bronchitis, gepaard met de be
ruchte „rokershoest”. De borstkas is star
en beweegt onvoldoende bij het adem
halen, waardoor weer de bekende kort
ademigheid van sterke rokers ontstaat.
Bij de geringste inspanning raken zij
buiten adem en kunnen al op jongere
leeftijd geen sportprestatie van enige
betekenis opbrengen. Bovendien krijgen
zij de verschijnselen van vroege ader
verkalking in hun slagaderen en de
kransvaten van het hart, waardoor hun
bloedsomloop tekort gaat schieten. Om
streeks het vijftigste levensjaar is het
beeld van de sigarettenziekte wel com
pleet: maagklachten, chronisch hoesten
en opgeven, kortademigheid, chronische
vermoeidheid, hoofdpijnen, slecht lopen
door aderverkalking in de bloedvaten
aan benen en voeten. En soms ook al de
eerste gevallen van longkanker en hart
infarct.
ER IS NOG iets van veel belang: het
„passieve” roken. De niet-roker wordt
veel te vaak gedwongen om in rokerige
ruimten te verblijven en de met siga
retten- of sigarenrook verzadigde lucht
in te ademen. Op kantoren, in werk
plaatsen, restaurants en café’s, verga
derzalen, foyers van schouwburgen en
concertzalen hebben rokers blijkbaar
het recht om de atmosfeer danig te ver
ontreinigen. Dit is niet alleen onaange
naam voor niet-rokers in die ruimten,
het is ook schadelijk voor hun gezond-
komt en waar je altijd een loket om
heen denkt.
heid. Hun kleren zijn daarna met rook
doortrokken, hun keel is droog en ze
snakken naar frisse lucht.
Die 10.000 gulden zijn heus niet weg
gegooid: ze worden dubbel en dwars
vergoed door de grote bedragen die
NA DE UITZENDING zijn ze nog
lekker een tijdje blijven bekvechten,
iedereen zat met paperassen te zwaaien
Van Mierlo zat tenslotte wat down op
straks aan ziektekosten bespaard wor
den bij deze tien ex-rokers.
Dr. J. KATER
GODBRIEF BOMANS heeft Udink
beschreven als een man met een hoofd
dat alleen maar in Nederland voor
eerst aan de jongeren voorgelegd, na
de toelichting was de jongerenvoorzit-
ter Boersma die nu is weggelopen, het
er ook mee eens. En ondanks alle kri
tiek heeft hij er geen woord meer aan
veranderd.”
IN ALMELO HEEFT hij gesproken
samen met Veringa en Biesheuvel. Zo
dra hij zijn mond open deed begonnen
de 800 mensen in de zaal te aplaudis-
seren. Hij werd nog een paar keer on
derbroken met applaus, en aan het
eind was er weer een lang applaus.
Daar waren heel veel niet-C.H.’ers bij.
Dan ga je er van uit dat je met je
gezagsthema niet fout zit.
DE P.P.R. HEEFT HEM nogal aan
gevallen, maar niet op het gezag maar
op de ontwikkelingshulp. Ze gilden
stellen? Maar Udink stapte daar toch
maar zo naar binnen, hij zei niet: laat
maar zitten. Terwijl de freule er ten
slotte behoorlijk balen van had, die zat
in een journalistencafé wat benepen
in een hoekje.
IK WAS DIE AVOND meegegaan
naar de studio, Van Mierlo was dood-
zenuwachtig toen hij met zijn wappe
rende manen de studio binnenkwam.
Na het grimeren zaten Udink en Van
Mierlo in de koffiekamer even met el
kaar te praten, je merkte meteen dat
het niet goed zat tussen die twee. Ter
wijl ik vroeger altijd dacht dat die lui
elkaar achter de schermen altijd op de
schouders sloegen.
HIJ HEEFT HET ook steeds over
defensieverhoging gehad. Dat valt bij
iedereen ongelukkig, maar hij doet het
omdat hij het nodig vindt. De ontwik
kelingshulp, er is in het land eigenlijk
geen hond die er een stuiver voor over
heeft, toch praatte hij erover. Dat
kwam steeds in de krant. Maar hij is
ook op de Veluwe met gastarbeiders
wezen praten. Dat heeft niemand ge
schreven. Hij kreeg zo het standpunt:
ze moeten me zeker niet.
Van de 2000 brieven die hij gekre
gen heeft, waren 7 scheldend van toon.
Vooral na dat televisiedebat met Van
Mierlo. Mensen belden hem ook op om
te informeren waar hij de brutaliteit
vandaan haalde om Van Mierlo te la
ten afgaan.
EIGENLIJK VULLEN de sigaretten
ziekten dus een groot deel van het ro-
kersleven, en daar wordt veel te weinig
nadruk op gelegd. De nadruk lag tot nu
toe te veel op de sterfte tengevolge van
ziekten die (mede) door het sigaretten
roken ontstaan, hetgeen uiteraard van
het allergrootste belang is.
Wie de zelfbeheersing heeft weten op
te brengen om na jarenlang verwoed
sigarettenroken het roken te staken,
merkt al vrij spoedig welk een gunstige
invloed dit op zijn gestel heeft. Dat hoor
je zonder uitzondering van alle ex-ro
kers: „Ik voel me veel beter, m’n hoest
is verdwenen, m’n maag is weer in orde,
en ik ben die afschuwelijke vermoeid
heid kwijt’. Het duurt meestal wel en
kele maanden, maar die verbetering
komt altijd, tenzij er al ongeneeslijke
afwijkingen waren ontstaan...
(Van onze medische medewerker)
DE TIEN verslaafden aan sigaretten
die tegen een beloning van 1000,- de
kracht willen opbrengen om een jaar
lang geen sigaretten te roken waren een
goede stunt van de nieuwe anti-rook-
propagandacombinatie: dr. Meinsma en
Max Tailleur.
Dat een geldelijke beloning meer
uithaalt dan alle waarschuwingen van
dr. Meinsma tegen de gevaren van siga
retten moet wel een teleurstelling voor
hem zijn geweest. Jarenlang stond hij
als arts vrijwel eenzaam in zijn hope-
loos-lijkende veldtocht tegen het roken.
En toch zijn bijna alle artsen ervan
overtuigd dat sigarettenroken longkan
ker en andere levensgevaarlijke ziekten
helpt ontstaan, waaronder ook de hart
en vaatziekten.
UDINK IS DE hele campagne ner
gens bang voor geweest. Hij schuwde
het debat niet. Maar in het hele land
zijn de unie-mensen altijd hele rustige
mensen. Ze vragen nooit iets, ze vinden
het zeker allemaal wel goed.
zijn stoel. Udink heeft, geloof ik, nog
nooit een debat verloren. In debat is
hij het sterkst, daarom hebben we hem
voor de politieke uitzendingen ook la
ten interviewen.
MAAR sigaretten veroorzaken niet
alleen longkanker, kanker van de stem
banden, huid en blaas. Er is een hele
reeks ziektebeelden die al lang voor
deze zeer ernstige aandoeningen optre
den. Ook het ontstaan van die minder
vreesaanjagende ziekten wordt ver
oorzaakt door het zware roken, dat
wil zeggen van minstens een pakje per
dag of de equivalente hoeveelheid shag.
Die reeks ziekten zou men samen de
„sigarettenziekten” mogen noemen die
zo dikwijls bij zware rokers optreden.
Omdat de (levens)gevaarlijke ziekten
die door het roken ontstaan zulk een
indrukwekkende plaats innemen in de
statistiek der doodsoorzaken, zijn deze
sigarettenziekten sterk op de achter
grond van de belangstelling gedrongen.
„Liever een paar jaar korter leven
ben gedaan. Maar het verlies heeft niet
aan hem zelf gelegen. Hij gaat af op
reacties uit verschillende kieskringen,
die staan nog positief achter hem, die
verwerpen het ook dat het aan hem
heeft gelegen. Misschien was de C.H.U.
zonder hem nog verder gedaald.
VAN TE VOREN heeft hij trouwens
duidelijk gezegd dat hij niet weer zo’n
campagne wil voeren, hoewel het hem
nu in vergelijking met Veringa duide
lijk is meegevallen, want die stond op
instorten. Terwijl Udink toch ook wel
handen heeft geschud. In Zeeland is
hij op eigen intiatief een winkeltje
binnengestapt. Een oude vrouw in kle
derdracht stond achter een klein toon-
bankje. Het mens kon rondkomen van
40 gulden per week en was dapper te
vreden.
paupering, terwijl zo’n verkiezingsaf
fiche van de P.S.P. voor hem ook een
vorm van verpaupering is.
(Van onze correspondent)
VEENDAM Nu ook de bloe
men aan het verwelken zijn, die
CHU-lysttrekker Udink na het
stevige verlies bij de verkiezingen
gekregen had van Veluwse men
sen, die in ieder geval nog wel op
hem gestemd hadden, zijn ze zich
by de CHU uitvoerig aan het be
zinnen. Want verhoudingsgewijs is
het de party geweest die de groot
ste dreun heeft gekregen. Voorop
in deze bezinning gaat de Unie-
voorlichter P. K. Jellema, die ge
durende de hele campagne zo on
geveer bij Udink op schoot zat.
Drie maanden lang is hij met de
„Spiro Agnew van Nederland”
stad en land afgereisd. Hij was er
bij toen Udink samen met freule
Wttewaal van Stoetwegen op de
Dam plaats nam, hij zag ook hoe
Udink schichtig een pruik oppaste.
Vraag derhalve aan de heer Jelle
ma of hjj met zijn manier van
voorlichten Udink aan het verlies
heeft geholpen.
JELLEMA: „IK VOND het een ge
weldig verhaal, het is nog waar ook.
De heer Udink heeft er zelf ook sma
kelijk om gelachen. Er is vaak van
hem gezegd: hij is zo schoolmeester
achtig. Hij geeft je het idee: ik weet
het wel, ik ben de enige die het weet.
Het reclamebureau heeft toen gezegd
dat hij eens een ander pak aan moest
doen, dat hij eens een coltrui moest
dragen. Maar dat weigerde hij. Omdat
hij margarine niet voor roomboter wil
laten verkopen. Hij zei: „Ik ben Udink
met vest, zo ben ik. Ik wil geen col
trui aan”.”
In de folder stond hij op de foto met
een pruik op. Maar die pruik heeft hij
nooit opgezet, het was geen pruik, het
was een tekening. Bij de opening van
het bureau moest hij toen als stunt je
wel een pruik opzetten. Hij voelde er
eerst niet voor, tenslotte heeft hij hem
met veel schroom opgedaan, maar
half en na een fractie van een seconde
was die pruik weer weg. Zo iets past
niet bij Vdink.
Dat reclamebureau wilde trouwens
ook Kruisinga in de zwembroek de
Noordzee in jagen. Heeft hij ook gewei
gerd. Zo’n bureau wil je mooier ma
ken dan je bent, en daar is Udink de
man niet voor.
ACHTERAF HEEFT hij gezegd: law
en order wil men blijkbaar niet, geen
verrassing, wel jammer. Maar de uit
slag ziet hij wel als een verpaupering.
Als men voor een drugsbeleid van de
P.v.d.A. kiest, ziet hij dat als een ver
in de campagne, maar daarnaast is hij
een briljant econoom. Begin met hem
niet over cijfers. Maar misschien komt
dat niet over. Het voornaamste be
zwaar tegen lijsttrekker Udink van een
Amerikaans bureau was, dat hij te gro
te oren heeft. En zijn bril was ver
keerd. Misschien zijn dat wel erg be
langrijke dingen en doet het program
niet ter zake. Als de man maar popu
lair is. Moet iemand verstandig of
sympathiek zijn?
OP DE LAATSTE AVOND voor de
verkiezingen moest Udink in een KRO-
televisieprogramma op een zeepkist je
gaan staan om in één minuut uit te
leggen waarom men op hem moest
stemmen. Toen ging hij nog een keer
op de gezags- en vrijheidstoer. Omdat
hij nog steeds vond dat hij het moest
zeggen.
IN ZEELAND IS een filmploeg van
„Hier en Nu” meegeweest. Nu is het
vrij ergerlijk dat zo’n ploeg alleen
maar meegaat om relletjes te filmen,
maar toch is Udink toen bij een tuin
der geweest, van wie hij wist dat hij
veel bezwaren tegen het kabinet-De
Jong had. Maar hij zegt niet: laat me
voor de televisie maar met een brave
C.H.U.’er praten.
MISSCHIEN HAD UDINK meer de
toffe jongen moeten uithangen, ik weet
het niet. Ik heb me in alle gemoede
afgevraagd of de mislukking aan mij
heeft gelegen. Maar mijn taak was: de
man in de publiciteit te brengen.
En wie wil dat ontkennen?”
hem naar de oren dat hij veel te wei
nig gaf. Maar bij de unie-mensen had
hij altijd succes. Misschien hebben so
cialisten wel gedacht: wat een be
lachelijke kerel, maar hij vertegen
woordigde tenslotte de unie.
Hij heeft die law and order-image
gekregen omdat hij als enige minister
de woorden uit de Troonrede duidelijk
vertolkte. Ik ben ervan overtuigd dat
als hij het niet gedaan had, bijvoor
beeld Veringa wel op die toer was
gegaan.
Ook toen het er zo matig in ging?
Jellema: „Udink had er veel succes
mee. Maar er waren ook veel mensen
die meteen aan knuppels en overvolle
politiecellen gingen denken. Maar hij
heeft steeds geweigerd ermee te stop
pen. Hij meende dat hij het moest
zeggen.”
DE HEER UDINK is vaak verkeerd
overgekomen. Hij is naar de Dam ge
weest. Dat was het plan van het re
clamebureau. Het is er duidelijk uit
gekomen als stunt, Udink was er eerst
op tegen. Die houdt niet van die soesa.
Hij is ook niet met doosjes lucifers
en ballonnetjes de straat op gerend.
Maar volgens dat bureau zou de hele
televisie er op af komen, de hele pers
zou op zijn kop staan. Dat is ergens
wel leuk, denk je dan. Udink voelde
er nog niets voor om als stunt te gaan,
hij wilde wel als gewoon burger maar
op het laatst is hij gezwicht. De freule
mee, die had er wel schik in. Udink
verbaasde zich er wel over dat hem
op de Dam zomaar een stickie werd
aangeboden. Dat iemand daar de moed
toe had, terwijl hij zich toch niet on
genuanceerd over het druggebruik
heeft uitgelaten. De freule is toen bij
het monument gaan zitten. Het was er
veel te koud voor, maar wat doe je
als al die fotografen, een heel cordon
paljassen om je heen staat.
UDINK HEEFT trouwens nooit echt
spijt van deze tocht gehad. Hij is op
het Spui zelfs een bouwkeet binnen
gestapt. Een bouwvakker vroeg iets
als: kunt u zich Jezus als soldaat voor-
„IK MOEST DE publiciteit verzor
gen. Toen Beernink lijsttrekker was,
kwamen er over de hele campagne
misschien tien berichtjes in de pers.
We hebben nu een zeshonderd knip
sels. De mensen weten nu wat de unie
is, maar je vraagt je af: is dat goed
geweest? Udink is wel wat voorzichti
ger met journalisten geworden. Dat
krijg je als je dagelijks door de goot
gaat.”
De heer Udink is de lijsttrekker ge
weest die eigenlijk het uitvoerigst ge-
coached is, er kwam een reclamebu
reau aan te pas, dat allerlei stunts
ging uitdenken, er werd een uitvoerige
televisietest van hem gemaakt om na
te gaan hoe hij de huiskamer binnen
kwam, en toch ging het mis.
DE HEER JELLEMA („als je na
drie maanden werken zo’n uitslag
hoort, word je toch wel even lijk
bleek”) staart daarom wat mistig uit
het raam van zijn burgerwoning in
Veendam. Hij begrijpt het allemaal
niet zo goed. „Op 1 februari kwam ik
bij de unie in dienst, mijn voorganger
was vertrokken omdat hij een goeie
baan bij de Suikerunie kon krijgen,
en op dat moment begonnen net de
spreekbeurten op gang te komen. Hij
had toen al het law en order-stempel,
ze noemden hem al Spiro Udink, ter
wijl hij het tachtig percent over vrij
heid, twintig percent over gezag heeft.
Die redevoering heeft hij trouwens
HIJ HEEFT OOK voortdurend ande
re partijen uitgedaagd. Vondeling
noemde hem een leugenaar. Toen
daagde hij Vondeling uit. Je lacht je
eigenlijk dood in die verkiezingsstrijd,
want Vondeling reageert dan weer
vanuit Dokkum (waar hij in een zaal
tje staat), waar Udink de moed van
daan haalde om hem uit te dagen. Dat
lees je dan de volgende dag weer in
de bladen.
dan niet roken” is een geliefde slogan
van zware rokers. Maar lang tevoren
krijgen zij al het opvallende uiterlijk
van de lijder aan de sigarettenziekte.
Ze zien er vermoeid en oud uit met
kringen of wallen onder de ogen, een
bleekgore tint, ze spreken schor en
hoesten of kuchen veel. Ze zijn gauw
buiten adem, klagen over sterke ver
moeidheid, hoofdpijn, achteruitgang van
hun seksuele leven, en niet zelden wor
den ze opeens duizelig, onwel en mis
selijk, of zelfs bewusteloos. „Nicotine-
vergiftiging” constateert de arts dan, als
hij weet dat die patiënt al jarenlang
een sterke roker is.
PAS VEERTIEN DAGEN vóór de
verkiezingen kregen we uit een kran-
te-enquête het idee dat het mis zou
gaan. De C.H.U. zou volgens die en
quête verliezen. Maar Udink geloofde
er niet in, het leek hem onmogelijk.
De avond van de verkiezingen hield
hij zich kranig, na de televisieuitzen
dingen ben ik met hem naar huis ge
reden, we hadden allebei enorme
vraagtekens op ons hoofd.
DE DECONFESSIONALISERING is
een belangrijke oorzaak, misschien ook
het kabinet-De Jong, ook de heibel met
de jongeren zal Udink geen goed heb-
