Ex-president Lyndon Johnson in zijn memoires II
MOORD OP DIEM LOSTE NIET
PROBLEMEN IN VIETNAM
Vliegers halen nat pak
Schreiber voorzitter van
Franse Radicale Partij
Verboden om
politie te
lachen
OP”
Elke twijfel aan mijzelf had
rampzalig kunnen zijn
r jr
U
F J
WE VREESDEN
RUSSEN OF
CHINEZEN
Overgelopen Rus
noemt namen van
Boekovski’s moeder
veertig spionnen
in België
doet beroep op
mevrouw Pompidou
lp i
7
MAANDAG 18 OKTOBER 1971
6
V oorgevoel
De Gaulle
CIA-kijk
Weinig slaap
Bezwaren
r
Vrees
SCHADEVERZEKERINGEN:
I
«F
ft®
F
,:W.
ik mijn
Naarmate ik mij de volgende weken
(Van onze redacteur in Parijs)
WMMWWMUWVViarfWVMMWIAIMWIfWWMMMVMWWWWMIAiMWVMWWWb
uw assurantieman weef er MEER van!
HELVETIA
ONGEVALLEN
te laat waren geweest en dat er de
slachting van Pearl Harbor voor nodig
was geweest om ons in de Tweede We
reldoorlog te halen.
Johnson legt de ambtseed af in
handen van rechter Sarah Hughes.
Het leek mjj dat de moord op pre
sident Diem voor de Vietnamezen meer
problemen had geschapen dan opgelost.
Ik zag niet veel aanwijzingen dat er in
Vietnam ervaren en bekwame mannen
ter beschikking waren die wilden hel
pen hun land te leiden. Ik maakte mjj
ernstige zorgen dat er in Saigon nog
ergere politieke beroering op komst
was.
PARIJS Gisteren heeft het congres
van de Franse Radicale Partij, dat gedu
rende drie dagen in de Parjjse voorstad
Suresnes vergaderde, Jean-Jacques Ser-
van-Schreiber in plaats van Maurice Faure
tot voorzitter gekozen. Jean-Jacques Ser-
van-Schreiber kreeg ruim twee maal zoveel
stemmen als zijn rivaal, die hem ruim
anderhalf jaar geleden tot secretaris-gene-
raal van de Radicale Partij had gebombar
deerd.
Spoedig na het begin van het congres
werd het al duidelijk, dat de grote meer
derheid, vooral van de jongere aanhang,
haar zinnen op Servan-Schreiber had ge
zet. Sedert bijna twee jaar geleden Mau
rice Faure Jean-Jacques Servan-Schreiber
als tijger in de vermoeide motor van de
Radicale Partij had gepleit, kon inderdaad
niet worden ontkend, dat Frankrijk’s oud
ste politieke formatie van een nieuwe dosis
vitaliteit wist blijk te geven.
Niettemin heeft Faure, die al dertig jaar
deel uitmaakte van het leidende kader van
de radicale partij, zijn nederlaag nog niet
definitief erkend.
Enkele uren na het congres riep hij in
Parijs de gezamenlijke radicale parle-
mentsfracties van de nationale vergadering
en senaat bijeen om zich over de benoe
ming van Schreiber te beraden.
De bekende oud-president van de Senaat
Monnerville en de vroegere partijvoorzitter
Billieres hebben al aangekondigd dat ze
Volgens gewoonlijk betrouwbare bronnen
in Moskou heeft de moeder van de 28-
jarige Vladimir Boekovski kennelijk het
voorgenomen bezoek van partijleider Brez-
jnev aan Frankrijk deze maand op het oog.
MOSKOU (Reuter) De moeder van een
jonge Russische dissident, die in een psy
chiatrische kliniek in Moskou is opgesloten,
heeft bij de vrouw van de Franse president
Pompidou er op aangedrongen, haar con
tacten met Russische leiders aan te wenden
om haar zoon te helpen.
„Ik ben zeker van de onschuld van mijn
zoon. Ik doe een beroep op u, alle wettige
actie, waaronder persoonlijke contacten
met Russische leiders, te zijner verdediging
te ondernemen”, aldus het telegram.
Boekovski werd op 29 maart gearresteerd
en ondervraagd omdat hij anti-Russische
propaganda zou hebben gevoerd.
Het leek me verkeerd dat we Diem
onvoldoende gesteund hadden. Maar dat
was nu eenmaal voorbij, zei ik. We
moesten ons nu concentreren op ver
wezenlijking van onze doelstellingen.
We moesten de nieuwe regering op de
been helpen.
Het beeld van Vietnam dat ik in die
eerste gespannen dagen van mijn pre
sidentschap ontving via de hoogste re
gionen van onze missie in Saigon en
van mijn voornaamste raadgevers in
Washington, leek mij op een belangrijk
punt een te hoopvolle schatting te ge
ven.
merkte op dat premier Kroesjtsjev en
president Kennedy enige voortgang op
de weg naar dat doel hadden geboekt.
„Ik kan u verzekeren dat er tijdens
mijn bewind geen dag voorbij zal gaan
dat we niet op een of andere manier
zullen proberen om de spanningen in de
wereld te verminderen”. Mikoian zei
dat het hem verheugde die woorden te
horen van de nieuwe president van de
Verenigde Staten en hij verzekerde mij
van het verlangen van de Sovjet-Unie
om in vrede en vriendschap te leven. Ik
vertelde hem dat, van Amerikaans
standpunt gezien, vrede en vriendschap
tussen onze twee landen voortdurend
geweld aangedaan werd door de door
Castro ingeblazen subversie in Latijns-
Amerika.
onder Servan-Schreiber’s nieuwe leiding
hun lidmaatschap wensen op te geven.
Onder de parlementariërs heerst nu over
het algemeen de vrees, dat Servan-
Schreiber met zijn soms onbesuisde initia
tieven en uitlatingen de partij naar de
gewisse ondergang of minstens naar het
isolement zal helpen door speciaal de goede
betrekkingen met de socialisten en indi
rect de communisten te compromitteren.
STOCKHOLM (DPA). In de Zuid-
zweedse stad Tranas is de 60-jarige
Josef Nielsson tot veertig gulden boete
veroordeeld, omdat hij in het openbaar
om te politie gelachen heeft. Volgens
de rechtbank heeft hij daarmee open
lijk tot ergernis aanleiding gegeven.
Mikoians donkere ogen schitterden.
Hij zei dat hij niet kon begrijpen hoe
zo’n klein land als Cuba iemand omver
kon werpen, laat staan een grote mo
gendheid, en hij verzekerde dat hij
wist dat Cuba niemand omver wilde
werpen. Ik verwachtte niet dat Mikoian
toe zou geven dat Castro zijn revolutie
exporteerde. Maar ik wilde wel dat hij
begreep dat wij dat niet zouden dulden.
Wij besloten ons gesprek op een hoop
volle toon.
ambtseed had afgelegd, kreeg ik voor
het eerst te maken met details van het
probleem-Vietnam. Ambassadeur Henry
Cabot Lodge, die over was uit Saigon,
bracht mij uit de eerste hand verslag
uit van de recente gebeurtenissen. De
ministers Rusk en McNamara, onder
minister George Ball, CIA-directeur
John McCone en McGeorge Bundy wa
ren er ook bij. Lodge was optimistisch,
McCone had er een veel minder bemoe
digende kijk op. De activiteit van de
Vietcong was sinds de staatsgreep van
1 november tegen Ngo Dinh Diem toe
genomen. McCone beschikte over in
lichtingen dat de vijand zich voorbe
reidde om nog veel sterker druk te gaan
uitoefenen.
IK ZEI tegen Lodge en de anderen
dat ik bange voorgevoelens had. Vele
mensen uitten kritiek op Diems ver
wijdering en waren ontsteld dat hij
vermoord was. In het Congres werden
de eisen dat wij ons uit Vietnam moes
ten terugtrekken luider en dringender.
MET DIT VERSLAG vers in mijn ge
heugen, ontmoette ik de Franse presi
dent. Ik dankte hem ervoor dat hjj de
Atlantische Oceaan overgestoken was
om het meegevoel van Frankrijk in ons
uur van droefenis tot uitdrukking te
brengen. De generaal maakte gewag
van de genegenheid die hijzelf en het
Franse volk voor John Kennedy gevoeld
hadden
IK ZEI TEGEN Mikoian dat zowel
Kroesjtsjev als ik tegenover de gehele
mensheid te kort zouden schieten als
wij geen kans zouden zien om een ma
nier te vinden waarop de communsti-
sche en niet-communistische wereld
vreedzaam samen konden leven. Ik
BRUSSEL (AFP). Veertig agenten van
de Russische inlichtingendienst lopen vrij
in België rond. Zjj zijn aangegeven door
de Russische handelsattaché in Brussel,
Anatoli Tsjebotarev, die op 3 oktober naar
het westen is overgelopen, zo is uit goed
ingelichte kring vernomen.
De Belgische overheid beschikt nu over
de lijst namen. Het betreft hier de groot
ste spionagezaak die ooit in België aan
het licht kwam.
Tsjebotarev heeft politiek asiel gevraagd
op de Amerikaanse ambassade in Londen
en is nu in de Verenigde Staten. Zijn
vrouw is met een van de kinderen naar
de Sovjet-Unie teruggekeerd. Het andere
kind was daar al. Tsjebotarev was een ho
ge officier van de GRU (directie-inlichtin-
gendienst). Hij had tot taak alle telefoon
gesprekken van de NAVO af te tappen. De
veertig mensen die hij heeft aangegeven,
behoren tot de GRU en de KGB (Russsich
bureau voor de staatsveiligheid).
In Brussel zijn ongeveer 110 Russen ge
accrediteerd: personeel van de Russische
ambassade, de handelsmissie en corres
pondenten.
PRESIDENT Kennedy had mij goed
op de hoogte gehouden van wat er in
de wereld gebeurde. Zuid-Vietnam
baarde mij werkelijk zorgen. President
Kennedy geloofde in de verplichting
van ons land aan de veiligheid van
Zuidoost-Azië, een verplichting die
vastgelegd was in de Ziiidoostaziatische
Verdragsorganisatie (ZOAVO) en nog
versterkt door zijn voorganger, presi
dent Eisenhower. President Kennedy
had dikwijls uitgelegd waarom hij dit
standpunt innam. Tegen het eind van
1963 had hij omstreeks 16.000 man Ame
rikaanse troepen naar Zuid-Vietnam
gezonden om onze ZOAVO-belofte ge
stand te.doen.
Achtenveertig
TEGEN VOORSTELLEN van de ge
zamenlijke chefs van staven, toen en
later in dat jaar. om onmiddellijke
maatregelen tegen het noorden te ne
men, wierpen mijn voornaamste advi
seurs twee bezwaren op, die ik deelde.
Ten eerste waren wij bang dat de po
litieke en militaire basis in het zuiden
te zwak was om sterkere vijandelijke
actie uit te lokken. Ten tweede vrees
den we dat een aanval op het noorden
de Chinezen of de Russen of beiden
erbij zou kunnen halen.
De leiders in Hanoi waren in die tijd
kennelijk wel verheugd over wat ze in
het zuiden zagen gebeuren. In de zomer
van 1964 besloten zij dat de tijd rijp
was om van guerrillastrijd over te stap
pen op een meer conventioneel, alge
meen offensief. Zij ontwikkelden in het
zuiden formaties van grotere omvang
en tegen het eind van het jaar stuur
den zij geregelde eenheden van het
Noord Vietnamese leger Zuid-Vietnam
binnen om aan de strijd deel te nemen.
Hun doel was duidelijk: het Zuid
Vietnamese leger verpletteren, in Sai
gon een politieke ineenstorting veroor
zaken, en de macht overnemen. Hanoi
schakelde de oorlog naar een hogere
versnelling.
Ik had mevrouw Kennedy niet gezien
sinds we die ochtend op het vliegveld
in onze auto’s stapten. Ik was ontsteld
van wat ik zag. Daar stond deze mooie
vrouw, met haar witte handschoenen en
haar roze pak en haar kousen vol met
plakkaten bloed van haar man. Haar
blik was verbijsterd. Niéts wat men in
zulke omstandigheden kan zeggen is het
juiste woord, want geen woorden kun
nen ooit de pijn verzachten.
Vervolgens zei hij dat de moeilijk
heden tussen ons beider landen sterk
overdreven waren en dat het belang
rijke punt was dat de Fransen heel goed
wisten dat zij op de Verenigde Staten
konden rekenen als Frankrijk aange
vallen weid.
Ik staarde de Franse president strak
aan en onderdrukte een glimlach. In de
jaren die volgden, toen De Gaulle’s kri
tiek op onze rol in Vietnam zeer sterk
werd, heb ik dikwijls aanleiding gehad
om aan dat gesprek terug te denken. De
leider van Frankrijk geloofde niet dat
wij onze NAVO-verplichtingen zouden
nakomen, maar niettemin kritiseerde hij
ons omdat we elders in de wereld een
verbintenis wel nakwamen. Als we zijn
raad om Vietnam op te geven hadden
opgevolgd, vermoed ik dat hij dat als
„bewijs” aangevoerd zou hebben van
wat hij altijd al gezegd had: dat er op
de Verenigde Staten in benarde tijden
niet te rekenen viel.
Op dinsdagochtend 26 november heb
ik vijfenvijftig minuten gepraat met
plaatsvervangend premier Anastas Mi
koian van de Sovjet-Unie, en het ge
sprek bleef niet beperkt tot diploma
tieke aardigheidjes. Ik herinnerde me
hoe Nikita Kroesjtsjow president Ken
nedy’s karakter verkeerd beoordeeld
had en zijn taaiheid onderschat, na hun
Weens gesprek van 1961.
Die verkeerde beoordeling heeft, naar
veler mening, Kroesjtsjow ertoe ge
bracht om de Verenigde Staten op de
proef te stellen met een nieuwe Ber-
lijnse crisis. Het leek me noodzakelijk
om Mikoian te laten begrijpen dat de
Verenigde Staten weliswaar vrede lie
ver wilden dan wat ook ter wereld,
maar niet zouden dulden dat hun be
langen van hun vrienden en bondgeno
ten, door agressie of subversie met
voeten getreden werden.
President Kennedy (rechts) met
vice-president Johnson en (een
wuivende) gouverneur John Co-
ndlly.
wel elke paar maanden een regerings
wisseling te zijn. Militair bewind, bur-
gerbestuur, weer militair bewind. Eén
man aan het hoofd, een driemanschap,
een raad. Generaal Khan erin, eruit,
weer erin. Het leek vaak of de Zuid-
vietnamezen een sterke drang tot po
litieke zelfmoord hadden.
In maart 1964 gingen McNamara en
genenaal Maxwell Taylor op mijn ver
zoek nogmaals naar Vietnam voor een
verslag uit de eerste hand. Hun rap
port, op 16 maart, was dat de toestand
„ongetwijfeld slechter geworden was”.
Hanoi’s rol in de opstand, „altijd al
van betekenis”, is toegenomen. Mc
Namara adviseerde dat de VS op elk
niveau nadrukkelijk duidelijk moesten
blijven maken dat wij bereid waren
hulp en steun voort te zetten zo lang
het maai zou duren om de opstand on
der de duim te krijgen.
dieper inwerkte in de Vietnamese toe
stand. raakte ik ervan overtuigd dat
het probleem aanzienlijk ernstiger was
dan eerdere rapporten aangegeven had
den. Rusk, McNamara, McCone, Bundy
en anderen deelden mijn groeiende be
zorgdheid. Begin december bleek uit
rapporten dat de militaire toestand al
enkele maanden slechter aan het wor
den was.
HET LIJKT me dat er met de ver
slaggeving in 1963 twee dingen fout
waren: sommige officiële waarnemers
maakten de wens veel te veel de vader
van de gedachte, en er werd te kritiek
loos vertrouwd op Vietnamese cijfers
en inlichtingen.
Vele Vietnamese ambtenaren en mi
litairen te velde rapporteerden blijk
baar als feit wat zij dachten dat hun
eigen regering graag wilde horen. En
sommige van onze ambtenaren namen
die rapporten op hun beurt zonder ver
der onderzoek aan.
(Door Lynden B. Johnson)
IK ben president van de Verenigde Staten geworden op de verschrik
kelijkste manier die je je maar denken kunt: door de kogel van een moor
denaar. Vrijdag 22 november 1963, Dallas, Texas. „Hij is dood”, was al
wat president Kennedy’s secretaris Kenneth O’Donnel om tien voor half
twee in het Parkland ziekenhuis kon uitbrengen. Of ik er klaar voor was
of niet, er waren mij nieuwe en onmetelijke plichten opgelegd. Er wa
ren taken te vervullen waartoe slechts ik de macht had om ze te vervul
len.
Om kwart over twee kwam, in het
presidentiële vliegtuig Air Force One,
het ogenblik waartegen ik mjj zo goed
mogelijk gestaald had en waar ik tot
in het diepst van mijn wezen tegenop
zag. Mevrouw Kennedy kwam aan boord
met het Ijjk van de president. Lady
Bird en ik gingen naar haar toe.
Bij de Engelse marine is in Portmouth
een trainingstoestel in gebruik ge
nomen waarmee vrijwel dezelfde om
standigheden kunnen worden nage
bootst als die van een vliegtuig dat
een noodlanding in zee moet maken
De bemanning kan zich :o inleven in
een voor hen benarde svuatie en we
ten dan wat hun te wachten staat.
Op de toto: Bemanningsleden in actie
in een namaakvliegtuig, terwijl kik
vorsmannen aanwijzigingen geven.
Nielsson zat op een bankje in het
park, toen een politie-auto passeerde.
Hij glimlachte de politie in de auto
vriendelijk toe. Korte tijd later pas
seerde dezelfde auto de bank. Nu lach
te Nielsson hardop. Het duurde niet
lang of dezelfde politiewagen ver
scheen voor de derde keer. Nu kon
Nielsson zich niet langer inhouden. De
„recidivist” lachte uit volle borst, zich
over de auto met de politie buigend.
Hij werd opgeschreven en moest zich
voor de rechtbank verantwoorden
Daar verklaarde hij, dat hij uit pure
levensvreugde gelachen had en dat hij
bereid was daarvoor veertig gulden te
betalen.
Minister van Defensie McNamara
bracht op mijn verzoek van 18 tot 20
december 1963 een bezoek aan Viet
nam. Op de 21ste, nog geen maand na
dat ik het presidentschap op mij had
genomen, bracht hij mij in het Witte
Huis verslag uit. Rusk, McCone en an
dere raadgevers waren er ook bij. Mc-
Namara’s oordeel was bepaald somber.
„Als de huidige loop van de gebeurte
nissen niet in de eerste twee of drie
maanden omkeert, loopt het op z’n
best op neutralisatie en, waarschijnlij
ker, op een land onder communistisch
beheer”.
De gebeurtenissen van begin 1964
bevestigden McNamara’s sombere voor
spellingen van december. Een groep
officieren onder generaal Ngoeyen Khan
verving de militaire junta die Diem
verdreven had. Er kwam nog meer po
litieke beroering. Een half jaar later
brak de godsdienststrijd, die op de ach
tergrond gedrongen was, weer los. Van
toen af tot diep in 1965 scheen er vrij-
OM TIEN OVER half drie legde ik ten
overstaan van rechter Sarah Hughes, in
het presidentiële vliegtuig, mijn ambts
eed af „Ik zweer plechtig dat ik het
ambt van president van de Verenigde
Staten getrouw zal vervullen en dat ik
naar mijn beste vermogens de Grondwet
van de Verenigde Staten zal instand
houden, beschermen en verdedigen. Zo
waarlijk helpe mij God”. Rechter
Hughes stapte uit en binnen vijf minu
ten waren wij in de lucht, op de terug
weg naar Washington.
Al had ik er ruim dertig jaar over
heidsfuncties op zitten, ik wist dat ik
voor velen van mijn landgenoten en
voor een groot deel van de wereld een
onbekende grootheid was toen ik mijn
ambt aanvaardde. En ook was het een
extra moeilijkheid dat ik niet door de
gezamenlijke wil van het volk tot het
presidentschap was gekomen, maar in
het spoor van een tragedie. Ik had geen
opdracht van de kiezers.
Ik wist dat het noodzakelijk was dat
ik de teugels van het gezag opnam, en
wel onverwijld. Elke aarzeling of wan
keling, elke misstap, elk teken van twij
fel aan mijzelf had rampzalig kunnen
zijn. In mijn eerste dertig dagen als
president heb ik, geloof ik, gemiddeld
niet meer dan vier of vijf uur slaap per
nacht gehaald.
Op maandag 25 november sprak ik
president Charles de Gaulle van Frank
rijk. Slechts een paar uur voor ons ge
sprek had ik uit Parijs een verslag ont
vangen van een recente ontmoeting tus
sen De Gaulle en een geallieerde am
bassadeur. Ze hadden het erover gehad
wat het Europese antwoord zou zijn in
geval van een Russische inval in West-
Europa.
President De Gaulle had, volgens het
verslag, gezegd dat er in zo’n noodtoe
stand niet op de Verenigde Staten te
rekenen viel. Hij wees erop dat de Ver
enigde Staten in twee wereldoorlogen
uur nadat
„X-, AA.
O Ws i
