duizend schoolkinderen
In New York komt het
stadhuis voorrijden
H
Groningen krijgt primeur van
nieuw wapen tegen tandbederf
„Verzegelde tanden” voor
Taaie rakkers
Speurwerk
Bondgenoot
Teamwerk
Gaatjes
Hulpkrachten
17
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1972
Interieur van een stadhuisbus in actie. Per jaar krijgen de drie
bussen 75.000 klagers en vragers.
Een van de mobiele stads
kantoren op Times Square.
Binnen anderhalf a twee jaar gaat de schooltandver-
verzorgingsdienst in Groningen van start met een groots
project. Op de kauw vlakken van de gebitten bij een
groot aantal kinderen zal dan een dun laagje kunststof
worden aangebracht ter bescherming tegen tandbe
derf. Deze maatregel zou, samen met de al toegepaste
(Van een onzer verslaggevers)
drinkwaterfluoridering, wellicht 100 percent bescher
ming gaan bieden van het kindergebit voor één jaar,
misschien wel voor een langere periode. Dat zal moeten
worden uitgezocht. De experimentele voorbereiding
is in handen van prof. dr. J. Arends, die aan de univer-
siteit in Groningen doceert.
OE GROTER een stad is,
hoe moeilijker het contact
tussen bestuurders en be
volking. Iedere burger, kan zich
natuurlijk met zijn klachten of
wensen op het stadhuis „ver
voegen”, zoals dat in de ambte
lijke taal heet. Maar velen
schrikken daarvoor terug omdat
zij bij voorbaat geloven dat het
„toch niets uithaalt”. Zij zien
bovendien op tegen het vaak
lange wachten in de ambtelijke
burelen, waar zich in de weinige
uren van openstelling voor het
publiek (in ons land veelal al
leen in de voormiddag) voor de
meeste loketten lange queues
plegen te vormen.
Erbij
Jr j 91
I-
I
I
Wat gaat u precies doen?
„DIE DIKTE zal variëren van één
tiende tot één honderdste millimeter.
Die kleine putjes en groefjes in het ge
bit zijn de plaatsen waar de bacterieop-
hoping plaats vindt. Als ik even mag
zeggen hoe cariës tot stand komt: de pa
tiënt eet iets, zeg maar suiker zoet
in het algemeen. Op het tandoppervlak
bevinden zich een aantal bacteriën, de
streptococcen. Vooral in putjes en krak-
jes is de hechting van die bacterielaag
zodanig dat hij niet kan worden verwij
derd door tandenborstelen. Daar heb je
dus de „plaque”, dat is een grote hoe
veelheid bacteriën, die bijeengehouden
worden door een kleefstof. Wat doen de
bacteriën met die suiker? Ze halen er
energie uit en uit de resten bouwen ze
weer kleefstof op dextraan die
hele bacteriënkolonie bij elkaar houdt.
Wat gebeurt er nu onder de plaque? De
bacteriën vergisten de suiker, gebruiken
de energie en het produkt dat daar
bij vrijkomt is melkzuur. Onder de
plaque bevindt zich vrij veel melkzuur,
en dat zuur tast het gebit aan. In de
werkelijkheid is dat proces heel inge
wikkeld”.
ken”, worden ook aangetast door ca
riës, maar zijn met deze techniek nog
niet bereikbaar.
verbonden. Prof. Arends zegt, dat de
behandeling in principe goedkoop kan
zijn, goedkoper in elk geval dan het
aanbrengen van een vulling. Zelfs zou
de kunststofsealing kunnen worden aan
gebracht door hulpkrachten. Dat is be
langrijk, want er is in ons land een
schreeuwend tekort aan tandartsen.
de
(met
sinds twaalf maanden drie grote, tot
kantoor getransformeerde autobus
sen als verlengstukken van de ge
meentesecretarie. Elke bus heeft drie
ambtenaren aan boord, wier taak
het is, de klachten en verlangens
van de burgers aan te horen en er
zo mogelijk, meteen iets aan te doen.
Wijksgewijze werken deze drie „rij
dende stadhuizen” de hele wereld
stad af en om de drie, vier dagen
verkassen zij naar een andere buurt.
Er is een directe mobilofoonverbin-
ding met de voornaamste afdelingen
van het „moeder-stadhuis” voor bij
zonder moeilijke of spoedeisende za
ken, maar de meeste vragers en kla
gers kunnen ter plaatse een pasklaar
antwoord krijgen voor al hun pro
blemen.
IN NEW YORK CITY pakt men
de zaken anders aan. Daar rouleren
DAT BEDEKKEN van de tanden met
zo’n laagje kunststof noemt men „sea
ling”.
Prof Arends: „Dat is een Engels
woord, dat moeilijk te vertalen is. De
bedoeling is om zeer kleine putjes of
„fissuren”, zoals wij zeggen eigen
lijk heel kleine krakjes in het tandgla
zuur van het kauwvlak, af te dichten
met een zeer dunne kunststoffilm”.
voor sociodontie (de wetenschap van
het leggen van vullingen)
MAAR DEZE toekomstmuziek is nog
geen werkelijkheid. Voorlopig werkt
men ingespannen verder aan de voor
bereiding van het „sealing”-project, dat
overigens wel het begin van een heel
nieuwe ontwikkeling in de tandverzor-
ging in zicht brengt.
zo’n plaque van bacteriën en dus ook
niet zo’n last hebben van het melkzuur.
Er loopt voortdurend speeksel langs en
er kan gemakkelijker met een tanden
borstel opgetreden worden. De vlakken
tussen de kiezen, waar dezen elkaar „ra-
Is er kans dat de eariëspreventie
zo effectief wordt dat wij bij voorbeeld
in het jaar 2000 teveel tandartsen zou
den hebben?
HET INITIATIEF voor het „sealing” -
experiment in Nederland is uitgegaan
van de heer Frieling De aanleiding was
een verslag van een Japanse arts die
met deze, in de V.S. ontwikkelde tech
niek hoopvolle resultaten geboekt had
bij 300 schoolkinderen in Tokio. Samen
met de chef van de schooltandverzor-
gingsdienst in Groningen, de heer J.
Krakau de Jong werkte hij een plan uit
voor een proefneming met 1000 leerlin
gen van lagere scholen in zijn provin
cie, waarbij ook de rijksuniversiteit
betrokken werd, via prof. Arends, prof.
D. F. Veldkamp en diens assistent drs.
M. F. van Grunsven van de kliniek
„STEL DAT de proef slaagt”, zegt
de heer Frieling. „Dan kunnen we deze
behandeling met kunststof bij alle kin
deren uitvoeren en komt ons werk meer
in het preventieve vlak te liggen. Maar
dat is natuurlijk toekomstmuziek. Je zou
je kunnen indenken dat één tandarts
met drie of misschien wel vier hulp
krachten werkt voor het aanbrengen
van de kunststof terwijl de tandarts
zelf toezicht houdt en alleen nog echte
gebitsrestauraties uitvoert. Waar nu
twaalf wagens van de schooltandverzor-
ging met twaalf tandartsen en evenzo
veel assistentes rondrijden, zouden we
misschien met de helft kunnen vol
staan”.
GROTE INDUSTRIEËN onder andere
in Duitsland en de VS, houden zich ook
met de techniek bezig die prof. Arends
in zijn laboratorium bestudeert. Die fir
ma’s houden vermoedelijk uit com
merciële overwegingen hun resulta
ten voorshands geheim. Onder leiding
van prof. Arends maakt men nu in
Groningen de kunststof maar zelf: elke
„portie” voor een aantal behandelingen
moet weer helemaal opnieuw worden
samengesteld. De voorbehandeling van
de tanden en kiezen wordt bestudeerd.
De mate van vloeibaarheid van de
„seal” eveneens (die bepaalt namelijk
mede de dikte van het laagje op het
element). Ook hechting wordt beproefd
onder andere nadat de hele zaak
lange tijd in water is gedompeld. De
elektronenmikroskoop helpt om erach
ter te komen of de kunststofdraadjes
als het ware de struktuur van het tand
glazuur binnendringen.
HOE NODIG de strijd tegen
het tandbederf is blijkt uit de
volgende cijfers. In ons land heeft
98 pet van de bevolking (boven
de 5 jaar) een gebit dat door ca
riës is aangetast. Bij elk kind dat
de lagere school verlaat zjjn ge
middeld al 15 gaatjes in tanden
en/of kiezen gevuld of moet dat
ten dele nog gebeuren. De strijd
tegen de cariës kost onze sociale
verzekeringspot elk jaar meer dan
100 miljoen gulden, een cijfer dat
nog steeds stijgt ondanks de wa-
terfluoridering waarbij in Neder
land thans zo’n 3 miljoen mensen
betrokken zijn. Die drinkwater
fluoridering heeft hier en daar
een statistische vermindering van
zeker 50 pet bewerkt, maar is nog
steeds een hevig-omstreden zaak.
Nu is er in Amerika een
nieuwe techniek ontwikkeld waar
bij de kauwvlakken van kinder
landen en kiezen bedekt worden
met een miniscuul laagje plastic,
dat de cariësbacteriën geen kans
zou geven, hun verwoestende
werk te doen. Met deze ..sealing”-
techniek zjjn in de V.S. en Japan
al hoopgevende resultaten bereikt.
Ook in ons land gaat men er bin
nenkort een proef mee nemen,
waarbij 1000 schoolkinderen uit
Groningen betrokken worden. In
dit artikel meer over deze revo
lutionaire ontwikkeling in de ca-
riëspreventie.
WAT DOE je ertegen?
In ons land (en vele andere) be
palen de doorsnee-burgers zich tot
onderling gekanker over echte of
vermeende misstanden, hetgeen na
tuurlijk niets uithaalt. De overheid
op haar beurt klaagt dat zij niet tij
dig wordt ingelicht en daarom tot
machteloosheid gedoemd is. Hier en
daar zijn wijkraden of buurtcomités
uit de grond gestampt die als inter
mediair tussen de buurt en de lokale
autoriteiten moeten fungeren, maar
zelden iets bereiken, voornamelijk
omdat zij alleen maar als spreek
buis fungeren en geen enkele mede-
beslissingsbevoegdheid hebben. Elke
ambtenaar kan hun adviezen dus
met een gerust hart naast zich neer
leggen en helaas gebeurt dat dan
ook wel eens
tandheelkundige zorg zijn, met name
voor grote restauraties, zoals kronen
enzovoort. Er blijft natuurlijk altijd
werk voor mondheelkundige en ortho
dontist (de orthodontie is de tak van de
tandheelkunde, die de gebits- en kaak-
ontwikkeling in goede banen leidt).
Ik denk ook aan ziekten als paradon-
those, een ziekte van het tandvlees,
die op latere leeftijd toch nog grote
moeilijkheden kan veroorzaken, ook
als het gebit optimaal verzorgd is”.
wild: de mensen die met gerecht
vaardigde bezwaren komen, moeten
meteen geholpen worden, anders
had men het hele experiment met
de rijdende secretarie beter achter
wege kunnen laten.
BEHALVE het feit dat de afdekking
(„sealing”) van de kauwvlakken 100
percent bescherming tegen cariës voor
minstens een jaar geeft, zijn er nog
andere voordelen aan deze techniek
TOTNOGTOE hebben de drie bus-
sen wekelijks van 300 tot 500 bur
gers met raad en daad geholpen. Ge
sterkt door dit succes overweegt
mayor Lindsay, nog meer van deze
mobiele eenheden in te zetten als
een verdere bijdrage aan de over
brugging van de communicatiekloof
tussen de City Hall en de 15,2 mil
joen inwoners van zijn metropool.
Een idee voor onze vaderlandse
grotestadsbestuurders
EEN PROBLEEM dat in ieder geval
bevredigend moet worden opgelost, is
de hechting van de kunststof aan het
glazuur. Professor Arends toont
ons een enorm apparaat dat wordt ge
bruikt om die hechting te beproeven.
„Dat hechtings- of lijmprobleem is bui
tengewoon ingewikkeld ómdat het in
een natte omgeving gebeurt Wanneer
er maar ergens ruimte is, hoe klein
ook. tussen glazuur en kunststof, dringt
het speeksel daar binnen. En de kracht
die het vocht daarbij uitoefent, is ge
weldig. Maar die hechtingskracht ligt
al in de orde van 100 kilogram per
vierkante centimeter, wat heel netjes
is voor zo’n kunststoflaagje dat zo dun
is dat je er niets van ziet. Een ander
probleem is dat het bij langer gebruik
ook niet mag gaan verkleuren.
„Men zou kunnen proberen de bacte
riën op te ruimen met een bepaald soort
gericht geneesmiddel (antibioticum).
Maar er zijn al 12 verschillende soor
ten cariësbevorderende bacteriën gevon
den terwijl bovendien langdurig gebruik
van een bepaald antibioticum kan lei
den tot resistentie van de bacteriën.
Een methode dus die voorlopig vermoe
delijk niet aan bod komt. Het dextraan
dat de bacteriën bijeenhoudt, kan wor
den afgebroken met behulp van een en
zym (dextranase). Op deze tweede
methode om de cariës tegen te gaan
wordt hard gestudeerd. En uiteraard
moet er in de toekomst wel degelijk
verandering komen in de voedingsge
woonten. Maar op dit moment is wel
de meest effektieve weg toch het zoe
ken naar en werken aan middelen
die cariërs voorkomen, althans weer een
stuk verder beperken kunnen”.
Vooral in de New Yorkse volks
buurten krijgen de mobiele stad
huiskantoren een grote toeloop van
de bewoners. Hun vragen en grie
ven betreffen in hoofdzaak de poli-
tiesurveillance, huurconflicten,
stroomstoringen, de vuilnisophaal
dienst en dergelijke. En als het ge
gronde klachten zijn, is een tele
foontje van de busbemanning met
de desbetreffende gemeentedienst
voldoende om de stratenmakers, het
energiebedrijf of de gemeentereini-
ging in actie te brengen. Want zo
heeft burgemeester Lindsay het ge-
„Je brengt een druppeltje van de
kunststof aan op een kauwvlak en daar
na wordt dat verhard. Wij gebruiken
hier een techniek die berust op „ultra-
violetverharding”. De kunststof wordt
aangebracht nadat het element is voor
behandeld (schoonmaken, met een zure
oplossing schoonspoelen en drogen). Als
dat druppeltje kunststof is opgebracht,
kan de tandarts er nog iets aan doen,
iets erbij doen of iets wegnemen. Maar
als het ultraviolet licht uitstralende
lampje er op wordt gericht, verhardt
die kunststof in 20 tot 30 seconden. Dat
is in de praktijk heel belangrijk, want
als men dit op grote schaal gaat toe
passen, moet het geen uren gaan du
ren. De behandeling per element neemt
dan niet meer dan 2 a 3 minuten
in beslag”.
IN DE VS, waar men honderden mil
joenen guldens besteedt aan het onder
zoek naar de eariëspreventie heeft men
een kunststof ontwikkeld, die aan de
wensen van de onderzoekers en tand
artsen voldoet. Als men die stof een
soort glycidylmethacrylaat op wer
kelijk grote schaal kan gaan gebruiken,
dan staat een belangrijke vermindering
van het aantal cariësdefecten voor de
deur. Een nogal opzienbarende ontwik
keling, waarop prof. Arends bij zijn
ambtsaanvaarding in Groningen vorig
jaar november, al de aandacht vestig
de. Men beperkt zich in eerste instantie
tot de kauwvlakken omdat de delen
van het gebit die aan de tong- en wang-
zijde liggen niet worden bedekt door
Samenwerking van al die weten
schapsgebieden is noodzakelijk en ur
gent. Er moet wel degelijk een ach
terstand worden ingehaald. We we
ten gewoon te weinig van de aller
kleinste eenheden in het keiharde ma
teriaal van tanden en kiezen.
De hoogleraar lacht: „dat is mis
schien een gedachte die ook wel
eens bij tandartsen opkomt. Ik ben
geen tandarts maar als het cariës-
proces in zeer belangrijke mate zou
worden teruggedrongen, dan zal er
altijd nog grote behoefte aan andere
ZO ONTSTAAT de grote commu
nicatiestoornis die soms zoals on
langs in de Haagse schildersbuurt,
tot ernstige ongeregeldheden kan
leiden. Dan moet er met harde hand
worden ingegrepen en „bijgestuurd”
hetgeen nog meer kwaad bloed zet
in zo’n zich gediscrimineerd voelen
de wijk of buurt. En dat allemaal
omdat beide partijen verzuimden,
tijdig contact met elkaar te zoeken
over een of andere (meestal vol
strekt onbenullige) „brandende
kwestie”.
Prof. Arends: „Wij willen het ca-
riësproces op drie fronten aanpakken.
Op het chemisch-fysische vlak, waar
bij ook de fluoridering een rol speelt.
Het tweede front is de biochemische
sector. waarbij voornamelijk de
„plaque” en het speeksel onder de loep
gaan. En tenslotte hopen we in een
niet al te verre toekomst ook de mi
crobiologische problemen in onze stu
die te betrekken”.
den en kiezen bij de jeugd in deze
provincie niet terug. We moeten ook
meer voorlichting geven bijvoorbeeld
via de toekomstige onderwijzers, de
mondhygiëne bevorderen en ijveren
voor gezonder, suikerarme voedings
patronen.
MAYOR LINDSAY zelf heeft deze
extra-service aan de burgerij uitge
dacht en doorgedreven. Niet uitslui
tend uit altruïstische overwegingen
misschien, want stellig zal hij daar
bij ook gedacht hebben aan zijn kan
sen bij de komende herverkiezingen.
Maar dat zullen de dankbare New
Yorkers hem gaarne vergeven. De
moeizame gang naar het stadhuis is
voor hen nu teruggebracht tot een
vlug bezoekje aan de stadhuisbus op
de hoek, als die zo eens in de twee
maanden hun wijk „aandoet”. De
komst van de bussen in een bepaal
de wijk wordt overigens lang van
tevoren door aanplakbiljetten en
advertenties bekendgemaakt, zodat
iedereen precies weet, waar en wan
neer hij er terecht kan.
Het gebit wordt echter in ons land
nog lang niet optimaal verzorgd. Tand
arts H. O. Frieling uit Uithuizen, be
stuurslid van de Groninger school-
tandverzorging (met 12 „rijdende
spreekkamers” in Stad en Land) zegt:
„ondanks de tandzorg op school en
ondanks de waterfluoridering (die
overigens alleen de stad Groningen
en de gemeente Haren omvat) loopt
het gemiddeld aantal gaatjes in tan-
i
