LAA TSTE „MOHIKAAN” VAN STERVEND AMBACHI
RIJNVUIL
OP KOMST
ALS PLAN
VOOR EEN
INDUSTRIE-
VESTIGING
BIJ CLEVE
DOORGAAT
HINNE ZWEERING
Uit in
eigen
land
tel
1,25 MILJOEN MENSEN
BIJ LOBITH BEDREIGD
iinr* metis
Nub Mttn
13
Geen gejacht
Onderonsje
Zelfbouwers
Familiezaak
ZATERDAG 7 AUGUSTUS 1971
Frisse lucht
s.
Ij
;t,
j-
;n
•U
Erbij
1 W>
F
ir
nu
W
en
wwwwvwvwwvwwwwwwwvwwww
l
51
Sa
KLOKKEN MAKEN en restaure
ren is bij de Zweerings altijd een
niet alleen oude Friese klokken, hij
bouwt ze ook zelf volgens de tra
ditionele methoden van eeuwen. Het
enige verschil is dat vroeger alle
er-
als
en
2
le
en
reg
u-
op
tar
je-
op
le-
de
an
:a-
ze-
De
lar
af.
is
in-
lar
ike
es.
;an
:en
er-
)at
lar
an.
is-
aet
ten
)at
?ht
je
ik-
er.
als
en
en
el.
at
ra
af
)0.
in
ig
rs
;n
?n
1,
;n
ik
in
de
m,
ij-
lij
rij
:m
m,
n-
71
ei.
rk
k-
a-
n-
et
en
er
ij-
k-
ïa
sn
>1»
id
gelegen Cleve heeft in besloten zit
ting een voorstel aangenomen om
het bestemmingsplan voor dit ge
bied, ruim 200 ha, te wijzigen, opdat
zich daar „mettertijd” industrieën
zullen vestigen.
SCHAGEN is nog tot 19 augustus el
ke donderdag herschapen in een brui
sende Westfriese markt. Het gaat er
zeer folkloristisch toe in het Noordhol-
landse dorp en menig dansende boer
toont zijn kunnen. Donderdag 12 augus
tus staat er ook een ringstekerij op
het programma met Oudhollandse wa
gens. Het sluitstuk en gelijk klapstuk is
echter de traditionele meidenmarkt op
donderdag 19 augustus. Neen, er wor
den geen „meiden” verkocht. De plaat
selijke VVV: Om aan de markt mee
te doen kunnen mannen en vrouwen op
de Markt kaarten kopen. Van een num
mer voorzien en in een afwijkende
kleur. De clou is nu dat de mannetjes
de vrouwtjes met hetzelfde nummer op
zoeken. En dan maar dol feesten.
DAT BESLUIT houdt thans in het
Nederlandse en Westduitse grensge
bied de gemoederen danig in bewe
ging. Sportvissers, die bij De Bijland
regelmatig hun stekkie opzoeken en
EEN SOMBER geluid klinkt ook uit
de mond van een Duitse watertoerist,
de 19-jarige Peter Kraus uit Oberhau
sen: „Bij ons in het Roergebied weten
we heus wel wat vuile lucht en vuil
water is. Hier is alles nog schoon.
We zijn blij hier frisse lucht te kun
nen happen en in schoon water te
zwemmen. Het zou bijzonder jammer
zijn als de industrie uit ons land dit
LOBITH. Duizenden uit alle
delen van ons land en uit het Roer
gebied afkomstige bezoekers van het
watersportcentrum De Bijland bij
Lobith waterskiërs, zwemmers,
zeilers en sportvissers vrezen het
ergste. Regelmatig zoeken zij vertier
aan de boorden van dit kunstmatige
meer, maar als de Duitse industria-
lisatieplannen doorgaan, zullen ze
binnenkort moeten uitzien naar an
dere oorden voor hun water- en
oeverrecreatie. De gemeenteraad van
het aan de overkant van het meer
DE GELDERSE Statenleden H. J.
Knopers uit Dodewaard en mr. M. F.
F. A. de Nerée tot Babberich hebben
al vragen gesteld aan Gedeputeerde
Staten. Wat denken GS er aan te doen?
willen zij weten. Het water van De
Bijland is nog schoon, want henge
laars vangen er snoeken, baarzen,
voorns en elk jaar zeker zo’n 25 forel
len. Vooral dat laatste is het beste be
wijs voor zuiver water, want de forel
is een zwakke vis, die gauw sterft in
vies water. Al 200 jaar stroomt er
Rijnwater door het in 1771 gegraven
Bijlandkanaal. Elk jaar wordt dat wa
ter viezer. Meer dan de helft van het
jaar waait de wind tussen zuid en
west uit het Duitse grensgebied rich
ting Bijland. Bij vestiging van staal-,
olie- of andere chemische fabrieken
betekent dat tevens luchtverontreini
ging en andere milieubederf voor De
Bij land.
watersportcentrum ook zou verpesten.
Die industrie dupeert daarmee niet al
leen jullie, maar ook eigen landgeno
ten. Er komen hier met de weekein
den honderden Duitsers uit Cleve, Em
merich en plaatsen verder het Roer
gebied in”.
Ook andere Duitse watersporters la
ten zich in deze geest uit. Een Nij
meegse sportvisser is van mening dat
„de Duitsers hun vuile was niet bij
ons kwijt moeten raken”. „Want op
dit kleine stukje Rijn hebben wij geen
vervuilende fabrieken staan, alleen
een paar steenfabrieken en die maken
het water niet vuil”.
DE ZEVENTIGJARIGE Zweering,
Fries van geboorte komt uit een
klokkenmakersgeslacht. De muren
van zijn bedrijf in de Amsterdam
se Rivierenbuurt zijn goeddeels be
dekt met bedaard tikkende staart
en stoelklokken, die zijn verhaal
vele malen per uur met hun heldere
alag onderstrepen.
VOLGENS Hinne Zweering is er
in Nederland een levendige belang
stelling voor de oud-Hollandse klok-
liefheb-
OP DE TOONBANK stapels on
derdelen. Kettingen, raderen en ra
dertjes, glanzende koperen gewrich
ten. Vergulde engelen, handgesne-
den houten zeemeerminnen naast
een zorgvuldig gerestaureerde wij
zerplaat. Een Atlasfiguurtje dat een
goudgespikkelde wereldbol torst.
Want de Friese klok is rijk aan ac
cessoires en elke stoel- of staartklok
is weer anders van uiterlijk.
Er zijn er geen twee gelijk,” zegt
Hinne. „Er waren destijds verschei
dene klokkenmakers in Friesland en
ze maakten in de loop der tijden
allemaal hun eigen variaties op de
oervorm van de klok. Er zijn aller
lei versieringen bij gemaakt.”
onderdelen met de hand werden ge
maakt. terwijl nu het merendeel
daarvan noodgedwongen machinaal
werk is. Maar kettingen, gewichten
en katrollen bijvoorbeeld zijn ook
nu nog altijd handwerk.
mensen
klokken in
STEEDS MEER kindertjes gaan po-
nyrijden. Die jonge rijders kunnen hun
hart ophalen in het Gelderse Bemmel
waar maandag 9 augustus een inter
nationale pony-markt plaatsheeft. Bem
mel ligt niet veel verder dan Arnhem.
De WV zegt dat het de grootste
markt van Europa is.
HOOFDOPZICHTER De Haas: „Het
gaat om ruim 200 ha industrieterrein
die men aan de overkant heeft ge
pland. Aanvankelijk werd nog gehoopt
op een „schone” industrie, maar het
staat nu vast dat er vervuilende indus
trie komt en dat is voor de Bijland op
den duur de dood in de pot. De Bij-
land heeft nu 250 ha water, maar over
tien jaar zou die wateroppervlakte vol
gens de planologen verdubbeld moe
ten zijn. Men is namelijk bezig met de
aankoop van aangrenzende gronden.
Daar moet dan grind en zand worden
gewonnen en de gaten die daarbij ont
staan, zijn bestemd voor de recreatie.
Op die manier is ook De Bijland ont
staan. Volgens de planologen zal De
Bijland in de toekomst dienen als „op
vang” voor zeker 1,25 miljoen recre
anten, maar dan moeten de Duitsers
ons de voet niet dwars zetten.
DE „ECHTE” antieke Friese
klokken zijn schaars geworden. In
boedelveilingen en kelderopruimin-
„HIER IN Nederland zou het geen
haalbare kaart zijn om zo vlak bij een
recreatieobject industrieën te vesti
gen. Maar daar houden ze aan de
overkant geen rekening mee”, aldus
de heer De Haas. Op het ogenblik
wordt er druk vergaderd over de
Westduitse plannen. Diverse recrea
tieve en natuurbeschermende instan
ties zijn in actie gekomen en het ge
meentebestuur van Lobith zint op mo
gelijkheden, om de plannen van de
Duitsers tegen te houden. Er is al veel
oppositie en ook instanties op het ge
bied van grenscontacten houden zich
met de zaak bezig.
Hij wil in elk geval dit werk blij
ven doen zolang hij kan, en hij
doet het in een levensstijl die hele
maal lijkt te passen in de oase van
rust die zijn bedrijf is. Hij staat
vijf dagen per week ’s ochtends om
zes uur op om zich kalmpjes voor
te bereiden op de (vaak lange)
werkdag. Hij neemt ruim de tijd
voor klanten en andere bezoekers
en laat zich daarbij door niets of
niemand uit het evenwicht bren
gen. Als er moet worden gereisd,
gebeurt dat niet per jachtige auto
mobiel, maar per trein en waar no
dig per taxi. Vakantie?
„Och nee, hoogstens af en toe een
paar dagen. Dan ga ik even met
mijn vrouw eruit”, zegt Hinne, ter
wijl hij met eindeloos geduld voor
de fotograaf poseert. Goedig zegt
hij: „Ja, ik heb wel een vak waar
een enorme rust van uit gaat”.
HET VERVAARDIGEN van een
deel der accessoires blijkt ook al
weer een „familiezaak” te zijn.
Een Nederlandse beeldhouwer zorgt
voor het snijden van de houtwerk-
figuren, zijn vrouw ontwerpt en
maakt de in kruissteek uitgevoerde
Een Arnhemmer, de 27-jarige G. J.
Dorland, vist regelmatig in de Bij-
land. Hij veronderstelt, wijzend op
dood ronddrijvende palingen dat het
reeds nu met de Bij land bergafwaarts
gaat, want „paling is de laatste dode
vis die boven komt”. Hij zegt nogal
cynisch: „Waar maken ze zich druk
om. Duitse industrie? Och kom, het
water is nu al vuil en stinkt boven
dien!”
DAT BETEKENT tevens dat geen
van de 1.250.000 recreanten, voor wie
De Bijland straks is bestemd, ooit nog
een forel, snoek of baars zal verschal
ken.
andere oeverrecreanten en waterspor
ters vrezen dat door industrievestiging
aan de overkant van het Bijlandkanaal
(waar de Rijn doorheen stroomt) het
milieu zal vervuilen, waardoor vissen
sterven en zwemmen schadelijk wordt
voor de gezondheid. Die kans zit er
dan ook dik in, want de thans door
Cleve tot industriegebied verklaarde
grond rond Salmorth ligt slechts op
een steenworp afstand van de Bijland.
De grens loopt hier dwars door het
Bijlandkanaal.
SPAARNDAM, dat het afgelopen
weekeinde nog opgeschrikt werd door
gasexplosies, is weer in alle rust te
ruggekeerd. Vanavond nog tot negen
uur en zaterdag 14 augustus, voor de
laatste maal dit seizoen, wordt er op
de Westkolk een ambachtsmarkt ge
houden.' Aan het werk zijn er te zien
etsers, een aquarellist, een pottenbak
ker, een kunstschilder, een siersmeed-
ster en een antieke uurwerk-repara-
teur.
VEEL GEZEILD WORDT er dezer
dagen in Medemblik. Van 12 tot en
met 15 augustus staat de internatio
nale zuiderzeeregatta op het program
ma en op 20 en 21 augustus een 24-
uurs zeil-wedstrijd. Inlichtingen geeft
de plaatselijke VVV 02274 - 777.
DE MOEITE WAARD is de visse-
rijdag in het Zeeuws-Vlaamse Bres-
kens op zaterdag 14 augustus.
Op het programma staan hengelwed-
strijden, een showvaart van visserssche
pen, duikdemonstraties en nog veel
meer. De tocht naar Breskens is mooi
te combineren met een rit langs en
over de Deltawerken. Vanaf Rotter-
dam-Zuid wordt Vlissingen duidelijk
aangegeven. Eenmaal daar, dan met
de pontveer oversteken naar Breskens.
Breskens-Dorp ligt in de directe na
bijheid van de aanlegsteiger.
MAAR DESKUNDIGEN hebben een
andere mening. De heer A. D. de Haas
uit Tolkamer, hoofdopzichter van De
Bijland welk watersportcentrum is
ondergebracht in de Recreatiegemeen-
schap Oost-Gelderland wimpelt de
„vervuiling-van-nu” af. Hij ziet dat
niet zo, omdat men elk jaar een perio
de heeft waarin de kuitschietende vis
sen sterven. „In die periode zitten we
nu en over een paar weken is die vis
sterfte voorbij: een natuurlijke gang
van zaken. Provinciale waterstaat
keurt elke veertien dagen dit water.
Het laatste rapport noemde het voor
honderd percent schoon, want de Bij-
land heeft bijna alleen water van ei
gen wellen. De waterstand van de Rijn
is thans zo laag, dat er bij de mondin
gen van de Bij land een uitstromende
beweging is. Er komt nu dus geen
Rijnwater in de Bij land”.
Maar dat kan bij hogere waterstand
wel gebeuren. De Bij land is zoge
naamd stilstaand water, met een vol
doende zelfreinigend vermogen. De
Consumentenbond heeft destijds een
geruchtmakend rapport over de wa
tervervuiling in ons land gepubliceerd,
minder schoon, nog minder schoon,
vuil, vuiler en vuilst. De Bijland kreeg
het predikaat „nog minder schoon”,
maar dat acht de heer De Haas „sterk
overtrokken”, gezien de rapporten van
provinciale waterstaat.
„klokkenkleedjes” en hun dochter,
schilderes van professie, restaureert
de wijzerplaten met landschapjes
in de specifieke, wat „bestorven”
kleuren. De kasten van de klokken
worden nog altijd uit het traditione
le eikehout gemaakt, al zijn hier
de oorspronkelijke kleuren wat moei-
lijker te realiseren.
Is Hinne Zweering de laatste in
dit boeiende ambacht? Het zit er
wel in. De prille kleinzoons in de
familie zijn op een leeftijd dat be
roepskeuze nog niet aan de orde
komt. „Er worden ook al lang geen
mensen meer in dit vak opgeleid”
zegt hij.
HET MAKEN van die koperen
kettingen gebeurt nog altijd met de
hand. Met twee tangetjes demon
streert Hinne Zweering hoe dat
gaat: elke schakel moet op de mil
limeter nauwkeurig in een bepaalde
maat worden gemaakt om in de
.spoorraderen” te passen. Zijn
broer in Friesland maakt nu nog die
kettingen voor hem („hij leest er
soms de krant bij”) en ze worden
per el verkocht. „Kijk, dit zal nooit
gebeuren bij zo’n handgemaakte
ketting,” zegt Zweering. Hij pakt
een machinaal gemaakt kettinkje
waarvan de schakels na enkele for
se rukken al bezwijken. „Die hand
gemaakte zijn oersterk. Dat moet
ook wel, want er komen gewichten
van drie tot vier kilo aan te han
gen.”
gen komen ze nog wel eens te voor
schijn en dan wordt er door de lief
hebbers fel op geboden. Klokkenex
pert Hinne Zweering restaureert
(Van een onzer verslaggevers)
HINNE ZWEERING wil best iets vertellen over zijn werk en zijn leven.
Maar beslist niet omdat hij behoefte aan publiciteit heeft. Hij vindt het alleen
maar jammer dat zijn mooie vak dat hij nu al meer dan vijftig jaar uitoefent
aan het uitsterven is, vandaar. „Misschien”, zegt hij bedachtzaam, „ben ik al
wel de laatste der mohikanen, hier in Nederland. Want wie restaureert hier nog
als hoofdberoep antieke Friese klokken? Ik zou althans geen tweede kunnen
noemen, die nog „vakman” mag heten. Wel krijg ik vaak klokken onder ogen
die door zogenaamde „collega’s”
van mij gerepareerd zijn. Nou,
dan hou ik mijn hart al vast als
het zaakje uitgepakt wordt.
Broddelwerk, meneer! en
daar hebben de mensen dan
vaak honderden guldens voor
neergeteld, waarna ik de schade
dan herstellen kan! Maar ach,
in ieder vak heb je beunhazen,
denk ik maar. En antieke klok
ken herstellen, daar moet je
eigenlijk van kindsbeen af inge
groeid zijn
ken. „Er zijn honderden
bers in ons land. Ik ken
die enkele tientallen
huis hebben hangen”, zegt hij. Er
bestaat ook vrij veel litteratuur
over dit onderwerp. Er zijn zelfs
amateurs die alle onderdelen kopen
en dan zelf zo’n klok bouwen. Die
zijn daar dan wel maanden
maanden mee bezig”.
De naam van de Amsterdamse
restaurateur is ook in het buiten
land sinds jaar en dag bekend. Hij
vertelt over Amerikaanse cliënten
die op gezette tijden een Fries klok
je bij hem komen kopen en toeval
lig valt even later de middagpost
door de bus: er is weer een brief
bij met een buitenlands poststem
pel.
familieaangelegenheid geweest.
Grootvader en vader Zweering wa
ren klokkenmakers in Friesland, de
jonge Hinne en zijn broers treden
in hun voetsporen. „Het is een heel
huiselijk ambacht,” zegt Hinne
Zweering. „Toen we amper twee
jaar oud waren, keken mijn broers
en ik mijn vader al op de vingers
als hij zat te werken. Ik zit
ruim een halve eeuw in dit vak. Je
leerde het in de praktijk en dan be
gon je met het maken van kettingen.
Dat is eenvoudig, maar tamelijk
zwaar werk.”
E
