NEDERLANDSE PERS MISLUKTE
IN 1931 ALS VREDESENGE
HET PETITIONNEMENT DER
NEDERLANDSCHE DAGBLADPERS.
IJmuider Courant
I*
1
n
Petitionnement moest verloop van
ontwapeningsconferentie
in Genève beïnvloeden
I
1 5
Petitionnement voor Internationale Ontwapening
■iwl
H
Het Petitionnement van de
Nederlandsche Dagbladpers.
Het woord is aan...
I
Groore indruk in Genève. Prachtige redevoering
van Tituiesco. Lord Robert Cecil en de leiders der
Anterikaansche ontwapeningsactie enthousiast.
Navolging van het Nederlandsche voorbeeld zal ern
stig in overweging worden genomen.
I
HET NEDERLANDSE volkt heeft een machtige morele invloed. Wij zijn als één man voor inter
nationale ontwapening, voor het uitroeien van de gruwelijkste kanker die de mensheid kent: de oor
log Met deze woorden leidde hoofdredacteur Robert Peereboom van Haarlems Dagblad
veertig jaar geleden een unieke actie in van de Nederlandse Dagbladpers. De kranten manifesteer
den zich in dat begin van de roerige crisisjaren als vredesengel en wisten 2.438.90 van de vier mil
joen Nederlanders boven de achttien jaar er toe te bewegen een petitionnement te ondertekenen dat
het verloop van de ontwapeningsconferentie in Genève (februari 1932) moest beïnvloeden.
Het petitionnement werd op 17 september 1931 door een delegatie van de Dagbladpers in Genève
aangeboden. De inhoud: „Ik verzoek Uwe conferentie met den meesten aandrang, in naam der men
selijkheid, die maatregelen te nemen die tot ontwapening der naties zullen leidenDeze volks
stemming maakte bij de leden van de Volkenbond grote indruk („een roemruchte gebeurtenis voor
u”) maar dat was dan ook wel het enige, aangezien de ontwapeningsconferentie op een Babyloni
sche spraakverwarring uitdraaide waardoor de kans op een vredesregeling volledig de mist inging.
I
i
Fascisten
Veilig idee
i’
Het Belangrijkste.
I 1
F
en teekent!
Doet Uw plicht
Naam:
Naam:
Adres:
Adres:
Naam:
Naam:
Adres:
Adres:
ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 18 September 1931
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
UITGAVE DER N.V. LOURENS COSTER.
Hoordredaclwr: ROBERT PEEREBOOM
Buitengewone indruk te Genève.
TITULESCO
Erbij
«J*
Zo versloeg Haarlems Dagblad de
aanbieding van het petitionnement
van het Nederlandsche Volk aan de Ontwapenings»
conferentie in Februari 1932 te Genève te houden.
Georganiseerd door de Nederlandsche Dagbladpers.
Bind», P. W. PEEREBOOM
ROBERT PEEREBOOM.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
EERSTE BLAD
Axel Manthe
,£en man kan heel wat verdragen, zoo-
lang hij zichzelf verdragen kan”.
populariteit door al deze tactische fou
ten met de dag nog meer verminderen
moet”
'49e Jaargang No. 14795
HAARLEM S DAGBLAD
is te scheppen en te leven en niet te ver
woesten en te sterven .Uw daad eert hoog
uw vaderland, uw beroep en de geheele
menschheid. Sinds langen tijd is de naam
van uw vaderland gelijkluidend aan vredes
wil en vredesorganisatie. Reeds vóór den
wereldoorlog kwam in Nederland de eerste
conferentie bijeen waar over ontwapening ia
gesproken. Nederland kreeg toen ook de eer
ste organisatie van gerechtigheid, nL het Hof
van Arbitrage. Na den weieldoorlog beeft
men natuurlijk aan Nederland gedacht voor
de huisvesting van het eerste permanente
orgaan dat bestemd is om recht voor geweld
In deze tijd speelt Robert Peereboom,
die als buitenlands correspondent in
Parijs en Londen een kijkje achter de
schennen van de internationale poli
tiek heeft kunnen nemen en ook de
vredesonderhandelingen in 1919 mee
maakte, zijn vredestroef op één kaart
uit. Nadat hij jarenlang in zijn com
mentaren in Haarlems Dagblad een
campagne heeft gevoerd tegen het toe
nemende oorlogsgevaar en in 1929 een
eenheidsfront van de dagbladpers heeft
zien mislukken, krijgt zijn voorstel nu
wel de broodnodige steun en afgespro
ken wordt, dat vrijwel alle bladen het
petitionnement voor internationale ont
wapening op 8 juli op de voorpagina
zullen afdrukken.
Ik verzoek Uwe Conferentie met den meesten aandrang, in
naam der menschelijkheid, die maatregelen te nemen die toe
ontwapening der naties zullen leiden.
Nu moet een onderscheid worden ge
maakt tussen de houding van de meeste
Nederlandse kranten en die van de re
gering. Grote behoedzaamheid was bij
de politici troef. Met andere woorden:
Nederland zou onder geen beding mo
gen voorgaan.
gasmasker voor, dat hem het uiterlijk
geeft van een glazig starend varken op
zijn achterste poten. Uiterlijk is hij een
karikatuur van de mens”.
Enkele persstemmen. De Maasbode:
„Een belangrijke gebeurtenis want zel
den nog zal het zijn voorgekomen dat
alle meningsverschillen terzijde kunnen
worden geschoven om eendrachtelijk
en met volkomen overeenstemming van
ons gehele volk een groots en heilig
doel na te streven: de redding der we
reld van de geweldige bewapening die
tot een nieuwe wereldcatastrofe moet
leiden”.
Het andere rooms-katholieke blad
De Tijd zegt: „Katholiek Nederland
wordt uitgeschakeld en geen enkele
krant zal alleen zijn eigen resultaten
publiceren. Een zeldzame gebeurtenis
omdat het journalistieke klimaat in die
tijd nog wordt gekenmerkt door onder
linge jaloezie en kifterijen.
dan alle redevoeringen die men houden kan.
Maar daardoor hebt gij U ook een bevoor
rechte positie boven die der staatslieden ver
overd, ook wanneer wij- staatslieden, zij het
ook met de grootste overtuiging en uit de
diepte van ons hart verklaren, dat de wereld
den vrede wil. Dan toch vertolken wij slechts
een gevoel, terwijl gij Nederlandsche journa
listen voortaan voor vrede en ontwapening
arbeidt krachtens een geschreven en In goe
den vorm opgemaakte machtiging van Uw
volk. En daar niets wat menschefljk is, ons
vreemd kan zijn hebt gij door aldus Uw va
derland te eeren, ook de geheele wereld ge-
eerd. Ik gevoel ten volle den ontroerenden
Alle lezers boven de achttien jaar
worden uitgenodigd dit stuk te onder
tekenen en te maken „tot een grootsche
en waardige demonstratie van het Ne
derlandsche volk”. Voor de kranten is
dit in alle opzichten een gemeenschap
pelijke daad. De concurren tiefactor
ABONNEMENTENper week 027K, per maand 120, per 3 maanden
f 357%, franco per post ƒ3.8754» losse nrs. ƒ0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, per maand ƒ0.22» per 3 mnd. ƒ0.65, franco per post ƒ0.7254.
Juist omdat er ook in de redactionele
kolommen bijzonder veel aandacht aan
wordt besteed de voorpagina’s staan
er bol van krijgt de actie het effect
van een lawine. Robert Peereboom:
„Als men volhoudt wint men terrein.
De stem, die uit een klein bevolkings
centrum spreekt, heeft meer tijd nodig
om naar buiten door te dringen dan de
tijd uit Londen, New York, Parijs, Ber
lijn en Amsterdam. Maar als ze iets te
zeggen heeft wordt zij gehoord. Als de
klank van warmte en overtuiging haar
bezielt maakt zij indruk. Zo is het ook
met de Nederlandse stem in Genève”.
Onophoudelijk wordt geschreven
over de verschrikkingen van de oorlog.
Dagelijks worden afleveringen van oor
logsromans gepubliceerd. „De soldaat
in de moderne oorlog is een wezen in
groengrauwe kledij met een omge
keerde ijzeren pot op het hoofd en een
doet mee”. Het Volk, orgaan van de
SDAP stelt vast dat het petitionnement
een machtige demonstratie moet wor
den van het volksbegeren naar ontwa
pening. En wie zouden daaraan vuriger
deelnemen dan de socialisten! Voor
waarts, sociaal-democratisch, vindt dat
iedereen handtekeningen moet werven.
„Op fabriek en werkplaats, van mond
tot mond”. Andere kranten als de NRC,
Algemeen Handelsblad, Het Vaderland,
De Standaard (orgaan van de ARP) en
De Telegraaf drukken het communiqué
met vette koppen af.
Terwijl de uitverkoop „met de be
kende stormloopprijzen” (dat ook) is
begonnen, komen er veel reacties. De
artiest Kees Pruis zet in zijn gedicht
de god Mars in de beeldengalerij en
Erich Maria Remarque, de schrijver
van „Van het westelijk front geen
nieuws” geeft een verklaring uit waar
in hij zegt dat de wereldsteden door
middel van de moderne oorlogstechniek
van de aarde weggevaagd zullen wor
den. Het maakt indruk. De bioscopen
doen mee aan „het monument van
onze internationale gevoelens” en de
bewoners van het Friese Warga gaan
zelfs zover, dat zij een ophaaldienst
voor de handtekeningen organiseren.
Het publiek stroomt naar de loketten
van de kranten en laat onder meer
weten dat „zoals het nu in de wereld
gaat, kan het toch waarlijk niet meer
gaan” en „Welk een reusachtige actie
is dit. En wat wordt het ons makkelijk
gemaakt om er aan mee te doen”.
Terwijl de feuilletons „Ons Kanon”
van Paul Portier en „Vrouwen in oor
logsland” er in gaan als gesneden koek
en de Albert Hall in Londen het po
dium is voor een massale vredesmee-
ting, barst de kritiek los in de commu
nistische „Tribune” en „De Bezem”, het
blad van de fascistische groep rond
Sinclair de Rochemont.
De fascisten schrijven: „Eindelijk is
het tijd een luchtje te scheppen. Maar
binnen dit jaar valt ook nog die ver
vloekte vredesconferentie, die alle
goede gesten kan bederven. Jonge Ne
derlanders, laat u toch niet wijs maken
dat er werkelijk een strijd wordt ge
voerd voor de vrede. Zij dient niet de
vrede maar de vraten”.
Als m september ’31 de balans wordt
opgemaakt, blijkt dat twee-derde van
de bevolking achter het petitionnement
is gaan staan en dat de actie praktisch
geen cent heeft gekost. Met deze anti-
oorlogsbuit reizen de heren J. W. Hen-
ny en mr. W. G. J. Veenhoven, respec-
Donderdagmiddag heeft dan te Genève de
plechtige aanbieding plaats gevonden van het
petitionnement voor internationale ontwape
ning, georganiseerd door de Nederlandsche
Dagbladpers. De heer J. W. Henny, voorzit
ter van de Nederlandsche Dagbladpers sprak
in de Fransche taal een rede uit, dip wij in
ons vorig nummer reeds afdrukten, hij was
vergezeld door Mr. W. G. J. Veenhoven,
secretaris der zelfde vereeniging en door den
hoofdredacteur van ons blad, den heer Robert
Peereboom, van wien het initiatief voor deze
geheele actie is uitgegaan en die als voor
zitter der Petitionnementscommissie optrad.
Hiernaast vindt de lezer een weergave van
de gloedvolle redevoering, waarmede de heer
Tituiesco, voorzitter van de Volkenbonds
vergadering, de oorkonde in ontvangst nam.
Deze eerste aanbieding van een dergelijk
nationaal vredespetitionnement te Genève
heelt in de Volkenbond^tad een buitenge-
De kranteberichten uit de julidagen
van 1931 spreken over de opgewonden
stemming onder de Berlijnse studen
ten met botsingen tussen de socialisten
en republikeinen. Dr. Johann Schoter,
de minister van Buitenlandse Zaken
van Oostenrijk, ziet de gesloten Tolunie
tussen Duitsland en zijn natie als een
geneesmiddel voor de catastrofale eco
nomische situatie en niet als een ver
groting van het oorlogsgevaar. Zullen
we ooit de maan bereiken? vraagt
een ander zich af.
Duidelijk is ook dat men het gevaar
van Adolf Hitler, de Oostenrijker, on
derschat. Onder de kop „Misdadige
lichtzinnigheid der Hitlerianen” seint
de correspondent uit Berlijn, dat „het
een veilig idee is dat Hitlers tanende
«o
i
Aanbieding van het Nederlandse
petitionnement in het Palais des
Nations in Genève.
„Gij hebt een volksstemming ten gunste
van de ontwapening georganiseerd en
ge zijt schitterend geslaagd! Welk een
roemrijke gebeurtenis voor u. Gij hebt
twee en een halve millioen onderteeke-
Baars in bewezimz gebracht. Zii ziin daar in de Dlaats te steUens heft internationale
Kadere berichten over de aanbieding van
het Petitionnement der Nederlandsche
Dagbladpers, aan. den Volkenbond te.
Genève.
(Is blad, le pag.I.
De Geneefsche arbeid. De voorwaarden.
Oostenrijk gesteld voor het verleenen van
credieten. Duitschland .en de aanval op
den Engelschen vrijhandel.
(2e blad, le pag.)
De basis van den vrede tusschen Vaticaan en
fascisme.
(2e blad, le pag.)
De brand aan den Viersprong te Bennebroek.
Twee jaar tegen verdachte geëischt.
(2e blad, 2e pag.)
Ernstige gasvergiftiging te Rotterdam.
Blauwzuur uit een ontsmet huis ontsnapt.
Een man overleden.
(2e blad, 2e pagj
De bezuinigingen op defensie. Bé» oorlogs-
heeft, evenmin een beletsel mar stfn1
om thans te teekenen (dit petition
nement staat los van alle andere
acties, door bijv. Internationale groe
pen, partijen of beroepsorganisaties
als zoodanig ondernomen, het geldt
hier een manifestatie van het heele
Nederlandsche Volk als eenheid).
d. dat het onverschillig Is, in welk Mad
de lezers van meer bladen het formu
lier invullen; dat publicatie van het
cijfer van leder blad niet afzonderlijk
zal geschieden en dat het totaalcijfer
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenapaarne 12
Telefoon No..: Directie 13082 Hoofdredactie: 15054 Redactie 10000
Administratie: 10724. 14825 Drukkerij: 10122, 12713 Poatgiro 38810
Wij vestigen Hè aandacht ér opj
U. dat de onderteekening slechts open
staat voor Nederlandsche mannen
en vrouwen van 18 jaar en ouder.
b. dat leder slechts één dagtladformu-
ller mag onderteekenen.
e. dat onderteekening van dit petition
nement geenszins inhoudt, dat men
zijn onderteekening aan andere ac
ties moet onthouden en dat omge
keerd het feit, dat men reeds een
onder petitionnement ondertcekend
ADVERTENTIeN: 1-5 regel, 1.75, elke regel meer ƒ035. Reclame.
ƒ0.60 per regel. Reductie bij abonnement. Vraag en aanbod 1—4 regels /O.óCfc,
elke regel meer ƒ0.15, buiten Arrondissement dubbele prijs. Onze Groentje*
(iederea dag) 1—3 regels ƒ030, elke regel meer ƒ0.10. uitsluitend i contant.
■van het geheele land geregeld zal
worden, bekend gemaakt.
e. dat het formulier, met onderteek»-
ning en adresvermelding zoo spoe
dig mogelijk aan het bureau van dit
blad moet worden gezonden, dat men
het mee kan geven met de bezorgers
of af kan leveren aan de in deze pa
gina genoemde adressen.
f. dat het petitionnement van het Ne
derlandsche Volk door de Nederland
sche Dagbladpers to Geneve zal wor
den aangeboden.
tievelijk voorzitter en secretaris van de
Dagbladpers, alsmede Robert Peere
boom naar Genève, waar het verzoek
schrift op 17 september in het Palais
des Nations wordt aangeboden aan Ti
tuiesco, de Roemeense voorzitter van
de Volkenbond.
Tituiesco noemt deze volksstemming
een schitterend succes. „U heeft twee
en een half miljoen ondertekenaars in
beweging gebracht. Zij zijn daar in
levende wijze voor ons en zijn welspre
kender dan alle redevoeringen”. Vol
gens de verslagen maakt deze stap een
buitengewone indruk en vooraanstaan
de figuren in andere landen zouden dit
voorbeeld ernstig nastreven.
Zoals gezegd, het succes strekt het
Nederlandse volk tot eer, maar welke
invloed heeft het gehad op het verloop
van de ontwapeningsconferentie? Hele
maal niets, aangezien deze op een vol
slagen mislukking is uitgelopen. Het
enige verdrag was een verbod op che
mische en bacteriologische oorlogvoe
ring, maar die afspraak is in feite al
eerder gemaakt.
Het appèl van het volk blijkt in po
litiek opzicht een vuist te zijn, die
vruchteloos tegen een stalen deur
bonkt. De Nederlandse regering neemt
een gereserveerde houding aan en
stuurt een uit tien leden bestaande de
legatie naar Genève met de strikte op
dracht het spel aan de onderhande
lingstafel met vier „Ausputzers” te
spelen. Dat zijn in dit geval beroeps
militairen.
Dat ontlokt kritiek aan de linkse
partijen. De vrijzinnig-democraat Van
Embden zegt in de Kamer de uitzen
ding van beroepsofficieren absurd te
vinden, omdat juist zij zich in hun da
gelijkse taak op de bodem van het in
ternationale wantrouwen moeten plaat
sen. „Aan den moloch der defensie le
veren wij ons geweten niet uit”.
Deze welsprekendheid past echter
niet in de tactiek van uiterste behoed
zaamheid, die het Kamerlid Tilanus
aldus motiveert: „Afwachten mag dan
niet in de geest van deze tijd liggen,
het levert soms meer blijvend resultaat
op dan grote onstuimigheid, gedreven
door een zeker soort liefde in casu ont-
wapeningsliefde”.
De crisisjaren dringen het spook van
de oor’og verder naar de achtergrond
en vadertje Colijn doet er nog een
schepje bovenop met zijn woorden: „Ga
maar rustig slapen”. Dat het op een
nachtmerrie zou uitdraaien, hebben
ook de meeste petitionnementaanhan-
gers niet geweten.
ROLF STALLING A
Gratis Ongevallenverzekering voor Maand- en Weekabonnés. Levenslange ongeschiktheid en Overlijden (600.-, Verlies van Hand. Voet of Oog (400.-. Duim (250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke ande. vinger f 150.-, Ann-o( Beenbreuk £100.—.
Idem voor Abonnés op het GeilL Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid (2000.-, Overlijden (600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f400.-. Verlies Duim f75--. Verlies Wijsvinger f75.-. Verlies andere vinger f30.-.
