PATER LEOPOLDS KERK IS KLAAR
Christendom, vrede en
revolutie
Nieuwe acties van bijbelgenootschap
Eerste hervormde Synode
ontstond 400 jaar geleden
Nu is het ziekenhuis
de beurt
aan
Nieuw liedboek
voor kerken
de Vredesweek
Twee percent voor
NIEUWE
UITGAVEN
Nieuwe secretaris
van Praagse
vredesbeweging
Munsterkerk als
toilet misbruikt
mhhmhMI
ontwikkelingshulp
Tevredenheid over
ZATERDAG 9 OKTOBER 1971
Erbij
14
iliiWSl
Verantwoordelijkheid
Hervormde
praeses
Memisa
over
Vader en zoon
Minder arbeid
Drie jonge Duitse theologen
hebben in hun boek „De angst
voor de vrede” een beeld willen
schetsen van de problemen die
ontstaan als men het verband wil
doorscnouwen tussen christendom
en vredespolitiek. Eerder zou men
van het tegendeel moeten spreken,
want over het algemeen hebben de
kerken zich meer beziggehouden
met de rechtvaardiging van de
oorlog dan het zoeken naar de
vrede Zonder nu te stellen dat het
boek een oplossing geeft het is
in zijn betoogtrant vaak verward
maakt het wel duidelijk dat er
veel problemen zijn. Maar dat wis
ten we allang, en om nu te stellen
dat het werk in een behoefte voor
ziet gaat dan ook te ver.
Geen dogmatisch bouwwerk
HAARLEM In „Erbij” van 12 september 1970 hebben wij een artikel
gepubliceerd over pater Leopold van Rooven, missionaris in het verre
Brits-Borneo, die toen na vijf jaai van moeizaam ploeteren op deze voor
hem toen nieuwe missiepost met verlof in Nederland vertoefde, bij zijn
broer Joop op het Santpoorterplein in Haarlem. In oktober 1970 keerde
hij naar zijn Dayaks terug, blijmoedig, opgeruimd en met het rotsvaste
geloof dat zijn taak als missionaris daar ligt, temidden van de Dayaks.
BEP ANDREAS.
KEES MAAS
(Van onze correspondent)
Het thema van de geweldsproblema-
tlek trok veel aandacht. Voor het in
terkerkelijk vredesberaad is het ech
ter een moeilijk punt dat nog lang niet
iedereen beseft dat de kerken hun vre-
desacties voeren vanuit de opdracht die
in het evangelie staat.
Tijdens zijn verlof heeft pater Van
Rooyen zich met de hulp van velen in
Haarlem en omgeving, ja, uit het hele
land, ingezet om gelden in te zamelen
voor de bouw van een kerje in Brits-
Borneo.
Aan „Kom over de brug II” zal in
1972 voor het eerst ook de rooms katho
lieke kerk volledig meewerken. De her
vormde synode heeft zich daar akkoord
mee verklaard. De gereformeerde bond
in de hervormde kerk is fel tegen sa
menwerking met rooms katholieken in
een actie voor zending en werelddiako-
naat. Desondanks heeft de hervormde
synode doorgezet.
Ds. J. A. G. van Zanten, praeses van
de hervormde synode, heeft over de
actie Memisa gezegd, dat het een ver
drietige zaak zou zijn wanneer de in
1972 te houden grote interkerkelijke ac
tie „Kom over de brug II” te lijden zou
hebben van frustraties die door Memisa
zijn opgewekt.
Die relatie leeft dus, wanneer wij
elke dag en ook elke generatie weer
opnieuw, in overeenstemming mèt en
naar voorbeeld van die bijbel kiezen
voor de mens (Ecce Homo). Want het
gaat immers niet om Portugezen of
Angolezen; het gaat om de mens, zoals
God die heeft geschapen.
Indien wij niet duidelijk voor die
mens kiezen, dan slaan zowel bijbelac-
ties als interkerkelijke vredesacties in
feite als een tang op een varken.
Aan het interieur moet ook nog veel
worden gedaan, zoals schilderen, het
plaatsen van de banken, het altaar
Een recente foto van pater Leopold
van Rooyen, in Brits-Borneo ge
nomen.
Pater Van Rooyen. die in zijn laatste
brief nog weer eens getuigt van zijn
grote dank voor de financiële hulp uit
Nederland voor de bouw van zijn kerk,
doet thans opnieuw een beroep op aller
vrijgevigheid.
Hij schrijft: „van de Memisa krijg ik
dan ter zijner tijd wel het benodigde in
strumentarium en de verdere uitrus
ting, zowel voorziekenhuis als kraam
kliniek. Maar eerst is de bouw daarvan
Men zou ook kunnen stellen dat
kinderen zich in deze industriële maat
schappij veel beter ontwikkelen, meer
openstaan voor wat er om hen heen ge
beurt. en in het vervolg van dit boek
Maar nog even Bosse, die onder meer
ook nog beweert dat de ervaring van
de vervangbaarheid van de mens in
het arbeidsproces voor velen een der
belangrijkste oorzaken is van de ver
arming van het ik.
„De angst voor de vrede” door Jörg Bopp,
Hans Bosse en Wolfgang Huber (Uitgeverij
Bosch Keunlng In samenwerking met het
Oecumenisch Actie Centrum).
starre kritiek van veel van zijn tegen
standers”.
Er is nu hoop op een regeling waarbij
Buma zal afzien van de uitvoerings-
rechten, en daarvoor in de plaats een
heffing zal leggen op de verkochte bun
dels. Het aldus verkregen geld geeft
Buma dan door aan de dichters en com
ponisten.
„Wij hadden ais interkerkelijke stich
ting liever zelf de rechten met dichters
en componisten willen regelen, maar
deze regeling ziet er ook aanvaardbaar
uit”, aldus ds. Landsman.
Veel jonge mensen doen mee aan ac
tiviteiten rondom de Vredesweek, te
genover een geringer aantal ouderen.
Naast generatieverschillen vermoedt het
interkerkelijk vredesberaad dat de pro
blemen die door de kerken op het ge
bied van oorlog, geweld en onrecht in
de wereld naar voren worden gebracht,
te ver af te liggen voor veel mensen.
De laatste tijd had de Russische me
tropoliet Nikodim uit Moskou als voor
zitter de leiding in handen, en tot nu
toe trad de Poolse dr. Janusz Makowski
als waarnemend secretaris-generaal op
Ta) van westerse regionale comités
ook het Nederlandse onder voorzitter
schap van prof. dr. J de Graaf zagen
noodgedwongen af van verdere samen
werking met „Praag”.
De Vredesweek is goed aangeslagen.
Dat is gebleken uit de verkoop van het
gespreksmateriaal en de vele bijeen
komsten de afgelopen week in de ker
ken. Dit heeft drs. L. J. Hogebrink, die
namens de hervormde kerk zitting heeft
in de interkerkelijke werkgroep Vredes
week, verklaard.
Veel materiaal zal volgens de heer
Hogebrink nog in de komende tijd wor
den gebruikt, omdat het de kerken er
niet om begonnen is alleen in de Vre
desweek aandacht voor de problemen
van oorlog, ongerechtigheid en armoe
de in de wereld te vragen. Er wordt in
de Vredesweek stof aangedragen om er
een heel jaar mee bezig te zijn. Naast
de kerken heeft ook het onderwijs veel
aandacht besteed aan de afgelopen vre
desweek.
aan bod en doen wij dit weer met ons
allen? zo vraagt hij in zijn brief. Ook
Nederlandse bouwstenen zullen bijzon
der welkom zijn!
Giften kunnen worden overgemaakt
op gironummer 1066957, ten gunste van
father Leopold van Rooyen, missiepro-
cuur Mill Hill, Roosendaal. Noord-Bra-
bant.
Het Nederlandsch Bijbelgenootschap.
Postbus 620 Haarlem kan informatie
geven over de hierboven genoemde bij-
belacties, die vervat zijn in vier docu
mentatiemappen, namelijk: Tsjechoslo-
wakije, Chili. Mozambique en Indone
sië, bij het NBG a f 3,50 per map in
Haarlem verkrijgbaar Alle inlichtin
gen kan men krijgen bij het NBG
Bijbelhuis, Herengracht 366, Amster
dam, tel. 020-243798.
„In het stadium van het vroegkapi-
talisme b.v. betekende de arts die zijn
praktijk eenmaal aan zijn zoon zou
overdoen voor die zoon de belangrijk
ste realiteit van het leven. Het harde
„Wat zich thans rond Memisa heeft
af gespeeld, is toch wel zorgelijk”, aldus
ds. Van Zanten, die voorts onderstreep
te dat ook de Nederlandse missieraad
niet gelukkig is met de manier waarop
de actie voor Memisa is gevoerd. „Er
zal volledige klaarheid in deze situatie
moeten komen”, aldus ds. Van Zanten.
En Bopp wijst dan ook op de twee
slachtigheid: het ideaal van de geweld
loosheid en de noodzaak tot geweld als
verzet tegen het sociale of geestelijke,
maar vaak ook lijfelijke geweld, dat
door machten wordt uitgeoefend. Het is
jammer dat hierna het artikel van
Wolfgang Huber over vrede, waarin hij
de oecumenische noodzaak benadrukt,
een anti-climax betekent. Van alle ar
tikelen kan overigens worden gezegd
dat ze zich sterk afzetten tegen de
Duitse situatie, hetgeen voor Neder
landse lezers minder attractief is. Na
elk artikel volgt een uitvoerige litera
tuurlijst. Men kan zich niet aan de
indruk onttrekken, dat men over het
algemeen beter uit is mei het raadple
gen van vele daar genoemde werken
dan met het lezen van het onderhavige
boek.
In deze tijd houden kerkeraden en
kerkvoogdijen zich bezig met de begro
ting 1972 voor de plaatselijke gemeen
ten. Vanuit de synode is de oproep ge
daan om op die plaatselijke begrotingen
twee percent van de inkomsten te re
serveren voor het ontwikkelingswerk.
De hervormde kerk doet landelijk het
zelfde vanuit de landelijke inkomsten:
De interkerkelijke gemeenschap zal
met behulp van die informatie daad
werkelijk moeten antwoorden op het
noodsein dat het N.B.G. doorgeeft. Als
dat niet zo zou zijn, op wie kunnen die
verre landen dan nog rekenen als het
gaat om hun vraag naar bijbels in de
eigen taal?
enzovoorts. Op 14 december, dus nog
voor Kerst, komt de bisschop de kerk
inwijden en op 15 december zal de
Dayak Boniface, die dan pas priester is
gewijd, in de nieuwe kerk zijn eerste
mis opdragen.
De afgelopen week is in Den Haag,
Groningen en in de Westduitse plaats
Emden herdacht dat vierhonderd jaar
geleden in Emden een kerkeltyke ver
gadering begon die als de eerste synode
van de hervormde kerk, en als het of
ficiële, geboorteuur van de kerken der
hervorming in Nederland en Duitsland
kan worden beschouwd. Naast vele the
ologen heeft ook de Westduitse bonds
president Heinemann het woord ge
voerd.
De uit de hervormde kerk binnen
gekomen gelden zijn voor 75 percent be
stemd voor het oecumenische ontwik
kelingsfonds van de Wereldraad van
Kerken. Een kwart blijft in Nederland,
om de acties deskundig te begeleiden
en naar een mentaliteitsverandering te
streven, opdat christenen het als hun
plicht zullen ervaren om ook vanuit de
kerken de ontwikkelingssamenwerking
ter hand te nemen.
In deze kerkorde van Emden is het
synodaal-presbyteriale karakter van de
reformatorische kerken vastgelegd, na
melijk dat het gezag in de kerken van
onderop, uit de gemeenten naar de sy
node, wordt gevestigd, en niet van bo
venaf door bisschoppen en paus. Dit.
synodaal-presbyteriale principe wordt
vaak als volgt gekarakteriseerd: „geen
gemeente heerst over een andere ge
meente. geen ambt heerst over een an
der ambt”. Vanuit die gedachtengang
vaardigden kerkeraden vertegenwoor
digers af naar classicale vergaderingen,
die op hun beurt de leden van de gene
rale synodes aanwezen.
Dr. Karoly Toth, hoofd van de afde
ling voor buitenland en persaangelegen
heden van de hervormde kerk in Hon
garije, is benoemd tot secretaris-gene
raal van de Praagse christelijke vredes
beweging. Hij volgt als zodanig de
Tsjech dr. Jaroslaw Ondra op, die in
1969 in aansluiting op de bezetting van
Tsjechoslowakije door troepen van
Warschaupact-landen tot aftreden werd
gedwongen (uit protest waartegen
medeoprichter wijlen prof. dr. J. Hro-
madka uit Praag aftrad als president)
Bovendien wordt de bijbel veelal
gelezen als een boek dat troost brengt
voor alle aardse ellende en de poorten
opent voor de eeuwige vrede, het leven
na de dood. De bijbel is ook het boek
dat vertelt over de God die weent over
de Portugezen en met de Angolezen
over Amerikanen; met de Zwarte Pan
ters en met de Vietnamezen over de
Europeanen en met de negers uit Zuid-
Afrika.
„Deze ervaringen kunnen alleen ge
neutraliseerd worden als deze vervang
baarheid minder existentiële betekenis
krijgt. Dat zal alleen mogelijk zjjn als
de arbeid zelf tot een minimaal onder
deel van de individuele existentie
wordt teruggebracht”. En wat heeft dit
nu met de kerken te maken?” Om deel
te kunnen nemen aan een politiek van
effectieve veranderingen in de ar
beidsomstandigheden zouden de ker
ken hun eigen bezitsideologie aan een
radikale kritiek moeten onderwerpen”.
Wat moet de theologie van de revo
lutie doen? „Zij moet een analytisch
instrumentarium leveren, waarmee
men ae huidige toestand van uitbuiting
en onderdrukking op zijn oorzaken kan
onderzoeken; zij moet een politieke
strategie ontwikkelen; zij moet van de
kerk een actieve groep maken, die zich
als politieke machtsfactor inzet voor
revolutionaire veranderingen; zij moet
christenen uit de derde wereld daar
de uit hoop voortkomende kracht tot
handelen geven, waar de situatie uit
zichtloos lijkt”.
De Vredesweek is een bij uitstek
goed moment geweest om óók over
deze problematiek nog eens na te den
ken en tot de conclusie te komen dat
het noodzakelijk is daadwerkelijk in
terkerkelijk aan de slag te gaan”.
Maar toch heeft het boek zijn waarde
door de bijdrage van Jörg Bopp, die
kans ziet tot een zekere systematise
ring te komen, hetgeen van de twee
anderen bezwaarlijk kan worden ge
zegd. Hans Bosse opent het boek met
een beschrijving van „de door een
achterhaalde christelijke leer van zon
de en rechtvaardiging opgeroepen
menselijke energieën, die de vrede te
genwerken”. Niet dat hij niets van het
christendom verwacht, want later gaat
hij vertellen hoe de kerken zich dan
wel moeten gedragen. Hij haakt in op
het werk van psycho-analisten, citeert
gretig uit Mitscherlich en Marcuse. Dat
levert beschouwingen op als deze, die
aan Marcuse ontleend is:
Zoals al gezegd, het artikel van Bopp
is veel zinniger We citeren hier uit
een theologisch-ethische slotbeschou
wing: „De theologie van de revolutie
is niet een systematisch uitgewerkt en
door logische deduktie tot stand geko
men dogmatisch bouwwerk. Protes
tantse Duitse theologen lopen soms het
gevaar de hele ballast van hun eigen
wetenschappelijke traditie te projec
teren op de theologie van de revolutie,
alsof het een soort „dogmatiek van de
revolutie” was Maar het is veeleer
een nog slecht uitgewerkt denkexperi-
ment da* steeds verandert. De bereid
heid van bijvoorbeeld Richard Shauli
zijn opvatting steeds te veranderen,
onderscheidt zich weldadig van de
De geschiedenis van de synode van
Emden gaat terug naar 1567, toen met
de komst van Alva in ons land vele
protestanten naar het buitenland (voor
namelijk Engeland en Duitsland) uit
weken. Daar ontstonden protestantse
vluchtelingengemeenten. Predikanten
van deze vluchtelingengemeenten in
Duitsland en van de Nederlandse „ge
meenten onder het kruis”, die werden
gevormd door in Nederland in verdruk
king levende protestanten, alsmede en
kele ouderlingen, kwamen in de eerste
dagen van oktober 1571 in Emden sa
men voor de eerste synode van de her
vormde kerken. In Emden stelden zij
een kerkorde op. die ten grondslag heeft
gelegen aan de latere kerkorde van de
reformatorische kerken in Nederland
en van enige Duitse Reformierte kerk
orden.
Het Nederlandsch Bijbelgenootschap,
verschaft informatie over Tsjechoslowa
kije, Chili, Mozambique en Indonesië,
waaruit de vraag naar bijbels aan haar
wordt gesteld. Deze keuze voor de
mens ligt ten grondslag aan die vraag,
zowel als aan het te geven antwoord.
Predikanten en kerkeraden van de
hervormde kerk hebben van de gene
rale synode een studierapport ontvan
gen over kerk en ontwikkelingssamen
werking. ter ondersteuning van een ac
tie om jaarlijks twee percent uit de
kerkelijke inkomsten af te staan voor
de derde wereld.
Zo hebben de Dayaks nu hun huis
voor de Goede Geest gekregen. En het
is zo, dat zij pas daarna ook zullen
accepteren dat er een ziekenhuis en
een kraamkliniek komen. De plannen
daarvoor liggen al klaar en in 1972
hoopt men met de bouw te beginnen
U zult begrijpen dat ook voor de bouw
van deze beide broodnodige gebouwen
weer veel geld nodig is.
Bopp wijst erop dat de christen de
verantwoordelijkheid voor de geschie
denis op zich moet nemen en op eigen
verantwoording handelen. Ook de
christelijke revolutionair wordt be
paald door de onzekerheid of zjjn han
delen steeds aan de eis der liefde vol
doet of niet.
In het najaar van 1972 zal waar
schijnlijk het nieuwe „Liedboek van de
kerken” van de pers komen. Daarin
staan de 150 psalmen in een nieuwe
berijming en 450 liederen vanuit de
vroegste tijden van het christendom tot
heden. Het liedboek is een uitgave van
de interkerkelijke stichting voor het
kerklied, waarin deelnemen de her
vormde kerk, de gereformeerde kerken,
de evangelisch lutherse kerken in Ne
derland, de remonstrantse broederschap
en de doopsgezinde sociëteit. In een ad
viescommissie vertegenwoordigt de heer
Ad den Besten de tekstdichters en de
heer J. van Biezen de componisten.
begonnen dat aan te sjouwen. Met
emmertjes vol zand of grint gewapend
hadden zij er grif een wandeling van
soms zes a acht uur voor over om
De prijs van het nieuwe liedboek zal
ongeveer 14 tot 15 bedragen. De
prijs kan nog niet worden vastgesteld,
omdat enkele besprekingen, onder meer
met de Buma, nog niet zijn afgerond.
In een eerder stadium had de Buma
uitvoeringsrechten geclaimd. „Dat zou
erop neerkomen dat de Buma na iedere
kerkdienst een rekening zou presente
ren voor liederen die in de eredienst
zouden zijn gezongen en die nog onder
de auteurswet vallen”, zo verklaarde ds.
F. H. Landsman, secretaris-generaal
van de hervormde kerk.
ziet men daar ook voorbeelden van.
Maar tegenstrijdigheden komen nu
eenmaal vaak voor en de verdienste
van Bopp is juist dat hjj op de tegen
strijdigheid doelbewust de klemtoon
legt.
Naar aanleiding van de Vredesweek,
die allerwege velerlei vragen heeft
doen rijzen, waarop men veelal het
antwoord schuldig moet blijven heeft
het Jeugdsecretariaat van het Neder
landsch Bijbelgenootschap met een ar
tikel in verband met die vragen gerea
geerd. We geven hier in grote lijnen de
inhoud: In de hele wereld en vooral in
de zogenoemde derde wereld, doch be
slist niet daar alleen, is er een grote
vraag naar bijbels, een vraag die in
sommige kringen ernstig in twijfel
wordt getrokken.
Zo zijn er bepaalde actiegroepen die
zich liever bezighouden met concrete
acties zoals het verkopen van rietsui
ker. het verzamelen van dekens (Ango
la), alsmede het verzenden van medi
cijnen. Daarnaast is het hun streven
om door middel van die acties de
gevers tot een rechtvaardiger mentali
teit te brengen.
In de Vredesweek nu, opgezet door
de kerken, worden tal van acties meer
intensief dan ooit gevoerd. Doch men
vraagt zich wèl af, of vrede en ge
rechtigheid nu door deze acties worden
gediend. Velen zien dan ook het ver
band niet, met name ook niet waar het
in de bijbel om gaat.
Dayaks, die er soms uren lopen voor
over hadden komen met emmertjes
zand en grind voor de bouw van
hun kerk aandragen.
letterlijk en figuurlijk hun steentje
voor deze kerkbouw bij te dragen.
Precies op 1 april werd met de
feitelijke kerkbouw een begin gemaakt
en nu. eind september is de kerk
voltooid. Nu moeten er nog wegen
worden aangelegd en ook de beplan
ting is nog niet verwezenlijkt. De klok-
ketoren komt later op enige afstand
van de kerk te staan, want de kerk
zelf kan deze klok niet dragen vanwe
ge het gewicht.
Het is geen wonder dat kerken in
arme landen zo’n behoefte hebben aan
bijbels in hun eigen taal. De actie
„Samen één bijbel” tracht aan die
behoefte tegemoet te komen. „Samen
één vrede” behoort daar dan de inzet
van te zijn. Naar voorbeeld van de
bijbel is het toch ook zó, dat de
kerken voor „de mens” moeten kiezen.
De schade die de laatste tijd in de
kerk is aangerichi is in guldens uitge
drukt niet zo heel erg ei ooi Hel is veel
erger dal de kerk als openbaaj toilet
wordt gebruikt. In de biechtstoelen
vindt men daar ’s ochtends geregeld de
bewijzen van.
Uit brieven die op het Santpoorter
plein regelmatig in de bus vallen,
blijkt dat, mede door de vele giften uit
Haarlem, met name ook door een actie,
die door de leerlingen van het Haar
lemse Mendelcollege met groot enthou-
diasme op touw werd gezet, deze grote
wens van pater Leopold in vervulling
is gegaan, zodat de bouw van dat
kerkje (circa 1000 plaatsen) inmiddels
gerealiseerd is.
Zoals wij in het interview met pater
Leopold destijds reeds schreven, was
het terrein waar het Godshuis zou
verrijzen al voor het verlof van de
missionaris bouwrijp gemaakt. In groe
pen van telkens tachtig man, afkomstig
uit diverse dorpshuizen, hebben de
Dayaks bij toerbeurt met primitief ge
reedschap de grond bewerkt en daar
vaak uren lopen voor over gehad
Na terugkomst in Brits-Borneo en in
het gelukkig bezit van gelden door
vele Nederlanders en instanties bij
eengebracht, is pater Leopold begonnen
met de bouw van de kerk. Allereerst
was daar voor veel zand en grint
nodig. De Dayaks waren al begin 1971
aanpassingsproces van het kind aan de
werkelijkheid werd geleid door ge
voelsrelaties tussen de liefhebbende
vader en de geliefde zoon. Zo werd
voldaan aan de emotionele behoeften
van het kind en ontwikkelde zich een
krachtig ik, dat de functie had te be
middelen tussen de eisen van de sa
menleving, belichaamd in de vader, en
de eigen driften van het kind. In de
industriële massamaatschappij daar
tegen wijkt de werkelijke betekenis
van de vader terug achter de maat
schappelijke invloeden op het kind.
Het kind identificeert zich met de
heersende groepen zoals het zich in
een vroegere samenleving met de va
der identificeerde. Maar de ontwikke
ling van zijn ik blijft op een zeer lage
trap staan. Het leert niet meer, door
intensieve en wederzijdse gevoelsrela
ties zoals die met een echte vader mo
gelijk zijn, zijn plaats tegenover de
samenleving innemen”.
ROERMOND. De geestelijkheid
van de Roermondse Munsterkerk heeft
besloten deze kerk buiten de mistijden
voor alle bezoekers te sluiten. Verder
zal er een wachtdienst worden opgericht
die vanuit de sacristie het interieur van
de kerk in de gaten moet houden. Deze
maatregelen volgen op het feit dat de
kerk steeds meer het mikpunt is van
vernielingen en diefstal. Al eerder was
men er toe overgegaan de kerk in de
weekeinden voor publiek te sluiten, om
dat juist op zaterdag en zondag het
vandalisme zeer groot was
