DE TRALIES ZIJN VERDWENEN
HONDERD JAAR EVOLUTIE IN DE PSYCHIATRISCHE ZORG [1]
IJmuider Courant
W
i
ip
jf
I oMb oh
I
St. Bavo.
WERDEN
BAVO
SS» i
Dierentuin
D
K GELOOF NIET dat er er-
Q Onberoerd
Bron van zorg
Medicijnen en nog eens medicijnen; kasten vol en van vitaal belang.
John Milton 1608-1674 (Engels dichter)
gens een normaal mens be
staat of kan zijn. Iedereen
heeft wel een of andere afwijking”,
heeft de filosoof Bertrand Russell
eens gezegd. Desondanks, of deze
uitspraak wel of niet waar is, heeft
de maatschappij door de eeuwen
heen toch altijd een groep kunnen
aanwijzen, die anders was dan de
geldende normen. Of iemand vol
gens zijn gezonde verstand handelt
hangt immers af van degenen die
hem beoordelen.
Oude en nieuwe lijnen van St. Bavo. De koepel en de torentjes
herinneren aan het verleden, de strakke contoeren van de nieuw
bouw zijn een bewijs van nieuwe ontwikkelingen.
zou hebben aangetroffen: lege
bedden.
De geest huist op zijn eigen hof, en kan
binnen zichzelf -van de hel een hemel
maken, en van de hemel een her
O IJ DE TWEEDE KAMER IS EEN ONTWERP VAN DE WET
■5 BESCHERMING GEESTELIJK GESTOORDEN INGEDIEND.
UITGANGSPUNT VOOR DEZE WET IS, DAT DE GEDWONGEN
OPNEMING VAN PATIËNTEN LIJDENDE AAN EEN GEESTELIJKE
STOORNIS IN EEN INRICHTING, ZO HET ENIGSZINS MOGELIJK
IS, MOET WORDEN VOORKOMEN. BEVORDERD DIENT TE
WORDEN, DAT DE ZORG VOOR DEZE PATIËNTEN BUITEN DE
MUREN VAN HET PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS WORDT VER
BETERD.
IN TWEE ARTIKELEN, WAARVAN OP DEZE PAGINA DE EER
STE AFLEVERING, TRACHTEN VERSLAGGEVER WIM VAN
LUYKEN EN FOTOGRAAF HANS WARNARS EEN BEELD TE
SCHETSEN VAN DE MODERNE PSYCHIATRIE. IN HET EERSTE
ARTIKEL WORDT EEN GLO
BAAL OVERZICHT GEGEVEN
VAN DE ONTWIKKELING IN
DE LOOP DER EEUWEN. IN
HET VERVOLG ZAL DIEPER
WORDEN INGEGAAN OP HET
LEVEN IN DE ZIEKENHUIZEN
ZELF. VOOR DEZE REPOR
TAGE WERDEN BEZOEKEN
GEBRACHT AAN TWEE GRO
TE CENTRA IN NOORDWIJ
KERHOUT, ST. BAVO EN
SANCTA MARIA.
Sancta Maria.
Een beeld dat men vroeger
4
fe-a-s.-.
r i..s
'C'
i'
De sfeer van demonen heeft
plaats moeten maken voor de
zakelijke laboratoria, waar
naar middelen wordt gezocht,
waarmee ziekte kan worden
bestreden.
I
WIE ECHTER NU een bezoek zou
brengen aan een psychiatrisch zieken
huis kan constateren, dat niets van de
image van „gekkenhuis” nog over is.
Als voorbeeld willen wij nemen, twee
grote ziekenhuizen, St. Bavo en Sancta
Maria, beide in Noordwijkerhout, waar
tot voor enkele jaren de zusters en
broeders van de oongegatie van Liefde
in deze mannen- en vrouwengemeen
schap de leiding hadden.
De tralies zijn verdwenen en vervan
gen door grote ramen. De modernise
ring heeft weinig gebouwen op de ter
reinen onberoerd gelaten. Het meren
deel van de accommodatie is aangepast
en op grote schaal is ook nieuwbouw
gepleegd. Deze psychiatrische centra
gonzen van activiteiten, waarin de pa
tiënt zelf een belangrijk aandeel heeft.
Dat is het grote verschil met het be
gin van deze eeuw, toen de medische
wetenschap deels door onwetendheid
nog redeneerde van „in bed stoppen en
verzorgen”. Wie nu overdag de slaap
vertrekken binnenwandelt, zal moeten
zoeken naar een bedlegerige. Het is de
overwinning van de pharmaceutische
industrie. Veel van hetgeen in de psy
chiatrie is bereikt, is aan medikamen-
ten te danken. En aan de therapie. De
medikamenten zijn namelijk zo geper
fectioneerd dat de hoofdverschijnselen
worden bestreden zonder het bewust
zijn te beïnvloeden. De patiënt is tot
NATUURLIJK geldt het niet voor
alle gevallen. Demente bejaarden en
jongere mensen, die in hoge mate ern
stig gestoord zijn, worden door hun si
tuatie tot een inactief bestaan gedwon
gen. Maar ook voor deze categorie zijn
therapieën ontwikkeld. De doorstroming
wordt steeds groter, steeds meer men
sen kunnen gezond naar de maatschap
pij terug, al blijft een zekere begelei
ding noodzakelijk: de oorzaken voor de
geestelijke moeilijkheden liggen vaak
in het milieu, waaruit de patiënt af
komstig is.
EEN ANDERE markante ontwikke
ling is de wijze van benaderen van de
patiënten. In de achttiende eeuw waren
geestelijk gestoorden een bron van ver
maak of afschuw. Engelse dames van
stand bezochten in die tijd het bekende
„Bedlam”, waar zij de verpleegden aan
gaapten alsof zij dieren in een dieren
tuin waren. De uniforme kleding is in
middels afgeschaft en de zieke mag
persoonlijke bezittingen behouden. De
mens wordt als individu gerespecteerd
en beschermd.
In St. Bavo wordt een rondleiding
van een groep mensen tevoren aan de
patiënten voorgelegd en doorgepraat.
Aan hen wordt gevraagd of er bezwa
ren tegen zijn. Onze fotograaf mocht
wel foto’s maken, mits hij toestemming
aan de patiënten vroeg. Tijdens een
rondwandeling knipte hij een foto in de
kapsalon en toen we later in de gangen
dezelfde patiënt weer tegenkwamen,
liet hij zich ervan overtuigen dat zijn
identiteit geheim zou blijven. Een over
blijfsel uit vroeger tijden, de angst dat
hij bij terugkeer in de maatschappij
herkend zou worden, maar ook het be
gin van een nieuw proces, waarbij de
privacy van de geestelijk gestoorde
wordt gewaarborgd.
aan, dat over psychiatrische ziekenhui-
zen ook vandaag de dag, nog veel mis
vattingen leven.
DE BEHANDELING van deze groep
„anderen”, de geestelijk gestoorden,
heeft in de loop der tijden een dras
tische wijziging ondergaan, een ontwik
keling die evenwel nog lang niet is vol
tooid. Aan de benaming van verblijven
voor geestelijk gestoorden kunnen we
deze evolutie aflezen. We spreken niet
meer over krankzinnigengesticht of
over zenuwinrichting, maar over psy
chiatrisch ziekenhuis.
de vrije tijd, liefst met iets, waarvan
de patiënt na terugkeer in de maat
schappij ook profijt heeft. Bijvoorbeeld
het beoefenen van sport.
Daarnaast kunnen tijdelijke ver
schijnselen speciale categorieën patiën
ten creëren. Een actuele groep zijn de
verslaafden, waarvoor in feite speciale
klinieken nodig zijn.
BELANGRIJKE groep van
ziekten van de geest zjjn psy
chose. Deze ziekten berusten op een
abnormale werking of een abnor
male toestand van de hersenen; men
onderscheidt twee hoofdvormen, na-
melyk de endogene psychosen, die
van binnen uit ontstaan, bijvoor-,
beeld door erfelijkheid, abnormale
aanleg of predispositie, en de exo
gene psychosen, die door schadelijke
invloeden van buiten af ontstaan,
bijvoorbeeld alcoholmisbruik, ver-
giftiging, syfilis, smart, hevige
schrik, zware zorgen, verwondingen.
Daarnaast komen talrijke tussenvor
men voor.
meer in staat en ten einde verveling te
voorkomen, worden door middel van
verschillende therapieën, activiteiten
ontplooid. Dit is ten gunste van de pa
tiënt, want een mogelijke terugkeer
naar de maatschappij kan veel beter
worden voorbereid.
Tegenover het grotere aantal ontsla
gen, staat een toename van het aantal
mensen, dat voor verpleging in een
psychiatrisch ziekenhuis in aanmerking
komt. De jachtige tijd, waarin we le
ven, werpt deze „vruchten” af. Over
spannenheid, flatneurose, geluidshinder,
het zijn slechts enkele voorbeelden. Ook
de toenemende vrije tijd is een bron
van zorg. Geneesheer-directeur J. A.
Verheul van Sancta Maria, een centrum
voor vrouwelijke patiënten, vertelt: „De
conflicten nemen toe en duren langer.
Met vakanties en weekeinden krijgen
mensen vaak een terugslag. Zo lang
men werkt gaat het goed. Het werk is
een belasting, maar vormt ook een
vliegwiel”. Daarom wordt aandacht
besteed aan het leren doorbrengen van
Dat past in de moderne opvattingen.
De geestelijke gestoorde is een zieke,
die recht heeft op behandeling en zo
mogelijk genezing. De middeleeuwse
christen zag deze mensen nog als door
duivels bewoonde geesten. Ze weiden
als heksen betiteld en vaak op de meest
gruwelijke manier ter dood gebracht.
Toen men in later tijden dit standpunt
liet varen, verkondigde de beroemde
anatoom Thomas Willis de mening, dat
intimidatie, bedreiging en slaag gene
zing zou kunnen brengen. Het was die
zelfde tijd dat men sombere, ver van de
buitenwereld gelegen inrichtingen
bouwde, vaak tezamen met een kloos
ter, warit de afzondering van religieu
zen en de verzorging van de verstote
nen bleek een goede combinatie Deze
dubbele isolering is er mede schuldig
'x'
L x
