Londen vreest vergeldingsmaatregelen van Moskou
UITWIJZING GROTE ADERLATING
Het drama
de chroom
VOOR RUSSISCHE AMBASSADE
van
Willy Brandt kreeg
gezicht
klap
m
komt niet vrij
krealer
NAVO-bezinning op troepenvermindering
Brief van
sir Alec
Brieven niet
beantwoord
Ontstemming
in de NAVO
„Voor politiek in oosten”
Zweedse spion Wennerstroem
Democratisch
Gapende Strauss
kandidaat
e
Senator Harris
3
ZATERDAG 25 SEPTEMBER
197.
„A ugiasstallen”
Snel vertrek
Geen bevestiging
Toezicht
Vaag
„Evenwichtig"
Verenigde Staten
Presidentsverkiezingen
in
(Van onze redacteur in Brussel)
BRUSSEL De Noordatlantische Verdragsorganisatie heeft zich nu
zo’n drie jaar voorbereid op mogelijke wederzijdse evenwichtige vermin
dering van strijdkrachten, „wederzijds” betekent dat de Russen ook iets
zullen moeten doen maar wat onder „evenwichtig” moet worden ver
staan blijft nog zeer onduidelijk. De blauwdrukken en plannen werden
al voorbereid toen er uit het Oosten nog geen enkele reactie op de
NAVO-voornemens merkbaar was.
Schoten
Na Russische reis van
bondskanselier Brandt
NPD-er
550 man
(Van onze redacteur in Londen)
SIR ALEC DOUGLAS HOME
41'
(Van onze redacteur in Bonn)
(Van onze redacteur in Stockholm)
Of Gislo zal worden vervolgd, was gis-
ADVERTENT1E
k
(Van onze redacteur in Bonn)
yVVVVVX/VVVVVVVXC/VVVVVVVX^/VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVXA/VVVX/VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVXA/VVVVVVVV'^
MUWVMMMA
-WW|
Inlichtingen en inschrijving
telefoon 023 - 266727.
Die z\jn inmiddels aangegroeid tot
een fikse stapel boekwerken en de wes
telijke experts menen dan ook vol ver
trouwen dat zij met de voorbereidingen
tot de onderhandelingen verder zijn ge
vorderd dan de Russen. Volgens som
migen zouden die er zelfs nog mee moe
ten beginnen. Oost noch West is overi
gens al toe aan het op een rijtje zetten
van de harde feiten.
Er zijn wel enkele hoofdlijnen her
kenbaar:
Er wordt gesproken over troepen
vermindering die aan westelijke kant
zowel strijdkrachten van de V.S. als
van de Europese lidstaten zal betreffen.
De reductie van de troepen moet
plaats vinden in Centraal-Europa, een
gebied dat in de voorbereidende be
sprekingen nog niet vast is omlijnd.
Het ziet ernaar uit dat het uiteindelijk
zowel de westelijke landen die er troe
pen gestationeerd hebben zal omvatten
als een, althans in het NAVO-concept
zo groot mogelijk gedeelte van het Rus
sische grondgebied.
Binnen de NAVO bestaat nog geen
overeenstemming over het gehele pro
ject maar voor het onderzoekstadium is
er een toereikende gemeenschappelijke
basis.
„Evenwichtig” betekent in de op
vatting van de experts dat bij het be-
De Britse regering wenst dat hieraan
een einde wordt gemaakt vóór het begin
van de voorbereiding voor een Europese
veiligheidsconferentie.
De consequentie van de uitwijzing is
dat het totaal van de in Engeland geac
crediteerde Russische functionarissen zal
worden verminderd met het aantal Rus
sen dat uit het land wordt gezet.
Dit betekent een geweldige aderlating
voor de Russische ambassade en de ande
re Russische instellingen in Londen. Daar
tegenover staat echter dat, hoewel de
omvang van de Russische ambassade in
november 1968 naar aanleiding van de
spionage ten behoeve van de Sovjet-Unie
uitgevoerd door de RAF-sergeant en chef
technicus Britten, die 21 jaar gevangenis
straf hiervoor kreeg, werd ingekrompen,
Experts gaan ervan uit dat van een
troepen vermindering niet onmiddellijk
een vermindering van de defensielasten
is te verwachten integendeel zelfs
als de stijdkraehten in getalsterkte te
ruglopen kunnen de uitgaven voor de
verdediging stjjgen omdat de veiligheid
van het Westen gegarandeerd moet blij
ven.
De mobiliteit van de troepen moet
worden verhoogd, er zullen kortom ver
vangende middelen moeten terugkomen
9 Het is niet ónmogelijk dat met de
Russen een overeenstemming wordt ge
zocht over een limiet voor puur ver
dedigende strijdkrachten.
toepassen van welbekende vertragings-
taiktieken en het uitoefenen van druk
op andere plaatsen.
Gedurende deze hele periode zette de
Russen hun spionage tegen Engeland on
verminderd voort.
BRUSSEL In NAVO-kringen heerst
ontstemming over het feit, dat de West-
duitse regering zijn partners in de Noord-
atlantische Verdragsorganisatie niet vol
doende heeft ingelieht over de draagwijd
te van het bezoek van Brandt aan de
Sovjet-Unie.
Hij deed dit onder andere tijdens het
bezoek aan Londen in oktober 1970 van
zijn Russische collega Gromiko. Op diens
verzoek schreef sir Alec hem een per
soonlijke brief over deze kwestie geda
teerd 3 december 1970.
Daar een antwoord of zelfs een bevesti
ging van deze brief uitbleven, schreef sir
Alec Gromiko opnieuw op 4 augustus
1971.
Ook deze brief werd nooit beantwoord. I
De Russische belangstelling voor on
derhandelingen wordt mede bepaald
door de mate waarin zij bereid zouden
zijn verminderd rechtstreeks toezicht
op de satellietlanden te aanvaarden.
Het grote aantal inschrijvingen
van volwassenen voor de
werkbijeenkomsten op
donderdagavond in de
Koudenhorn maakt een
tweede avond gewenst.
Hoe dan ook, het politieke denken in de
Verenigde Staten is gefrustreerd geraakt
door het idee, dat „de vijand” over een
bijna waterdicht monopolie voor een be
langrijke grondstof beschikt. Wat dit poli
tieke denken intussen niet of nauwelijks
in aanmerking heeft genomen, is het on-
ontkenbare feit dat de Sovjet-Unie en
straks ook China automatisch zijn opge
nomen in de wereldhandel, belangrijke
factoren vormen in de wereldeconomie en
zowel als afzetgebied als ten aanzien van
grondstoffenproduktie onmisbaar zijn om
die wereldeconomie in stand te houden
Alle bondgenoten van de Verenigde Sta
ten, met Engeland voorop, betrekken mi
neralen en materialen zowel als gerede
produkten uit de Sovjet-Unie en China en
zijn zeer tevreden met de situatie dat zij
eigen produktie aan deze landen kwijt
kunnen.
Met ingang van 28 september
nu ook op dinsdagavond van
8 tot 10.30 uur tekenen en
schilderen, grafiek, boetseren
en pottenbakken, dramatische
expressie, werken met textiel,
vormen in de ruimte met
papier, gips, hout, steen en
ijzer.
het aantal in andere categorieën in Enge
land werkzame Russen voortdurend is
gegroeid. Het totaal bedraagt nu 550, het
hoogste aantal Russische functionarissen
in enig westers land inclusief de Verenig
de Staten (de Verenigde Naties niet mee
gerekend).
In de afgelopen twaalf maanden zijn op
verzoek van het Foreign Office verschei
dene Russische employés, nadat ontdekt
was dat ze zich aan spionage hadden
schuldig gemaakt, uit het land vertrok
ken.
Er is geen twijfel aan dat door deze
affaire er een nieuw dieptepunt in de
Brits-Russische betrekkingen is bereikt.
De ontevredenheid spitst zich toe op het
feit dat de Verenigde Staten en de lidsta
ten van de Europese Economische Ge
meenschap aanmerkelijk uitgebreider in
formaties hebben gekregen dan de NAVO.
De NAVO, waarop men er vooral op wijst
dat er nog steeds bepaalde details ontbre
ken die kunnen meehelpen te bepalen in
hoeverre het bezoek van de heer Brandt
aan de Sovjet-Unie van belang is geweest
voor de onderhandelingen over de weder
zijdse evenwichtige vermindering van
strijdkrachten en de problemen voor de
toegangen tot Berlijn waarmee ook de
NAVO zich bezig houdt.
Ongetwijfeld zal de Sovjet-Unie, als
haar grote chroomertsleveranties aan de
Verenigde Staten vervallen, corrigerende
maatregelen nemen die de handelsbetrek-
kingen van Rusland met de westelijke
wereld schaden, de wereldeconomie letsel
toebrengen en in het algemeen nadelig
zullen zijn voor de ontwikkeling van
betere verhoudingen. Of deze consequentie
verantwoord is met het oog op de werke
lijke veiligheid op de wereld en dus ook
de werkelijke veiligheid van de Verenigde
Staten, zal moeilijk in cijfers kunnen
worden uitgedrukt. Wel blijkt uit dit
alles, dat het politieke denken nog steeds
ver achter loopt bij de reusachtige vlucht
die de economische afhankelijkheid van
alle landen onderling heeft genomen en
die in de huidige situatie eigenlijk toch de
bepalende factor zou moeten zijn voor
iedere politieke theorie.
denken van de omvang der strijdkrach
tenvermindering de momentele oneven
wichtigheid in de berekeningen moet
worden betrokken. De NAVO is blijk
baar niet te vinden voor een verminde
ring in gelijke getallen, wel voor per
centages. Tien percent vermindering
van strijdkrachten is een cijfer dat dik
wijls wordt genoemd vooral omdat de
Verenigde Staten hoe dan ook hun troe
pen met 10 percent willen verminderen.
De Amerikaanse positie is nog vol
strekt onduidelijk. Kenners hebben de
indruk dat Laird (minister van Defen
sie) voorstander is van een flinke re
ductie, terwijl het ministerie van Bui
tenlandse Zaken dit verlangen afremt.
Verder doen ook nog de CIA, het Bu
reau voor Toezicht op Bewapening en
Ontwapening en de Nationale Veilig
heidsraad aan het beraad mee. Nie
mand weet wat president Nixon wil. De
Amerikanen zijn nog niet zover dat de
stukken al op het Witte Huis liggen.
Andere hebben op eigen houtje Enge
land snel verlaten nadat zij als spionnen
waren ontdekt, namelijk nog voor dat een
officieel verzoek om hen te laten vertrek
ken kon worden ingediend. Daarbij komt
nog dat een aantal Russische functionaris
sen in verschillende capaciteit verzocht
heeft zich in Engeland te mogen vestigen,
visa’s werd geweigerd omdat bekend was
dat zij spionnen waren.
De Russische spionageactiviteiten be
lemmeren het Britse streven naar de best
mogelijke betrekkingen met de Sovjet-
Unie waarvan nog deze week de nieuwe
Britse ambassadeur in Moskou, sir John
Killick bij de overhandiging van zijn
geloofsbrieven aan president Podgorny ge
wag maakte.
WASHINGTOIN (Reuter). Senator
Fred Harris uit Oklahoma heeft zich kan
didaat gesteld voor de de democratische
nominatie voor de presidentsverkiezingen
van volgend jaar.
LONDEN. In zijn brief aan Gro
miko van 4 augustus schrijft Sir Alee
dat de Sovjet-Unie op grote schaal
spionage tegen Engeland bedrijft. De
bekende gevallen, zo vervolgt hij, vor
men een lange lijst. „Mij zjjn nog veel
meer gevallen bekend waarbij zeer
ernstige en ongetwijfeld zijn ze ook u
bekend.”
De Britse minister van Buitenlandse
Zaken sir Alec Douglas Home, heeft her
haaldelijk getracht de Russen te overre
den om hun spionage op te geven.
Westelijke experts geloven nog steeds
dat de mogelijkheid van een Russische
interventie in Roemenië niet geheel
mag worden uitgesloten. En zij worden
in die opinie gesterkt door de omvang
rijke oefenprogramma’s die de strijd
krachten van het Warschaupact aan de
grenzen van dat land afwerken.
Ook de gebeurtenissen in Tsjecho-
Slowakije hebben uitgewezen d>at de
Russen in hun kamp met veel politieke
onzekerheden moeten rekenen maar zij
hebben voorts gedemonstreerd hoe snel
ingrijpen mogelijk is zelfs wanneer
zich in dat land geen Russische troepen
bevinden. Het is daarom vooreerst niet
goed denkbaar dat Moskou bereid zou
zijn een groot stuk van het eigen Rus
sische moederland te betrekken in de
omschrijving van een „Centraal Euro
pa”.
Wederzijdse evenwichtige verminde
ring van strijdkrachten, of zoals het
doorgaans wordt aangeduid MBFR
(volgens de beginletters van „mutual
balanced force reduction”) is een vraag
stuk waarover politici en militairen zich
met dikwijls uiteenlopende opvattingen
buigen, achtervolgd door een op ont
spanning ingestelde openbare mening
die steeds moeilijker het evenwicht ont
dekt tussen de eigen groeiende econo
mische problemen en voortdurend stij
gende uitgave voor verdediging tegen
een ogenschijnlijk niet zeer tastbare
vijand.
(Vervolg van pagina 1)
LONDEN In de brief waarin het Britse ministerie van Buitenlandse
Zaken de uitwijzing van de 105 Russen aankondigt, wordt met bitterheid
de tegenstelling vastgesteld tussen het Russische verlangen naar een
conferentie over de Europese veiligheid en de omvang van de Russische
spionage gericht tegen Engelands veiligheid, aldus meldt onze redacteur
in Londen.
BONN. „Dat is voor de politiek in
het Oosten!” riep gisteren de 23-jarige
Viktor Rüdiger Gislo uit, terwijl hij
bondskanselier Willy Brandt een klap in
het gezicht gaf. De bondskanselier was op
bezoek bij het organisatiecomité van de
Olympische Spelen in München. Hij had
voor het bureau van het comité juist een
radio-interview gegeven en een paar om
standers de hand geschud, toen de jonge
man op hem toestapte om zijn afkeer
voor de regeringspolitiek te demonstreren.
Drie jaar geleden overkwam Brandts
voorganger, Kiesinger, in West-Berlijn
hetzelfde. Als een persoonlijke bestraffing
voor diens activiteiten in de nazi-tijd, gaf
Beate Klarsfeld de toenmalige bondskan
selier een oorvijg.
Sir Alec bestrijdt Gromiko’s hoogst
onredelijke en onrealistische opvatting
dat in het belang van de betrekkingen
tussen Engeland en de Sovjet-Unie de
Britse regering zou moeten af zien van
het nemen van tegenmaatregelen tegen
de Russische spionage.
Een frappant en meest recent voor
beeld van een Russische poging om een
ongewenst persoon op een hoge post in
Londen te benoemen, was dat van M.
G. Gloesjtjenko, die om een visum
verzocht met de mededeling dat hij
benoemd was tot eerste secretaris van
de Russische ambassade in Londen.
Deze man was van 1964 tot 1968 in
Engeland als vertegenwoordiger van
„Avia-Export” maar zijn activiteiten
hadden weinig te maken met de ver
koop van vliegtuigen. „Bij verschillen
de gelegenheden werd onze aandacht
op hem gevestigd”, aldus Sir Alec. „Zo
bood hij een Britse zakenman een
grote som geld aan voor informaties
over details van bepaald Brits militair
materieel.”
„Dit is de man die de Sovjet-Unie
had benoemd tot eerste secretaris van
de Sovjet-ambassade.”
„U zult niet verbaasd zijn dat ik niet
bereid ben deze man naar Engeland te
laten terugkeren”, aldus de brief van
de Britse minister van Buitenlandse
Zaken aan zijn collega Gromiko.
De laatste maanden zou hij een paar
keer betrokken zijn geweest bij het
schenden van de DDR-vlag voor het jaar
beursgebouw in München. Eén keer werd
de vlag neergehaald, de tweede keer
slaagde men erin hem in brand te steken.
Scherpe protesten tegen het gebruik
van geweld zijn gisteren vanuit Berlijn
tot de autoriteiten in de DDR gericht,
’s Ochtends was met een vijftigtal schoten
uit machinegeweren de vlucht van twee
jongelui naar West-Berlijn verijdeld. Ver
schillende schoten waren ingeslagen in
een Westberlijnse woning. Donderdaga
vond was eveneens een vluchteling tegen
gehouden door hem onder vuur te nemen.
STOCKHOLM. De 64-jarige Zweedse
spion, luitenant-kolonel Wennerstroem,
krijgt voorlopig geen gratie. Dat besloot
de Zweedse regering gisteren na een spe
ciale kabinetszitting, waarbij men de aan
dacht op vestigde dat Wennerstroem li
chamelijk zowel als geestelijk in goede
conditie blijkt te zijn.
Het is te verwachten dat de Verenigde
Staten vandaag of morgen hun chroomor-
ders aan Rhodesië zullen hervatten. Dan
is de politicus-militair gerustgesteld, maar
de economie van Rhodesië krijgt daardoor
de zo dierbaar verlangde impuls om de
boycot te overwinnen en zich niets aan te
trekken van de Vei’igheidsraad, die de
Rhodesische zwart-wit-politiek als een
gevaar voor de wereldvrede beschouwt en
in strijd acht met de mensenrechten.
Dit zijn zoals gezegd hoofdlijnen:
schaars nog en vaag. Geenszins behoeft
dit te verwonderen want wanneer zich
bijvoorbeeld in een groot land als de
Bondsrepubliek zo’n man of vijf met
een probleem van de strijdkrachten
reductie bezighouden, dan zijn er dat
in de Verenigde Staten al vele honder
den. Dit verklaart waarom de Europese
landen doorgaans sneller tot een wel
omschreven standpunt kunnen komen,
terwijl het in de V.S. soms uitermate
lang duurt voordat uit alle opinies en
mogelijkheden een handelbare synthese
is geformuleerd.
De twijfel en de onzekerheid waar
mee de kwestie nog steeds omgeven
blijft vindt intussen zijn oorsprong niet
alleen maar in het westen. Er heerst
gerede onzekerheid over de bereidheid
van de Sovjet-Unie om een westelijke
onderhandelaar in de rol van onder
zoeker te ontvangen. De Russen hebben
als voornaamste politiek doel een
Europese veiligheidsconferentie voor
ogen en zij hebben al verschillende ma
len te kennen gegeven dat zij het vraag
stuk van de vermindering van strijd
krachten binnen het raam van ,zo’n
veel groter project willen onderbrengen.
Het is zonneklaar dat het westen er
echter belang bij heeft de onderhande
lingen zo veel mogelijk te beperken tot
besprekingen over duidelijk gespecifi
ceerde onderwerpen omdat dit de Rus
sen minder mogelijkheden biedt tot het
De 64-jarige topspion die het hele
Zweedse verdedigingssysteem aan Moskou
verkocht, heeft miljarden schade op zijn
geweten en schijnt nog steeds niet alle
vragen van de Zweedse binnenlandse vei
ligheidsdienst op af doende wijze te heb
ben beantwoord. Levenslange gevangenis-
Brandts aanvaller behoort tot de
rechts-radicale tegenstanders van de rege
ringspolitiek. Hij is een student die al
eens kandidaat voor de NPD is geweest
voor het deelstaatparlement van Beieren.
voor verminderde mankracht. Het
alarmeringssysteem zou voor verbete
ring behoeven door een groter tijdsbe-
reik te geven.
straf in Zweden betekent gewoonlijk een
periode van 15 jaar, waarbij men echter
grote mogelijkheden heeft vervroegd te
worden vrijgelaten.
Aangezien de overste pas acht jaar en
drie maanden van de hem opgelegde straf
heeft uitgezeten, heeft hij weinig kans van
slagen met zijn herhaalde gratieverzoeken.
Hij heeft drie pogingen tot zelfmoord
achter de rug nadat hij 12 juni 1964 werd
veroordeeld wegens spionage en landver
raad.
Zo nu en dan komen berichten aan de
oppervlakte van de dagelijkse nieuwsin-
formatie die op zichzelf niet zo enorm
belangrijk zijn, maar in hun strekking en
samenhang met de grote problemen die de
wereld bezighouden, toch bijzonder inte
ressant kunnen worden genoemd.
Een van die berichten betreft het voor
namen van de Verenigde Staten om in
breuk te maken op een aanvaarde resolu
tie van de Veiligheidsraad der VN uit
overwegingen van „landsbelang”. De reso
lutie waar het om gaat was gericht tegen
Rhodesië en schreef de boycot van Rho
desische uitvoerprodukten voor vanwege
de ontrechting door de blanke Rhodesi
sche minderheidsregering van het gekleur
de Rhodesische volksdeel.
De Verenigde Staten hebben zich tot
dusver aan deze resolutie gehouden, maar
aangezien economie, handel en politiek
leven bij de gratie van hetzelfde bloedsom-
loopstelsel, namelijk de nationale wel-
vaartsbeveiliging, kan Washington niet
langer in deze situatie berusten. Wat is
namelijk het geval? Rhodesië en de Sov
jet-Unie zijn de grootste twee leveranciers
van chroomerts. Verreweg de aanzienlijk-
ste hoeveelheid die de wereld aan
chroomerts nodig heeft moet uit deze
twee landen worden betrokken. Amerika
heeft een grote behoefte aan chroomerts.
vooral in de wapenindustrie, maar daar
naast ook in andere takken van industrië
le bedrijvigheid zoals de autofabricage.
Het gevolg van de boycot van Rhodesië
is geweest, dat Amerika voor de invoer
van chroomerts vrijwel uitsluitend is aan
gewezen op de Sovjet-Unie. Het is na
tuurlijk een vreemde toestand dat een
land een belangrijke grondstof voor de
nationale bewapening moet betrekken uit
het land, waartegen die bewapening voor
namelijk gericht is. Het zou geen vreemde
toestand zijn, indien de gedachte aan een
volgende wereldoorlog zo radicaal uit het
politieke denken zou zijn verdwenen, dat
bewapening nog slechts als een status
symbool zou worden beschouwd wat
zij in feite toch geworden is, nadat is
vastgesteld dat een atoomoorlog tussen de
grote wereldmachten niet meer tot de
traditionele resultaten zal kunnen leiden,
die men van een succesvolle oorlog mag
verwachten.
teravond in Bonn nog niet bekend.
Brandt, die met een „Laat hem, laat
hem....” op de slag had gereageerd, wil
de het incident niet dramatiseren. Hetzelf
de gold voor zijn gastheer, Münchens
burgemeester Vogel. Alle in het parle
ment vertegenwoordigde oartijen spraken
hun afkeuring uit over het gebruik van
geweld om politieke opvattingen te onder
strepen.
Officiële Britse kringen, zo meldt het
Britse persbureau Reuter zeiden gistera
vond dat de regering in Londen is overge
gaan tot een „reiniging van de augiasstal
len” om een nieuwe basis van samenwer
king en wederzijds vertrouwen tot stand
te brengen. Diplomatieke zegslieden be
twijfelen of de Sovjet-Unie zich zonder
meer bij het uitwijzingsbesluit, dat een
ongekend aantal functionarissen betreft,
zal neerleggen. Men vreest vergeldings
maatregelen tegen de Britse staf in de
Sovjet-Unie die veel minder groot in
aantal is wat een bitter conflict tot
gevolg zou kunnen hebben.
Engeland heeft in Moskou 78 man
ambassadepersoneel, de gezinnen niet
meegerekend. Er bevinden zich verder in
de Sovjet-Unie meer dan 400 Britse han-
delsvertegenwoordigers, technici en ge
zinsleden. Voorts studeren circa twintig
Britse jongelui aan Russische universitei-
ten.
(VVWVVWVVVIAA/WVVVWVVVVWVVWWAAWWVVWVWWVVVWVVWVWIA
- V
De 40-jarige senator is de tweede de
mocraat die zich kandidaat stelt. Eerder
meldde senator George McGovern uit
Zuid-Dakota zich al voor de race.
De Westduitse CSU-oppositieleider
Strauss wordt niet bepaald ge
ïnspireerd door het debat in de
Bondsdag over Willy Brandts reis
naar Moskou.
