DOKTER VAN DONSELAARS
DE GEHANDICAPTE JEUGD
KUUROORD VOOR
HIPPE ROKERS
EN „SPUITERS
IN ONBEDORVEN
BETUWS DORPJE
In Amsterdam
kan je niets
voor ze doen
omdat milieu
Martien van Bergen voorspelt
geheel gratis ieders toekomst
I
„PONY-COMMUNE” VOOR
er rot is..”
w-
i t v
A-
Reacties
Heilzaam
Ontwenning
Ervaring
Ml1
2C
ZATERDAG 21 AUGUSTUS 1971
(Van onze correspondent)
(Van onze correspondent)
HUMMELO Het stond zo simpel in de krant: „De Turmac-Liemers-
prijs 1971 is toegekend aan de Stichting Zandewierde te Hummelo voor
haar bijzondere verdiensten op het gebied van de integratie van het
lichamelijk gehandicapte kind in de wereld van de niet-gehandicapte
leeftijdgenootjes. Dit tracht zij te bereiken door onder meer het pony-
rijden, het zwemmen, de creativiteit en de zelfwerkzaamheid van de kin
deren daadwerkelijk te stimuleren, waardoor hen een stuk levensvreugde
wordt geschonken”.
HEMMEN „Bij ons werk voor de in moeilijkheden
geraakte „hippe jeugd”, hebben we gemerkt dat we
het anders moeten doen. Dat geldt vooral voor de ex-
druggebruikers. Willen zij echt uit de „scene” komen,
zoals ze dat noemen, dan zullen we ze uit Amsterdam
N DE KELDER van zijn
huisje in het Betuwse Eist
liggen in een doos honder
den brieven uit Nederland, Bel
gië, Frankrijk, Duitsland, Iran,
Brazilië en noem maar op. Mar
tien van Bergen, toekomstvoor
speller en uitvinder, graait in de
doos en zegt: „Geloof je nou, dat
de mensen vertrouwen in me
hebben? Als ik een bedrieger
zou zijn, was ik allang door de
mand gevallen. Honderden men
sen heb ik geholpen. Iedere dag
opnieuw komen ze me om raad
te vragen. Ze krijgen die, gratis.
Ik wil geen geld. Ik wil alleen
dat de mensen gelukkig wor
den”.
moeten weghalen. Want daar in Amsterdam, met zijn
Damzitters en Vondelparkslapers, zijn de sfeer en het
milieu zodanig, dat ze weer makkelijk naar een stickie
grijpen. In Amsterdam is te gemakkelijk aan stuff te
komen. De sfeer trekt ze veel te veel aan. En dat ge
beurt niet in deze landelijke omgeving in de Betuwe,
waar het sfeertje nog clean is”.
Familiezaak
'■■.z W
„Pleziertherapie”
Mengvorm
Geld, geld...
Erbij
SS-
zijn
De vrouw die wegging toen ik
hier binnenkwam?
„Zij komt hier regelmatig praten
over de toekomst van twee zonen.
Ik heb haar gezegd dat de oudste
een technische richting moest kie
zen, de jongste dierenarts of zo.”
Hoe weet je zoiets tevoren?
„Ik kan dat zien. Het staat vaak
al te lezen op hun gezicht.”
ge-
een
Het gebouw is destijds bewoond ge
weest door ds. Otto Gerhard Heldring,
van de Heldringgestichten in het na
bij gelegen Zetten. Later werd de pas
torie gekocht door de heer A. H. van
Bemmel (in 1952), een HBS-directeur
die het huis liet opknappen. Een paar
jaar later overleed hij.
woners van de Amsterdamse Jordaan
en de oude binnenstad. In die tijd
heersten daar verschrikkelijke sociale
en maatschappelijke toestanden”.
direct bij het onderzoek zijn be
trokken”. Hij „ziet” nog meer, maar
wil dit pas kwijt als hij op de
plaats van het misdrijf is geweest.
„Ze hebben me er nog niet voor
gevraagd.”
Martien van Bergen, waarzeg
ger, dichter, uitvinder, conféren
cier en autonoom vrijgezel, in
zijn keukentje.
Het echtpaar Van Empel gaat nu in
het buitencentrum in Hemmen wonen.
Op de boot in Utrecht komt een nieuwe
schipper, zoals deze functie bij „Tot
heil des volks” heet.
men hebben, kortom iedereen die hulp
nodig heeft. Daar zullen veel drugge
bruikers bij zijn. We denken aan hel
pen voor lange tijd. Het is best moge
lijk, dat men een half jaar in ons bui
tencentrum komt, want we willen de
jongelui, die geen kansen hebben
had, mogelijkheden geven voor
ander leven”.
BEHALVE voorspeller is Martien
dichter, conférencier, uitvinder en
ontwerper van geboortekaartjes. Hij
stuurt de gedichten naar bekende fi
guren in binnen- en buitenland en
bijna altijd komt er een bedank
briefje. Onder anderen van prinses
Irene en haar echtgenoot, de sjah
van Perzië, Jacqueline Onassis (toen
nog Kennedy), De Gaulle, koningin
Fabiola en Kroesjtsjef.
De belangrijkste hobby is voor
spellen, maar alleen overdag. Op
zijn visitekaartje staat: „Denkt u
dat u iets kunt bereiken, laat dan
goed en daarom kan ik dit doen” al
dus doker Van Donselaar.
ZO BEGON de vereniging „Tot heil
des volks” haar christelijke-sociale ar
beid en dat sloeg in de toenmalige
volksbuurten van Amsterdam nogal
aan. Er werden scholen en bewaar
scholen gesticht, armen kregen kle
ding uitgereikt enz. „In die 115 jaar is
er veel gebeurd”, aldus de heer Frin-
sel. Hij zet uiteen dat „Tot heil des
volks” protestants interkerkelijk van
oorsprong is, maar dat neemt niet
weg dat ook andersdenkenden straks
in Hemmen welkom zijn, mits zij zich
onderwerpen aan de daar geldende
therapie. Het centrum in Hemmen zal
namelijk geleid worden door Bart van
Empel uit Utrecht en zijn vrouw, die
in dit werk de opvang van uit het
lood geslagen jonge mensen veel
ervaring hebben opgedaan.
In het buitencentrum Hemmen zul
len ook studenten kunnen worden ge
plaatst die eens een tijdje moeten re
laxen of, bijvoorbeeld, een predikant
die het zat is. Dergelijke mensen kun
nen op anderen een goede invloed uit
oefenen, wat de sociale aanpassing
vergemakkelijken kan.
Wat zie je op mijn gezicht?
„Jij bent een nuchter type, net als
ik. Maar je gelooft niet in mijn ga
ven. Jij moet eerst bewijzen zien.”
Hij pakt een foto van een jonge
vrouw. „Deze dame uit België is een
paar jaar geleden plotseling ver
dwenen. Toen ze drie weken weg
was kwam haar man en toonde me
haar foto. Ik heb hem de raad ge
geven eens te laten zoeken in de
cafés aan de grens van Oostende
omdat ik voelde dat ze daar tegen
haar wil werd vastgehouden. De
vrouw werd teruggevonden in een
café bij Oostende. Ze werd vastge
houden door een man van 28 jaar.”
Martien verdwijnt even en komt
terug met een groot madonnabeeld.
„Dat heeft meneer Rouzee, de echt
genoot van die vrouw, me geschon
ken. Hij had het uit Kongo mee
gebracht.”
„HET BUITENCENTRUM in Hem
men wordt voor ons een soort revali
datiecentrum waarvoor we een be
paald programma hebben opgesteld.
Een van de programmapunten is het
werken in de openlucht, want dat
schijnt, zo hebben ervaringen in Ame
rika geleerd, heilzaam te werken op
ex-druggebruikers, en ook op anderen
die zonder maatschappelijke en socia
le achtergronden zijn geraakt. Zij krij
gen hier weer perspectief en we zul
len trachten hun geestelijke nood te
verlichten”.
ER WERD een Adriaan van Bem-
melstichting in het leven geroepen en
via deze instelling stelde de weduwe
Van Bemmel het pand beschikbaar
voor pastoraal oecumenisch werk,
waarvoor haar man altijd veel belang
stelling had getoond.
TOTNOGTOE was in de voormalige
Hemmer pastorie nog het Pastoraal
Oecumenisch Centrum gehuisvest,
maar dit wordt opgeheven. De pasto
rie wordt geëxploiteerd door de Adri
aan van Bemmelstichting die aan „Tot
heil des volks” nu het gebouw heeft
verhuurd.
DAT ZEGT de Amsterdammer J. J.
Frinsel, directeur van de voorname
lijk in de Jordaan opererende vereni
ging „Tot heil des volks”, die nu ech
ter naar het Betuwse dorpje Hemmen
(gemeente Valburg) gaat uitwijken
met een deel van zijn activiteiten. In
dit in hoofdzaak agrarisch ingestelde
dorp wordt namelijk per 1 september
a.s. een centrum voor ex-verslaafden
gevestigd onder leiding van „Tot heil”
en dat heeft ter plaatse nogal wat
deining veroorzaakt. Hemmen is na
melijk tot op de huidige dag ver
schoond gebleven van hippe indrin
gers en de dorpsgemeenschap vreest
dat het komende centrum daarin ver
andering ten kwade zal brengen.
De heer Frinsel: „We willen hier
echt de pastorale rust niet in gevaar
brengen. Het centrum, dat in de voor
malige pastorie gehuisvest wordt, zal
daarom niet alleen ex-druggebruikers
herbergen, maar ook tal van anderen
die op een of andere manier het maat
schappelijke of sociale spoor bijster
zijn geworden. En zij niet alleen, ook
bij de vereniging in dienst zijnde per
sonen, die er nodig eens uit moeten,
die er hard aan toe zijn om de drukke
stad eens een poosje vaarwel te zeg
gen. „Zij kunnen dan uitwijken naar
ons buitencentrum in Hemmen om
wat op adem te komen. Hun persoon
lijke begeleiding van de jongelui die
op een of andere manier op drift zijn
geraakt, kan van groot belang zijn
voor de revalidatie om dat grote
woord eens te gebruiken”.
Bent u wel eens gevraagd, een
visie te geven op vermissingen en
moorden?
„Natuurlijk! Dit is de foto van
Betty Kunst, dat meisje uit Zwijn-
drecht dat al enkele jaren zoek is.
Haar moeder is ook bij me geweest.
Ik heb haar gezegd dat haar doch
ter leeft, in Frankrijk of Zuid-Ame-
rika. Volgens mij is het meisje ge-
kidnapped en met een boot naar het
buitenland gebracht.”
Vooral het vrouwelijk geslacht
ziet heil in een consult bij de voor
speller in Eist. Zijn plakboeken pui
len uit van de pasfoto’s van kinde
ren, tienermeisjes en oma’s. „Maar
ook mannen roepen vaak mijn hulp
in”, zegt hij en zoekt snel een foto
pagina op met mannekoppen.
OVER DE MOORD op de vijftien
jarige Cora in Uithoorn: „De dader
van de moord moet gezocht worden
in Uithoorn zelf. De man die het
heeft gedaan is samen met de politie
op de plaats van het misdrijf ge
weest. Hij moet gezocht worden in
de groep van twintig mensen die
DE STICHTING Zandewierde is
voortgekomen uit een initiatief van de
heer G. van Donselaar, arts te Hum
melo, en zijn gezin. Dokter van Don
selaar heeft ten koste van aanzienlijke
financiële offers, zonder enige subsi
die, met inzet van ongeveer al zijn
vrije tijd, een complex van gebouwen
opgericht, waar de kinderen onder des
kundige leiding een gastvrij onthaal
vinden.”
DE ZANDEWIERDE omvat een groot
doktershuis met badkamers, slaapzaal
voor de logerende kinderen, rolstoel-
lift en der gelijke, maar ook een over
dekte manége, een overdekt zwembad
met (voor spastische kinderen) tot 30
graden verwarmd water, recreatieruim
ten, stallen, gymnastiekzaal, aan han
dicaps aangepaste w.c.’s, douches enz.
De Zandewierde werkt met de pony-
leidsters en fysiotherapeuten. Advi
seurs zijn ondermeer een heilgymnast-
masseur, leraar lichamelijke opvoe
ding en een orthopedisch chirurg. Er
worden vakantieweken gehouden, men
heeft gehandicapte logé’s. Maar ook
thuiswonende gehandicapte en ge
zonde kinderen kunnen er ponyrij-
den, zwemmen en creatief bezig zijn.
„DIT WERK neemt veel van onze vrije
tijd, maar het is ook onze hobby, want
we zijn door dit werk begeesterd” al
dus dokter Van Donselaar, die zijn
uiteenzettingen graag lardeert met ger
manismen om zijn woorden bepaalde
accenten te geven.
Het hele doktersgezin is zeer nauw
betrokken geraakt bij het aanpassen
van de lichamelijk gehandicapte kin
deren in de wereld van de niet-gehan
dicapte leeftijdgenootjes. Mevrouw Van
Donselaar assisteert haar man en ook
de twee zoons en twee dochters in
clusief verloofden steken, wanneer
zij thuis zijn, de handen uit de mou
wen om het „bedrijf” te laten draaien.
Dokter Van Donselaar, 51 jaar, is ge
boren in Heerlen, maar door zijn ves
tiging in Hummelo en zijn huwelijk met
de dochter van de toenmalige huisarts
dokter Westerbeek van Eerten is hij
in de loop der tijd „verachterhoekst”.
Hij is destijds zijn schoonvader als
Hummelo’s huisarts opgevolgd, nu 22
jaar geleden.
Dokter Van Donselaar heeft zijn so
ciale bewogenheid niet van vreemden,
want zijn vader die bij de Staatsmijnen
een functie had, trok veel op met kin
deren van wie de moeder ziek was en
de vader in de „Nachtschicht” zat, zo
als de nachtploeg van de kompels werd
genoemd. Voor die mijnwerkerskinde-
ren werden in Zuid-Limburg, door toe
doen van Van Donselaar-senior, tehui
zen gesticht.
„Mijn vader was orthodox-hervormd.
Hij deed werk op diaconaal gebied.
Ik ben zelf wat minder kerkelijk in
gesteld, maar ik zie mijn werk met de
gehandicapte kinderen ook diaconaal,
als een verlengstuk van mijn artsen
keuze. Ik heb geen hoog banksaldo, in
tegendeel. Maar dat hoeft ook niet. Ik
verdien als apotheekhoudend huisarts
Bart van Empel, die met
vrouw op een boot woont in Utrecht,
waar hij dergelijk sociaal werk
verricht, heeft veel ervaring opge
daan. Zijn „huis” stond in Utrecht al
tijd open voor iedereen. Voor van huis
weggelopen jongelui, voor iemand die
zijn grieven luchten wilde of voor ie
mand die zomaar om een slaapplaats
verlegen zat. De boot was altijd toe
gankelijk.
HET BUITENCENTRUM in Hem
men moet wel gezien worden als een
verlengstuk van het servicecentrum
voor druggebruikers in Amsterdam
waar alleen ex-verslaafden geplaatst
kunnen worden, die ook het vaste
voornemen hebben voorgoed af te re
kenen met de drugs. Wij wijzen alle
vormen van druggebruik af, of het nu
hard drugs of soft drugs zijn”, aldus
de heer Frinsel.
in uw toekomst kijken” en ver
der „vooral niet in het weekend en
niet in de avond”. Dat is begrijpe
lijk want door al het denken en
voorspellen lijdt Martien aan slape
loosheid. „Ik lig vaak hele uren
wakker om oplossingen voor de pro
blemen waarmee ik geconfronteerd
word, te bedenken. M’n dokter heeft
me slaaptabletten voorgeschreven.”
De grote denker ligt niet wakker
van „het gewone werk”. Het zijn de
huwelijksmoeilijkheden en de zake
lijke problemen van anderen die
hem uit de slaap houden. „Ik ben
zelf invalid en weet wat het is om
ongelukkig te zijn. Nu heb ik van
God een gave waarmee ik de men
sen gelukkiger kan maken. Deze
gave gebruik ik. Alles belangeloos.”
„OVERIGENS zullen wij ervoor zor
gen dat men in Hemmen, Zetten en
wijde omgeving geen last van ons
krijgt. Trouwens, uit Zetten krijgen
we tot dusver alleen maar positieve
reacties. Het is onze vaste bedoeling,
de ex-druggebruikers in Hemmen in
de minderheid te laten. We zorgen
voor een sterk gemengde bezetting en
dat doen we met opzet voor de plaat
selijke bevolking. Die minderheid van
ex-druggebruikers zal zich op deze
wijze moeten aanpassen aan het mi
lieu dat door de meerderheid wordt
bepaald. Precies zo als iemand die
geen hasj of marihuana gebruikt, te-
MARTIEN VAN BERGEN („in
ternationaal bekend van pers, radio
en tv” vermeldt zijn visitekaartje)
ontvangt me in zijn spreekkamer.
„Ik heb belangrijke voorspellingen”,
beloofde hij.
Martien, eenenveertig jaar, zit in
een bont beklede stoel in zijn
spreekkamer. Op tafel het boek „De
kleine waarheid”. Roken is bij wijze
van uitzondering toegestaan. Hij ver
telt dat voorspellen en uitvinden
niet zijn beroep is maar „de hobby
van een invalide”. Trots zegt hij dat
de cliënten uit heel Europa naar
Eist komen om hun hart bloot te
leggen.
„Tot heil des volks” werkt al gerui
me tijd op dit gebied. Het begon toen
de vereniging een jaar of wat geleden
werd geconfronteerd met de moeilijk
heden van de Damjeugd. Er werd een
opvangcentrum voor druggebruikers
gesticht en tevens begon men aan de
„exploitatie” van een jeugdhotel voor
ruim honderd hippe toeristen die er in
de vakantiemaanden onderdak en
geestelijke begeleiding konden krij
gen. Maar steeds bleek, dat die jonge
lui weer in hun oude fout vervielen,
zodra ze afscheid hadden genomen
van de vereniging.
Vandaar dat men nu buiten Amster
dam begint, waarvan men meer re
sultaat verwacht.
recht komt in het milieu van bijvoor
beeld „Paradiso”. Daar heersen ande
re normen en het is logisch dat men
zich bij de normen van een bepaald
milieu aanpast, als men in zo’n ge
meenschap verkeert”, aldus de heer
Frinsel.
DE LEIDER van het nieuwe pro
ject, Bart van Empel, is vol goede
hoop. „Het moet een tehuis worden
voor de jongelui die echt anders wil
len leven. Die in moeilijkheden zijn
geraakt door spanningen thuis of in
de maatschappij, die geloof sproble-
HOE HET allemaal is begonnen?
De heer Frinsel doet het ons graag uit
de doeken. „De vereniging „Tot heil
des volks” bestaat al 115 jaar. In 1855
werd zij opgericht door ds. Jan de
Liefde”. Deze predikant deed zijn
naam wel eer aan, want hij was bij
zonder begaan met het lot van de be-
HET GROTE doktershuis „De Zan
dewierde” davert vaak van plezier en
vreugde. En dat is wat deze jeugd, die
toch al zoveel te kort komt, nodig heeft
om zich goed in de samenleving te kun
nen aanpassen. De voornaamste doel
stelling van De Zandewierde is name
lijk „door middel van pony- en paard
rijden, het zwemmen en de creati
viteit, de fysieke en mentale vooruit
gang bij lichamelijk en geestelijk min
der validen te bevorderen en hun te
leren zich in de samenleving te hand
haven.”
„Ik wil niet zeggen, dat onze metho
de alleenzaligmakend is. Noem het
vooral geen revalidatie, al heeft dat er
natuurlijk wel mee te maken. Het is
meer een vorm van recreatie, een be
zigheidstherapie voor gehandicapten
tussen niet-gehandicapten. De erva
ring leert, dat- ze daardoor beter aan
de maatschappij wennen, dan wanneer
de kinderen onmiddellijk na hun reva
lidatie in de maatschappij worden ge
plaatst. Want dan lukt het vaak niet.”
„Wij onderhouden nauwe contacten
met de sportbonden en we zijn erkend
door de Federatie Paardrijden Gehan
dicapten. Persoonlijk vind ik, dat voor
paard- of ponyrijden door gehandicap
ten een grote dosis durf nodig is. Onze
ondervinding is, dat de kinderen meer
zelfvertrouwen krijgen, dat de school
resultaten met sprongen omhoog gaan.
Er is duidelijke mentale vooruitgang,
als gevolg van het ponyrijden. En daar
gaat het om. Want de waarde van het
mens-zijn ligt niet in zijn rentabiliteit
maar in het zich zonder schroom in de
maatschappij nuttig maken naar eigen
mogelijkheden.
„HOE HET allemaal begon? Ik was
een jaar of wat geleden als medicus
verrast door wat er met de kinderen
gebeurde als ze op een paard reden. Ik
gaf mijn kinderen een pony en zo be
gon het eigenlijk. We hebben nu twin
tig pony’s en twee paarden.”
„Per 1 januari j.l. is De Zandewierde
een stichting geworden, in het leven
geroepen door vrienden die mij met
giften en donaties steunden. De stich
ting heeft nu van ons gezin het werk
werd ook gedragen door onze kinderen
de exploitatie overgenomen. Tot dus
ver hebben we het alleen moeten run
nen en dat kostte veel geld. Ik heb
meermalen overheidssubsidie aange
vraagd, maar het is nooit gelukt. Maar
ik geloof wel, dat we nu naar een sub
sidie toegroeien. De provincie is ermee
bezig.”
„Het werk is uit de medische sfeer
gehaald. We hebben de witte jassen uit
getrokken, omdat op deze manier de in
tegratie van de gehandicapten gemak
kelijker verloopt. We willen per se
geen „inrichting” worden en uit ons jas
je groeien. We willen wél het werk in
tensiveren, maar er zijn geen plannen
om grond aan te kopen en uit te brei
den, want daarmee zou de individuele
benadering verloren gaan. En wij wil
len vóór alles de gehandicapte kinde
ren zeer individueel blijven benaderen"
„OM HET aanpassen aan de „nor
male” maatschappij te bevorderen,
streven wij ook steeds naar een ver
houding van zes gehandicapten op elke
tien niet-gehandicapten op De Zande
wierde” aldus dokter Van Donselaar.
Hier dus geen concentratie van ge
handicapten, maar juist een „mixen”
verspreiden en integreren. Ter illustra
tie even een paar cijfers: Vorig jaar
reden ongeveer 100 gezonde ruiters een
maal per week. Er reden tevens 44
minder-valide ruiters een of meerma
len per week. Het aantal logeerdagen
voor gehandicapte kinderen nam vo
rig jaar toe tot 666. Er waren 43 ge
zonde logé’s (600 rijuren en 300 zwem-
uren) en 34 gehandicapte logé’s uit alle
delen van Nederland, zelfs een uit W.-
Duitsland (500 rijuren en 650 zwem-
uren).
Men kwam onder meer de volgende
ziektebeelden tegen: spastisch syn
droom, heupluxatie, dwarslaesie, polio
myelitis, doofstomheid, hartgebrek,
astma, houdingsafwijkingen enz. Al
die aantallen nemen elk jaar toe.
Dokter Van Donselaar: „Er komen
nu wekelijks 150 kinderen te water.”
Met de uitbouw van De Zandewierde
en de toename van al die bedrijvig
heid houden de lasten uiteraard gelij
ke tred. „Het was onmogelijk geweest
als we het onderhoud van de gebouwen
niet zelf, met de gehandicapte kinde
ren, hadden uitgevoerd. Alles zit hier
goed in de verf. De kinderen doen dat
bij wijze van creatief onderhoud. We
leven hier in een soort commune” al
dus dokter Van Donselaar.
Maar ondanks het feit dat de „vrien
denkring” er een stichting van heeft ge
maakt. ondanks het feit dat er nu en
dan goede gevers zijn en ondanks de
Turmac-Liemers-prijs van 1500 gulden
loopt het exploitatietekort van de tot
dusver nog steeds niet gesubsidieerde
Zandewierde in de duizenden.
Dokter Van Donselaar juicht giften
en donaties daarom van harte toe.
Maar toch en dat typeert hem
zegt hij„Géén gorinummer in de
krant hoor! Als de mensen iets willen
doen voor de gehandicapte kinderen,
dan weten ze ons toch wel te vinden.
Ik heb meer aan werkelijk in ons werk
geïnteresseerden, dan aan gebedel
WIE DAT werk allemaal betaalt?
Bart vertelt: „Voor Hemmen heb
ben we nu subsidie aangevraagd,
maar nog niet gekregen. We doen het
allemaal met giften van mensen die
ons werk op prijs stellen. Maar zij die
in Hemmen komen, zullen toch wel
een bepaalde dagprijs moeten beta
len. We denken aan 15 per dag, voor
wie dat kan. Zit iemand helemaal aan
de grond, dan zullen de sociale dien
sten van de gemeente waaruit de jon
gelui afkomstig zijn, moeten bij sprin
gen”.
