Popstations op Noordzee
tekenden eigen doodvonnis
1
r
IJmuider Courant
B
8
10
Chaotisch
R
Britse vloot
Radio Dolfijn
Gouden tijden
Radio Nordsee
„Helemaal NOS"
HU i V
j
w
■MB
lil
(Van een onzer verslaggevers)
DAT ER BEHOEFTE was aan
een „populaire” zender zagen de
mensen achter Veronica al toen
ze in 1959 hun eerste plannen
maakten. Dit in tegenstelling tot
de toenmalige bewindvoerders op
omroepgebied, die toch eigenlijk
de vaklieden waren. „Een ver
derfelijk streven, geheel in strijd
met het culturele uitgangspunt
van de Nederlandse en andere
Europese zendstations”, zei KRO-
directeur A. J. J. van der Made
in oktober 1959, toen hem om
commentaar gevraagd werd op de
Veronica-plannen. De toenmalige
AVRO-directeur D. Repko noem
de het „een soort grapje, dat geen
invloed op ons bestel zal hebben”
Bi
«SS
de „piratenzenders
Verdwijning van
schept ethergat
dat Hilversum 3
in huidige vorm
niet kan vullen
aan boord van hun „Mebo II”.
RadioNordsee-directeuren Meister (r.) en Bolier
jrs
met
Erbij
■N
■N
dat dagelijks vier tot vijf miljoen Ne
derlanders op Veronica afstemden De
adverteerders hadden dat ook door en
gouden tijden braken aan voor de „pi
ratenzender”.
DAARNA beleefde Engeland een re
gelrechte piratenradio-explosie. Radio
London kwam naar de Noordzee, een
Amerikaanse onderneming die vanaf
de voormalige mijnenveger Galaxy
met de uitzendingen begon. „Wonder
ful Radio London” werd als Big L,
al snel het meest populaire popstation
op de Noordzee.
In tegenstelling tot die van radio
Veronica waren de programma’s van
de Engelse schepen steeds live. Ter
wijl de Veronica-„d.j.’s” in Hilver-
sumse studio’s hun programma’s op
de band zetten met behulp van tech-
HET WAREN deze gebeurtenissen
meer dan het „stelen” van golfleng
ten, die het de overheden duidelijk
maakten dat de door piratenzenders
zo bejubelde begrip „vrije radio” een
onmogelijkheid is. Iedere ex-vrije ra-
dio-exploitant weet dat vrije (commer
ciële) radio alleen floreren kan als er
weinig of geen concurrentie is. De za
kenlieden die hun zendschepen buiten
de territotiale wateren legden omdat
daar geen wetten golden, merkten al
gauw dat ook de concurrentie van die
faciliteiten genoot. Zij moesten hun
eigen wetten maken om daar geen last
van te hebben en dat betekende in fei
te het tekenen van hun eigen dood
vonnis.
EN
4 -
3 -
930
In april 1960 werd alles anders. Na
moeilijke voorbereidingen lag Veroni
ca op haar plaats voor de kust van
Scheveningen. De proefuitzendingen
begonnen op 185 meter middengolf. De
klachten over storingen barstten los
Niet alleen stoorde Veronica, de nieu
we zender werd zelf ook gestoord Ve
ronica ging over op 192 meter en van
die dag af (17 mei 1960) ging alles
prima, Uit een eerste opiniepeiling
van het Nipo (november 1960) bleek
VERONICA’S zender is niet sterk.
Alleen in West-Nederland, in de rand
stad, is hij steeds zuiver te horen. Dit
maakt de cijfers nog opmerkelijker.
Ook nu de luisterdichtheid van Hilver
sum 3 wordt gesteld op 63 percent, te
gen 48 percent voor Veronica kan men
rustig aannemen dat de oude piraat
in de randstad en zijn nieuwe
succesvolle vijand Radio Nordsee de
meestbeluisterde zenders zijn.
Radio Veronica is ontstaan na het
Of het daarin slagen zal, wordt be
twijfeld. Immers, Hilversum 3 heeft
nauwelijks een eigen geluid. Het moet
in hoofdzaak de „eigen identiteit” to
nen van die omroepzuilen die, in bon
te rij, de zender gebruiken. Alleen de
NOS draagt, met programma’s als
„Langs de lijn” en „Top-30” daad
werkelijk bij aan de populariteit van
de zender
MINDERE GODEN onder de Britse
avonturiers probeerden een graantje
mee te pikken van het lonende
poppiraten-bedrijf. Op de uit de twee
de wereldoorlog daterende „luchtdoel
forten” in de monding van de Theems
.yzerden zenders gevestigd als Radio
Sutch, Radio Invicta, Radio Essex,
Radio 390 en vele anderen. Er kwa
men ook zendschepen bij als Radio
Scotland en Radio 270.
zendtijduitbreiding, „teneinde na
het heengaan van de „piraten”
in de gebleken behoefte aan
een lichte-muziekzender te vol
doen”.
IEDEREEN in het officiële omroep-
wereldje was er begin der zestiger la
ren van overtuigd, dat de beide zen
ders Hilversum meer dan voldoende
lichte muziek brachten. Met name de
AVRO legde in veler ogen zelfs teveel
nadruk op deze weinig serieuze taak.
Tweemaal per week, een heel uur
lang, waren er ’s morgens de „Ar
beidsvitaminen”, een van de weinige
muziekprogramma’s die rekening hiel
den met de smaak van zeer vele luis
teraars. Ook aan de zogeheten „tie-
nermuziek” besteedde Hilversum, zei
het een weinig gegeneerd, aandacht.
De VARA deed dat één uur per week
met Herman Stoks „Tijd voor teena
gers” de AVRO bracht iedere week
een half uur „Tussen tien plus en
twintig min’.
De huidige discjockeys van Radio Nordsee Tony Allan (midden)
en Christian St. John (r.) bij hun draaitafels. Derde man is de
technicus Kurt Baer.
roline North naar de kust van Schot
land.
NA HET BRITSE verbod gingen de
twee Caroline-zenders en Radio En
geland nog korte tijd door. Radio En
geland richtte zich, als radio 277 en
Radio Dolfijn, op Nederland. Door uit-
DE VERONICA-,.aanslag’ op Radio
Nordsee heeft dus het lot van beide
piraten bezegeld. Het is nauwelijks
aan te nemen dat de Tweede Kamer
het voorstel tot ratificatie van het
verdrag van Straatsburg verwerpen
zal. Na die ratificatie zal men beide
Noordzeepiraten kunnen uitbannen en
dan zal dus Hilversum 3 de openge
vallen plaats moeten opvullen met
popmuziek en andere lichte program-
ma’s-voor-de-massa
In augustus 1967 werd de Engelse
anti-piratenwet van kracht. Medewer
king en adverteren werden strafbaar
gesteld. Het nieuwe officiële popsta
tion BBC One moest in de „lichte be
hoeften” van de luisteraars voorzien.
Ondanks ’t feit dat veel d.j.’s van hun
schepen overstapten naar BBC One
bleef dit station een probleem. Door
vakbondsvoorschriften, waarin dage
lijks een bepaalde portie „levende mu
ziek” werd geëist, kon de popzender
zijn functie niet helemaal waarma
ken.
nici, die voor het werkelijke platen-
draaien zorgen, deden de Engelsen al
les zelf. Zij praatten, zetten hun platen
op, regelden het geluidsniveau. Met
hun zeer sterke zenders brachten de
Engelse piraten voor Europa nieuwe,
swingende en door overvloedig ge
bruik van steeds weer andere aan
trekkelijke „jingles” uiterst ontspan
nen klinkende pop-programma’s.
Om die behoefte op te vangen zou
Hilversum 3 dus helemaal een NOS-
zender moeten worden. Een bekwame
programmachef zou een aantal disc-
jockey’s binnen een strak horizontaal
blokschema de kans moeten geven,
var Hilversum 3 een echte pop-zender
te maken.
Zo’n Hilversum 3 zou zich slechts
in gunstige zin onderscheiden van de
piraten. Die wilden zoveel mogelijk
luisteraars plezieren met als doel, aan
de toestromende adverteerders zoveel
mogelijk geld te verdijen. Een goed
opgezet Hilversum 3 zou als enig doel
hebben: zoveel mogelijk luisteraars te
plezieren, een fundamenteel en aan
trekkelijk verschil met de commer
ciële zenders.
succes van de (al in 1962 verboden)
Scandinavische radiopiraten als Radio
Mercur. Veronica probeerde in haar
beginperiode behalve in Nederland
ook in Engeland vaste voet aan de
grond te krijgen. De Engelstalige uit
zendingen werden door de te zwakke
zender van de piraat echter geen suc
ces.
DE JEUGDIGE liefhebbers van wat
Later popmuziek zou gaan heten zoch
ten over het algemeen hun heil over
de grenzen. Gelukkig waren zij die
Radio Luxembur konden ontvangen,
met iedere zondagavond de Engelse
top-20. Op de lange golf was er BBC-
„light programme” met het uitsteken
de „Piek of the pops”.
Zeer populair waren de uitzendingen
van het American Forces Network.
Deze Amerikanen (zenders in Frank
rijk en München) brachten aan het
ontbijt al zonder enige terughoudend
heid rock and rollmuziek. Ook Hilver
sum, tenminste een van de twee,
bracht tijdens die vroege uren lichte
muziek met onder andere „Rechtdoor
naar school en kantoor”. Evenals in
de late muziekprogramma’s ’s avonds
werd in deze uitzendingen echter
meer recht gedaan aan de smaak van
de samenstellers dan aan die van de
luisteraars.
GROTE SCHRIK bij de gebroe
ders Verweij toen de heren Bolier
en Meister begin van dit jaar met
een miljoen gulden contant de Vero-
nica-burelen binnenstapten om de
overeenkomst ongedaan te maken.
„Geen sprake van, het schip blijft in
onze handen”, reageerde de Veroni-
ca-directie. De Zwitsers gaven niet
op. Zij lokten de Veronica-kapitein
van hun schip en namen de zender
weer op. Het waarom werd de broers
Verweij tot hun schrik gauw duide
lijk. Strengholts uitgeversmaatschap
pij uit Amsterdam had per dag een
paar uur zendtijd gehuurd voor Ne
derlandse programma’s.
De nestor van de Nederlandse
d.j.’s, Joost de Draaijer (ex-Veroni-
ca. ex-VPRO, ex-NOS) en nieuwko
mer Ferry Maat zouden met Jan
van Veen (ex-Veronica) de program
ma’s verzorgen. Pikant detail: Jan
van Veen is een schoonzoon van Dirk
Verweij, de oudste van de drie Vero-
nica-broers.
De chauffeurs van de (toen nog)
Nederlandse Radio Unie stemden in
die dagen voor zij ’s avonds in de ga
rage kwamen, hun autoradio weer
zorgvuldig af op Hilversum. Zij waren
bevreesd voor boze woorden van hoge
NRU-functionarissen, als die ’s mor
gens bij het wegrijden op vrolijke to
nen van radio Veronica „vergast”
zouden worden.
mopperen toch iets moois aan
over gehouden: een complete
derde zender, die dan waar
schijnlijk ook nog 21 uur per et
maal mag uitzenden: Hilver
sum 3.
TE LAAT om nog erg populair te
kunnen worden, arriveerde in 1966 het
voormalige Amerikaanse libertyschip
Laissez Faire met twee zenders aan
boord: Britain Radio voor „Sweet
music” en Radio England voor pop.
In juni 1966 werd Reg Calvert, de
eigenaar van Radio City (een van de
fortenzenders) op het Engelse platte
land doodgeschoten. Een van de op
richters van Radio Atlanta werd in
verband met de moord gearresteerd.
Een paar dagen daarna diende de
Britse regering de anti-piratenwet in.
Het argument van de overheid was,
net als in Nederland, steeds het feit
dat de piraten met hun illegaal ge
bruik van golflengten het andere ra
dioverkeer stoorden. Dat klinkt niet
erg geloofwaardig, want zelfs in het
topjaar 1966 zijn er nooit ongelukken
gebeurd door het storen van officiële
golflengten, terwijl toen op en rond
de Noordzee toch tientallen piraten,
vaak met zeer krachtige zenders vrij
wel continu in actie waren.
Dat de Engelse regering onmiddel
lijk na de moordzaak optrad is geen
toeval, evenmin als het feit dat in
Nederland het (demissionaire) kabi
net pas in actie komt nadat Veronica
getracht heeft Radio Nordsee met ge
weld 'tot zwijgen te brengen.
DAT BLEEF ZO tot de Zwitserse
zakenlieden Meister en Bolier vorig
jaar hun schip Mebo 2 als Radio Nord-
see International naar de Noordzee
dirigeerden. De nieuwe onderneming
had grote plannen. Met sterke zen
ders (middengolf, korte/1 golf en FM)
wilde men luisteraars in heel Europa
bereiken. Het werd commercieel een
mislukking. De uitzendingen werden
in Nederland en Engeland veel be
luisterd, maar de advertenties kwa
men niet. De onderneming raakte in
de schulden. Nederlandse credi
teurs als Kees Manders en ir. Heere-
ma (de bouwer van het REM-eiland)
probeerden zonder succes de Mebo 2
te kapen. De zender kwam in op
spraak. Uit het buitenland kwamen
klachten over storingen en de Ne
derlandse regering dacht aan verbie
den volgens het al in veel Europese
landen tot wet geworden Straatsburg-
se anti-piratenverdrag. Dat zou ook
Veronica de kop kosten. Veronica-ba-
zen Verweij waren dan ook wat blij
toen de Zwitsers geld van hen wilden
lenen. Ze kregen ongeveer een mil
joen gulden, op voorwaarde dat de
Mebo 2 niet meer zou uitzenden van
af de Noordzee. Dit stond in een con
tract, opgesteld in voor velerlei uitleg
vatbaar Engels, een taal die de Zwit
sers bovendien nauwelijks beheersten.
Maar Radio Nordsee zweeg, en dat
was de bedoeling der Veronicanen.
blijven van advertenties verdween het
station spoedig.
In maart 1968, sleepte de rederij
Weismuller, Caroline’s grootste
schuldeiseres, beide schepen naar de
Amsterdamse haven. Daar liggen ze
nu nog. Voor Veronica, die ook de uit
schakeling van het REM-eiland had
overleefd, brak weer een tijd van al
leenheerschappij ter zee aan.
LS BINNEN afzienbare tijd
H de twee zendschepen voor
de Nederlandse Noordzeekust
definitief zwijgen, hebben de of
ficiële Nederlandse omroepen
er ondanks meer dan tien jaar
Dat er in Engeland kansen lagen
voor zeezenders werd in die tijd dui
delijk genoeg. Het begon in 1964 met
Radio Caroline, vrijwel direct ge
volgd door Radio Atlanta.
Caroline en Atlanta zagen al snel
dat het niet zinvol was, elkaar dwars
te zitten. In juni 1964 fuseerden beide
piraten. Atlanta werd Caroline South,
de ander stoomde onder de naam Ca-
w. w##
'/i Ttyy* w nMK tv
4 WA W w
f
i 'MM,
Hoewel officieel nog voor éénder
de eigenaar-directeur van Veronica,
bemoeit Dirk zich niet meer met het
station en zijn broers sinds het ont
slag van zijn schoonzoon, anderhalf
jaar geleden. Jan van Veen was
voordien programmaleider van Ve
ronica. Het boterde niet zo best tus
sen hem en zijn mede-disc-jockeys.
DE ROL van Dirk Verweij achter
Radio Nordsee, zo er al sprake is
van een rol, is niet duidelijk. Wel
duidelijk werd dat in ieder geval de
twee andere Verweij’s niet gelukkig
waren met de succesvolle concur
rent. De Nederlandse zendtijd van
Nordsee werd uitgebreid met de
komst van een vierde Nederlandse
d.j., Peter Holland, en het station
ging nieuwsberichten verzorgen. Het
wekte verbazing omdat er geen spra
ke was van een groot advertentie
aanbod. De meeste reclame-„spots”
hebben betrekking op Strengholts
tijdschriften. Mede omdat Strengholt
ook een muziekuitgeverij beheert
(Basart), maakt Radio Nordsee zich
ook een beetje rendabel door het
„pluggen” (pousseren) van bepaalde
platen. Ook Joost de Draaijer be
heert een platenmaatschappij.
Hilversum 3, aanvankelijk op
gericht met het doel, Veronica
dood te concurreren, wil nu bij
monde van omroepvoorzitters
en geïnteresseerde politici
De omroepverenigingen voldoen al
lemaal naar eigen inzicht aan de eis,
Hilversum 3 hoofdzakelijk te gebrui
ken voor verstrooiende muziekpro
gramma’s. Zo kan het gebeuren dat
de Evangelische Omroep zich donder
dags bezighoudt met „de muzikale
fruitmand”, het in ernstige trant ge
presenteerde verzoekplatenprogram
ma voor zieken, die voornamelijk van
gewijde muziek houden, terwijl Felix
Meurders direct daarna voor de
VPRO een keuze doet uit de hitpara
de. Na Meurders richten VPRO’s Jan
Dinkers en Wim Noordhoek zich weer
op de (vrij kleine) kring liefhebbers
van „underground” en bijzondere
popmuziek, een typisch programma
voor laat op de avond dus. De NCRV
laat iedere maandagochtend het pro-
door de bejaarde tiener Skip Voogd,
die de rock-’n-roll-liefhebbers in de
vijftiger jaren al tot „sweet music”
probeerde te bekeren en de TROS
laat op dezelfde dag de (nog steeds
geen Nederlands sprekende) ex-Caro-
line-„d.j.” Robbie Dale spelen met
werkelijk populaire platen.
JOOST DE DRAAIJER heeft vorig
jaar een paar weken orde in deze
janboel mogen scheppen met een
blokprogramma (iedere middag de
zelfde d.j.’s) „Radio Tour de France.”
Het werd een enorm succes, zo groot
dat de omroepen besloten zoiets nooit
meer te herhalen, bang als men was
voor de bedreiging der „eigen identi
teit.”
Die eigen identieit is per definitie
strijdig met „de gebleken behoeften”
van veel luisteraars. Juist om van die
„identiteit en oorlog” af te zijn, scha
kelen miljoenen over naar de pira
ten.”
-raï-
;/s:
