HOOFDSTAD WERFT
NIEUWE URINOIRS
„SPONSORS” VOOR
W
gIJjl
sla
Wh-
it
Ijl
3K
U
te”'-
1
ZATERDAG 3 JULI 1971
De aloude „krul die te duur is.
(Van onze redactie in Amsterdam)
r.
Duur gerief
Vieze bende
H Discriminatie
O Totaal vervuild
AMSTERDAM Het „absolute einde” op het vlak
van openbare toiletten schijnen we te moeten zoeken
op het eerste perron van het Victoria Station in Lon
den. Niet minder dan vier (waarderings) sterren hebben
de toiletten gekregen in „The good loo guide”, de gids
voor mensen die in Londen met hoge noden te kampen
krijgen. „Goed, goed”, zegt The Guide, „ze kosten
(oude) sixpence per bezoek. Maar eenmaal binnen
wat een pracht, welk een hygiëne (met muziek boven
dien)”. De Britse dagbladen zongen er de lof van bij
de opening op 12 juli 1965. „Het modernste, meest exo
tische, schitterendste en kostbaarste openbaar toilet
ter wereld”, schreef The Sun. De Daily Mail vatte het
in één enkel woord samen: „Superloo”.
Vroeger deed de Amsterdammer, zo
als op deze oude gravure te zien is,
zijn kleine boodschap gewoon in het
openbaar. Nu trekt hij zich terug in
een openbaar urinoir met reklame-
boodschap.
E3 Reklame-Jjoodschap”
het nieuwe type urinoir-met-reklame, ontwerp van architect G. F. Laar
hoven. De maquette is op een willekeurig Amsterdams straatbeeld
geprojecteerd.
Erbij
B. EN W. VAN AMSTERDAM
ZIEN GEEN BROOD MEER
IN OPENBAAR SANITAIR
DAT NIETS OPLEVERT...
u.
■fn
■u
Een der spaarzame publieke toiletgebouwtjes die Amsterdam nog onder
houdt. Elk plasje kost de gemeente drie gulden.
a I
u
K
ff”
H
•I
L V
Sri
iMiüonz
S*-
I'*
gH. -
•V
- s - UB
|F
■'V- I
FZT
b
i
e
e
e
le
le
in
ie
>e
in
ie
Sedert 1880 kent de stad zijn „krul
len”, waar licht in kan vallen en waar
je van buiten de benen binnen kunt
daarbij gesteld dat het urinoir er is voor
de man die op straat zijn werk heeft.
Dat stelt meteen de vrouwen al weer
in het nadeel, omdat die, zoals de com
missie het zegt, in het algemeen niet
in die mate hun werk op straat hebben.
De op straat werkende man heeft tegen
woordig meestal een gemotoriseerd ver
voermiddel. Hij kan zich over het alge
meen gemakkelijker verplaatsen dan
vroeger. Daarom hoeft ook niet meer
bij elke brug een urinoir te vinden te
zijn. Voor de nieuwe wijken is zelfs een
norm aangehouden van twee urinoirs op
vijfduizend woningen.
HET IS MET de openbare toiletten
altijd al een moeilijke zaak geweest,
zegt de heer Visser. „Sinds jaar en dag
heeft de gemeente een aantal toiletge-
bouwtjes geëxploiteerd. Er werd en er
wordt echter gemiddeld zo weinig ge
bruik van gemaakt dat elk bezoek de
gemeente op het ogenblik ongeveer drie
gulden kost. De exploitatiekosten zijn
vooral daarom zo hoog, omdat de toilet
ten bewaakt en bediend moeten worden.
Zonder bewaking zouden ze in minder
dan geen tijd onbruikbaar zijn door be
vuiling, vernieling en verstopping.”
worden gemaakt, maar ze zijn duur en
onevenredig kostbaar in onderhoud. Het
naoorlogse betonnen type heeft in de
praktijk niet voldaan. Het is in onder
delen praktisch niet te vervangen. De
door de urine het sterkst aangetaste
plaatsen bepalen de levensduur van het
totaal en vergeleken met de oude ty
pen is die te kort.”
DE HEREN van de gemeente hebben
nu een nieuw plan. Ze gaan het uri-
n
•k
INGENIEUR J. B. VISSER, die voor
Publieke Werken in de urinoircommis-
sie zit, vertelt dat het met de openbare
toiletten dat wil zeggen inrichtingen
niet alleen met urinoirs maar ook met
r
h
a
le
n
le
n
n
n
h
'n
it
ot
'TT
ie
in
»n
s-
e-
?n
U,
in
al
o-
m
e
n
it
n
n
e
in
ie
It.
ie
1-
»n
e-
j-
n-
et
at
n.
g-
jn
tellen. Immers, vier benen bij één af
voer geeft op zijn minst te denken.
In Amsterdam heeft men zelfs een
urinoircommissie, want de problema
tiek van het openbaar „gevoegh” is
klaarblijkelijk geen geringe. Velen kla
gen over een tekort aan waterplaat
sen, maar waar ze staan vinden omwo
nenden het vaak weer vieze, stinkende
dingen, die weg moeten. Er is voor Am
sterdam een compleet urinoirsanerings-
plan opgesteld. Als voornaamste uit
gangspunt heeft de urinoircommissie
oudere stad en in de nieuwe stadsdelen
nieuwe urinoirs worden geplaatst. De
moeilijkheid daarbij was dat de be
staande urinoirtypen zich daarvoor
geen van alle meer lenen. De typen
met de stalen mantel de enkele en
de dubbele „krul” kunnen nog wel
HET ADVIES van de commissie:
Toilethygiëne is in de eerste plaats
een onderdeel van de volksgezondheid,
waar iedereen aan mee moet werken.
Maar voor het bedrijf is het toilet net
zo’n visitekaartje als de ontvangsthal,
het directiekantoor of de eetzaal”.
EEN HOOFDSTUK APART, en mis
schien nog meer een zorgenkind, zijn
de urinoirs en de publieke toiletten op
straat. Het is gemakkelijk gezegd van
een bestuur van bijvoorbeeld de stad
Amsterdam, dat in 1481 al bepaalde
dat men niet overal zomaar „zijn ge
voegh” mocht doen. Schuine planken
tegen de muren en kokers aan bruggen
hebben door de eeuwen heen verlich
ting gebracht aan hoge noden. Later
kwamen er vrijstaande of vrijopgehan-
gen bakken met een bovengrondse af
voer (en een schuttinkje er om heen).
De naam „pisbak” moet er van over
gebleven Zijn, want men kan aan de
latere en thans in gebruik zijnde uri
noirs moeilijk het begrip „bak” toeken
nen.
MET DE UITVOERING van het sa
neringsplan is in 1970 een begin ge
maakt. Ingenieur Visser: „De onder
grondse en halfondergrondse urinoirs
zijn gesloten. Verdeeld over 3 a 4 jaar
wordt een aantal bovengrondse urinoirs
verwijderd, met als eindresultaat dat
er van het aantal van 175 nog 125 zullen
overblijven. In het kader van deze sa
nering zullen in de buitenwijken van de
aan een dergelijke inrichting meende
te kunnen stellen. Daarbij vielen het
meest op: vieze, verslij mende stukjes
zeep, gemeenschappelijke (dus vaak vie
ze) handdoeken en totale vervuiling.
EEN COMMISSIE HEEFT onlangs
een onderzoek ingesteld, waarbij hon
derd bedrijven met een toiletbezoek
werden vereerd. 75 pct. van de toiletten
voldeed nieit aan de eisen die men
EEN ANDER PROBLEEM is dat het
steeds moeilijker wordt voor de bewa
king en bediening personeel te krijgen.
De sterk verbeterde toestanden in het
algemeen zijn er de oorzaak van dat er
voor een post van toiletbewaker of -be
waakster hoe langer hoe minder interes
se bestaat. Daarom is het nog de vraag
in hoeverre het zal gelukken de toilet
ten in de toekomstige metrostations,
parkeergarages en benzinestations
bedrijf te stellen en te houden.
ACHTER DE DEUR MET „Heren”
vindt u behalve natuurlijk het nor
male toiletwerk kleedkamers, zit
baden, douches, een bediende die uw
pak perst terwijl u wacht. Bij de „da
mes” zijn zulke dingen er ook, maar
die vinden er ook nog een zitje en
een uitgebreid assortiment artikelen
die te koop zijn. „Ideaal”, zegt de wc-
gids, „om je op te knappen en te ver
kleden als je na je werk naar een
feest moet”.
LOFTUITINGEN VAN DEZE aard
hebben we over de openbare toiletten
van ons land nog niet gelezen. Nu ken
nen we hier ook geen toiletgids. Stel
lig zul je hier ook uiterst luxueuze in
richtingen hebben. In het algemeen is
het echter met de properheid van onze
toiletten niet zo best gesteld, vinden lie
den die onlangs nog betrokken waren
bij de schoonmaakbeurs „Interclean”
in de RAI in Amsterdam. Het mag een
troost zijn dat het euvel van vieze toi
letten in Engeland stellig ook bestaat.
„HET TOILET is maar al te vaak een
achtergebleven gebied, en dat terwijl we
toch met dertien miljoen mensen in ons
landje leven”, lezen we van de Inter-
clean-deskundigen. „Reken maar uit:
dertien miljoen mensen verorberen per
dag ruwweg 39 miljoen maaltijden. Met
ons allen gaan we per dag zo’n zestien
miljoen keer naar de w.c. Daar hebben
we er in 3 miljoen woningen, vierhon
derdduizend bedrijven, tweehonderddui
zend winkels, vierhonderdduizend klei
nere kantoren, campings, horecabedrij
ven enz. om en nabij viereneenhalf
miljoen van”. Men rekende nog verder
en kwam tot de conclusie dat ieder
„openbaar” bedrijfstoilet gemiddeld 25
keer per dag (en misschien nog wel
meer) wordt gebruikt.
„Nu is het belangrijk te weten”, zeg
gen ze, „dat fecaliën voor éénderde
deel uit bacteriën bestaan. Buiten het
lichaam ontwikkelen deze bacteriën zich
zeer snel. Het warme, altijd enigszins
vochtige toilet is daarbij een gunstige
factor. En juist in deze besmette stort
plaats van afvalstoffen geeft men zich
bloot, bloot ook aan deze besmettingen”.
noir combineren met het begrip „re
clamezuil”. Op zichzelf is die combina
tie niet nieuw. Ingenieur Visser: „Om-
streekt 1855 verschenen in Parijs op de
boulevards urinoirs, geplaatst door een
maatschappij die daartoe een concessie
had gekregen op basis van het alleen
recht om op de ommanteling en op de
middenkolom reclame te voeren.” Dat
w.c.’s en wastafels, gescheiden voor
mannen en vrouwen erg moeilijk ligt
Er zal naar worden gestreefd dat van
dergelijke toiletten er van gemeentewe
ge zullen worden gebouwd in stations
van de Metro. Voorts zal worden be
vorderd dat ze een onderdeel gaan uit
maken van parkeergarages, benzinesta
tions en winkelcentra.
j
.2®
gaat Amsterdam nu ook doen. Over eni
ge tijd zal de eerste reclamezuil met
piasaccommodatie zoals hij officieel
heet op straat verschijnen. Osdorp heeft
de primeur. Tegenover de kosten van
aanmaak en onderhoud van deze uri
noirs komen dan de baten uit de recla
me te staan. Maar Vespasianus, Ro
meins keizer in de jaren 70 na Chris
tus zei het al toen hij belasting ging
heffen op de privaten en urinoirs in Ro
me: „Pecunia nqn olet”, oftewel, „Geld
stinkt niet.”
En de oude krullen kunnen ze in Am
sterdam nog best verkopen. Hier en daar
zullen ze weliswaar moeten blijven
staan omdat deze straatmeubelen hi
storische monumenten zijn geworden,
maar de belangstelling bij verzamelaars
schijnt al aardig groot te wezen.
J'jrCS
w W
ih. hu
z
•2 T;
ïa S
M?,. «ut
JT -3S5^5‘ Je ;Hls ,1*
B ••'■j
