Erg in trek, maar
VROUW
bijzonder schaars
RESTAURATIE HEEMSTEEDSE BAVO-ORGEL (vervolg van de vorige pagina)
een eigentijds,
boeiend beroep
I--
Vrouwelijkheden
Mannen
hebben
drempelvrees
Intiem karakter
ii®
0 Braille
1
1
ZATERDAG 10 JULI 1971
Erbij
(Van een medewerkster)
I
Poppen met stenen koppen en toverlantaarns.
Nelly Rovers in haar Haagse antiekkeldertje.
0 Aap-noot-Mies
Omschakeling
Barokke stoommachine en stereokijkers uit oma’s tijd.
Dieet-consument
Niet in de keuken
(Van een medewerkster)
„DIËTISTEN HEBBEN een beroep dat helemaal van
deze tijd is. Een zekere geëngageerdheid met de pro
blemen van de welvaart en enige sociale bewogenheid
zijn onmisbaar in dit werk”. Dat is de mening van de
heer A. G. H. M. Severijnen, hoofd voedingsdienst van
het Canisius Ziekenhuis in Nijmegen. Hij is voorzitter
zo
zz
e-
is-
lls
ek
»g
lie
>t-
lit
n-
el-
en
in
van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten die dit
jaar dertig jaar bestaat. Bij dat jubileum vallen hem
twee dingen op: de belangstelling voor de opleiding tot
diëtist(e) is goed („zeer goed zelfs”), maar die belang
stelling komt nog steeds van de kant der vrouwen. De
mannen van Nederland kijken voorlopig bij dit vak de
kat uit de boom.
ELKE MIDDAG omstreeks één uur gaat Nelly
Rovers in Den Haag op ietwat ongebruikelijke
wijze haar werk- en hobbyruimte voor de middag
uren binnen. Ze stapt door een kelderraam van
een meter in het vierkant, op straathoogte, aan de
Haagse Maliestraat (zijstraat van de Dennenweg,
bekend terrein voor antiekjagers). Wie haar voor
beeld met enige moeite volgt komt via een klein
stenen trapje in een kelderruimte vol intrigerende
hoeken en nissen terecht.
0 Cadeautje
m
|m -
EK SPEELGOED
moeten
NAAR ZIJN MENING kan de mo-
Trompet 8’
Prestant 4’
KE.
ïrg
aal
DAAROM IS Nelly Rovers
menig weekend op speurtocht
buiten de Nederlandse grenzen.
Samen met biroer Ben van Tart
wijk (etaleur van professie, maar
ook al tamelijk bezeten van deze
hobby) zoekt ze de rommelmark
ten van Parijs en het platteland
van Frankrijk en België af. Daar
IN ZO’N GEVAL zegt de voorzitter
van de Vereniging van Diëtisten: ga
liever even terug naar de diëtist. Die
kan dan bekijken hoe het dieet dusda
nig kan worden gewijzigd dat de dieet-
patiënt op zo’n hoogtijdag zo normaal
mogelijk mee kan doen. „We moeten
trouwens toch veel meer streven naar
inpassing van het dieet in dagelijks le
ven en werkomgeving. Dieetpatiënten
mogen vooral niet langer op een dieet
blijven dan strikt noodzakelijk is, zo
dat ze zo snel mogelijk weer normaal
kunnen meedraaien in gezin en maat
schappij.’
In haar keldertje (een voor
malige opslagplaats voor wijn
vaten) staat wel een zeer oud
toverlantaarntje waarmee naar
schatting zo’n honderd jaar ge
leden kindertjes zoet werden ge
houden. Af en toe leveren haar
speurtochten ook mooie kinder-
OP HET OGENBLIK zijn er in Ne
derland ongeveer duizend afgestudeer
de diëtisten, een aantal dat bij de hui
dige snelle ontwikkeling van de voe-
dingswetenschap gerust ontoereikend
mag worden genoemd. Om aan de to
tale geschatte behoefte te voldoen, zou
den er nog een drieduizend diëtisten
bij mogen komen. „Maar we zijn een
realistische vereniging en weten dat zo
iets voorlopig economisch niet haalbaar
is”, zegt de heer Severijnen er meteen
bij. „Als bijvoorbeeld een ziekenhuis
zijn diëtistenteam zou willen verdubbe-
STAANDE VOOR een klein
oud schipperskacheltje dat (met
ei-
in
und
ma-
er-
mgs
?rne
lor-
ling
dat
ijke
)Og-
een
met
met
met
en,
;en
/as
ar-
iat
len
aar
el
len
af
>ok
en
ae-
dat
jwe
de
al-
tste
eeft
aart
eci-
eeft
"ge-
jazz
Wie
üng
be-
>en-
rste
izz-
ief-
srry
H.
ex-
•Hij
:ent
;en-
Een
en
uud
ink,
aak,
tal-
hij
tad,
ge-
>md
'ijgt
de
rug.
de
lan
en
bij
lob
in
ren
m-
jna
lub
een
ja-
-in-
aar,
Chi
zeat
’op-
uwe
ele-
tele
zelf
van
loor
loet.
zal
wel
Hen
eeft
1OU-
los-
rin-
art
en-
de)
JC,
ige
er
•lo-
het
eek
:fte
so-
on-
>et-
em.
de
ere
ure
he-
>te-
ok-
de
1.
IN DIE VERENIGING waar onge
veer zeventig percent van de afgestu
deerde diëtisten van Nederland elkaar
vinden, zijn de namen dan ook nog zeer
ver in de minderheid: ze zijn met zijn
vieren. Die drempelvrees voor een jong
en eigentijds beroep heeft volgens de
voorzitter wellicht te maken met het
feit dat het begrip „dieetkundige” in
Nederland nog te veel zit vastgebakken
aan het beeld van de huishoudscholen.
Ook de buitenwereld denkt bij het
werk van de dieetkundige meestal aan
een vrouw: de diëtiste.
keur te hebben gehad van de orgel
maker Matthias J. A. van den
Brink die in 1833, na de dood van
zijn vader, Leonard, diens orgelma-
kerij voortzette. Een orgel in Nieuw
koop uit 1799 en in Noordwijk uit
1859 markeren ongeveei de periode
dat Leonard en Matthias als orgel
makers werkzaam waren. Beiden
werden in Amsterdam geboren: Leo
nard in 1761 en Matthias in 1809
Hun bouwstijl zou men laat-rococo
kunnen noemen met een enigszins
zuidelijke inslag; het klankbeeld var.
hun orgels heeft vaak een intiem
karakter en is nooit slap of grof
iets dat bij hun tijdgenoten nog al
eens voorkomt. Tertsregisters zoals
de cornet of sesquialter treft men op
bijna al hun orgels aan. terwijl het
„OP DEN DUUR zou ik graag
helemaal op antiek speelgoed
overgaan”, zegt de 26-jarige
Nelly die in de ochtenduren als
secretaresse werkt. Of die totale
omschakeling gerealiseerd kan
worden is nog de vraag, want de
markt van het antieke speelgoed
Is al behoorlijk uitgedund. Zeker
in Nederland, waar het oude zui
nig beheerd wordt in enkele
speelgoedmusea en in een aantal
particuliere verzamelingen.
„BIJ DE OPRICHTING in 1941 zat
men met de problemen van ondervoe
ding. Nu zitten we met die van de
overvoeding”, zegt de heer Severijnen.
Parallel aan de snelle ontwikkeling in
en vooral na de jaren van de Tweede
Wereldoorlog worden de eisen duide
lijk zwaarder. Met ingang van septem
ber 1972 zal de 4-jarige opleiding tot
diëtist tot het hoger beroepsonderwijs
worden gerekend, met als vereiste
vooropleiding havo, waarschijnlijk met
scheikunde.
IN 1879 brengt de fa. Adema uit
Amsterdam het orgel over naar de
huidige kerk waarbij wederom de
koorzangers in de beurs getast heb
ben. Vermoedelijk betrof dat de uit
breiding met een Trompet 8’ van hef
tot dat tijdstip incomplete Hoofd
werk. Sindsdien is het instrument re
delijk gaaf bewaard, zij het dat
de tand des tijds er wel stevig aan
heeft geknaagd. De enige offers die
aan de gewijzigde toenmalige smaak
werden gebracht betroffen de ver-
HET VERVAARDIGEN van vrij
staande speeltafels schijnt de voor-
IN DEZE HELE ontwikkeling van de
dieetkunde vindt de heer Severijnen
de benadering van de mens die (al dan
niet tijdelijk) met een dieet door het
dagelijks leven moet, erg belangrijk.
„Dieetpatiënten zijn geen kneusjes”,
vindt hij: „Ze moeten zichzelf niet als
zodanig beschouwen en hun omgeving
zou dat ook niet moeten doen. Rondom
het dieet hangt, geheel onnodig, vaak
een sfeer van valse schaamte.”
len, zou dat toch weer ergens in de
prijzen moeten worden verdiskon-
teerd.”
serviesjes op, maar ook hier
doet de tand des tijds zich gel
den: ze zijn vaak incompleet of
beschadigd.
tal verpleegden. In Canisius betekent
het dat (voor ongeveer driehonderd-
vijftig dieetpatiënten) elk dag meer dan
vijftig verschillende menu’s moeten
worden gemaakt, waarbij het lichtver-
teerbare dieet (met het zoutarme al ja
renlang behorend tot de bekendste en
vaak voorkomende diëten) het meest
voorkomt. In die grote dieetgroepen
komt steeds meer differentiatie en va
riatie.
Severijnen op, „schept voor getrouwde
vrouwen bovendien de mogelijkheid om
na een paar jaar huwelijk weer terug
te komen. Want dit is een beroep dat
uitstekend geschikt is voor parttime-
werk.”
HET AANTAL dieetpatiënten in en
buiten de ziekenhuizen stijgt, als lo
gisch uitvloeisel van de steeds groter
wordende medische kennis. De heer
Severijnen vertelt dat in Cani
sius (één van de grotere ziekenhuizen
van het land) ongeveer de helft van het
patïëntental een dieet heeft. Andere
ziekenhuizen spreken al van zestig per
cent dieetpatiënten op het totale aan-
AA/VVVVVWWVWVVVMWVWVVVVVWVVVVVVWVWÏAAAAAA
SCHRIJFSTER Agatha Christie, tach
tig jaar jong, actief en altijd bereid tot
lachen, is naar Parijs gevlogen om zich
ervan te overtuigen dat de toneelgroep
die daar haar beroemde „Muizenval”
speelt, de regels van het spel wel in
acht neemt bij de opvoering. Na af
loop zei ze dat het „volmaakt” was,
omhelsde alle spelers en deelde aan
iedereen handtekeningen uit. Ze was in
gezelschap van haar 33-jarige kleinzoon
die volgens Elle bijzonder geïnteres
seerd is in de successen van het overal
ter wereld opgevoerde stuk: op zijn der
tiende jaar heeft hij namelijk van oma
de auteursrechten van de muizenval ge
kregen.
HET AMERIKAANSE maandblad La
dies’ Home Journal is waarschijnlijk
het enige vrouwenblad ter wereld met
een speciale uitgave voor blinde leze
ressen. Elke maand worden ruim dui
zend exemplaren van het blad in brail
le gedrukt. Ze worden onder meer ver
spreid via meer dan veertig regionale
bibliotheken voor blinden in de Ver
enigde Staten.
ER ZIJN vier opleidingen: in Am
sterdam, Den Haag, Nijmegen en Heer
len. Bovendien worden jaarlijks bij-
scholingscursussen gehouden en de
„education permanente” is ook hier het
ideaal. „Die bijscholing”, merkt de heer
DAT KELDERTJE is gevuld
met wonderlijke, speelse en
vooral oude zaken. Glazen stolp
jes en oude strijkijzers, antieke
prenten en ouderwetse leren
citybags. Ergens staat een sier
lijk paar houten „zondagsklomp-
jes” uit Bretagne. En verder
staat en ligt overal antiek speel
goed. Want dat is de grote hobby
van Nelly Rovers.
derne dieetkundige daar veel aan doen
door de patiënt als volwassen consu
ment te beschouwen, hem waar moge
lijk het „waarom” van een dieet te ver
klaren, hem inzicht te geven in het
ziektebeeld dat een dieet noodzakelijk
maakt. Zijn ervaring is dat, mede door
een gebrek aan begeleiding, slechts
weinig mensen kans zien om zich aan
een dieet te houden. Men laat zich bij
voorbeeld snel ompraten om bij de
feestelijke gelegenheden de voorschrif
ten maar een dagje te vergeten.
OM NU EERST EVEN een levens
groot misverstand uit de weg te rui
men: diëtisten staan (althans beroeps
halve) zelden in keukens en evenmin
koken zij. Achter de schermen van die
keukens zijn zij de voedingsdeskundi
gen die op aanwijzing van de arts
dieetvoorschriften voor patiënten sa
menstellen, dan wel een adviserende
functie op voedingsgebied vervullen.
In de dertig jaar van het bestaan van
hun vereniging heeft hun werk zich
wel tussen twee uitersten bewogen.
Dat geldt ook voor allerlei gla
zen stolpjes die oorspronkelijk
waarschijnlijk als beschutting
dienden voor heiligenbeeldjes,
maar nu vaak gevuld worden
met droogboeketjes. „Oud keu
kengerei is ook heel erg popu
lair”, zegt Nelly. „Dat wordt
vaak als decoratie in moderne
keukens gehangen”.
moderner brandstof dan weleer)
op kille dagen deze bizarre ex
positieruimte moet verwarmen,
vertelt ze over haar passie voor
antiek speelgoed en in het bij
zonder voor oude poppen. Ze
bezit onder meer een exemplaar
uit omstreeks 1830 en dat is dan
wel iets bijzonders. Want er is
niet zoveel speelgoed dat de
kans krijgt om, betrekkelijk
gaaf, meer dan een mensenleef
tijd mee te gaan.
bestaande speeltafel vervangen door
de huidige „vrijstaande” speeltafel,
een toenmalige nouveauté, wellicht
de eerste die in ons land gebouwd
werd.
Evenals bij het clavecimbel en de
piano zit de bespeler van het orgel
meestal met het gezicht naar het
instrument gewend. Bij een vrij
staande speeltafel is dat niet het ge
val en bij dit Van den Brink orgel
zijn klaviatuur en lessenaar pre
cies een halve slag gedraaid waar
door de organist over zijn lessenaar
heen het zicht heeft op het liturgisch
gebeuren. Deze verandering brengt
echter een zeer ingrijpende wijziging
in de tractuur van manualen
pedaal en registers met zich mer
en vereist daardoor eer kundig r
gelbouwer.
tweede manuaal meestal als „onder
werk” (echowerk) geplaatst wordt.
Behalve het Heemsteedse orgel be
staat er nog werk van hen in de
Engelse Kerk in Amsterdam, in
Bleiswijk, Hilversum (St. Vitus) en
Warmond (St. Matthias) terwijl het
orgel van de Haarlemse Josefkerk
nog enkele registers van Van den
Brink bevat.
is, zo lang het duurt, nog wel
antiek kinderspeelgoed te vin
den. Ook in Londen is nog vrij
veel te koop maar tegen zeer
pittige prijzen: blijkbaar jagen
de Britten zelf verwoed op
speelgoed uit vroeger jaren.
DIËTISTEN WERKEN in Nederland
bij ziekenhuizen, bejaardentehui
zen, verpleeghuizen. Men ontmoet ze
bij de gezondheidsdienst van bedrijven
en bij de afdelingen research en voor
lichting van de voedingsmiddelenin
dustrie. Ze werken in de maatschappe
lijke gezondheidszorg (kruisverenigin
gen, GGD’s) en bij wetenschappelijke
instituten die zich met voedingsonder
zoek bezighouden. In opkomst is de
zelfstandig gevestigde dieet-kundige
naar wie de huisarts zijn patiënten zal
kunnen verwijzen. Volgens de heer Se
verijnen „een duidelijk toekomstbeeld”.
DIEETKUNDIGE;
NELLY LAAT ouderwetse,
met plakplaatjes versierde grif-
feldozen zien en vertelt dat ze
op haar speurtochten nog wel
veel antieke leermiddelen te
genkomt. „Soms loop je opeens
tegen stapels leesplankjes aan,
of tegen oude ganzebordspellen.
Oude kinderboeken zijn, jam
mer genoeg, moeiijk te vinden”.
andering van de Prestant 4’ van hel
Onderwerk tot een Voix Céleste
waardoor twaalf originele pijpen
verloren gingen; het tertskoor werd
uit de Sesquialter verwijderd en de
toonhoogte werd verhoogd door slor
dig aangebracht stemkrullen.
HET IS de bedoeling dat aan het
einde van dit jaar het orgel zal
prijken tegen de rechterwand van
het dwarsschip, met de volgende uit
1854 daterende dispositie:
Hoofdwerk
Bourdon 16’ (bas en discant), Pres
tant 8’, Holpijp 8’, Octaaf 4’, Fluit
4’, Quintfluit 3’ Octaaf 2’, Mixtuur
1-3 st., Cornet 4 st.,
(bas en discant).
Onderwerk:
Bourdon 8’ Gamba 8’
Fluit 4’, Gemshoorn 2’ Sesquialte,
2 st.,
Manuaalkoppel (bas en discant).
Aangehangen pedaal.
WIM HUSSLAGE
De aloude stoommachine Is
een typisch „mannen-speel-
goedje” waar verzamelaars op
het ogenblik en bloc voor door
de knieën blijken te gaan. En
om even van het antieke speel
goed af te stappen: Nelly Rovers
heeft ontdekt dat bij de curiosa
in haar keldertje vooral de oude
leren citybags „in” zijn. Ze
worden door veel jonge vrouwen
als modetas beschouwd en vlie
gen weg, evenals andere gekke
oude leren tassen en riemen.
ER STAAT EEN pracht van
een vliegende Hollander die
waarschijnlijk wel een halve
eeuw oud is. Er liggen oude
blokkendozen en griffeldoosjes.
Door de spijlen van ijzeren en
houten poppeledikanten staren
de wonderlijk-gaaf gebleven
koppen van oude poppen met
grote ronde ogen het keldertje
in. Poppen zoals ze allang niet
meer worden gemaakt: met por
seleinen hoofdjes en echt haar.
„Met poppen ben ik eigenlijk be
gonnen”, zegt Nelly Rovers.
AW"
