RASECHT ZAKENMAN WERD DOMINEE
door de synode afgewezen
„Alternatieve verzoeningsleer7'
Uppsala serieus nemen
Gereformeerde
Gereformeerde abortus-studie
Jeugdraden willen 2% van
zorg over
vervolging
14
Krantendirecteur drs. D. Broeren
predikant in
Hattem
is nu
Wat te doen
voor
buitenlandse
arbeiders?
Vergadering
over
knelpunten
■M
ZATERDAG 16 OKTOBER 1971
Erbij
(Van onze correspondent)
Problemen
Rode draad
In vier jaar
Op zichzelf is dit niet zo vreemd, maar de zaken liggen
anders, als blijkt dat drs. Broeren 64 jaar is (net ge-
HATTEM Het is eigenlijk vreemd gelopen met
drs. D. Broeren. Hij heeft zojuist zijn intrede gedaan
als predikant van de hervormde gemeente in Hattem.
worden) en Hattem zijn eerste predikantsplaats. Tot
1 september van dit jaar was de heer Broeren een ras
echt zakenman: directeur van het Rotterdamsch
Nieuwsblad. Een „late roeping” van directeur tot pre
dikant dus? Uit een gesnrek met Hatti s nieuwe
predikant blijkt, dat hij op jeugdige leeftijd al dominee
had willen worden.
van
DOMINEE BROEREN
WWWWVVWVVWWWWWVVWVWVWVWWtAA/VWWWVVVWVWWVVWVWt^^
(Van onze correspondent)
(Van onze correspondent)
van
1
De theologie-studie wilde de heer
Broeren echter niet verlaten, nadat hij
Daarom is drs. Broeren blij, dat hij
pastorale psychologie heeft gestudeerd.
„Zo leer je de karakterstructuur van
de mens wetenschappelijk kennen en
daarvan heb ik als directeur veel pro
fijt gehad.”
Om dit te helpen bevorderen wordt
een werkmap samengesteld, die binnen
enkele dagen zal verschijnen. In deze
werkmap „2% Uppsala” wordt de notie
„De kerken moeten positief stelling
nemen tegenover het systematisch on
laat bestaan om verder te werken, kan
betekenen, dat in de Gereformeerde
Kerken de ongelukkige Hervormde his
torie rond de Leidse hoogleraar prof,
dr. P. Smits zich niet hoeft te herha
len.
De Amsterdamse dr. D. van Swigchem
was ook een beetje bang voor al te grote
uitspraken, .maar we moeten niet niets
doen want dan komt onze kerk in een
getto terecht”.
„Over buitenlandse arbeiders” kost
1 inclusief verzendkosten (bij tien
exemplaren of meer 0,75 per stuk) en
is te bestellen door overmaking van
het juiste bedrag op giro 5261 van de
stichting Oecumenische hulp aan ker
ken en vluchtelingen te Utrecht (met
vermelding van: „Voor ex. brochure
Buitenl. werknemers”).
De hervormde pogingen een rapport
over abortus te maken zijn niet erg
bemoedigend. Vijf jaar lang hev.'t de
Raad voor Kerk en Gezin gewerkt aan
een rapport voor de synode. In de
eerste jaren heeft men getracht een
ethisch oordeel over abortus te formu
leren, maar men kwam niet tot een
stemmigheid. Men heeft zich daarna
beperkt tot de vraag wat, gegeven de
feitelijke sitatie (toenemende vraag om
en toepassing van abortus» de pastora
le taak van de kerk ten opzichte van
de betrokkenen moest zijn. Maar ook
Opgemerkt wordt dat de problemen
in elke situatie weer anders zijn, om
dat veel werk nog in een experimen
teel stadium verkeert. Kortom: tegeno
ver de meeste verrichters van „gastar
beid” werkzaam ten bate van onze
economie, moet nog begonnen worden
met de meest elementaire gastvrij heids-
activiteiten. Met deze brochure op de
achtergrond Kan daar meer van terecht
komen. Het ligt in de bedoeling enkele
stimulerende regionale conferenties te
organiseren.
Over zijn theologische opvatting zegt
drs. Broeren: „Ik ben confessioneel,
gegoten in een eigentijdse vorm. Ik wil
het evangelie verpakken in een vorm,
die door de mensen wordt begrepen.
Toehoorders van mijn preken hebben
wel eens gezegd: je kunt horen, dat er
een zakenman op de preekstoel staat.”
Het kerkbezoek loopt achteruit. Drs.
Broeren: „De mensen vinden in de
kerk niet wat ze zoeken. Hun moderne
levensgevoel heeft er geen behoefte
meer aan. We denken wel dat we alles
kunnen, maar dat is een fatale vergis
sing.”
Voor mensen in de kerken en andere
geïnteresseerden is onder verantwoor
delijkheid van de werkgroep buiten
landse werknemers van het protestants
centrum voor maatschappelijk werk
een informatieve brochure „Over bui
tenlandse arbeiders, en over de vraag
wat we plaatselijk kunnen doen” ver
schenen.
Dit is het kerkje van de evangeli
sche gemeente in het Zwitserse
dorp Engelberg, ’s Zomers worden
hier vaak Nederlandse diensten ge
houden.
In de boodschap zegt de Gerefor
meerde Synode: „De synode weet zich
één met hetgeen de kerk aller eeuwen
heeft beleden, dat Christus voor onze
zonden is gestorven naar de schriften.
Zij verstaat daaronder niet anders, dan
hetgeen ook in de belijdenisgeschriften
der Gereformeerde Kerken is vervat,
namelijk dat God in zijn oneindige
goedheid zijn zoon heeft gezonden tot
Begin dit jaar had drs. Broeren er
nog geen idee van of hij ooit ergens
predikant zou worden. De Hattemse
predikant drs. F. de Graaf, een oude
vriend van hem, vroeg hem echter in
deze plaats dominee te worden. Na
veel overleg tussen hem en de kerke-
raad is later dit jaar de beslissing
gevallen: de 64-jarige krantedirecteur
wordt Hattems derde hervormde predi
kant. Het is de bedoeling dat hij ook
Als de kerk zwijgt kan dat beteke
nen, zo meent de synode, dat de kerk
instemt met alles wat er gezegd wordt.
Niet iedereen was het eens met de
instelling van een studiedeputaatschap
over abortus. De Leeuwardense ds. L.
H. Kwast wilde in het geheel geen uit
spraak over abortus. Want waar zou het
einde zijn, zo vroeg hij zich af. „Straks
komt er nog een studiedeputaatschap
over hard en soft drugs en wie weet
wat voor vermoeiende problemen nog
meer’
Ondanks deze „handicap”, zijn leef
tijd in verhouding met studiegenoten,
zijn dagtaak als directeur en het mis
sen van vele colleges, voltooide hij zijn
studie in vier jaar, sneller dan vele
andere studenten. Op 49-jarige leeftijd
hield hij zijn proefpreek en na de
kerkelijke examens met goed gevolg te
hebben afgelegd, stond voor de heer
Broeren het sein op groen om te gaan
preken. Dat heeft hij ook wel degelijk
gedaan, sedert 1957: „Ik heb tot dusver
zo’n 700 keer gepreekt” becijfert drs.
Broeren.
Toch bleek de theologie als een rode
draad door zijn leven te lopen. „Toen
ik 45 jaar was, besloot ik de theolo
giestudie weer te beginnen. Waarom?
Ik wilde er naast het drukke kranten-
bedrijf iets bij hebben. En ik wilde
van jongs af aan toch dominee worden,
dus werd het theologie.”
Het pakte door huiselijke omstandig
heden anders uit. In plaats van het
ambt in de pastorie kwam de direc
teurszetel in Rotterdam. Hoe drs. Broe
ren dan nu toch predikant is geworden
op latere leeftijd is het verhaal van de
man, die bezield is van het helpen van
de naaste en dit als dominee dolgraag
tot uiting wil brengen.
Op zaterdag 6 november zal in het
gebouw van O.K. en W. in Utrecht een
landelijke vergadering worden gehou
den door de Gereformeerde Bond in de
Nederlands Hervormde Kerk, waarin
het zal gaan over de knelpunten in het
huidige kerkelijke leven. In deze krin
gen is vooral de laatste tijd weer veel
verzet gerezen tegen het beleid van de
generale synode en tegen bepaalde as
pecten in de hervormde kerk.
In een verklaring vraagt de synode
aan de gemeenten wel de nodige rust
en tijd voor wetenschappelijke bezin
ning. Hiermee handhaafde de synode
de Gereformeerde traditie van studie-
vrijheid, naast een beperkte leervrij-
heid, tegen de wens van veel veront
ruste Gereformeerden in.
doctoraal met de vakken „Het nieuwe
testament”, „Pastorale psychologie” en
„ethiek.” „Niet zulke makkelijke vak
ken” lacht drs. Broeren, „ik had met
minder mijn doctoraal kunnen doen.”
Wiersinga wil een „effectieve” ver
zoeningsleer zonder deze satisfactie-
idee. Verzoening is volgens hem pas
effectief als het verzoening is tussen
mensen of groepen van mensen.
Zijn protest tegen geijkte en veelal
dankzij de prediking de liturgie, het
lied, en ook het gebedsleven geliefde
termen vloeit voort uit het terugdeinzen
voor elke gedachte als zou God door
het offer van Christus tot andere ge
dachten zijn gebracht of als zou God
zich door het offer van Christus laten
„betalen” voorstellingen, die voor
zijn besef blijven beneden de maat
van, te kort doen aan de onvoorstelba
re grootheid van Gods ontfermen, dat
niet wordt opgewekt door enige daad
buiten hem, maar dat uit zijn diepste
wezen voortvloeit.
In zijn dissertatie stelde Wiersinga
naast de traditionele verzoeningsleer,
die nu door de synode is bevestigd, een
alternatieve. De kerkelijke leer gaat
uit van de satisfactie-idee: Gods ge
rechtigheid eist straf voor onze mense
lijke schuld. Christus droeg deze straf
op Golgotha en gaf God daarmee ge
noegdoening (satisfactie).
een verzoening van onze zonden, op
Hem ons aller ongerechtigheid deed
neerkomen en Hem, die geen zonden
gekend heeft, voor ons tot zonde heeft
gemaakt, opdat wij zouden worden ge
rechtigheid Gods in Hem en opdat wij
door Hem tot God bekeerd een
nieuw leven zouden leiden”.
dit rapport is door de Hervormde Sy
node vrijwel unaniem afgewezen. Dat
de gereformeerden het toch nog maar
eens gaan proberen komt ook omdat
volgens hen tegenwoordig nogal wat
propaganda voor abortus wordt ge
maakt.
Als ex-directeur van het Rotter-
damsch Nieuwsblad, een functie die hij
ongeveer 25 jaar heeft bekleed, weet
hij de informatie over zijn levensloop,
zijn filosofieën, nauwkeurig te doseren.
Hij heeft immers steeds met journalis
ten te maken gehad. „Jullie krijgen het
er maar moeilijk mee” zegt hij ter
loops.
HJR-opmerking: Het is gewenst dat
in alle gemeenten „een beweging van
onderop” ontstaat, die zich de verwer
kelijking van de „2% Uppsala” tot doel
stelt. De landelijke HJR en de meeste
provinciale jeugdraden (twee doen
vooralsnog niet mee) willen hierbij de
helpende hand bieden.
LVNTEREN. De Gereformeerde
Synode wijst de „alternatieve verzoe
ningsleer”, zoals die wordt voorgestaan
door de gereformeerde Amsterdamse
studentenpredikant dr. H. Wiersinga,
met grote stelligheid van de hand.
Intussen zitten de Gereformeerde
Kerken nu ook met hun „zaak-Smits”.
Dat de synode voor Wiersinga ruimte
als kandidaat overal kon gaan preken.
Hij wilde meer en zette zich aan de
(zelf-)studie voor het doctoraal exa
men. In oktober 1962 haalde hij zijn
De kwestie van de verzoening houdt
de Gereformeerden reeds dit hele jaar
bezig, sinds op 15 januari aan de Vrije
Universiteit de Amsterdamse dogmati
cus H. Wiersinga op een proefschrift
getiteld „De verzoening in de theologi
sche discussie” promoveerde. De ideeën
van Wiersinga waren voor de Gerefor
meerde predikant dr. M. J. Arntzen te
’s-Gravendeel mede aanleiding om zijn
ambt in de Gereformeerde Kerken
neer te leggen.
De landelijke en provinciale her
vormde jeugdraden hebben zich gesteld
achter het streven van de hervormde
synode om uiterlijk in 1972 te komen
tot een bijdrage voor ontwikkelingssa
menwerking, gelijk aan 2%van het ge
regeld inkomen van de kerk, dus ook
van 2% van het gezamenlijk budget
van de plaatselijke gemeenten
Ook na het behalen van het docto
raal wilde hij de pastorie' nog niet in.
Wel lagen er vele aanbiedingen van
gemeenten. Er waren echter verschil
lende oorzaken, dat drs. Broeren niet
in het ambt wilde gaan. Zijn werk bij
het Rotterdamsch Nieuwsblad eiste
hem op. Hij vervulde daarnaast vele
andere functies, zoals bestuurslid van
de dagbladcombinatie G.P.D. waarvan
En dat ging. De studie van de heer
Broeren voltrok zich uitsluitend in de
avonduren en de weekeinden. „Ik ben
van nature een laat mens” zo verklaart
hij, „toen ik nog studeerde zat ik elke
avond achter mijn bureau en werkte
continu door tot half één in de nacht.’
Inlichtingen: landelijke hervormde
jeugdraad, Postbus 114 te Driebergen.
„Jammer dat velen geen behoefte
meer hebben aan het eenvoudige evan
gelie, omdat ze menen, dat dit zijn tijd
heeft gehad; Maar de kerk moet ge
woon doorgaan, voor hen die het maar
horen willen.”
na zijn emeritaat volgend jaar, als
hij 65 jaar is geworden in Hattem
aanblijft. Drs. Broeren denkt dat hij
tot zijn zeventigste in Hattem het
pastorale werk kan doen. „Daar ben ik
erg blij om. Ik zag er tegen op, toen ik
bij het Rotterdamsch Nieuwsblad weg
ging, om op mijn lauweren te rusten.
Ik voel me niet zo oud als ik ben. Ik
moet met mensen omgaan, dat heb ik
altijd gedaan en dat kan ik in deze
functie doen. Nu kan ik iets voor de
naaste betekenen, als dienaar des
woords.”
De synode deed daarbij de aanbeve
ling een groter gedeelte van de ge
meenteleden te betrekken bij de zorgen
voor de financiën en bij voorkeur een
zo breed mogelijk samengestelde plaat-
seli j ke ad vies-budgetteringscommissie
in te stellen.
recht in de wereldeconomie,” van sec
tie IV van de Wereldraad-assemblee
zomer 1968 in Uppsala, onderstreept.
De jeugdraden (HJR’s) haken in op
het uitvoerig schrijven over deze vorm
van kerkelijk bijdragen tot meer ge
rechtigheid in de wereld, dat de her
vormde synode dit voorjaar toestuurde
aan alle hervormde kerkeraden, predi
kanten en colleges van kerkvoogden.
In dat schrijven herinnerde het
breed moderamen van de synode aan
de opmerking, dat ook de armste ker
kelijke gemeente in ons land rijk is in
de ogen van de ontwikkelingslanden.
Geld voor ontwikkelingssamenwer
king (inclusief een groot gedeelte voor
de noodzakelijke mentaliteitsverbete-
ring in eigen land) verdient prioriteit
als regelmatig werkende verplichting
(jaarlijkse bijdrage van 2%).
Deze brochure is bedoeld om ge
meente- en parochieleden te interesse
ren voor de problemen rondom de
meer dan 100.000 buitenlandse arbei
ders in ons land. Juist vanwege de
grote spreiding, aldus de samenstellers,
is het van belang dat het plaatselijke
werk juist ook door kerkleden
meer van de grond komt. In de bro
chure worden in kort bestek (36 pag.)
veel praktische gegeven vermeld,
adressen voor begeleiding opgesomd ea
ook een aanzet tot theologische bezin
ning gegeven. Tevens worden dingen
naar voren gebracht, die enkelingen
en werkgroepen, hoe goedwillend ook,
beter juist kunnen nalaten.
In de werkmap „2%Uppsala” zijn
opgenomen: de brief van de synode
aan de kerkeraden; een brochure van
het interkerkelijk vredesberaad met
werksuggesties; de „kleine catechismus
voor de ontwikkelingssamenwerking”
van de hand van drs. C. H. Koetsier,
de speciale predikant voor ontwikke
lingssamenwerking die de gereformeer
de kerken inmiddels al hebben; een
samenvatting van het hervormde rap
port „Kerken en ontwikkelingssamen
werking,” de uiteenzetting „Wat was
Uppsala?” samengesteld door de prov.
jeugdraad van Zuid-Holland; een bij-
belschets met verwerkingsmogelijkhe-
den voor jeugddiensten, catechese, ge
spreksgroepen enz.; en mededelingen
over mogelijkheden tot advies en bege
leiding.
Op jeugdige leeftijd begon de heer
Broeren met de theologie-studie, maar
deze moest hij afbreken. „Ik moest
gaan werken” zegt hij, „thuis was geld
nodig”. Zo werd dus in zijn jonge
jaren het bereiken van het predikants
ambt onmogelijk. In plaats daarvan
ging hij werken bij het bankierskan
toor Mees in Rotterdam. Hier was hij
tot zijn 29e jaar. Daarna kwam hij in
de dagbladwereld terecht en werd hij
per 1 januari 1948 directeur van het
Rotterdamsch Nieuwsblad.
De generale synode van de gerefor
meerde kerken heeft besloten er bij de
Wereldraad van Kerken op aan te
dringen al het mogelijke te doen voor
verlichting van de druk, waaronder
christenen achter het ijzeren gordijn
en in de Soedan, en de joden in de
Sovjet-Unie leven. Uit informaties, die
de synode bereikten, is gebleken dat er
na een periode van enige ontspanning
in Rusland weer sprake is van vervol
ging van christenen. De synode sprak
daarover haar grote bezorgdheid uit.
Zij besloot aan de Wereldraad van
Kerken te vragen op welke manier de
gereformeerde kerken in Nederland de
verdrukte christenen het meest effectief
kunnen helpen.
De synode kreeg ook een verzoek om
via de Nederlandse regering contact op
te nemen met de Noorse regering om
gezamenlijk op te komen voor de rech
ten van de christenen in de Sovjet-
Unie. De Noorse regering besloot na
melijk deze zaak aanhangig te maken
bij de Verenigde Naties. De synode
heeft dit verzoek doorgegeven aan haar
deputaten voor contact met de Neder
landse regering.
Er werd in de synode op gewezen,
dat de Wereldraad van Kerken in een
moeilijke positie verkeert, omdat de
orthodoxe kerk van Rusland, die lid is
van de wereldraad, duidelijk afhanke
lijk is van de staat. Alleen bij de
gratie van de communistische overheid
kan zij haar eredienst handhaven. De
leden van de Wereldraad in het wes
ten, en daartoe behoren de gerefor
meerde kerken van Nederland, verke
ren echter in volle vrijheid om te
protesteren. In de praktijk is vaak
gebleken dat zulk een protest van uit
het westen wel degelijk een gunstige
invloed had op de politiek van de
Sovjet-Unie.
In afwachting van nadere berichten
zullen de plaatselijke gereformeerde
kerken door de synode worden opge
roepen tot voorbeden voor vervolgde
joden en christenen. Ook zullen zij
hierover informatie ontvangen.
LUNTEREN.De Gereformeerde
Synode gaat in op het verzoek van een
aantal kerkeraden (met name Eindho
ven en Tongelre) iets te doen aan abor
tus zonder dat dit direct een echte
synodale uitspraak zal worden. Er
wordt een studiecommissie gevormd,
die zo mogelijk samen met de her
vormden zal proberen een rapport over
die kwestie samen te stellen.
Dit werd door hem niet als een
extra zware belasting ervaren. Drs.
Broeren vergelijkt het met het plaatje
van het melkmeisje van vroeger met
een juk op de schouders, waaraan twee
emmers hangen. „Die ene emmer was
mijn werk als directeur, die andere
emmer moest even zwaar zijn, dat was
de studie.”
Na een inleiding over „Waarmee is
onze kerk gediend”, zal een forum
onder leiding van ds. J. Vermaas en
bestaande uit ds. W. L. Tukker, ds. L.
Kievit, dr. C. Graafland en ir. J. v.d.
Graaf ingaan op vragen over het hui
dige kerkelijke leven.
Als directeur van een groot en dyna
misch krantenbedrijf werd drs. Broe
ren geconfronteerd met vele proble
men. „Daar heb ik ontzaglijk veel ge
leerd wat mij als predikant ten goede
kan komen. Het zakenleven is hard,
erg hard. Je moet soms kiezen uit twee
beslissingen. Zakelijk gezien is beslis
sing a het beste, terwijl beslissing b de
menselijke is. Ik heb altijd geprobeerd
de tweede, menselijke kant te kiezen.
Drs. Broeren voegt eraan toe, dat dit
de taak van elke christen is. „Een
echte christen staat niet op zijn stand
punt om gelijk te hebben, hij strijdt
voor waarheid, recht en gerechtigheid.”
tien jaar als voorzitter en in de com
missie van De Nederlandse Dagblad
pers. Wel deed hij veel pastoraal werk:
hij preekte, leidde begrafenissen en
was ouderling, deed huisbezoek.
De dagbladdirecteur nam zijn studie
weer op aan de rijksuniversiteit in
Utrecht. Zijn functie maakte het uiter
aard onmogelijk dat hij elke dag colle
ges zou kunnen lopen net als elke
andere student. Er kwam echter een
regeling met curatoren en hoogleraren,
waardoor de heer Broeren elke dinsdag
een volle dag bij de colleges aanwezig
zou zijn. De missende collegestof van
de overige dagen moest hij zelf aan
vullen. Dit betekende, dat hij zich een
enorme boekenvoorraad moest aan
schaffen om daaruit datgene te halen,
wat de andere studenten konden aan
horen op de colleges.
