JONGELINGS BIOGRAFIE:
Rik Valkenburg verduistert
op boeiend figuur
uitzicht
Kinderarts Liley schrijft
met liefde over haar vak
HET LEVEN DER VOLKEN
Sesamserie: standaardzverk in pockets
niet-westerse samenlevingen
over
w
M Wlf I
t/I A
Tl
v
15
KSSSWIJ ONTVINGEN
boekenboeken
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboeken
„DAT KIND VAN JE HEEFT DE HIK”
Geografische
verkenningen”
I
BShlJ ONTVINGEN
boekenboeken
boekenboekenboe kenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
■4'
A
Hp fff?
I
VRIJDAG 17 DECEMBER
1971
.Jongeling vertelt
Jargon
Eigen gezicht
Groot probleem
Wat is beschaving?
„De familie Jongeling behoor
de wel duidelijk, om nu maar eens
een oude, bekende term te gebrui
ken, tot de A-mensen. Meer Afge
scheiden dus dan Dolerend, maar
dan toch ook weer wel in de zin
van Gereformeerd, zonder chris
telijk ervoor, als men begrijpt wat
ik bedoel”. In deze bewoordingen
plaatst Rik Valkenburg in zijn bij
Zomer en Keuning in Wageningen
verschenen biografie „Jongeling
ten voeten uit” de ouders van
fractieleider van het Gereformeerd
Politiek Verbond Pieter Jongeling.
Zeer volledig
S
- 1
04 W
k
w
Wit MiiiiiiiiiiiiiiliiiUiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiimiilUiUMm^^^
BERT VAN PANHUIS
A. W.
rgfgj
noemen zijn aangesloten bij de her
vormde en bij de gereformeerde kerk.
Het lijkt me voor christenen „hebt
uw naasten liefniet bemoedi
gend als geloofsgenoten niet eens hun
namen durven te noemen wanneer ze
op een ander gebied dan het geloof niet
tot de grootste gemene deler gerekend
kunnen worden.
Twee nieuwe deeltjes (no. 1007 en
1008) zijn onlangs verschenen. Het zijn
BAANBREKEND werk op het ge
bied van het seksuele leven verricht
uitgeverij Het Spectrum in Utrecht met
de reeks „Seksologie”.
Het citaat is een aardige graadme
ter. Wie met Rik Valkenburg de Jon
gelingen bijna blindelings op de kaart
van gereformeerd Nederland kan prik
ken zal zich ongetwijfeld moeiteloos
door het in het boekje veevuldig ge
bruikte orthodox-gereformeerd jargon
kunnen werken. Maar de arme lezer,
die wel in politiek, maar niet in het
reformatorische christendom is geïnte
resseerd, zal zich vertwijfeld afvragen
wat al die termen hem. de niet-inge-
wijde, willen zeggen. Wat bijvoorbeeld
zegt een niet-bijbelkenner de zinsnede
..Wij bellen aan. De grijzende Jonge
ling doet zelf open. Een gewone man.
Geen Enakskind”. Of een uitdrukking
als „bevindelijk”?
N.V. NIJGH VAN DITMAR-SCHIE-
VENINGEN. Twee poëzie bundels, een
van Hans van de Waarsenburg: „Po-
wezie 69” en de ander van Saul van
Messel .Syndroom” een bundel Jood
se Poëzie.
DE ONLANGS GECOMPLETEERDE
Sesamreeks „Het leven der volken”
(uitgave van Bosch en Keuning te
Baarn), bestaande uit twaalf pockets,
houdt zich bezig met de culturele an
tropologie. de fascinerende wetenschap
van de niet-westerse (of buiten-Euro-
pese) samenlevingen. Zjj is een bewer
king van „Ethnologica I'uomo e la
civiltA, een uitgave van Edizioni Labor
in Milaan. Een dozijn, voornamelijk Ita
liaanse, hoogleraren en universiteits
docenten heeft aan de serie bijdragen
verleend die door Nederlandse deskun
digen zijn bewerkt en vertaald.
I
HETZELFDE thema wordt uitput
tend behandeld in „Twee dominees:
Ook wij zijn homofiel” (Uitgeverij
Bosch en Keuning, Baarn). De twee zie
lenherders die hun namen niet (durven)
In „Jongeling ten voeten uit” heeft
Rik Valkenburg een zo uitgebreid mo
gelijk portret willen geven van de
vrij gemaakt-geref ormeerde j ournalist-
politicus. Hij geeft de jeugdjaren weer,
die Pieter in Zuid-Holland en Gronin
gen doorbracht en tekent hem als ver
zetsman, journalist, auteur, „dichter”,
politicus, parlementariër, onderdaan en
gelovige. Het privé-leven, vrouw en
kinderen komen eveneens aan de orde.
drachten en mode; gifpijl en voetboog.
6. Tenten, hutten en pueblo’s; mensen
zijn vuurmakers. 7. Eten, drinken en
narcotica; de makende mens. 8. Ruil
handel en vervoer; de eerste sporen van
wetenschap. 9. Individuen en groepen;
recht en macht. 10. Van de wieg tot
graf; religie en magie. 11. Medicijn
mannen, priesters en sjamanen; riten
en feesten. 12. De spelende mens; niet-
westerse muziek, beeldende kunst; mens
en beschaving.
„HET LEVEN DER VOLKEN” kan
men beschouwen als een standaard
werk in pocketvorm. De geringe afme
tingen van de delen zouden de suggestie
kunnen wekken op een niet zo zwaar
wichtige wijze toegang te verschaffen
tot een omvangrijk terrein van weten
schap. Maar dat is een schromelijke
vergissing. Men heeft inderdaad voor
nog geen honderd gulden een boekserie,
waarbij men zich nauwelijks kan voor
stellen dat de materie nog uitputtender
zou kunnen worden behandeld.
Wie zich de moeite getroost zich via
deze reeks in het dagelijkse leven van
de niet-westerse volken te verdiepen,
gaat iets van een wereld die hij nog
niet of onvoldoende kende, begrijpen.
Hij verrijkt ontegenzeglijk zijn in een
vertechniseerde en gecommercialiseerde
maatschappij verarmde leven.
DE TEKST VAN ALLE twaalf deel
tjes is overvloedig geïllustreerd met
foto’s in zwart-wit (kwaliteit vaak niet
zo goed) en kleur, alsmede met tal van
tekeningen en overzichtskaartjes.
J. P. BOS
Van die slaafsheid zijn in het boek nog
tal van voorbeelden aan te wijzen.
In het gedeelte, waar de religie en
de kerk aan de orde komen is Valken
burg beter op zijn gemak. Zelf beho
rend tot de christelijk-gereformeerde
kerk is hij goed thuis in deze materie.
Het bezwaar is echter dat de leek er zo
goed als niets van zal snappen. Wat
zegt hem de leer van de zieleslaap van
ds. Telder, de strijd tussen vrijgemaak-
ten en buitenverbanders, de stellingen
van prof. Veenhof. Het blijft totaal
voor ingewijden en het boek zou in dit
gedeelte zwart moeten zijn van de
voetnoten en de verduidelijkingen.
VAN HET BEKENDE Amerikaanse
tweetal onderzoekers op het gebied van
de seksualiteit, William Masters en Vir
ginia Johnson is onlangs een nieuw
boekwerk verschenen, onder de titel
„Seksuele stoornissen bij man en
vrouw” (Uitgeverij Paris, Amsterdam).
Masters-Johnson hebben door hun
onderzoek in de RBRF-kliniek in St.
Louis grote bekendheid gekregen. Hun
bevindingen legden zij vast in het veel
geciteerde „Anatomie van het seksueel
gebeuren”. In dit nieuwe tweede boek,
dat vertaald werd door Liesbeth Ver
stegen, wordt eerst uitvoerig ingegaan
op het succes van „Anatomie”. Het on
derzoek blijkt veel te hebben losge
woeld in de Amerikaanse zielen. Mas-
ters-Johnson zeggen daarover: „Het is
moeilijk om iemand die de wanhopige
brieven (geschreven na verschijning
van het eerste boek) niet gezien heeft,
duidelijk te maken hoe groot de om
vang en de ernst is van de seksuele
problemen in Amerika”.
In een vraaggesprek aan het einde
van het boek kondigt dr. Masters aan
dat nu gewerkt wordt aan een derde
boek over het onderwerp homoseksu
aliteit.
IN HET DOZIJN pockets is een on
voorstelbare hoeveelheid stof samen
geperst, vaak stof tot nadenken voor de
westerse mens. Alleen al de vraagstel
ling die de serie inleidt: Beschaafd of
primitief? kan al voldoende oorzaak zijn
een vraagteken te zetten achter de su
perioriteit van de westerse beschaving.
Het is ondoenlijk om in het bestek
van deze bespreking zelfs maar een
deel van alle beschreven facetten van
het leven der niet-westerse volken aan
te tippen. Om u een indruk te geven,
sommen we de thema’s van °lk der
deeltjes op: 1. Beschaafd of primitief;
een jonge wetenschap; rie mens als dier.
2. Beginfasen van de cultuur: groei van
de cultuur; folklore en civilisatie. 3. De
talen van de wereld; verzamelaars, vis
sers en jagers. 4. Akkerbouwers; vee
houders. 5. De versierde mens; kleder-
boeken boeken boekenbockrnl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boekenboeken
Reacties van mede-christenen zjjn er
dan ook naar: „Dominees stelt u zich
toch onder dokterbehandeling” raadt
een „broeder uit Rotterdam” zjjn ho
mofiele collega’s aan. En dat is dan nog
één van de meer vriéndelijke raadge-
gevingen. Een andere geloofsgenoot
stelt met grote overtuiging de hemel
mag weten waar hjj zijn kennis ver
gaard heeft „De Satan is de grootste
homo”.
„Ook wij zijn homofiel’ is een droe-
vigmakend boekje, waarvan je zou
denken dat het anno 1971 niet nodig
zou zijn dat het geschreven hoefde te
worden.
Het gezicht van Pieter Jongeling is
er in dit boek één achter matglas
geworden. Rik Valkenburg heeft door
zijn biografie niet meer dan een ondui
delijk portret van Jongeling aan de
lezer kunnen voorleggen.
Uitgeversmaatschappij H. J. W. Becht
in Amsterdam verzorgde de door
vrouwenarts H. J. Versteeg vertaalde
Nederlandse uitgave. Lezenswaardig,
met liefde en met oog voor details
geschreven, dit „Uw kind”.
En dat terwijl deze in onze Neder
landse samenleving, het parlement, de
wereld van de gereformeerde gezindte
scherp contrasteert. Een man, die als
bijvoorbeeld een Van Dis of een Van
Rappard een heel eigen gezicht heeft.
Het komt er in „Jongeling ten voeten
uit” helaas niet uit.
Valkenburg is op een aantal plaatsen
niet boven de dorpsbladjoumalistiek
uitgekomen. Een goed voorbeeld is de
manier, waarop hij weergeeft hoe hij
zijn vragen stelt. „We stellen de vraag
of Jongeling....”, „we beginnen met
de vraag....”, „enkele vraagjes”, „een
rot-vraagje” het zijn allemaal termen
en formuleringen, die de boel wat
kneuterigs geven.
Ergerlijk zijn de passages, waarin
Valkenburg een slaafse en haast stro
perige bewondering ten toon spreidt.
Wat bijvoorbeeld te zeggen van deze
passage uit het hoofdstuk „Zijn dicht
ader”: Bij het nalezen van vooral de
kinderland-rijmpjes trof ons de zuivere
toon die de auteur wist te treffen. Het
zijn stuk voor stuk bijzonder aardige
rijmpjes, waaruit moeilijk een bloem
lezing te maken viel, omdat er ge
neigdheid was ze alle even mee te
nemen”. Een blik in de „bloemlezing”
maakt duidelijk dat Pieter Jongeling,
hoe goed hij het misschien ook heeft
bedoeld eerder in de categorie „rijme
laars” dan bij de „dichters” thuishoort.
UITGEVERIJ AMBO-BILTHOVEN.
„Volksliedjes uit Zaandonderland” ge
kozen door Daan Zonderland, ingeleid
door Kees Fens. Het is een door de
dichter zelf gemaakte selectie uit zijn
vele humoristische verzen, en deels uit
reeds uitverkochte bundels zoals- „Re
deloze rijmen”, „De kok van Mariën-
bad”, „Liedjes voor Luigina” en Weer
barstig Alfabet”. Verder commentaar
overbodig, je moet ze gewoon zelf le
zen!
De samenstellers van deze uitgave
gaan uit van de gedachte dat door de
moderne communicatiemiddelen de
niet-westerse volken onze buren zijn
geworden. Voor hun gedragspatroon,
hun dagelijks leven, hun cultuur zouden
wij westerlingen eens wat meer begrip
en erkenning moeten gaan opbrengen.
I
„Seksuele nonnen” van Ira Reiss in een
vertaling uit het Engels van drs. J.
Remmerswaal en „Kind, jeugd en sek
sualiteit” van C. B. Broderick, dat uit
het Duits werd vertaald door Jos Mer
tens. Wat het laatste boek betreft kan
men zich afvragen waarom de Duitse
versie voor de vertaling werd gekozen
en niet het Amerikaanse manuscript.
Het boek van Reiss begint met twee
historisch-etnologische hoofdstukken
waar men veel plezier aan kan bele
ven, althans als men bereid is de bed
ding van de eigen cultuur te verlaten
om een verfrissend bad te nemen in de
gedachtengangen en opvattingen van
bijvoorbeeld de Kwoma’s, Hopi’s, Ma
ori’s, Mataco’s of hoe ze verder mogen
heten.
„Kind, jeugd en seksualiteit” is een
nuttige pedagogische handleiding met
veel cijfers en tabellen voor degenen
die zich werkelijk interesseren voor het
zieleleven van de kleintjes. Eén nadeel
is er verbonden aan beide boeken: te
veel in deze studies is de aandacht ge
richt op de Amerikaanse samenleving.
Dat kan men de schrijvers uiteraard
niet verwijten. Wel misschien de Ne
derlandse wetenschapsmensen. Het
wachten is dan ook op gelijkwaardige
onderzoekingen in Nederland verricht.
A. WILLINCK
In de reeks „Geografische verkennin
gen” verscheen bij de Roermondse uit
geverij Romen het tweede deel van een
serie aardrijkskundecollege’s die in Am
sterdam zijn gegeven aan MAVO-lera-
ren.
I
I
UTRECHT. Onder redactie van drs.
J. G. M. Wellen is verschenen „Aspec
ten van Massacommunicatie”, een
bundel beschouwingen, studies of ver
kenningen op het gebied van de mas
sacommunicatie en de volksbeïnvloe-
ding daarop.
Beschilderde en met pruik en ogen
versierde schedeltrofee, Gazelleschier-
eiland, Nieuw-Brittannië. Foto uit
het deel over medicijnmannen, pries
ters en sjamanen; riten en feesten.
TOCH IS met deze handleiding tot
het nieuwe leven, afkomstig van de
Nieuwzeelandse dr. Margaret Liley, ge
schreven in samenwerking met Beth
Natuurlijk staan er in het boek ook
lezenswaardige hoofdstukken, maar het
is treffend dat juist in die gedeelten
Jongeling een monoloog voert. Zijn
ervaringen tijdens de oorlogsjaren, in
het concentratiekamp, in het parle
ment. Jongeling ontpopt zich als een
geboren verteller, die een helder beeld
van het gebeurde weet weer te geven.
Daarom zou deze godsdienstige en poli
tieke nazaat van Groen van Prinsterer
een uitstekend autobiograaf zijn, maar
Jongeling, die aardig, integer en diep
gelovig is, zal hiervoor te bescheiden
zijn. Tot iemand een beter beeld van
hem geeft, zal hij het met deze zeer
matige biografie moeten doen.
De titel „Perspectief op de tweedeling
van de wereld” geeft al aan dat hier
het accent is gelegd op de tegenstelling
tussen arme en rijke landen.
De vier auteurs zijn allen verbonden
aan het Geografisch en Planologisch In
stituut van de Vrije Universiteit van
Amsterdam. Het zijn prof. dr. G. A.
Hoekveld, dr. P. L. Ploeger, drs. G. A.
der Bruijne en drs. P. A. Schat. Dit
„Perspektief” bevat evenals het eerste
deel veel modern geografisch materiaal
aangevuld met reeksen cijfers en sta
tistieken.
I
BIJ DE TITEL van het boek
„Uw kind, van eicel tot wieg”
krijgt men niet de indruk dat hier
iets werd geschreven waar de
mensheid reikhalzend naar zat uit
te kijken. Integendeel, het aantal
boeken over het aanstaande en
jonge moederschap is legio.
HOLLANDIA-BAARN. Een negende
druk van de vertaling van het beken
de boek van V. M. Hillyer: „A Child’s
History of the World” in „De Wereld
geschiedenis in een Notedop” Cor
Steentjes heeft deze laatste druk ge
heel herzien en tot op heden bij ge
werkt. De vele illustraties rijn van
Care! M Boog, Ad Driessen. John
Steentjes en M. S. Wright. Eigenlijk
dus een boek voor de wat oudere jeugd
naar ook vele volwassenen zullen er
van kunnen genieten, n het najaai
komt er van Cor Steentjes „De Vader
landse Geschiedenis in een notedop”
op de markt.
UITGEVERIJ IN DEN TOREN-
BAARN. Robert Havemann: Vragen,
Antwoorden, Vragen” Uit de biografie
van een Duitse marxist. Jacoba Vreug-
denhil zorgde voor de vertaling.
UITGEVERIJ HET SPECTRUM-
UTRECHT. J. D. Bernal: „De Weten
schap als maatschappelijk proces” in 4
delen. De vertaling is van F. Oomes.
Daarmee is dan de volledige Neder
landse editie van Bemals werk
„Sucmience in History” voltooid. Het
werk is in 1954 voor het eerst versche
nen en heeft de gehele wereldmarkt
met veel succes veroverd. Heel merk
waardig genoot Bernals werk in Neder
land nauwelijks bekendheid, ook niet
onder de studenten. Maar nu is het dan
gebaseerd op de nieuwste door de
schrijver herziene druk, in een vierde
lige AULA-PAPERBACK bij Het Spec
trum verschenen; elk der boeken met
ongeveer 100 illustraties en het vierde
deel geeft dan nog een register over
het gehele werk. Deel I heeft als on
dertitel: „Het ontstaan van de weten
schap.” Deel II: „De Geboorte van de
moderne wetenschap.” Deel III: „We
tenschap in onze tijd.” Deel IV: „De
sociale wetenschappen in verleden en
heden.”
boekenboekenboekenboekenl
boekenboekenboekenboekenl
boeken boekenboe kenboekenl
boeken boekenboekenboekenI
WERELDBIBLIOTHEEK - AMSTER
DAM. Dan Potter: „De Weg van een
arend.” Een kleine roman, die een
weergave is van het milieu van de ge
middelde Amerikaanse burger en de
botsingen van de jonge met de oudere
generatie.
Rachel Ingalls: „Dieven”. Adalbert
Stifter: „Brigitta” een kleine roman,
die ruim een eeuw geleden al werd ge
schreven en zich afspeelt in de Hon
gaarse poesta.
EEN VOORBEELD: „Tijdens mijn
eerste zwangerschap”, zo vertelt dr.
Margaret Liley, „werd ik eens werke
lijk bezorgd door vreemde, ritmische
schokken in de baarmoeder, die benau
wend veel leken op stuipen. Toen vroeg
ik mijn man eens te luisteren naar die
vreemde inwendige geluiden. Dat deed
hij een moment en hij begon toen te
lachen: „Dat kind van je heeft de hik
en ik ga nu al een weddenschap met je
aan dat het na de geboorte graag, veel
en snel zal eten”. Onze oudste zoon
nu twaalf jaar eet vaak met zoveel
smaak dat hij na de maaltijd dikwijls
moet gaan liggen uitrusten. Als baby
had hij vaak de hik”.
MEULENHOFF NEDERLAND-AM-
STERDAM. Een gedichtenbundeal uit
gegeven in „Ceder-uitgave”: van An
ton Korteweg „Niks geen Romantic
Agony”.
UITGEVERSASSOCIATIE OPWEN-
TELING-EINDHOVEN. Werkplaats Op-
wenteling, is een vereniging voor lit
teraire publikaties van samenwerken
de dichters. Als poëzie-uitgeverij uniek
in Nederland, geeft zij ionge dichters
meer kans tot publikatie Zij geeft per
soonlijke bundels uit, maar ook een pe
riodiek „Naar Morgen” waarin zij dan
veelal de nieuwste produkties op poë-
zie-gebied probeert te introduceren. Min
of meer dus een voorstelling, een voor
bereiding van hun werk met het oog
op hun eventueel later verschijnende
bundels.
Wij ontvingen dezer dagen „Naar
Morgen” nr. 3, waarin gedichten van;
H. P. J. van Blerk, Frank Esper, Hen-
riëtte M- C. Put, C. Sanders, Cor Vis
ser, Janny J. van Vuran. Verder een
aantal persoonlijke bundels: Hans Grol-
leman: „Rekwiem voor een witte boot”
Frans Kuipers: „Zoals wij een teken
van leven.” Maria van der Steen:
„Laat maar”. Catharina de Haas:
„Stad in Steno”. Frans Babylon: „Een
liefhebbend geheugen korrigeert.” Na
thalie van den Eerenbeemt: „Ik zal de
buurman wakker schudden en hem ver
tellen wat er gaande is.
Day, iets bijzonders aan de hand. Vrij
wel alle geschriften over verloskunde
gaan namelijk uit van de moeder. Wat
zij moet doen of laten, enzovoorts. Voor
de kinderarts Liley daarentegen is in
haar boek het nog niet-, of pas-geboren
kind de hoofdpersoon. Daarbij komt
dan nog dat Margaret Liley uitermate
plezierig vertelt, ongeveer zoals men
zou verwachten dat een goede arts met
zijn patiënt praat: in ronde, beeldende
en eenvoudige taal. Vermoedelijk is
deze vertelkunst-op-papier toe te
schrijven aan Beth Day, terwijl de
voorbeelden afkomstig zullen zijn uit
de praktijk én het familieleven van dr.
Liley. Zij kreeg zelf namelijk vijf kin
deren en ze is bovendien getrouwd met
een vrouwenarts.
4
f
