G
ZEE VONK,
een natuurlijk
en onschuldig
verschijnsel
Concentratie van
Noctiluca Milaris
oorzaak „vervuiling
RODE VLEKKEN
I IN NOORDZEE:
Ff
p
b(
g:
Oost-Pakistan
wordt door
hongersnood
bedreigd
g
nieuwe Geneefse
Joegoslavische
ambassadeur
„China is bereid
tot deelname aan
conferentie”
Levenslang voor
vermoorden van
«bb
I
I
I
I
I
I
I
I
I
r X
WOENSDAG 14 JULI
WO
1971
4
99
Amerikaans rapport:
ZEEZIEK
BEMEST
Proces in Stockholm
VERVUILD
Australisch Labourlid:
LICHT
Jan Stoute werd lid
van Volendam
DEN HELDER De roodkleurige vlekken in zee voor de Hollandse kust
worden veroorzaakt door de „Noctiluca Milaris”, een eencellig plankton-
Kerkdijk nieuws
diertje, dat onder bepaalde weersomstandigheden aan de oppervlakte komt
drijven en met miljoenen soortgenoten samenklontert tot grote oranje-rood
gekleurde velden, welke soms wel kilometers lang kunnen zijn. De weten
schap heeft ook een naam voor het voor haar bekende verschijnsel: zeevonk.
Het kan ieder jaargetijde optreden en is volkomen onschadelijk, zeker voor
de mens. Deze planktonsoort is bovendien niet uniek voor de Noordzee;
hij zwerft al zwevende door het water van alle wereldzeeën. Daarom kan
men in oude journalen van avontuurlijke zeevaarders dergelijke verschijn
selen waar ook ter wereld opgetekend zien staan: „bij windstil weer ont
staan in zee kleurige vlekken”. Daarmee is dè voorwaarde voor het op
treden van zeevonk gegeven: een spiegelgladde zee zonder één zuchtje wind,
een weertype, dat de laatste weken herhaaldelijk op zee is gesignaleerd.
H
1» r*
KUIT
Ja
"BB
'x'
IIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIII
4
WIM VAN LUYKEN
(Van onze sportredactie)
MM
De Noordzee is volgens biologische
begrippen een water rijk aan planten
en vissen. Deze rijkdom*wordt echter
bedreigd door „overbemesting”, een
vorm van vervuiling.
in tegenstelling tot andere planktonsoorten,
welke dan juist naar de bodem zakken.
dan moet je geen mosselen eten”. Swen-
nen: „In de zomermaanden komt een an
dere planktonsoort voor, die giftig is voor
de mosselen en voor de mensen, die deze
mosselen eten”.
BI
het i
leg
aard
naai
den
nooi
de 5
emp
vam
serv
pén
de
niet
lost
"BB'
D
plat
dele
mat
de 1
tie
wat
del<
wor
lege
1.22
BA
leid
jaa
ri
BMP' -
de haven van Den Helder hadden aange
legd, vertrokken we met de veerpont naar
Texel. Met de vakanties in volle gang een
tijdrovende onderneming. Vlak bij de stei
ger van de pont ligt bij ’t Horntje het com
plex van het NIOZ, het Nederlands Insti
tuut voor Onderzoek der Zee, waar wij
worden ontvangen door bioloog Swennen,
die eerder in dit verhaal even aan het
woord is geweest. Hij doet uit de doeken
wat zeevonk is, zoals wij al in de aanhef
hebben geschreven. Het verschijnsel zee
vonk is niet aan jaargetijden gebonden.
Het kan ook ’s winters optreden. „We heb
ben het zelfs in 1969 tussen de ijsschotsen
gevonden”. Als het maar windstil is, dat
is de voorwaarde. Dan zorgen processen
in het kogelronde lichaampje van dit een
cellig dierte ervoor, dat hij gaat zweven,
Hoewel van windkracht nauwelijks eni
ge sprake was, dreef de uit noordelijke
richting waaiende wind toch flinke golven
vanuit zee inhet in scheepvaartskringen
als verraderlijk bekend staande Molengat
in. Al staat er een zuchtje noordenwind,
vertelde gezagvoerder J. Marijs van de
„Vlissingen” ons, er ontstaat direct golf
slag. Tussen de zeebanken wordt de zee
als het ware opgestuwd. Reden voor de
Marine om vooral bij stormweer het Schul-
pengat als in- en uitvaarroute voor haar
in Den Helder gestationeerde schepen te
gebruiken.
Het Molengat is echter de kortste route
naar het lichtschip, al moet een flink eind
worden omgevaren van wege de Noor-
derhaaks, een grote zandplaat, waar om
heen beide vaargeulen een weg naar zee
bieden. Golven dus in het Molengat en op
zee was het al niet anders, eerder erger.
Een flinke deining liet het schip behoor
lijk „stampen”, zelfs zo, dat onze op zee
De hulpverlening zal zich richten naar
een zojuist ontvangen studie van een
internationale groep van banken. Uit dat
rapport blijkt dat het enige tijd zal duren
voordat economische hulp kan worden
benut, zo onvoorstelbaar heeft de burger
oorlog Oost-Pakistan ontwricht.
Gezagvoerder Marijs: „Wij dachten
dat het kuit was”.
De hoeveelheid, waarin zeevonk wordt
aangetroffen kan in de zomermaanden wel
groter zijn, want de hogere temperaturen
zorgen voor snellere vermenigvuldiging
van de Noctiluca Milaris.Ofhetverschijn-
van de Noctiluca Milaris. Of het verschijn
sel zich dit jaar meer dan voorgaande ja-
ren manifesteert, kan bioloog Swennen
niet beamen. Zou dat het geval zijn, dan
zou de oorzaak daar weer van kunnen zijn
de lozing van vuil op zee. Naast giftige
stoffen, ontdoet de mens zich ook van
niet-giftige bestanddelen, als fosfaten en
voedingszouten. De toch al rijke Noordzee
wordt met deze stoffen als het ware be
mest. „De voorraad voedingsstoffen is de
laatste tien jaar sterk vermeerderd met
als logisch gevolg dat de productie van
dierlijk leven hoger wordt”.
Daardoor kan de planktonbloei echter to
rijk worden. „De plantaardige deeltjes
produceren overdag zuurstof, welke zij
’s avonds weer verbruiken. Is er bijzon
der veel plankton, dan kan een dergelijke
plek dood slaan, zonder zuurstof komen
en sterven plankton en het andere dierlij
ke leven af. In de Waddenzee hebben we
dergelijke zuurstof arme plekken gekend.
Een storm en alles herstelt zich, al blijft
zo’n plek lang herkenbaar, doordat er al
leen jonge dieren in voorkomen”, aldus
Swennen, die resumeert: „Zitten er geen
giffen in afvalstoffen, dan gaat er een be
mestende invloed vanuit, maar ik ben bang
voor overbemesting”.
Zijn de berichten dat de zee de laatste
jaren sterk is vervuild overdreven? „Nee,
de zee is inderdaad sterk bevuild. Bemes
ting is al een vorm van vervuiling”. Als
voorbeeld haalt hij een geval van vogel
sterfte aan, vooral onder de grote sterns
en de eidereenden, enkele jaren geleden.
Oorzaak was ’t lozen van bestrijdingsmid
delen tegen insecten door fabrieken aan
de Rijn, van waar het afval in de Noord
zee terecht kwam. Via de voedselketen
vis eet plankton, vogel eet vis komen
deze schadelijke stoffen in de vogel, ho
pen zich daar op, totdat de vogel door het
eten van vis een te grote concentratie gaat
bevatten en sterft. Daar is gelukkig een
eind aan gekomen.
Terug naar zeevonk. Een andere reden,
dat het zo in de belangstelling staat, is het
feit dat meer waarnemingen op zee wor
den verricht, bijvoorbeeld naar vervuiling
door schepen. Rijkswaterstaat en de Ma
rine Luchtvaart Dienst bijvoorbeeld letten
scherp op schepen, die olie over boord zet
ten. Ook bemanningen van andere schepen
geven dergelijke gevallen door en de
laatste jaren beperken d eze meldingen
zich niet alleen tot olie, maar worden
ook andere vormen van vervuiling, gesig
naleerd. Het plankton wordt vaak voor
vuil aangezien en zo komen deze meldin
gen binnen.
Wel is bekend dat het zeevonkdiertje
verantwoordelijk is voor het „lichten der
zee”. Wordt het diertje geprikkeld, dan
gaan onder invloed van verschillende stof
fen korreltjes in het lichaampje korte tijd
licht geven. Een vis of een scheepsschroef
kan dit lichteffect al veroorzaken.
Voor mens is zeevonk volkomen onge
vaarlijk. De enige hinder die hij er van
zou kunnen ondervinden, is de lucht, wel
ke op het strand hangt, wanneer zeevonk
aanspoelt en wegrot. Dat is echter maar
van korte duur.
Bepaald windstil was het niet toen ver
slaggever en fotoograaf zich dinsdagmor
gen vroeg in Den Helder meldden bij de
gezagvoerder van het betonningsvaartuig
„Vlissingen”. Met instemming van het
Loodswezen mochten wij een wekelijkse
tocht meemaken naar het lichtschip „Te
xel”, enkele mijlen voor het gelijknamige
eiland in zee verankerd, om met pen en
camera gewapend zelf het verschijnsel in
ogenschouw te nemen. Maar zoals gezegd,
er stond een lichte wind en de hoop, dat
wij zeevonk zouden zien, was erg klein.
Het rapport, afkomstig van het Ameri
kaanse (regerings) Bureau voor Inter
nationale Ontwikkeling (AID), levert kri
tiek op de huidige distributie van voedsel.
Het vervoer in Oost-Pakistan wordt een
„janboel” genoemd.
„Tenzij onmiddellijk spoedmaatregelen
worden genomen, zullen miljoenen on
schuldige mensen de hongerdood sterven.
Voor veel gebieden is 1 augustus de uiter
ste termijn”, zo zei senator Kennedy. Dit
rapport en een publikatie van de Wereld
bank over de enorme voedseltekorten
zouden, aldus de senator, „toch eindelijk
een einde moeten maken aan het officiële
optimisme van onze regering.”
Het Amerikaanse ministerie van Buiten
landse Zaken heeft meegedeeld dat de VS
het leveren van humanitaire hulp aan
Oost-Pakistan gaat opvoeren. Wat de e o-
nomische steun aan het land betreft zijn
nog geen bedragen vastgesteld.
STOCKHOLM (AP) De twee Kroati
sche ballingen die hebben bekend op
7 april de Joegoslavische ambassadeur in
Stockholm, Vladimir Rolovic, te hebben
vermoord, zjjn vandaag elk tot levenslang
veroordeeld.
HAARLEM De laatste weken, en
vooral de laatste dagen zijn in de
Nederlandse kranten nogal alarmeren
de berichten gepubliceerd over rode
vlekken in zee voor de kust van Noord
en Zuid-Holland. Afgelopen maandag
morgen raakten politie en gemeentebe
stuur van Texel nog in paniek na
mededelingen in een landelijk blad, als
zou de politie de badgasten op het
eiland bezoek aan het strand wegens
gevaar voor de gezondheid hebben ont
raden. De politie bleek echter nergens
vanaf te weten.
Ook over de oorzaak circuleren de
wildste geruchten. In het ergste geval
schrijft men de rode vlekken toe aan
de Industrie: het zouden chemische af
valstoffen zijn. Dat alles was voor een
van onze verslaggevers voldoende aan
leiding zich bezig te houden met het
raadselachtige verschijnsel. Na een
tocht op de Noordzee bij Texel en een
gesprek met een bioloog is hij, dat kun
nen we alvast wel vertellen, tot de con
clusie gekomen, dat de rode vlekken
een natuurlijk en ieder jaar weer
kerend verschijnsel is. Van gevaar voor
de gezondheid is geen sprake.
Deze reportage is tot stand gekomen
in samenwerking met het Loodswezen
in Den Helder en het Nederlands Insti
tuut voor Onderzoek der Zee, waarvan
de laboratoria op Texel zijn gevestigd.
WASHINGTON (Reuter en AP). Se
nator Edward Kennedy heeft de inhoud
bekendgemaakt van een officieel rapport,
waarin wordt gewaarsenuwd dat in Oost-
Pakistan miljoenen mensen zullen ver
hongeren wanneer er niet onmiddellijk
nieuwe voedselvoorraden heen worden
gestuurd.
-. w f f -s S
HONGKONG (AFP) De Volksrepu
bliek China is bereid deel te nemen aan
een nieuwe Geneefse conferentie over
Indo-China. Dit heeft de leider van de
Australische labourpartij Gough Whitlam
tijdens een persconferentie in Hongkong
gezegd na zijn terugkeer uit Peking.
Whitlam die op 5 juli premier Tsjoe en
Lai heeft ontmoet beklemtoonde dat China
borg staat voor de vredesvoorstellen die
het Zuidvietnamese Bevrijdingsfront op
1 juli in Parijs ter tafel heeft gebracht.
Ned. Hervormde Kerk. Beroepen te
Blauwkapel-Groenekan J. Catsburg te St.
Maartensdijk; te St. Annaland P. M. Breu-
gem te Barneveld; te Scherpenisse J. van
Vliet te Nederhemert; te Uitwijk-Waard-
huizen W. B. Harleman te Vlaardingen.
Aangenomen naar Colijnsplaat E. G. Boe-
senkooi te Ommelanderwijk.
De verdachten, de 20-jarige Milo Bares-
jic en de 22-jarige Andjelko Brajkovic, zei
den tijdens het proces dat Rolovic in de
jaren 1941-1945 „duizenden Kroaten heeft
vermoord” en dat zij daarom geen zweem
van wroeging voor hun daad koesteren.
HAARLEM. Vooruitlopend op de uit
slag van het kort geding van de acht ver
oordeelde voetbalclubs tegen de KNVB, is
RCH-speler Jan Stoute al lid geworden van
eredivisieclub Volendam. Haarlem heeft
inmiddels amateur-intemational Frits Ver
heul (DCG) aangetrokken.
Zoals de zee zich dinsdag liet zien,
zag het er niet onheilspellend uit: het
water was schoon en helder; vervui
ling van enige betekenis viel niet te
constateren. De foto is gemaakt op
het eind van de terugreis, toen de zee
door de afnemende wind weer rus
tiger werd.
imiiinHiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Is zeevonk verantwoordelijk voor de
vergiftiging van de mosselen? Swennen
haalt een in visserskringen bekend gezeg
de aan: „Als er geen r in de maand zit,
XWWft.'*''''v'
niet onervaren fotograaf de reis groten
deels zeeziek over de reling heeft gehan
gen. Het hinderde niet, want hij hoefde
nauwelijks in actie te komen. Wat wij al
vreesden, bleek juist. De wind was spel
breker. Niet één kleurige vlek van beteke
nis liet zich met het blote oog of met de
scheepskijker aanschouwen.
Bioloog C. Swennen, verbonden aan het
Nederlands Instituut voor Onderzoek der
Zee vertelde ons ’s middags waarom niet.
„In tegenstelling tot andere onder de wa
teroppervlakte zwevende planktonsoorten,
zakt de Noctiluca Milaris in stilstaand wa
ter niet naar de bodem, maar gaat aan de
oppervlakte drijven, waar zij gaan samen
klitten. Wind en golfslag maken, dat de
diertjes weer tot hun zwevende toestand
terugkeren”.
Gezagvoerder Marijs van de Vlissingen
vertelde ons tijdens de tocht naar het
lichtschip „Texel”, waarvan de beman
ning om de veertien dagen dienst wordt
afgelost, dat hij het verschijnsel zelf veel
vuldig heeft waargenomen. „Wij dachten
eigenlijk, dat het kuit was. Bij het licht
schip „Terschellingerbank” heb ik vel
den zien drijven van kilometers lang en
tientallen meters breed”. Als wij op de
terugreis met de afgeloste gezagvoerder
A. Dral van de „Texel” praat, kan hij
uit eigen ervaring de uitspraken van zijn
collega onderstrepen. Dagenlang dobber
de hij met zijn schip teemidden van uitge
strekte roodachtitge velden met daarin
veel wrakhout en kwallen.
Nadat wij rond het middaguur weer in
Of zeevonk, of liever gezegd, het plank-
tondiertje, giftig is, valt volgens Swennen,
nog niet te constateren, evenals er geen
antwoord te krijgen is op de vraag voor
welke dieren het als voedsel dient. Vast
staat wel, dat de Noctiluca Milaris, dat
zich met kleinere soortgenoten voedt, geen
vissen aantrekt.
IIIWIUIIIIUUIIUUUIUWIIUIIWIIIIIUIIIMIIIIIIIIIIIIIWIUIUIIIUIIHIUUIIIIIIIIIIIIIIIIIU^^^
nwfMW»;
ÖSiÈsSsS™ SS.*. SS 'S s
Een unieke opname gemaakt door de
Marine Luchtvaart Dienst: een rode
zeevonkvlek vanuit de lucht gezien.
Op de voorgrond de vleugeltip van
het Neptune-vliegtuig.
ft s -- B
-:O.s B
:s;ssfc*;s
BB
Ti
SallK.u o._
