VRÜCHTWATERONDERZOEK: MEDISCH WINSTPUNT MET GEVAARLIJKE ETHISCHE ASPECTEN
„Geen jongen? Dan maar abortus”
s
|fc
1111^7
...wal
ZATERDAG 29 JANUARI 1972
Erbij
iO
(Van onze medische medewerker)
Abortusvragen
Rechten van de vader
Nu het dank zij de amnionpunc-
tie mogelijk is om reeds in een
vroeg stadium van de zwanger
schap het vruchtwater te onder
zoeken, zijn er op het terrein der
erfelijke en aangeboren ziekten
vele nieuwe mogelijkheden. Bij
een vruchtwaterpunctie bepaalt
de arts eerst nauwkeurig de plaats
van de vrucht in de baarmoeder.
Terwijl hij de vrucht en de pla
centa voorzichtig vermijdt, brengt
de dokter een lange naald door de
buikwand en de wand van de
baarmoeder. Zo kan hij enkele
theelepels van het vruchtwater
verkrijgen en de lichaamscellen
van de groeiende vrucht die zich
in het vruchtwater bevinden
onderzoeken. Ook kan al het ge
slacht van het kind worden vast
gesteld. Er zijn vijftig bekende
aangeboren afwijkingen, welke
zich in de chromosomen laten her
kennen. Aan de ingreep is zeer
weinig risico verbonden. Een be
langrijk feit is dat deze vrucht
waterpunctie niet kan worden
verricht vóór de veertiende
zwangerschapsweek, omdat dan
pas voldoende vloeistof aanwezig
is. Dikwijls wordt de punctie ech
ter nog later verricht.
bfe J
go
wipes
KUNST VAN
DE BAKKER
*A/MWWVWMWVVVMWVWMVMVMVMWMMW*AAAA#M^AAAAA^VVVVMVVV^OAAAfWWW^/MVVVVWWWWWW^VMMW^A^WVWW^AA#M^A^
.f,„........-.w^^W5Rn--—-^u)^wuuut>WMWWWWWWvWW>>^U>^wV^^^
De discussie is gaande.
Het spreekt vanzell dat de aanstaan
de vader evenveel recht op de beslis
sing heeft als de moeder. Uiteraard zou
dit tot grote moeilijkheden kunnen lei
den bijvoorbeeld wanneer zich in een
„volledig” gezin een nakomertje aan-
kondigt. Het is niet ondenkbaar dat de
vrouw wèl en de man géén abortus
wil, terwijl de beslissing nu nog uit
sluitend aan haar toevalt. Ook bij een
Een onopvallende winkel in de Amsterdamse Runstraat. Banketbakkerij,
staat er op de gevel en bij de ingang vermeldt een uithangbord dat hier
kroketten, saucijze- en hambroodjes te koop zijn. Op een „aanhangsel”
bij het bord staat dan nog eenvoudigweg „Brood”.
Maar het brood dat bakker Paul Année verkoopt is iets bijzonders. Hij
zegt: „Dat spul dat ze tegenwoordig als brood verkopen? Helemaal syn
thetisch! Je kunt het haast zonder kauwen doorslikken. En de mensen
maar denken: Hoe witter brood hoe beter!”
Het brood van Paul Année is anders. Hij gebruikt natuurlijke grondstof
fen en zelfs geen gist. Allemaal „real stuff”, zegt hij over zijn deeg, waar
van hij brood bakt dat er uiterlijk precies zo uitziet als dat van zijn col
lega’s.
Maar Paul Année is een kunstzinnig man. Deeg is deeg, maar met een
beetje fantasie, vindt hij, kun je er nog veel meer van maken dan doodge
wone broodjes. Dat doet hij dan ook. In zijn etalage ziet men zijn artistieke
prestaties: exotische maskers, kattekoppen, vogeltjes, vlinders, allemaal
creaties die men kan opeten, maar die veel van zijn klanten kopen als
decoratie in hun huis. Ze worden dan wèl extra gedroogd in de oven en
daarna gevernist of zelfs beschilderd, als dat verlangd wordt.
Paul Année laat zijn „kunstwerken” niet als kunst betalen, maar be
paalt de prijs aan de hand van het gewicht. Zo'n imponerend masker als
hij op één van de foto's in de hand houdt, kost ongeveer vijftien gulden.
Een klant had het besteld als pronkstuk voor een feest-etentje. Paul An
née: „Het is opgegeten ook! Dat vind ik helemaal niet erg want het is
tenslotte brood”.
Omdat abortus in dit geheel zulk een
belangrijke rol zal spelen, rijst de
vraag of de beslissing hiertoe uitslui
tend een aangelegenheid is van de
vrouw en haar arts, zoals door velen
wordt voorgestaan. Tot nu toe werd
door niemand gevraagd wat de rechten
van de vader zijn, vooral wanneer
alleen de moeder het kind niet wenst,
of wanneer dit vanuit genetisch oog
punt een kleine afwijking zou kunnen
hebben, of als de moeder geen kind
(meer van deze sekse wil hebben.
Dr. Aubry Millunsky heeft in het
New England Journal of Medicine een
uitvoerig artikel aan dit vraagstuk ge
wijd. Nu de verruiming der abortus In
vele landen is opgetreden met de voor
uitgang van het onderzoek der erfelijk
aangeboren afwijkingen, kan hieruit
een geheel nieuwe gedragslijn naar
voren komen. De snel toenemende toe
passing der prenatale diagnose veroor
zaakt bij vele artsen, genetici en socio
logen reeds tal van medische, ethische,
morele, juridische en theologische pro
blemen, omdat voor ernstig aangeboren
afwijkingen die op deze wijze lang
voor de geboorte worden ontdekt, een
abortus de aangewezen oplossing zou
kunnen zijn. Maar dit zou misschien
kunnen leiden tot een stelsel van gene
tische controle waarbii eventueel de
overheid tot ingrijpende maatregelen
kan overgaan, zo vrezen Dr. Millunsky
en andere genetici.
Het is een terrein, dat vol ligt met
vragen. In de medische litteratuur
rond het onderwerp vinden we het
verhaal van het echtpaar dat een zoon
had met de spierdystrofie van Duchen
ne, een erfelijke spierziekte. In vijftig
percent van de gevallen treedt deze
ziekte ook op bij de geboorte van een
volgende zoon niet bij de dochters
omdat de aandoening bij meisjes niet
voorkomt. Het echtpaar-in-kwestie be
sloot een volgende zwangerschap desal
niettemin te riskeren, mits een prena
taal onderzoek zou kunnen worden
verricht. Dat gebeurde en de vrucht
bleek van het vrouwelijke geslacht te
zijn. Geen moeilijkheden dus.
Maar: wat had moeten gebeuren
wanneer de vrucht mannelijk zou zijn
geweest?
Een ander aspect: in veel landen en
in vele kringen geeft men de voorkeur
aan zonen boven dochters. Welnu: bij
prenatale diagnose is het technisch niet
mogelijk om aan deze wens te voldoen.
kunde bekend als het Down’s-syn-
droom. Deze ziekte berust op het feit
dat in het genetische patroon van dit
kind een extra chromosoom (erfelijk-
heidsdrager) aanwezig is. Normale cel
len bezitten 46 chromosomen: 23 oor
spronkelijk afkomstig van het zaad
van de vader en een even groot aantal
uit de eicel van de moeder. Een kind
met het Down’s-syndroom bezit een
47 ste chromosoom, en dit kan bij het
onderzoek van het vruchtwater worden
aangetoond.
Bij het ouder-worden der vrouw
neemt de kans op ontstaan van een
mongooltje toe. Op 25-jarige leeftijd is
die kans nog 1 op 2500, maar hij stijgt
tot 1 op elke 50 geboorten bij 45-jarige
vrouwen. Door sommige onderzoekers
wordt aanbevolen dat vrouwen, die op
latere leeftijd zwanger worden, door
middel van een amnionpunctie laten
onderzoeken of de vrucht in aanleg
een mongooltje zou zijn.
zwangerschap van een ongehuwde is
dit probleem niet uitgesloten, als de
aanstaande vader het king graag wil.
Dat dit voorkomt werd kort geleden in
een televisie-toneelstuk vertoond. In ie
der geval zou de mogelijkheid der
mede-beslissing van de vader voor
abortus in de eventuele nieuwe wette
lijke voorschriften aanwezig moeten
zijn.
Het prenatale onderzoek opent hier
geheel nieuwe, maai vaak ook uiter
mate moeilijke perspectieven. Dit geldt
evenzeer overigens voor genetische on-
Vruchtwateronderzoek kan in die
gevallen worden verricht waarin de
vrouw bang is dat haar kind met een
aangeboren afwijking geboren zal wor
den. Terwijl dit onderzoek pas na de
14e week kan plaatsvinden duurt het
echter nog geruime tijd voordat het
resultaat ervan bekend is. Daardoor
kan het tijdstip waarop nog zonder
bezwaar abortus kan worden verricht
reeds zijn verstreken. Ook bij hemofi
lie (de bloederziekte), die van moeder
op zoon wordt overgebracht, kan de
bepaling van het geslacht van het kind
tijdig waarschuwen. De beslissing is
dan heel moeilijk maar dit is nog
sterker het geval wanneer het vinden
van een XYY-chromosoom een aanwij
zing is dat het kind een misdadige
aanleg kan hebben, zoals uit onderzoe
kingen naar voren is gekomen. Of men
deze vondst aan de ouders moet mee
delen is een moeiVike vraag. Het is
ook te voorzien da* de ontwikkeling
der prenatale diagncse samen met die
der grotere genetische kennis, het
abortusprobleem nog zal vergroten.
DR. J. KATER
derzoeken op grote schaal, ook al
wordt daarbij dan niet zoals bij de
prenatale diagnose gebruik gemaakt
van een ingreep. Gewezen behoeft
slechts te worden op het onderzoek dat
de John Hopkins universiteit in Balti
more heeft laten verrichten naar de
Tay-Sach-zlekte, een vrij zeldzaam er
felijke aandoening die bij de joodse
bevolkingsgroep wordt aangetroffen.
Kinderen, die met deze aandoening
worden geboren, lijken gedurende de
eerste vier levensmaanden volkomen
gezond, maar daarna treden verlam
mingen, blindheid en een snelle geeste
lijke achteruitgang op tot op ongeveer
4-jarige leeftijd de dood volgt. Het
onderzoek in Baltimore, waaraan door
tienduizend personen werd deelgeno
men, bevestigde wat men reeds ver
moedde: dat de ziekte alleen optreedt
in die gevallen waarin beide ouders er
de erfelijke aanleg toe bezitten en
dan nog slechts bij een deel van de uit
hen geboren kinderen. Er kunnen ook
normale kinderen geboren worden,
maar gewoonlijk vermijden deze ou
ders een zwangerschap nadat één kind
geboren is, uit vrees dat de ziekte zich
zal herhalen.
Vooraanstaande onderzoekers op het
gebied der erfelijkheidsleer voorspellen
dat men door het onderzoek van het
vruchtwater een der belangrijkste
aangeboren afwijkingen geheel zal
kunnen uitroeien. Het betreft het pro
bleem der „mongooltjes”, ip de genees-
Het massale genetisch onderzoek be
vat potentiële gevaren van een grote
persoonlijke onrechtvaardigheid. Ie
mand kan drager zijn van een abnor
male erfelijke aanleg, zonder dat zijn
eigen gezondheid eronder lijdt. Moet
hij het „slachtoffer” worden van een
massa-onderzoek? Familiebanden kun
nen worden verscheurd, ernstige indi
viduele psychologische schade kan
worden toegebracht Uit dergelijke
overwegingen lijkt het raadzaam een
verplicht genetisch onderzoek als een
potentieel gevaar voor de menselijke
persoonlijkheid af te wijzen. Maar on
middellijk doemt de volgende vraag
op: is het in feite wel verantwoord te
kiezen tussen de geboorte van een
geestelijk gestoord kind en een abor
tus?
De kennis van de genetica neemt toe.
Afwijkingen in menselijk genetisch
materiaal kunnen zichtbaar worden
gemaakt. Het is nu al mogelijk een
aantal eigenschappen van de ongeboren
menselijke vrucht aan te tonen. Het zit
er helemaal in, dat in de toekomst
onderzoek van vruchtwater tot de rou-
tine-handelingen zal behoren bij een
vrouw die eerder een kind met licha
melijke of geestelijke afwijkingen ter
wereld heeft gebracht. Maar met dit
voortschrijden van de wetenschap i»
het evenzeer duidelijk, dat medici, ju
risten, theologen en filosofen achterlo
pen. Wat zegt bij deze zwaar-wegende
vragen, die tenslotte toch om leven en
dood gaan, de ethiek, wat zegt het
recht wat wil de levensbeschou
wing?
Maar is de wens medisch en ethisch
zwaar genoeg om er aan te voldoen?
En moeten zo heeft Dr. Etzioni,
hoogleraar aan de Columbia universi
teit, zich afgevraagd dan ook ei
genlijk geen andere overwegingen
meetellen, als: mannen begaan meer
misdaden dan vrouwen, lezen minder
boeken, zijn mindej gelovig, hebben
minder belangstelling voor de morele
opvoeding van hun kinderen. Conclusie
van de hoogleraar: prenatale diagnose
die tot dit soort selectie leidt, moet
worden verboden.
7 M
'x\
^77
s.
