Servan-Schreiber stort zich
de Franse politiek
weer in
Gesleutel uit
Betere Kringen
Amerikaans ballet
bij Danstheater
GOED DAT ER POLITIE IS
Ongelooflijk boek over
zinloos bombardement
Tekort aan goede dansers
Kamerlid tegen
In Den Haag
vervoer voor
half geld
voor
65-plussers
Strijd met Faure om voorzitterschap
van de Radicale Partij verwacht
Kamervragen over
Memisa-aktie
ontvangst van
ambassadeur
„TOBIA” van Lennaert Nijgh
Een bank
waar u altijd iemand vindt
om mee te praten
LANGE BRIEF
LINKS-REGHTS
BOMBER VAN LEN DEIGHTON
9
F? H
DINSDAG 21
SEPTEMBER
1971
advvktvntle
WIE DE KNAPPE spionagero
mans van Len Deighton (Ipcress
File, Only when I larf, Funeral in
Berlin, Million Dollar Brain) heeft
verslonden, heeft een paar jaar
reikhalzend uitgekeken naar een
nieuw boek. Dat is er nu en het is
duidelijk, waarom Deighton zijn
aanhangers zo lang op zich heeft
laten wachten.
Ik ergerde me dóód: rijdt er
eentje voor mij uit met maar
één brandend achterlicht, po-
litie-auto passeert ons - doet
niksl Rijdt doorl
Tóch de volgende morgen
eens de verkeerspolitie opge
beld. Er was die avond een
„bericht aan alle wagens" uit
gegaan: kijk uit naar groene
auto nummer-zoveel. Dóér had
den ze naar uitgekeken.
Had een dodelijk ongeluk
veroorzaakt...
WIE IN LENNAERT Nijghs „Tobia of de ontdekking van het mastur
bariaat” een Nederlandse „Portnoy’s Complaint” (van Philip Roth) ver
wacht, komt bedrogen- uit. Het boek geeft de meest verbreide vorm
van sexuele bevrediging geen enkele serieuze (al dan niet grappig be
schreven) aandacht.
WaitL i
NEDERLANDSCHE MIDDENSTANDSBANK
(Van onze redacteur in Parijs)
en
SERVAN-SCHREIBER
ADVERTENTIE
als
de
van
J. HEIJER
Het „Paspoort 65”, tot instelling waarvan
de raad besloot geeft reductie bij bezoek
aan musea, concerten, bioscoopvoorstellin
gen en sportwedstrijden en op bibliotheek-
gelden.
Een resultaat dat door de overige radi
cale kopstukken met grote zorg werd
geconstateerd nu de partij juist weer eens
voor de noodzaak stond zijn toekomst in
de richting van links ofwel van rechts te
kiezen.
Daarentegen was de voorzitter van de
partij, de oud-minister Maurice Faure, die
van nature eerder tot de conservatieve
familie behoort, juist voorstander gewor
den van aansluiting bij de linkse coalitie
die de socialisten van Mitterrand samen
met de communisten bezig waren voor te
bereiden.
Hij wil van de minister weten of deze
het eens is met de Raad voor de Zending,
dat deze gift niet strookt, met de strenge
normen die tot nu toe vooi de onwikke-
lingtsprojecten zijn aangelegd. Hiermee
doelt het Kamerlid onder meer op projec
ten die zijn opgezet in het kader van de
medefinanciering.
De heer Pronk vraagt de minister ten
slotte of diens gift mag worden beschouwd
als een eerste aanzet tot verruiming van
de criteria, die door de minister voor der
gelijke ontwikkelingsprojecten worden ge
hanteerd.
En nog zeer de moeite waard ook.
Niet alleen dat Deigton zijn gegevens
levensecht verwerkt, ook de karakters
van de talloze figuren en hun onder
linge verhoudingen zijn bijzonder knap
geconstrueerd. De bemanning van een
„Tobia, of de ontdekking van
het masturbariaat”, door Len-
naert Njjgh. Uitgeverij: Swan
partners, Den Haag - Aquarius,
Groenekan (U.).
Of het nu Tobia of Lennaert Nijgh
is, ik vind het spijtig dat hij op
vuilnisemmers in keukens gaat zitten
om zich vol te gieten met alcohol of
spitsvondigheden, terwijl het leven zich
binnen handbereik afspeelt. Waarom
schrijft hij daar niet gewóón over.
J. HEIJER
Het prozadebuut van liedjesdichter
Nijgh gaat over de alsmaar mislukken
de liefdesavonturen van domineeszoon
Tobia. Hij is net van de middelbare
school en probeert vergeefs zijn krin
getje in Heemstede-Aerdenhout te ont
snappen door zich te storten in het
roerige studentenleven te Amsterdam
op het eind van de jaren zestig.
DEN HAAG De Haagse gemeenteraad
neeft maandagmiddag met 25 stemmen
voor en 16 tegen een motie aangenomen,
waardoor bejaarde Hagenaars, die een
.Paspoort 65" aanschaffen, voor half geld
met tram en bus mee mogen.
..Bomber”, door Len Deighton;
paperback-uitgave van Signet,
The New American Library,
Inc., New York.
Ze geven een vermakelijk, weinig
vleiend kijkje in de „betere kringen”,
waaraan Haarlem en omgeving zo rijk
zijn en een alleraardigst beeld van de
Amsterdamse studentenwereld in de
tijd tussen provo en kabouter. Het is
alleen jammer dat Nijgh zich in zoveel
kronkels moet wringen om van zijn
relaas een sleutelroman te maken. Het
ontkracht de waarnemingen, die zeer
de moeite van het vertellen waard zijn.
In een lange brief, die door het Parijse
blad „Le Monde” werd gepubliceerd,
breekt Servan-Schreiber opnieuw een lans
voor zijn denkbeelden en betoogt hij, dat
het collectivisme als economisch systeem
in alle landen bankroet heeft geleden.
PARIJS. Na zich zes maanden
ilchtbaar niet steeds zonder grote moeite
afzijdig van de actieve politiek te hebben
Behouden, is Jean-Jacques Servan Schrei
ber weer in de arena afgedaald door de
post van secretaris-generaal van de Fran
se Radicale Partij opnieuw in eigen han
den te nemen.
Er wordt slechts enkele keren naar
masturbatie verwezen, maar dan nog
betwijfel ik of Nijgh wel weet waar
over hij schrijft. Wanneer een van die
schaarse verwijzingen het circusnum
mer betreft van „The Five Fingers and
their Jumping Act” dan mis ik daar
node de zesde vinger die de Jumping
Act enig houvast zou geven. De titel en
de inleiding (een overbodig oubollig
opstelletje over een uitgever die het
plan oppert een boek over masturbatie
op de markt te gooien) zijn misleidend.
DEN HAAG. Het Nederlands Dans
Theater heeft voor het komende seizoen
het patroon gehandhaafd van 50 voorstel
lingen in de randstad, even zovele elders
in Nederland, diverse trips naar Duitsland
en België, alsmede later in het seizoen
grote buitenlandse toernees. Ook in het
nu begonnen dertiende jaar zal constant
het repertoire worden vernieuwd, mede
als waarborg voor originaliteit van het
eigentijds ballet. Het tableau de la troupe
vermeldt nog enige vacatures, daar het
aanbod niet heeft kunnen voldoen aan de
eisen van de artistieke leiding.
Volgens de analyse van J.J. S.S. heeft
Frankrijk sinds een halve eeuw nooit een
linkse meerderheid gehad. Wil men de
gaullistische regeringscoalitie ooit en spe-
Nijgh wil de indruk wekken Tobia
niet te zijn. Maar waarom geeft deze
uitgeverszoon de domineeszoon dan wel
de bijnaam mee, die Nijgh op het Ken-
nemer Lyceum droeg: Tobias? Ik houd
het erop dat Tobia voor 83,3 percent
Nijgh is. Boudewijn de Groot mag als
Boudewijn meedoen, maar de rest van
de kornuiten is in al dan niet doorzich-
Het boek is een scherpzinnige aan
klacht tegen militairisme en oorlog.
Het maakt weinig uit of je bij de RAF
of de Luftwaffe zat. De twee „helden”
die we tegenkomen in dat boek, wor
den uit de militaire dienst gezet. Bij de
Engelsen is dat een piloot, die wel eens
wil weten welke doelen zij gaan bom
barderen en hardop zijn twijfels uit
spreekt. Bij de Luftwaffe is het een
vlieger, die er achter komt dat Joden
gebruikt worden voor bevriezingsexpe
rimenten om de overlevingskansen van
neergestorte vliegers te meten. Hij wil
onder zijn collega’s een protest organi
seren, maar wordt gefusilleerd nadat
hij heelhuids uit de luchtslag is geko
men.
In Engeland, West-Duitsland, Zweden
en België hebben de sociaal-democraten
het orthodoxe marxisme dan ook prak
tisch afgezowren. In Tsjecho-Slowakije
stond de arbeider, aldus Schreiber, in 1939
op hetzelfde levenspeil als zijn Franse of
Duitse kameraden. En vandaag, nadat in
zijn land 30 jaar het collectivisme werd
toegepast, is hij voor zijn levensniveau nu
tot meer dan de helft bij Fransen en
Duitsers achterop geraakt.
J.J. S.S. laat in zijn brief weinig twijfel
bestaan dat hij nu weer alles op het spel
wil zetten om de Radicale Partij voor zijn
persoonlijke inzichten te winnen.
Over enkele weken zullen in Avignon
de radicalen weer eens in congres bijeen
komen. Servan-Schreiber hoopt dan op
zijn vroegere beschermer en huidige ri
vaal, Maurice Faure, de voorzitterszetel te
kunnen veroveren. Na zich een half jaar
afzijdig en betrekkelijk kalm te hebben
gehouden, werpt J.J. S.S. zich nu weer in
de strijd. Voorspeld mag worden, dat men
de gevolgen van dat voornemen op Frank
rijks politieke koortsthermometer de ko
mende weken zonder veel moeite zal kun
nen aflezen.
Deze avonturen zijn beschreven in
de vorm van brieven, gesteld in de stijl
van een woorddronken middelbare
scholier: gecultiveerd en spits, tot de
dood erop volgt. Aangezien het de
wederwaardigheden van zo’n jongen
betreft, is de schrijftrant functioneel
en daarom wel te pruimen. Maar ie
moet een heel brok irritatie overwin
nen om er tenslotte toch van te genie
ten.
In het donker Door een storing in het
plaatselijke elektriciteitsnet is maandag
avond een groot deel van Hoek van Hol
land van stroom verstoken geweest. Ook
het treinverkeer op de lijn Rotterdam
Hoek van Holland werd in de war ge
stuurd. De meeste treinen, waaronder
enkele D-treinen, kregen 40 minuten ver
traging, zodat de boot naar Harwich ook
ongeveer een uur oponthoud kreeg.
Uit de talloze tierelantijnen komt
Tobia tevoorschijn als een niet onsym
pathieke schlemiel, voor wie men
graag enige geamuseerde deernis kan
opbrengen. Tobia is de ganse dag bezig
plannen te smeden om wulpse vrouws
personen te versieren. Dat mislukt
voortdurend. Zelfs als Tobia met een
meisje naar bed gaat, dan nog kan hij
de daad niet stellen, wegens onderbre
king van buitenaf of een plotselinge
impotentie.
Deighton wil aantonen dat Engeland
zich geen haartje méér hoeft te ver
beelden dan Nazi-Duitsland. Hij laat
een voor de Nazi’s gevluchte jood pro
feteren, dat er in Engeland maar wei
nig hoeft te gebeuren of het fascisme
krijgt zijn kansen. Een verwijzing naar
de huidige toestand met zijn racistische
immigratiewetten.
Kortom een geweldig boek, dat zeer
snel vertaald moet worden.
„Bomber” zoals het nieuwe boek
heet is een gigantisch werk geweest.
Het geeft een minutieus verslag van de
voorbereiding op en de uitvoering van
een grootscheeps bombardement door
de RAF in het Ruhrgebied eind juni
1943. Deighton geeft evenveel zorgvul
dige aandacht aan hetgeen aan Britse
als aan Duitse zijde is gebeurd. Het
geheel is een gefingeerde episode. Het
bombardement speelt zich af op de
31ste juni, een datum die niet bestaat.
De plaats die bij vergissing plat ge
bombardeerd wordt is verzonnen (Alt-
garten bij Krefeld), evenals de vliegba
sis van de jagers der Luftwaffe
(Kroondijk bij Utrecht).
Maar voor de rest is nagenoeg alles
authentiek. Honderden gesprekken
heeft Deighton gevoerd met oud-ge-
dienden van de RAF en de Luftwaffe,
met burgers uit de buurt van Krefeld,
met mensen van het KNMI in Den
Bilt, ja zelfs met een voormalige vuur
torenwachter in de buurt van Noord-
wijk, om er achter te komen hoe de
weersomstandigheden waren en het
strand eruit zag eind juni 1943. Deigton
heeft in Engeland en Nederland vlieg-
bases bezocht o.a. Deelen waar de
Duitsers een bunker hadden gebouwd
met de nieuwste snufjes op het gebied
van radar en andere telecommunicatie.
Hij heeft oude bommenwerpers der
Tommies gevlogen evenals in een ori
ginele nacht jager van de Moffen. Al
die gegevens heeft hij in een computer
gestopt en wanneer hij deze of gene
passage wilde herschrijven toverde de
computer in enkele seconden de ge
vraagde alinea tevoorschijn. Kortom,
zoals gezegd een gigantische arbeid.
eskadron RAF bommenwerpers, die
van Luftwaffejagers, radarmensen bij
Noordwijk en de burgerbevolking
van het getroffen stadje, met hun per
soonlijke ambities, hun oneerlijkheden,
baantj esjagerij, liefdesperikelen komen
tot leven.
Eind maart motiveerde de radicale lei
der zijn vrijwillige retraite met de opmer
king, dat hij de partij in zijn actie en zijn
onderhandelingen niets in de weg wilde
leggen. Een opmerking die in elk geval
wel van enige zelfkennis getuigde, want
J.J.S.S., wiens intelligentie, verbeeldings
kracht en aanleg voor de politieke show
door niemand betwijfeld worden, had in
zijn jonge loopbaan niet minder overvloe
dig bewezen dat hij van de strategie
voorlopig veel minder kaas heeft gegeven.
Met zijn onbesuisde, vaak persoonlijke,
grievende aanvallen zag hij kans zich in
een recordtijd in alle politieke kampen de
felste vijandschappen te scheppen en te
cultiveren, om zo behalve zijn eigen
persoon ook de Radicale Partij in de
binnenlandse politiek geheel te isoleren.
K'üOflBi
I K -Lil
l K' IN!
Servan-Schreiber, die zich als directeur-
oprichter van het weekblad „l’Express”
altijd en vrij consequent als een figuur
van linkse stempel had doen kennen,
wilde het lot van de partij nu niettemin
aan het centrum verbinden.
tige pseudoniemen gehuld. Voor buren,
kennissen, vrienden en vijanden van
Lennaert is dat allemaal erg leuk te
achterhalen (Is die Toosje nu echt Koos-
je van de Krenten?).
Waarvan ik als outsider kan genie
ten, zijn de uitstekende beschrijvingen
van een feestje in een Heemsteedse
villa, van de balorigheden van een
beroemd Acteur (Ramses Shaffy) en
zijn aanhang in een etablissement in
onze contreien en van de bruiloftsdag
van Beatrix en Claus.
De eerste voorstelling van het seizoen
in ons land is op 14 september in Den
Haag, waar in totaal 20 voorstellingen
worden gegeven. In Amsterdam, Rotter
dam en Utrecht zullen respectievelijk 15,
10 en 3 voorstellingen worden verzorgd.
In de eerste helft van het seizoen zal
het gezelschap voorts deelnemen aan de
Europalia in Brussel en aan het festival
van Vlaanderen in Gent en Leuven, en
zal het optreden in het Belgische Bergen.
In januari volgt een reeks van veertien
voorstellingen in Duitsland.
Plannen voor een vierde toernee door
Amerika in april ’72 nemen vastere vor
men aan. Het is de bedoeling van de
leiding van het Nederlands Dans Theater
om hierop aansluitend grote buitenlandse
toernees te maken in de maanden mei en
juni.
De eerste helft van het boek (de
voorbereidingen) wordt daardoor op
het eerste gezicht een beetje langdra
dig; te veel hooi op de vork, denk je
dan. Maar zodra het bombardement
uitgevoerd wordt, bereikt het schrij
verschap van Deighton een hoogtepunt.
Bijna alle doden die men in een aan
geschoten vliegtuig kan sterven of in ’n
gebombardeerde stad worden griezelig
nuchter en exact beschreven. Dit komt
deste harder aan omdat men de perso
nen die het betreft is gaan kennen. We
weten wat deze en gene van plan is te
doen de volgende dag, hoe hij denkt en
voelt. En dan: afgelopen, uit, bloed,
pijn, dood. In enkele korte zinnen, zo
snel en kil als de dood zelf, wordt dat
getekend.
Bovendien vindt de Tobia van Nijgh
een soort tweede vader in de figuur
van Ludovic, een steenrijke jongeman
die een kast van een huis (zoiets
Kareol) te Aerdenhout bewoont; een
echte man van de wereld, die ve>-
verheven is boven het plaatselijk ge-
kroel, waarin Tobia ten onder dreigt te
gaan. Het is deze Ludovic, die Tobia in
het laatste hoofdstuk aan de „droom
vrouw” helpt, met wie de grote daad
dan tenslotte wel lijkt te lukken. Deze
vrouw is merkwaardigerwijze Ludovics
eigen vrouw. De functie of invloed van
Tobia’s moeder komt in het hele boek
niet voor.
BERGEN OP ZOOM. Het D’66-Ka-
merlid W. Wilmerts heeft maandagavond
op een partij vergadering in zijn woon
plaats geprotesteerd tegen de ontvangst
van de Zuidafrikaanse ambassadeur, za
terdag in het stadhuis. De ambassadeur
zal daar een expositie openen van Netty
Franken. Het Kamerlid vindt het „in hoge
mate betreurenswaardig” dat de ambassa
deur ook door de burgemeester ontvan
gen wordt.
DEN HAAG Het Tweede-Kamerlid
Pronk (PvdA) heeft door middel van vra
gen enkele kanttekeningen geplaatst b(j de
gift van anderhalf miljoen gulden van de
minister zonder portefeuille (Ontwikke
lingssamenwerking) Boertien ten behoeve
van de Memisa-aktie.
claal bij de komende Kamerverkiezingen
van 1973 wippen, dan zal het volgens
Schreiber nodig zijn alle reformisten, de
mocraten en andere liberale hervormers
in één kamp te verzamelen.
Faure daarentegen wenst de Radicale
Partij niet te scheiden van het linkse
front-in-opbouw om straks samen met
Mitterrand en de communisten de verkie
zingsstrijd in te gaan. Servan-Schreiber
heeft zich overigens niet alleen bij de
communisten maar ook bij de socialisten
zo zoetjes aan al zoveel tegenstanders
voor het leven gemaakt, dat zijn verwij
dering van de post van secretaris-generaal
voorwaarde voor ieder verder contact was
geworden.
Een van de twaalf plaatsen bij de
danseressen is niet vervuld. Nieuw is de
Canadese Marilyn Lewis. Bii de dansers
zijn er nog twee vacatures. Voorts kwam
van het Nationaal Ballet naar het Haagse
gezelschap over de Amerikaan Michael
Tinton, en werd de Pool Marek Kriiszkie-
wicz geëngageerd, die het vorige seizoen
in Duitsland werkte. Sedert 1 mei is ook
de Cubaan George Coleman aan het Ne
derlands Dans Theater verbonden. Hij ge
noot zijn opleiding in Amerika.
Het komende seizoen worden onder
meer twee nieuwe choreografieën van
Hans van Manen aan het repertoire toe
gevoegd. In het voorjaar zal de Ameri
kaan Glen Tetley met een nieuw werk
zijn bijdrage leveren. De jonge Ameri
kaanse choreograaf Louis Falco komt
twee nieuwe balletten instuderen. Ook
zullen werken van Linda Hodes. Anna
Sokolov en Frans Vervenne in produktie
worden genomen.
Louis Falco is reeds aan het werk
getogen. Hij studeert zijn werk „Huesca-
pe” in, dat op 18 oktober in de Koninklij
ke Schouwburg in Den Haag in première
zal gaan. Hij ontwerpt verder een nieuw
ballet voor het gezelschap, dat op 27
oktober zijn wereldpremière beleeft. Falco
wordt geassisteerd door de gastleraren
Don Farnworth en Jennifer Muller, die
tnede deel uit maken van de directie van
de Louis Falco Company.
Nijgh voegt na het relaas
droomvrouw er onmiddellijk aan toe
dat het niet echt gebeurd
is. Wat
uiteindelijk wel echt gebeurd is, ver
zwijgt hij omdat h°t nog maar zo kort
geleden is. Het grootste deel van het
boek moet namelijk wel een waar
verhaal zijn. Het is een sleutelroman,
(roman is overigens geen tuiste term).
Dit laatste euvel moet een oorzaak
hebben. Tobia wijt het aan de hadji,
een boze geest die met zijn familie uit
het oude Indië is gerepatrieerd. Een
veel meer voor de hand iggende reden
is de voortdurende aanwezigheid van
het voornaamste familielid, de vader
Tobia senior is een dominerende domi
nee, die de doorgaans foute berichten
over zijn zoons escapades, tegelijk
gnuivend en moraliserend begroet. Hii
speelt door het hele boek heen een
belangrijke rol. Maar in plaats dat
Tobia definitief afrekent met zijn va
der wat je van een adolescent toch
mag verwachten waardeert hij hem
in zekere zin. Nijgh geeft de dominee
sympathieke trekjes mee en schrijft
niet erg negatief over de dubbele mo
raal die de man aanhangt.
