ACTIEGROEP
Nederland anno 19*71 weer
WIL LOT DER
ZIGEUNERS
VERBETEREN
BRITSE „ABORTUS - INDUSTRIE" WEER
IN OPSPRAAK
Arts werft klanten” met
taxichauffeurs
hulp
van
in concentratiekamp waant"
„Vergeten groep die zich in
Affiche
Weinig voorlichting
Sfeer van nazikampen
Oo rlogsslach toffers
ZATERDAG 22 MEI 1971
Erbij
(Van onze Amsterdamse redactie)
(Van onze medische medewerker)
AMSTERDAM Nederland is weer
een actiegroep rijker. Dit keer is het de
„Actiegroep Zigeuners”. In het besef dat
woonwagenbewoners, en in het bijzonder
de zigeuners, op meer dan een gebied
buiten de „gevestigde” samenleving staan,
meent zij dat deze mensen actief of pas
sief buitengesloten worden zodra met
name zigeuners met die samenleving in
aanraking komen. De groep bestaat tot
dusver uit circa tien personen. Deze be
raden zich momenteel wat er gedaan kan
worden om deze ongelijkheid althans op
de belangrijkste punten ongedaan te ma
ken. „Zigeuner” is nog altijd een scheld
woord dat „druipt van de discriminatie”.
Zigeunervrouw (schoonzuster van Bertus Steinbach) met een kind op haar arm.
Op die arm: het concentratiekampnummer uit Auschwitz, beginnend met een Z.
HOEWEL DIE indruk wel eens ge-
wekt wordt, staat er in de nieuwe abor
tuswet nergens te lezen dat abortus op
eigen verzoek van de gegadigde is toe
gestaan. Letterlijk staat er: een zwan
gerschap mag worden beëindigd wan
neer de vrouw door voortzetting van
de zwangerschap in levensgevaar komt
te verkeren en/of haar geestelijke of
fysieke gezondheid of van haar eerder
geboren kinderen zou kunnen worden
staan van deze regeling zelfs niet kennen. Oor
zaak in veel gevallen: een niet te veronacht
zamen deel van hen kan niet lezen!
geschaad. Vooral de term „gevaar voor
de geestelijke gezondheid” is natuurlijk
erg ruim te interpreteren. Volgens be
paalde Britse artsen bestaat dat gevaar
al wanneer een patiënte nadrukkelijk
om abortus vraagt.
sprake is van een noodgeval”. De pas
sage in de wet waarin abortus wordt
toegestaan op grond van gevaar voor
de geestelijke gezondheid van de vrouw
of haar eerder geboren kinderen, heeft
indertijd in het Engelse Lagerhuis grote
opwinding veroorzaakt. Nog steeds vindt
de British Medical Association (artsen
organisatie) dit onvoldoende reden voor
abortus. In de praktijk heeft deze op-
Dat bl(Jkt evenwel moeilijk te verwezenlijken
te z(jn. Er zijn erbij die zich al jaren geleden
hebben laten inschrijven voor een huis, maar er
nog steeds geen hebben. Van Albada noemt in
dat verband een gezin in Stein (Limburg), dat
al twintig jaar op de wachtlijst zou staan. In
dezelfde provincie zetelt het gemeentebestuur
van Amby, dat in de afgelopen zeven a acht
men de materie zo goed onder de knie zien te
krijgen dat de kennis niet alleen aan de betrok
ken zigeuners, maar ook aan nieuwe leden van
de actiegroep kan worden overgedragen. Want
duidelijk is al wel gebleken, dat het werkter
rein te groot is om het met tien man effectief
te bewerken. Hoe denken de zigeuners hier zelf
over? „De eerste reacties hadden een sterk
sceptische toon. Ze willen snel resultaten zien”,
zegt Van Albada.
Intussen loopt ook de jongste generatie zi
geuners nauwelijks de kans, enig onderwijs te
krijgen hoewel het onderwijs grondwettelijk
„een voorwerp van aanhoudende zorg der re
gering” is. De blo-scholen, waaraan juist voor
zigeunerkinderen zo’n behoefte bestaat, zijn er
veelal niet in de plaatsen waar zij wonen. Scho
len voor de ambulante schipperskinderen lijken
niet toegankelijk te zijn voor zigeunerkinderen.
op eigen verzoek
In Polen heeft de
monde van kardi-
jaar geen kans zou hebben gezien, zes gezinnen
(die al die tijd ingeschreven staan), aan een
huis te helpen. Toch is het alweer een paar jaar
geleden dat de woningnood in Limburg, z(j het
kwantitatief, voor opgeheven werd verklaard.
naai Wyszynski onlangs geprotesteerd
tegen de abortuswet in dat land. Vol
gens hem is deze er de oorzaak van, dat
de bevolking van Polen terugloopt.
AL EERDER, in 1967, werd de libera
le abortuswet in Roemenië aan de kant
gezet, toen daar de bevolkingsgroei sterk
terugliep. Wel is frappant dat de lega
le abortus in Oost-Europa minder vaak
een dodelijk afloop heeft dan in West-
Europa. Volgens een recente studie van
de Wereldgezondheidsorganisatie WHO
waren er op de 2,5 miljoen abortussen
die tussen 1957 en 1967 legaal zijn ver
richt in Hongarije, Tsjechoslowakije en
Slovenië slechts 73 met een dodelijke
afloop, dat is 3 op de 100.000.
sneller de operatiekamer en de bedden
in de kliniek vrij kwamen des te winst
gevender zou Segals „bedrijf” zijn. Een
van de conclusies uit dit procés: er is
duidelijk sprake van een nek-aan-nek-
race tussen medici in de strijd om abor
tuspatiënten. Abortus is in Engeland
en vooral in Londen een soort massa-
industrie geworden, waaraan door som
mige taxichauffeurs, uitgevers en art
sen grof geld wordt verdiend.
OOK ANDERE ARTSEN in Engeland
er soortgelijke praktijken op nahouden
is niet bewezen, maar wel waarschijn
lijk. Een ander punt in de aanklacht
tegen Segall betreft het feit dat hij
een patiënte twee uur na de abortusin
greep had laten vertrekken, terwijl ze
daarvoor nog veel te zwak was. Hoe
HET GEZIN van Bertus Steinbach woont in
Schaesberg. Het gezin huisvest elf eigen kin
deren. Het leeft van zeventig gulden per week.
„Bertus Steinbach kwam begin van dit jaar in
conflict met het gemeentebestuur van Schaes
berg, want het huis dat hij met veel moeite wist
te bemachtigen, zou een krot zijn, en een uit
breidingsplan in de weg staan. Feitelijk punt
was dat de waterleiding ontbrak. Een ander
huis werd evenwel opeens gepresenteerd toen
tegen Schaesbergs gemeentebestuur een kort ge
ding aangespannen dreigde te worden. Alle be
zwaren tegen Steinbachs aanwezigheid werden
toen prompt ontkend.
„Het nieuwe huis is eigendom van de mijn
Oranje-Nassau, in uitgewoonde toestand aan
geboden en aanvaard, maar de mijn weigert
het huis op te knappen. En van zeventig gulden
in de week kun je dat niet óók nog eens be
kostigen
KLAARBLIJKELIJK achten plaatselijke
overheden het niet op hun weg te liggen, een uit
gebreide voorlichtingscampagne op touw te
zetten in kringen waarin wellicht mensen ver
keren die op enigerlei uitkering aanspraak
kunnen maken. Misschien geldt hierbij de over
weging dat een overheid zijn „onderdanen” niet
achterna hoeft te lopen. Maar waarom gebeurt
dat dan wel als er belastingen moeten worden
geïnd, als de dienstplicht roept en nog veel
meer? Dat voorlichtingswerk wil de Actiegroep
Zigeuners nu op zich nemen. Allereerst wil
UIT DEZE CIJFERS blijkt dat abor
tus veel minder vaak doodsoorzaak is
dan ziektes of complicaties tijdens de
zwangerschap. Daaraan sterven in deze
landen n.L 20 op elke 100.000 zwangere
vrouwen. In West-Europa liggen de cij
fers wat minder gunstig: 40 op de
100.000 abortussen hebben hier een do
delijke afloop. Volgens de Wereldge
zondheidsorganisatie wordt dat verschil
verklaard door het feit dat in West-
Europa veel abortussen worden uitge
voerd als de vrouw al meer dan drie
aan te duiden. Verscheidene zigeuners hebben
zelfs de ergste concentratiekampen overleefd,
maar de onmenselijke behandeling heeft in veel
gevallen haar sporen wel nagelaten. Zigeuner
of niet, velen zijn in die jaren geestelijk zo
zwaar beschadigd dat zij sinds de bevrijding
niet bij machte zijn geweest, tot het niveau
van hun vroegere omgeving terug te keren.
Dat is ook door de Nederlandse overheid er
kend. Er bestaat daarom een „rijksgroepsrege
ling oorlogsslachtoffers”, die de aanpassings-
lacune als gevolg van het verblijf in onder
meer de Duitse concentratiekampen, met gel
delijke steun tracht te vullen. Veel Nederlan
ders krijgen een uitkering op grond van die
regeling of hebben er een aangevraagd. Maar
gebleken is, dat de meeste zigeuners het be-
maanden ;zwanger is. terwijl in Oost-
Europa vrijwel alle abortussen vóór die
tijd verricht worden. Bij de illegale
abortussen liggen de cijfers uiteraard
veel ongunstiger Naar schatting is 1
op de 100 gevallen dodelijk.
INITIATIEFNEMER is Rob van Albada, zo-
veelstejaars student in de culturele antropolo
gie aan de universiteit van Amsterdam, en
eindredacteur van het periodiek Terre des
Hommes. De tragedie van het gezin Steinbach
met zijn elf kinderen in Schaesberg (Zuid-Lim-
burg), dat geruime tijd overhoop heeft gelegen
met het gemeentebestuur over de vraag of het
in de met veel moeite gevonden woning mocht
blijven of niet, is voor Van Albada aanleiding
geweest, eens dieper in deze trieste zaken te
duiken.
Wel is voorgeschreven dat een dokter
niet alleen de beslissing over wel of niet
aborteren mag nemen. Er moet nog een
tweede arts worden geraadpleegd. Een
arts mag slechts op eigen gezag tot
aborteren overgaan als er „duidelijk
EEN ANDER PUNT is de huisvesting. Nu het
aantal staanplaatsen voor woonwagenbewoners
is beperkt en die oorden meestal ook nog zijn
omgeven door een muur,voelen velen zich weer
in de sfeer van het concentratiekamp verplaatst.
Daarnaast: men leeft vaak van de opbrengst
van de autosloop en er is weinig fantasie voor
nodig om te begrijpen dat (ie verdiensten ge
ring zijn, wanneer ergens zo’n tachtig slopers
bij elkaar worden gezet. Dat met de aanwijzing
van vaste standplaatsen en wat daaruit is
voortgekomen geweld wordt aangedaan aan
een typische karaktereigenschap van de zigeu
ners, de voortdurende drang om rond te zwer
ven, heeft klaarblijkelijk niet zwaar genoeg ge
wogen, ondanks alle humaniteit die naar
men moet aannemen toch ook bij deze wet
geving heeft meegespeeld. Sommige zigeuners
voelen zich in elk geval door deze opgelegde
omstandigheden economisch in een zodanige
positie gemanoeuvreerd, dat zij nu de voorkeur
geven aan een vaste woonplaats.
De problematiek van de zigeuners beweegt
zich voor eën deel op het gebied van de huis
vesting. In verscheidene gemeenten lijken hui
zen „niet voor zigeuners” te zijn gebouwd. An
dere punten zijn: het onderwijs aan zigeuner
kinderen en de omstandigheid dat vele ouderen
niet het bestaan kennen van de regeling ge
troffen voor oorlogsslachtoffers.
Van Albada: „In de tweede wereldoorlog is
ongeveer een derde van alle zigeuners, bij el
kaar een half miljoen van deze mensen, door
de nazi’s omgebracht. In kampen als Ausch
witz kregen zigeuners een nummer in de arm
gebrand, met een „Z” ervoor om hun afkomst
DE ENGELSE regering heeft al ge
ruime tijd geleden een commissie in
het leven geroepen, die moet beoorde
len hoe de wet in de praktijk werkt.
Die commissie heeft tot dusver geen
voorstellen voor een wetswijziging ge
daan. Komen die er, dan staat de rege-
ring-Heath voor de noodzaak, zo mo
gelijk de klok terug te draaien zonder
dat daardoor een al te hevige storm van
protesten in binnen- en buitenland
wordt gewekt.
IN GROOT-BRITTANNIË zijn
de abortus-discussies weer in alle
hevigheid opgelaaid. Aanleiding
was de veroordeling van de 42-
jarige Londense arts Derek Segall,
die in een jaar t(jds bijna 400.000
verdiend had met aborteren „aan
de lopende band”. Nu zijn er wel
meer specialisten in Londens def
tige Harley Street die met cor
recte medische handelingen zo'n
ton of vier per jaar maken. En
tegen Segalls inkomsten richtten
zich de bezwaren dan ook niet. Wel
tegen het feit dat hij, zoals ter zit
ting van het Engelse medisch
tuchtcollege bleek, op „onzinde
lijke” wijze klanten wierf. Hij be
taalde namelijk aan iedere taxi
chauffeur die hem een abortus
klantje aanbracht, een bonus van
f 150. Het werd een nationaal
schandaal en het Medisch Tucht
college kon niet anders doen dan
Segall schorsen als medicus.
ER ZIJN evenwel vrij veel Britse
artsen, die weigeren een abortus uit te
voeren, zich beroepend op een clausule
in de wet, die het artsen en verplegend
personeel mogelijk maakt, medewerking
te weigeren op grond van hun geweten.
In de praktijk komt het erop neer, dat
als een abortusaanvrage in de ene stad
wordt afgewezen de vrouw naar een
ander gedeelte van het land kan rei
zen waar artsen wel bereid zijn haar te
helpen. Maar zover als in de Sovjet
unie, Hongarije en enkele delen van de
Verenigde Staten is men in Engeland
nog niet. In die landen kunnen vrou
wen zonder meer
abortus verkrijgen
katholieke kerk bij
vatting van de artsenvereniging echter
geen enkel effekt, want het medische
tuchtcollege, de organisatie die artsen
de bevoegdheid kan ontnemen hun
praktijk uit te oefenen, heeft deze clau
sule wel geaccepteerd. Vóór de abor
tuswet in Engeland werd aangenomen,
is er jarenlang strijd gevoerd. Sinds het
begin van de jaren vijftig deden ver
schillende parlementariërs zonder suc
ces moeite voor een meer liberale wet
geving in dit opzicht. Labour-afgevaar-
digde David Steel kreeg echter pas na
de achtste poging daartoe het Lagerhuis
mee. De motivering van de meeste
voorstemmers was dat er een eind ge
maakt moest worden aan het uitvoe
ren van clandestiene abortussen met
vaak dodelijke afloop in achterafstraat-
jes door onbevoegde personen.
SEDERT DE invoering van de Britse
abortuswet is het aantal abortussen snel
toegenomen. Dat waren er in 1970 to
taal 83.851, bijna 30.000 meer dan in
1969. Van deze ingrepen werden er
39.532 verricht bij ongehuwde vrouwen,
van wie 1701 jonger waren dan 16 jaar.
Dat betekent dat er in Engeland per
uur tien „legale” abortussen worden
uitgevoerd. De helft van al deze abor
tuspatiënten werd door de nationale
medische dienst kosteloos geholpen,
maar in privé-klinieken betaalden vrou
wen voor de operatie gezamenlijk naar
schatting vier miljoen pond (34 mil
joen gulden). Dat zijn niet alleen Engel
se vrouwen. Velen komen uit de Ver
enigde Staten en van het Europese vas
teland om zich hier te laten aborteren.
De snelle stijging van het aantal ge
vallen, de ronselpraktijken zoals die
welke aan het licht kwamen bij het pro
ces tegen dokter Segall en de vraag, of
er wel voldoende medische zorg gebo
den wordt bij een abortus, hebben voor-
èn tegenstanders van de nieuwe wet
verontrust.
VAN ALBADA luidt de werkzaamheden van
de Actiegroep Zigeuners in met de verkoop
van een affiche, die binnenkort bij hem ver
krijgbaar zal zijn' voor f 5.00 (postgiro 1046926,
pastoor Miedema, Schaesberg). De opbrengst
is voor het huis van Bertus Steinbach. Het is
een afbeelding in vier kleuren van het kamp
in Stein. Kinderen spelen tussen de woon
wagens. Een man, op de rug gezien (Bertus
Steinbach) staat ernaar te kijken. „Dat geeft
een heel merkwaardig vervreemdingseffect
Verder staat er een tekst onder van de hand
van Simon Vinkenoog.
Van Albada: „We wilden eerst G. K. van het
Reve om die tekst vragen. Maar die was toen
in Frankrijk. Vinkenoogs tekst begint met
„Geef ons de vrijheid”. De strekking van de
rest is dat wij anders levende mensen in hun
anders-zijn moeten accepteren. Wat we daar
mee trachten te bereiken is integratie van de
zigeuner in de samenleving, maar niet een die
zóver gaat dat de zigeuners hun karaktereigen
schappen erdoor verliezen. Geen assimilatie
dus. Waarom moet iedereen toch zo nodig
gelijkgeschakeld worden?”
