groot
In grote
letter
WIL EUROPESE VREDESCONFERENTIE
nieuws nr 1/2
NYBORG VI"
Nederlandse kerken zijn critisch
over eigen zendingsactiviteiten
kerkdienst
Oecumenisch actiecentrum
Koor uit Ohio
Nederland
Gereformeerden beraden zich
over zondagse
in
14
MET ZORG OMRINGD
van
Here, Gij doorgrondt en kent mij;
Gij kent mijn zitten en mijn opstaan,
Gij verstaat van verre mijn gedachten;
Gij onderzoekt mijn gaan en mijn liggen,
met al mijn wegen zijt Gij vertrouwd.
Want er is geen woord op mijn tong,
of, zie Here, Gij kent het volkomen;
Gij omgeeft mij van achteren en van voren
en Gij legt uw hand op mij.
Het begrijpen is mij te wonderbaar, te verheven,
ik kan er niet bij. Psalm 139 1-6.
ZATERDAG 22 MEI 1971
ZA
Erbij
«■■■■■■■0 bijbel kiosk vereniging
Gruwelijke werkelijkheid
kolonialisme"
Politieke keuze
Inwendige zending
Gastarbeiders
Niet aanvaard
(Van onze correspondent)
OEGSTGEEST De Nederlandse kerken zijn bezig
met een kritisch oog te kijken naar hun eigen zendings
activiteiten in het verleden en heden. In het Oegstgees-
ter hervormde zendingshuis is een breed zendingsbe-
raad gehouden, waar de Utrechtse hoogleraar in de
zendingswetenschap prof. dr. J. M. van der Linde de
dissertatie van de Zuidwestafrikaanse kleurlingdomi-
A
nee J. L. de Vries als uitgangspunt koos voor deze kri
tische doorlichting. De Vries is als eerste in maart dit
jaar gepromoveerd aan de protestantse theologische
faculteit van de Vrije Universiteit in Brussel. Op een
proefschrift waarin hij de geschiedenis van kolonia
lisme en zending in Zuidwest-Afrika beschrijft sinds
de komst van de Duitse tot en met de huidige koloni
satie door de republiek Zuid-Afrika.
AMSTERDAM De evangelisch
lutherse synode heeft in Amster
dam besloten een raad op synodaal
niveau in te stellen die de oecu
menische samenwerking tussen de
Nederlandse kerken moet bevor
deren. De raad zal naar de bedoe
ling van de synode het karakter
aannemen van een actiecentrum
en krijgt ruime volmachten.
Oostelijk memorandum
In het Nyborg-strandzendingshotel op het Deense eiland Funen is de
zesde („Nyborg”-) conferentie van Europese kerken gehouden. Aan deze
vergadering onder voorzitterschap van dr. W. A. Visser ’t Hooft, oud-
secretaris-generaal van de Wereldraad van Kerken, werd deelgenomen
door ruim 150 afgevaardigden uit rond 100 leden-kerken uit Oost en West
en verder talrijke adviseurs, gasten, waarnemers en anderen. Op de laatste
vergaderdag heeft deze Europese regionale organisatie van kerken, waar
van het secretariaat in Genève is gevestigd, verklaard dat een Europese
vredesconferentie dringend nodig is. Aan de kerken zal worden gevraagd
er bij hun regeringen op aan te dringen dat zo’n vredesconferentie zo
spoedig mogelijk zal worden gehouden. De regering van Finland heeft
Helsinki aangeboden als conferentie-oord. Behalve Oost- en Westeuropese
landen zouden ook de Verenigde Staten en Canada aan de gewenste
vredesconferentie moeten deelnemen.
.A/VVVVVVKA/VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVXAA/VXA^^/VVVVVVVVVXA/VVVVVVV^
MM'MMnMMMmn*MMMMMWV>AM«MMAMWMAMM»MMVWMMWVWWIMMMMWMWWWMMMVWMWVWMWWIJM
SFEEIMK!
(Van onze correspondent)
*A**^R*VVVWVVVVWVVVVVVVVVVVVVWVVVVVMVWW«
V 1
lAAA/W\AAWW)AAAWVVVVVWVVWWVWVVSAA^
c
Dr. Visser ’t Hooft presideerde de
conferentie.
Den Haag oud-secretaris-generaal van
de hervormde kerk, die geruime tijd
op presidium-niveau ’t werk van „Ny-
borg” heeft bevorderd, werd benoemd
tot ere-president.
liëren, maar steeds op de vragen van
de mens (dat wil zeggen niet alleen
op de slecht-zienden of bejaarden als
geïsoleerde groep) gericht zijn.
BIJBEL KIOSK VERENIGING DE BEUKENHORST HOOFDSTRAAT 55 DRIEBERGEN
Een aparte redactie-commissie ver
zorgt deze igrote-letter-serie van de
BKV en heeft hulp van verschillende
deskundige adviseurs. Zij voelt zich
echter machteloos wanneer niet de
lezers van de grote-letter zelf hun reac
ties en ideeën kenbaar maken.
en de alinea’s over sexuele en hu-
welijksvraagstukken.
Over dit laatste wordt in het nu tot
werkdocument gebombardeerde stuk
gesteld dat de snelle veranderingen,
waarin de maatschappij zich thans be
vindt, een gevoel van grote onzeker
heid over de mensen brengen en dat
in vele Europese landen ook de vra
gen rondom het gezin toenemen. Als
de moeilijkste problemen noemt het
rapport in dit verband de vraagstukken
over echtscheiding, geboorteregeling
en abortus provocatus.
Ook dit jaar zullen weer op ruim
honderd recreatieplaatsen jongeren
teams namens de lokale kerken voor
de vakantiegasten present zijn. De
De Vries komt tot de conclusie dat
de zending in Zuidwest-Afrika zich
nauw heeft verbonden met „Die gru-
same werklikheid van die kolonialis
me” en zich daardoor mede-schuldig
heeft gemaakt en nog steeds maakt
aan de onderwerping en vernietiging
van het volk van Zuidwest-Afrika. De
termen waarin De Vries zijn conclu
sie omschrijft, zijn van zo’n d uide-
lijkheid, dat zijn Nederlandse vrien
den van de Zendingsraad vrezen dat
deze Lutherse dorpsdominee na zijn
terugkeer in Zuidwest-Afrika zich wel
gereed kan houden om direct door te
reizen naar Robbeneiland.
Voordat de conferentie haar uit
spraak over een vredesconferentie
deed, had de Russisch-orthodoxe dele
gatie onder de gedelegeerden en ver
slaggevers daarbij het secretariaat
passerend een memorandum ver
spreid waarin werd betoogd dat het
streven van de vergadering „in de eer-
Het sectierapport over kerk en sa
menlevingsvraagstukken werd om
formele reden in de conferentie niet
aaangenomen maar het zal wel als
werkdocument aan de kerken wor
den aangeboden. Het bleek dat met
name de Russisch-orthodoxe kerk,
ernstige bezwaren had tegen sommi
ge passages, zoals de verhouding
van het westen tot de derde wereld
Een exemplaar kost inclusief ver
zendkosten 2,50, terwijl bij aantallen
korting wordt verstrekt (50 en meer
1,75). Een model is te bestellen bij de
Bijbel Kiosk Vereniging, de Beuken
horst, Hoofdstraat 55, Driebergen.
praktijk van jaren leert dat de activi
teiten van deze teams voor interker
kelijk recreatiewerk op prijs worden
gesteld, zo schrijft ons de STIRK:
Stichting ten dienste van het recrea
tiewerk van kerken.
De 26ste zomer-evangelisatieconferen-
tie van de Hervormde bond voor in
wendige zending op gereformeerde
grondslag zal op 9 en 10 juni op „Woud-
schoten” bij Zeist worden gehouden.
De eerste dag refereert ds. T. Poot,
Groningen, over „Geloven buiten de
kerk?” en is er voorts een causerie met
dia’s over „Het probleem van de ver
dovende middelen”. De dag daarop
spreekt drs. A. Noordegraaf, Ede, over
„Secularisatie in het licht van het
evangelie”.
Deelnemersprijs volledige conferentie
22,50. Het bijwonen van de referaten
is kosteloos. (Adres voor nadere tal.:
Bureau van de Bond voor inwendige
zending, Joh. van Oldenbameveltlaan
10, Amersfoort; tel. 03490 - 11949).
Bij de voorbereiding van „Groot
Nieuws” is gebruikgemaakt van inter
net Ohio State Fair Choir, een Ameri
kaans koor van internationale bekend
heid, zal onder auspiciën van de
Stichting Terre des Hommes een twee
tal voorstellingen geven, namelijk op
13 en 14 juli in De Doelen te Rotter
dam en de Kurzaal te Scheveningen.
De opbrengst van beide voorstellingen
van dit 140 leden tellende koor van
Amerikaanse high school-studenten
komt geheel ten bate van de stichting
Terre des Hommes.
Kaarten ad 7,50 en 12,50 kunnen
worden besteld door middel van over
making op gironummer 646900 met ver
melding van aantal en prijs.
In een van de resoluties heeft „Ny
borg VI” alle christenen in Noord-Ier-
land dringend gevraagd de strijd te
gen elkaar te staken. Ook werd er op
gewezen, dat de Ulsterse problemen
eerder politiek en economisch zijn dan
godsdienstig.
In een andere resolutie sprak de
vergadering zich uit voor „wezenlijke
stappen” in de richting van een nau
were relatie tot de r.k. kerk, mogelijk
geworden door de instelling van een
raad van Europese r.k. bisschoppen
conferenties. Het presidium werd ge
machtigd onverwijld contact op te
nemen met deze raad van bisschoppen
ter bestudering van de mogelijkheden
van actie en gezamenlijke getuigenis.
In een boodschap tot de (buiten)we
reld zeggen de kerken, dat zij deel
nemen aan de strijd voor de mens en
zijn toekomst, voor vrede en sociale
rechtvaardigheid, en voorts, dat het hen
„onmogelijk is’zich te identificeren met
enig politiek of sociaal systeem, welke
dat ook is”.
Prof. Van der Linde noemde ds. De
Vries als een voorbeeld voor de kri
tiek, die de zending uit eigen kring
tegenwoordig te verduren krijgt. „De
christenen uit de derde wereld roe
pen ons op de positie en bemoeienis
van de zending opnieuw te doorden
ken”.
En de christenen uit de derde we
reld stellen de kerken hier v oor de
vraag of zending en missie niet zich
teveel hebben opgehouden met de
bekering van individuen en intussen
het systeem van kolonialisme en neo
kolonialisme daarmee hebben onder
steund.
aan de plaatselijke gemeenten heb
ben gebracht. Wel houdt de synode
de lutheranen voor dat het zelfstan
dig blijven een dure aangelegenheid
zal blijken te zijn. De kerk verkeert
in een lastige financiële situatie. Er
is sprake van een betrekkelijk snelle
vergrijzing en mede door de inkrim
ping van het ledenbestand blijven de
inkomsten sterk achter bij de snel
toenemende uitgaven.
Vooral <de post salarissen groeit
snel, ook omdat de evangelisch-lu-
therse kerk zijn predikantstractemen-
ten met circa 13,5 percent wil laten
stijgen.
Terwille van die gemeenten die een
predikant niet meer kunnen betalen
zal de evangelisch-lutherse kerk vol
gend jaar een actie houden, die twee
ton moet opbrengen ten behoeve van
een fonds voor predikantstractemen-
ten. Het voeren van deze actie dwingt
ertoe de „een plus-actie” voor ont
wikkelingssamenwerking (opbrengst
in 1969 180.000 gulden en in 1970 bijna
95.000 gulden) dan op een laag pitje
te zetten.
theten een liturgische dienst, voor ac-
tievelingen een doeldienst en voor be
vindelijke mensen een emotionele
kerkdienst.
Deze suggesties werden overigens
door het gehoor voor kennisgeving
aangenomen. Een Rotterdamse oudere
heer, die op zijn achttiende bekeerd
was, riep de aanwezigen op „gewoon
gereformeerd te blijven zonder expe
rimenten”. En een Enschedees syno
delid herhaalde maar weer eens dat
er te weinig gemeenschap in de kerk
dienst valt waar te nemen.
Alleen de als co-referente uitgeno
digde ds. E. van Egmond (de eerste
vrouwelijke predikant in de gerefor
meerde kerken) durfde het aan over
de vraag naar de kerkdiensten heen
te stappen. Zij wierp de kwestie op of
het bezoeken van de kerk nog wel vol
doende is en of een gemeentelid niet
meer actie moet voeren naast het
kerkbezoek.
De als woordvoerder voor de studen
ten optredende heer Van Pijker wist
eigenlijk weinig aan de discussie toe
te voegen en daarom was het maar
goed dat de studenten de hogeschool
dag in groten getalen hadden geboy
cot.
Om zoveel mogelijk de plaatselijke
gemeenten bij dit belangrijke besluit
te betrekken is zondag een kansel-
boodschap in alle lutherse kerken af-
gekondigd.
De lutherse kerk wil niet opgaan in
een andere kerk. Deze gedachte, die
in de synode vroeger wel eens heeft
gespeeld, wordt door de plaatselijke
gemeentes afgewezen, hetgeen bleek
tijdens 64 bezoeken die synodeleden
In het rapport wordt ook gezegd dat
men oog moet hebben voor de mense
lijke en sociale problemen van indus
trialisatie, het groeien naar grote woon
oorden en het moeten werken ver
van eigen woonplaats en familie. De
kerken en christenen worden speciaal
opgeroepen om zich bezig te houden
met het probleem van de miljoenen
gastarbeiders. Iedere mogelijke men
selijke en kerkelijke hulp moet aan de
gastarbeiders worden gegeven.
Tenslotte wordt de kerken in Europa
op het hart gebonden ernst te maken
met de oproep van de Wereldraad van
Kerken in Uppsala om zich in te zet
ten voor de ontwikkeling van de derde
wereld, daarvoor een offer te brengen
en in eigen land de geesten rijp te
maken voor meer onwikkelingssamen-
werking. Dat moet aldus het rapport,
gebeuren in samenwerking met de spe
cialisten en politici. Het wereldraads-
programma ter bestrijding van het ra
cisme dienen de kerken met alle
kracht te ondersteunen, aldus op de
laatste dag van de zesde algemene
vergadering van de conferentie van
Europese kerken dit werkdocument
„Zij dringen zich dan ook niet on
gevraagd aan de recreanten op, maar
proberen op verzoek van en samen
met de gasten de vakantie tot een nog
groter feest te maken.
Deze teams bestaan meestal uit vier
tot zes jongeren, die allerlei activitei
ten verzorgen, zoals wedstrijden, wan
delingen, kinderspelen, muziekavon
den, volksdansen, creatief spel en der
gelijke. Op de meeste plaatsen wor
den in samenhang met zo’n weekpro-
gramrna op zondag lekediensten ge
houden, terwijl verschillende „verkon
digende” onderdelen op eerlijke wijze
in het programma zijn opgenomen.
Plaatselijke, interkerkelijke recrea-
tie-commissies begeleiden de jongeren
teams, die voor een groot deel door
deze commissies zelf worden aange
trokken”. Voor de aanvulling van
teamleden zorgt de STIRK, die in 1970
ongeveer driehonderd van de totaal
vijftienhonderd teamleden plaatste. Ze
heeft nu nog meer aanvragen van
plaatselijke commissies, maar nog te
weinig aanmelding van jongeren.
De STIRK doet daarom een drin
gende oproep aan jongeren vanaf acht
tien jaar om dit jaar „mee te spelen”.
Er wordt gewerkt van 26 juni tot 7
augustus in perioden van twee of drie
weken. Zakgeldvergoeding 25 per
week, kost en inwoning vrij. Reiskos
ten worden vergoed.
Nadere inlichtingen: bureau STIRK,
Driebergen. Telefoon 03438-6131 of 3164.
(Van onze correspondent)
KAMPEN. Als de afname van
het kerkbezoek in het huidige tempo
nog even doorgaat is over een jaar of
drie de middag- en over tien jaar de
zondagmorgendienst verleden tijd”.
Dit heeft op de Kamper gereformeer
de hogeschooldag ds. C. M. Boerma
(Huizen, N.H.) verklaard.
Alhoewel er elke zondag toch nog
zo’n twee a drie miljoen Nederlan
ders hun heil in de kerk zoeken (nog
heel wat meer dan op het voetbal
veld), was er alle reden om eens in
een groot kerkgetrouw gezelschap de
crisis van de kerkdienst onder de lou
pe te nemen.
’s Ochtends was de schare opge
trokken. Velen waren met de auto ge
komen, maar nog steeds trok men in
groten getale zoals vroeger over de
ijzeren brug die over de IJssel ligt
tussen het Kamper station en de stad.
Zo’n hogeschooldag is bijna iets dat
niet meer van deze wereld is. Op de
preekstoel een grapjesmakende cura
tor ds. I. van der Linden, in het voor
gestoelte de hooggeleerden op een rij
tje en achter hen een Burgwalkerk
bomvol gretig zingende gereformeer
den.
Het ging dus ditmaal over de vraag
of de traditionele kerkdienst heden
ten dage nog voldoet. Prof. dr. W. D.
Jonker, hoogleraar in de ambtelijke
vakken, vertelde het een en ander
over de opvattingen van de bijbel over
het samenkomen van de gemeente.
De jonge christelijke kerk had afge
rekend met het cultische. Er was geen
tempel meer, waar de priester een of
fer bracht. Iedereen was priester en
bracht het offer van zijn leven aan de
Heer. De samenkomst van de eerste
gemeente bestond uit een feestelijke
maaltijd, waarbij het heil werd ge
vierd. Het was een demonstratie met
Christus als kernpunt tegen het culti
sche heiden- en jodendom.
Deze opvatting laat alle ruimte open
voor experimenten met de kerkdienst
Ds. Boerma wilde vooral met de nu
op sterven na dode middagdiensten
wat experimenteren. „We komen er
niet door er af en toe een combo te
genaan te gooien”. Ds. Boerma wil de
hele gemeente in gesprek hebben over
hoe de kerkdienst kan wordën ver
nieuwd. Hij wil vier verschillende soor
ten middagdiensten: voor cerebrale
luisteraars een preekdienst, voor es-
Dr. P. G. Kunst, Amstelveen, prae-
ses van de generale synode van de
Nederlandse gereformeerde kerken en
voorzitter van de landelijke Raad van
Kerken, werd gekozen tot een van de
zes presidenten van de Conferentie van
Europese kerken. Dr. E. Emmen,
Ondanks grote waardering voor het
verdrag tot het niet verspreiden van
atoomwapens pleit de conferentie van
Nyborg dringend voor een internatio
naal verdrag dat produktie en gebruik
van nucleaire chemische en bacterio
logische wapens verbiedt. De aange
sloten kerken worden opgeroepen om
in hun land te onderzoeken of een
vredesdienst zonder wapenen niet
meer tot de opdracht van christenen
behoort dan een militaire dienst met
wapenen.
antwoord door de jonge Utrechtse
theoloog Bert Terpstra. Terpstra stel
de, dat zending en missie pas moge
lijk zijn na een analyse van de we
reld waarin de zending actief is. De
zeding is een politieke keuze in
Terpstra’s ogen, omdat Gods hande
len plaatsvindt in een concrete situ
atie en leidt tot een politieke machts
overname. „Ik kan er rustig vanuit
gaan dat onze hele maatschappij op
dit moment door God niet is gewild.
Ik zie een technocratische cultuur,
geregeerd door een verzelfstandigd
produktie-apparaat.
Deze cultuur ontkent het belang
van de mens. Daar is weinig aan te
doen. Hoogstens kan een subcul
tuur nog wat hoop demonstreren:
in de Bijlmermeer, tegen de Portuge
zen in Afrika, tegen de neo-koloniale
politiek van Nederland in Suriname,
etcetera. De organisaties van de zen-
dingsmensen?” Prof. dr. Jansen
Erop gewezen kan worden, dat het
Nederlands Bijbelgenootschap de ge
hele bijbel in grote-letterdruk heeft uit
gegeven: er zijn 22 aparte boeken tegen
de prijs van 2,75 tot 5,50, bovendien
Lucas en Handelingen in de Staten
vertaling. Deze gehele serie kost 72,25.
Nadere informatie bij het NBG, Post
bus 620, Haarlem.
ste plaats gericht moet zijn op het vin
den van een oplossing voor het pro
bleem van de Europese veiligheid”.
Vervolgens riep zij op tot benoeming
van een plaatsvervangend secretaris
generaal van de Europese kerkencon
ferentie, die beslist van orthodoxe
huize moest zijn en dan nog uit Oost-
Europa moest komen.
In het memorandum werd oook voor
gesteld de conferentie te fuseren met
de Praagse christelijke vredesconferen
tie, die als gevolg van de interne splij
ting na de invasie in Tsjechoslowakije
alleen Oosteuropese leden telt.
Het memorandum kreeg de volle
dige steun van de andere Oosteuro
pese delegaties die in grote getale
naar Nyborg waren gekomen. Afge
vaardigden uit het westen meenden
dat als het Russische memoran
dum in de plenaire vergadering zou
komen, het een scheuring zou veroor
zaken en dat sommige aangesloten
kerken uit de conferentie zouden tre
den.
„Nyborg VI” had tot conferentie
thema „Dienaren Gods, dienaren der
nationale wetenschappelijke gegevens
over de „grote-letter-druk”. De redac
tie bestaat uit ds. J. van den Brink,
pastor voor ouderen te Baam, ds. G. J.
Derksen, emeritus-ziekenhuis-predikant
in Utrecht, Leen van Ginkel, NCHV-
medewerker voor „In ’t Zilver”, me
vrouw C. J. de Ruijter-De Klerk, jaar
lijks gastvrouwe van vele ouderen in
speciale vakantieweken, en J. J. van
Melle, oud-directeur van de Protestant
se Stichting voor bibliotheek- en lec-
tuurzaken.
mensen”, waaraan aandacht is be
steed in voorbereidingspapieren en ook
in de dagelijkse bijbelstudies. Scandi
navische theologen zeiden echter, dat
de politieke kleur op de vergadering
zo sterk is geworden dat de „theologie
alleen nog maar het raam van de
discussies vormt”. Veel westelijke af
gevaardigden keurden vooral het poli
tieke optreden van de delegatie van de
Russisch-orthodoxe kerk buiten het
conferentiebestuur om krachtig af.
(Dit conferentiebestuur had aan het
begin een Franse Jacques Mary,
hervormd én een Russisch-orthodoxe
bisschop Hermogen waarnemend
voorzitter gekregen).
„Groot nieuws”, zo heet de nieuwe
uitgave van de Bijbel Kiosk Vereniging
in grote-letter-druk, die speciaal voor
tijdelijk of permanent visueel gehandi
capten verschenen is.
In een luxe plastic mapje is het eer
ste nummer in deze reeks verschenen,
met het bericht, dat er dit jaar nog
vier mapjes verschijnen (juni, septem
ber, oktober, november), wanneer de
belangstelling voldoende is.
Elk mapje met tien losbladige hoofd-
stukken bevat acht overdenkingen naar
aanleiding van een bijbelwoord, met
een gebed en een lied. Bovendien een
rouwkaart met een tekst en gebed, en
een informatieblad, dat steeds verschil
lende gegevens zal bevatten. Bij de
inhoud van de volgende uitgaven in de
serie wordt met nadruk de medewer
king van de lezer gevraagd. Deze in
spraak zal in volgende uitgaven ver
werkt worden.
De inhoud van de mapjes zal va-
ding zouden magnifieke instrumenten
zijn in deze subcultuur”.
Opmerkelijk was, dat de hele top
van de Nederlandse zending in de
discussie zich wel zo’n beetje gewon
nen gaf aan Terpstra. Alleen waren
er nog wat twijfels over de praktische
toepassing. De katholieke missioloog
Rutgers: „Hebben we wel voldoende
politieke kennis als missie- en zen-
Schoonhoven: „Kan soms de politie
ke analyse niet volgen op de beke
ring?” Bert Terpstra: „Nee geloof
zonder analyse is niet mogelijk”.
Wat deze vragen praktisch voor zin
hebben voor de houding van de ker
ken in de wereld, illustreerde de se
cretaris van de Nederlandse Zen
dingsraad, ds. R. van der Veen. Uit
Zuid-Afrika is het verzoek gekomen
om artsen te zenden naar de Trans
kei. „Als we op dit verzoek ingaan,
werken we mee aan de toepassing
van de Zuidafrikaanse rassenpolitiek
en wanneer wij Terpstra’s visie aan
vaarden zou dus een „nee” o p dit
verzoek moeten volgen”.
Deze vraag werd in het zendings-
beraad met een volmondig „ja” be-
L
