Arbeidsrechtdeskundige drs. E. de Jong:
V akbewegingskritiek
DEKT HEDENDAAGSE VISIE NIET
DE BEURS DEZE WEEK
WETSONTWERP STAKINGSRECHT op regeringssteun
tegen werkloosheid
Benzine duurder.
De stap naar Mercedes Diesel is nog
nooit zo voordelig geweest.
Wall
Street
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1972
Van touwtje
Bezwaren
Niet teveel
Maatregelen
Normen
Europees
omwille van comfortabele zuinigheid
Mercedes-Benz Diesel
N.V. AUTOBEDRIJF VAN WIJK, Haarlem, Amsterdamsevaart 114, tel. 023-31 7710
Voor wie meer dan 30.000 kilometer per jaar rijdt in een
benzine-wagen van f 10.000,- of meer, wèl iets om even
bij stil te staan!
Het jaar van de economie
Dit jaar, zegt men, wordt het jaar van De Economie.
Dit jaar gaan we meer rekenen, puzzelen, bezuinigen
en schrappen dan ooit. Is dat zo, dan wordt dit ook
het jaar van de Mercedes Diesel. Ga maar na en cijfert
u rustig met ons mee. Benzine is sinds i januari weer
ruim 5 cent duurder geworden en kost nu ruim 72 cent
per liter. Dieselolie bleef 22 cent per liter. Een fors
verschil, niet? Maar het gaat niet alleen om de prijs per
liter. Dieselolie heeft nl. meer calorieën per liter dan
benzine (8600 k.cal. t.o. 6800 kcal, per liter benzine).
Bovendien haalt de Mercedes dieselmotor door zijn
speciale constructie ook nog eens meer rendement uit
de brandstof dan een benzinemotor. Dat is de reden
waarom roadtests uitwijzen, dat bijv, bij 100 km per
uur een Mercedes Diesel rond de 30% minder brand
stof nodig heeft. Waardoor het verschil tussen de
brandstofkosten nog groter wordt. Al met al kost een
Mercedes Diesel aan brandstof maar iets meer dan
2 cent per kilometer. Sterker nog: met een volle tank
(65 liter) rijdt u met uw Mercedes Diesel van Utrecht
naar Berlijn. Voor rond de 15 gulden.
(Van onze redactie economie)
(Van onze beursredactie)
ADVERTENTIE
o
t
s
f
DEN HAAG Van het bjj de Tweede Kamer ingediende wetsontwerp op het
stakingsrecht moet men niet te veel verwachten. Het benadert de staking vanuit het
civiele recht, geeft geen hogere rechtszekerheid en realiseert het collectieve beginsel
van stakingen niet voldoende. Dit is de mening van drs. E. P. de Jong, wetenschappe
lijk medewerker aan het Molengraaff Instituut van de Utrechtse universiteit, des
kundige in arbeidsrecht. Met die visie bevindt hij zich in gezelschap van de vakbe
weging, die veel bedenkingen heeft tegen de normen voor staking, waarvan het wets
ontwerp spreekt.
Ook uit andere oogpunten zijn be
zwaren aan te voeren tegen het wetsont
werp. Zo wil het de werkgevers de be
voegdheid geven in geval van onrechtma
tige staking de stakers onmiddellijk te
ontslaan. Hoe moet dat als er bijvoorbeeld
duizenden staken?, vraagt drs. De Jong
zich af. Welke werkgevers ontslaan dan
hun gehele personeelsbezetting? Dan is er
de bepaling dat werknemers op vitale
punten bij staking gedwongen kunnen
worden toch te werken. Hoe moet dit in
de praktijk uitwerken? Een zeer onduide
lijke zaak.
Wij in Nederland, zegt drs. De Jong,
zijn eraan gewend dat de sociale politiek
met wetten wordt geregeld, daar kunnen
we kennelijk niet buiten. In tegenstelling
bijvoorbeeld tot Engeland, waar de vak
verenigingen door hun optreden en door
vastlegging van bepalingen in contracten
die politiek sterk bepalen Maar we moe
ten beseffen dat door de ondergeschikt-
heidspositie van de werknemer het con
flictmodel er nu eenmaal is. Ook in ons
land, waar in vergelijking met andere lan
den zeer weinig wordt gestaakt.
Santa Fé Ind
Can Pacific
Illinois Cent.
Penna Centr
South Pae.
Allied Chem.
Am. Can.
A.C.F. Ind.
Am. Smelting
Am. T. a. T.
Am. Brands
tnaconda
3eth Steel
'loelng
Chrysler
City Bank
Cons. Edison
□ougl. Alrcr
Gup de Nem
Sast. Kodak
Gen. Electr.
Gen. Motors
Goodyear T.
Am. Motor»
368%
29%
32%
61'/s ex
25%
42
22 exd
38
105%
49%
51%
45%
76%
44%
33
33%
10
11%
19
32
43%
41%
72%
nen worden toegevoegd. Dergelijke figu
ren kent Nederland al in de Pachtkamers
en de Raden van Beroep.
Het aanhangige wetsontwerp heeft dus
een zodanige beperkte reikwijdte dat je je
afvraagt: waarvoor al die moeite?, zegt de
heer De Jong. Alle stakingen, die tot
dusver zijn voorgekomen of hebben ge
dreigd, zouden ook met dit wetsontwerp
in de hand onrechtmatig zijn verklaard.
Ook de kwestie van de boycot van
Panhonlibco-schepen zou op dezelfde ma
nier zijn uitgepakt. Terwijl toch het wets
ontwerp mede afkomstig is uit het verzet
dat is gerezen tegen de desbetreffende
uitspraak van de Hoge Raad.
IBM
Int Har».
Int Nickel
Int. T. a. T.
Kennecott
Radio Corp.
Republic St
Royal Du tob
Sears Roeb
Shell OU
Soc. Vacum
Stand. Br.
Stand. Old N.
Studebaker
Texaco
Un. Aircraft
Un. Corp.
Un. Brands
Un. Incorp.
Us. Steel
Westlngh.
Woolworth
Ford
De omzet in Wall Street was
16.59 miljoen aandelen. Dow-
Jonescijfers: Industrie 917.52
4.51), Sporen 254.73 .36),
Nutsbedrijven 112.25 0.38).
Avondverkeer (met tussen
haakjes de slotkoers van giste
ren) Akzo 74.50 gl (74.30), Hoog
ovens 70.80—70.90 70.80), Kon.
Olie 120.80—121.20 gl (120.90),
Philips 41.70-41.80 gl (41.80).
Unilever 132.70 gb—132.90 (133),
KLM 114.50—116.00 (118),
De nieuwe samenwerkingsvorm van Si
mon de Wit deed het aandeel over de 300
percent komen. Zelfs de zware verliezen
van Reesink konden de koers niet verder
verlagen, maar integendeel ”an 80 percent
naar 95 percent brengen. Ook zonder
direct nieuws was de beurs in de meer
lokale marktsectoren aan de vaste kant.
Natuurlijk traden ook hier regelmatig
winstnemingen op, maar die hadden wei
nig om het lijf. Bührmann moest er
tijdelijk 5.- door afstaan. AMEV verloor
Slotkoersen
Eer
gisteren Gisteren
367% -
29%
31%
61%
26%
42
22%
37%
106»,4
50%
52%
46
77%
44%
33%
34%
9%
1'1%
19%
32%
43%
42%
72%
De heer Willems kwam daar met ande
re cijfers uit de bus dan de regering. De
minister heeft volgens hem namelijk al
lerlei getallen die uit het lopende beleid
voortvloeien, opgeteld bij de cijfers die
samenhangen met de nieuw aangekondig-
de maatregelen. „Zo lust je nog wel
peultjes”, aldus de heer Willems- „Het
gaat niet aan de sinds jaar en dag uitge
voerde aanvullende werkgelegenheid als
iets nieuws op te voeren en mee te
tellen”. Hij noemde de suggestie dat de
aanpassing van het rijksgoedkeuringenbe-
leid extra terwerkstelling in de orde van
grootte van 162.000 manweken tot gevolg
heeft „misleidend”.
Behalve in de bouwnijverheid vallen er
volgens de heer Willems ook in andere
sectoren klappen die voor een deel sa
menhangen met hetgeen er in de bouw
gebeurt. Zo waren er eind januari 6000
werkloze chauffeurs ingeschreven, terwijl
de werkloosheid in de metaal 10 Vo uit
maakt van de totale werkloosheid, tegen
respektievelijk 6 en 8,1 °/o in 1967 en 1968.
Van de aangekondigde 200 miljoen
moet 126 miljoen komen uit door lagere
publiekrechtelijke lichamen af te sluiten
leningen. ,Als de effecten uitgewerkt ra
ken, hebben de gemeenten die rente en
aflossing moeten betalen waarschijnlijk
geen ruimte meer om andere bouwpro
gramma’s uit te voeren", aldus de heer
Willems, „zo houdt de regering de ge
meenten aan een touwtje en verlengt zij
de moeilijkheden in het bouwbedrijf”
Bij het beoordelen van de maatregelen
mag volgens hem niet worden vergeten
dat maatregelen van de regering mede
oorzaak zijn van de huidige en nog ko
mende werkloosheid. „Als er straks een
paar duizend man dank zij de overheids
maatregelen aan het werk zijn, verkeren
zij dus in de situatie dat zij een over
heidsbeleid moeten toejuichen dat werk
loosheid veroorzaakt en dat ze dan nog
dankbaar moeten zijn voor het beleid van
deze zelfde overheid die paar duizend
man weer aan bet werk helpt. Dat is wel
iets te veel verlangd”.
NKV-secretaris W. Spit belichtte vooral
de verschillen tussen de regio’s, waaruit
volgens hem blijkt dat er nog steeds geen
sprake is van een struktureel evenwichti
ge werkgelegenheidssistuatie.
Op de manier, die het wetsontwerp
aangeeft, komen we niet uit de proble
men, vindt de heer De Jong. Hij pleit dan
ook voor het totstandkomen van een soci
aal recht. Liefst zelfs in Europees ver
band, nu de EEG gaat komen met richt
lijnen waaraan ondernemingen moeten
voldoen en gezien de tendens naar toe
komstige collectieve arbeidsovereenkom
sten voor ondernemingen die in diverse
landen hun vestigingen hebben. Het ma
ken van een nieuw wetsontwerp is naar
zijn mening uiterst tijdrovend. Bovendien
tegen alle gevestigde tradities in.
Met de ontwikkeling van het arbeids
recht zijn we nu wel zover dat net kan
worden losgekoppeld uit het civiel recht
meent drs. De Jong. In dit verband wijst
hij erop dat Frankrijk bijvoorbeeld zijn
eigen rechters voor arbeidszaken heeft.
West-Duitsland kent een afzonderlijke
rechtsgang op dit gebied. Er is daar geen
wet op het stakingsrecht, maar het Bun-
desarbeitsgerichthof beschikt over vol
doende jurisprudentie. Bij het behandelen
van arbeidsprocedures zouden aan de ge
specialiseerde rechters lekenrechters kun-
uit 5000 bouwarbeiders die door de rege
ringsmaatregelen werk zullen krijgen, van
deze 25.000 kunnen worden afgetrokken”.
Bovendien, zo voegde hij hieraan toe,
zullen maar weinigen onder de indruk
komen van een programma dat bij een
werkloosheid van gemiddeld 115.000 in
totaal maar ongeveer 8000 mensen aan
het werk helpt, en dan nog pas in de loop
van het jaar.
En op het ogenblik is dat conflict zeer
duidelijk zichtbaar in de metaal. Daar
komt bij dat de vakbeweging in het
algemeen haar greep op de leden ziet
verminderen door de versterking van de
ondernemingsraden. Natuurlijk wil zij dat
contact bewaren. Ook daarom eist de
Industriebond NW medezeggenschap in
het bedrijf op basis van de CAO. Dat
alles, versterking van de ondernemings
raad, het begin met de instelling van
arbeiderscommissariissen en de eisen tot
medezeggenschap is zo blijkt nu voor
veel werkgevers wel wat te veel ineens.
De ontwikkeling na 1960 heeft wel
andere rechterlijke uitspraken te zien ge
geven. Zoals de afkoelingsperiode, die de
Rotterdamse rechtbankpresident mr. J. G.
L. Reuder, afkondigd? in de kwestie van
de sleepbootstaking. Hij nam daarbij de
heersende rechtsovertuiging in aanmer
king. Dergelijke bevoegdheid zou in een
nieuwe conceptie niet aan een rechter
moeten worden gegeven, meent drs. De
Jong. Wel aan een hogere autoriteit, bij
voorbeeld een minister. Die moet zich dan
De stichting vakopleiding bouwbedrijf
vraagt de overheid om snelle en doeltref
fende maatregelen om aan de stiigende
werkloosheid onder leerling-bouwvakkers
een eind te maken De stichting is teleur
gesteld over de werkgelegenheidsnota, die
deze week bij de Tweede Kamer is
ingediend. De maatregelen die de regering
voorstelt om de werkloosheid onder leer
ling-bouwvakkers te verminderen komen
volgens haar te laat en zijn onvoldoende.
Dit schrijft het bestuur van de stichting
in een brief die vrijdag aan de Tweede
Kamer is gestuurd.
Het aantal werkloze leerlingen in de
diverse bouwberoepen is tussen 31 oktober
1971 en 8 februari 1972 gestegen van 51
naar 542.
Eet centraal planbureau voorspelt voor
het komende jaar een gemiddelde werk
loosheid van 115.000. De regering ver
wacht een gemiddelde arbeidsreserve van
25.000 bouwvakkers. „Wij geloven daar
niets van” aldus de heer Willems, „en we
kunnen ons dan ook niet naar huis laten
sturen met de medededeling dat de hoog-
AMSTERDAM. De beurs was deze
week weer opgewekt gestemd. De vraag
bleef aan de matige kant, maar het ka
rakter daarvan was vastberaden en perti
nent. Dit leidde veelal tot hogere noterin
gen. Ook in Wall Street hing de hausse-
vlag nog altijd uit, ook al werd er regel
matig weer stoom afgeblazen. De New
Yorkse effectenbeurs kon zich verder van
de 900 verwijderen, hoewel de 1000 nog
onzichtbaar in het verre verschiet ligt.
Dankzij gunstige winstcijfers en eveneens
gunstige voorspellingen overtreffen toch
de kopers de verkopers.
De reis van president Nixon naar China
heeft nieuw vertrouwen gewekt, ook al
doet de president zelf alle moeite over
trokken verwachtingen af te zwakken.
Voorlopig is er rust op het internationale
politieke veld en daarmee is al heel wat
gewonnen. r
De rust op net binnenlandse arbeids
front van ons land was deze week nog
niet weergekeerd. De beurs heeft zich
overigens niet veel van de herrie aange
trokken. Zelfs de door stakingen getroffen
concerns als IHC-Holland en Rijn-Schel-
de-Verolme zagen hun aandelenkoersen
nauwelijks aangetast. De vraag was wat
minder, maar ook het aanbod bleef be
perkt.
De algehele beursteneur was voldoende
om het pessimisme op te vangen. Deze
algehele beursteneur zorgde er ook voor
dat de internationals een goede week
konden afsluiten. Niet spectaculair welis
waar, want de koerswinsten bleven tot
f 3. beperkt, maar de vraag werd ruimer.
Vooral voor Koninklijke Petroleum en
Unilever kwam belangstelling binnen.
Maar ook Deli Maatschappij en de HVA
lagen regelmatig flink gevraagd in de
markt. Eerstgenoemde kon er zelfs tot
f 114.- door oplopen.
Met de KLM was het daarentegen hele
maal mis. De wijziging van winst in
verlies in de laatste drie maanden van
1971 opende de ogen van de Amerikaanse
beleggers, die ondanks velerlei waarschu
wingen toch maar waren blijven kopen.
Nu moest het aandeel echterterug van
f 135,- op 110,-. Het algemene bedrijfs
nieuws beperkte zich tot nieuwe gegevens
over de steeds oplopende werkloosheid,
waartegen de regering uit inflatieangst
nog geen forse maatregelen durfde te
nemen, en de verwachtingen over verder
gaande prijsstijgingen.
Door het slepende loonconflict bleven
ook nu vele loononderhandelingen in an
dere bedrijfstakken hangen. Het directe
bedrijfsnieuws was beperkt. De Konink
lijke Verenigde Tapijtfabrieken hebben
in de eerste zeven maanden van het
lopende boekjaar omzet- en winststijgin
gen geboekt van tegen de 20 percent,
hetgeen de koers van 260 percent op 280
percent bracht.
Koudijs verwacht in het lopende boek
jaar een verder herstel, wat de koers van
110 op 120 percent bracht. De onderhan-
delingen met de gemeente Den Haag le
verden EMS nog een verdere winststijging
op van f 5.-.
Ook dan zou hij waarschijnlijk van een
onrechtmatige daad hebben gesproken. Dit
is ook de mening van mr. D. v.d. Kamp,
juridische medewerker van het CNV, die
over de Amsterdamse uitspraak een be
schouwing schreef in het blad van de
Christelijke Metaalbedrijfs Bond. De heer
v.d. Kamp vermeldde tevens dat het uit
stel van behandeling van het wetsontwerp
in de Tweede Kamer op verzoek van de
vakcentrales is gedaan om te zien hoe een
te ruime uitleg van de onrechtmatigheids-
gronden kan worden voorkomen.
In de Memorie van Antwoord over dit
wetsontwerp worden de normen zodanig
uitgelegd dat stakingen die niet direct te
maken hebben met de totstandkoming
van een CAO in feite onmogelijk zijn.
Deze norm is in de rechtspraak reeds
gehanteerd in de kwestie van de éénuurs-
actie tegen de loonmaatregel in december
1970. Toen verbood de rechter in Utrecht
de vervoersbonden (met leden bij de NS
bijvoorbeeld) mee te doen aan dit lande
lijk protest.
In dit geval werd de zogenoemde even-
redigheidsnorm gehanteerd. Nagegaan
werd dus of er onevenredigheid bestond
tussen het doel van de actie en de gevol
gen der toepassing. Op grond hiervan stelt
drs. De Jong dat het wetsontwerp alleen
is gericht op het doel van een actie. Er
wordt in het ontwerp verder onder andere
gesproken over normen van zorgvuldig
heid en over verkeersnormen. In dit ver
band vreest de Utrechtse jurist dat de
rechters in voorkomende gevallen als zij
geen andere middelen zien de verkeers
normen zullen gaan interpreteren.
De vraag is nu maar: wat zijn ver
keersnormen meer dan „procedures”,
waarover de Memorie van Toelichting op
het wetsontwerp spreekt? Als een staking
op grond van de uitleg die de rechter
geeft wordt verboden zijn we nog niets
verder dan in 1960, oordeelt drs. De Jong.
De rechtszekerheid is dan niet toegeno
men. Een andere moeilijkheid ziet hij in
het feit dat als criterium voor wie mag
staken wordt genoemd vakverenigingen
die tenminste twee jaar rechtspersoonlijk
heid hebben. Dat sluit alle overigen uit:
een groep werknemers bijvoorbeeld die
uit solidariteit wil staken.
De heer Willems vreest, dat ook in het
metaalbedrijf strukturele moeilijkheden
dreigen. Verontrustend noemde hij ook de
ontwikkeling in de groep (vooral hoger)
administratief personeel.
De heer Willems verklaarde dat van het
effect van de werkgelegenheidsnota niet
te veel moet worden verwacht De werke
lijke extra maatregelen omvatten volgens
hem maar 73 miljoen aan rijkswerken
die waarschijnlijk nog dit jaar zullen
worden uitgevoerd en 126 miljoen waar
van helemaal niet vaststaat welk deel
ervan dit jaar tot besteding komt.
Slotkoersen
Eer
gisteren Gisteren
31%
14%
35%
5%
48%
29‘/i
32%
48% ex
20%
44
44?'3
18%
3O‘/«
25%
34% ex
47'/»
26
38%
1601/;
105%
60%
78%
31%
Drs. De Jong zou echter verder willen
gaan. Hij vindt dat op grond van dit
wetsontwerp het wezen van een staking
toch nog tekort zal worden gedaan. Deze
zaak kan niet vanuit het civiele recht wor
den benaderd. Een meer sociaal-rechtelij
ke conceptie zou moeten worden ontwik
keld. Daarbij zou rekening moeten wor
den gehouden met de sociologische en
psychologische eigenaardigheden die
meespreken bij een meestal zo met emo
ties beladen onderwerp als een staking.
Dit is nu niet of nauwelijks mogelijk.
Men kan dat zien aan het de laatste tijd
veel geciteerde Panhonlibco-arrest van de
Hoge Raad uit 1960. Ook dit redeneert uit
de burgerrechtelijke trant, waaraan juris
ten zijn gewend. Wat de Amsterdamse
rechtbankpresident bij zijn uitspraak in
het kort geding van de metaalwerkgevers
tegen de Industriebond heeft gedaan is
niet meer dan een herhaling van dit
arrest geven. Toch heeft de Hoge Raad
wel een opening gegeven door te wijzen
op omstandigheden dat naar de heersende
rechtsovertuiging onder bepaalde omstan
digheden van de werknemer het werk
niet meer kan worden gevraagd.
Ook hierbij gaat het echter nog steeds
om de individuele verhouding werkgever-
werknemer. Van daaruit komt het civiel
recht tot het beoordelen van staking als
wanprestatie. Dit recht kan geen gestalte
geven aan het collectieve beginsel, waar
van bij staking sprake is. Binnen het
civiel recht is dan ook geen ruimte te
vinden om aan te sluiten bij de heden
daagse visie op de staking. Drs. De Jong
betreurt de uitspraak van de Amsterdam
se rechter mr. Stheeman. Hij meent dat
deze ook met het wetsontwerp in de hand
niet anders zou hebben geoordeeld.
kunnen baseren op criteria, zoals het
belang voor de volksgezondheid.
Volgens drs. De Jong zijn de vakbonden
bij het verschijnen van dit wetsontwerp,
waarvan het eerste voorontwerp uit 1958
(onder Samkalden) dateert, aanvankelijk
blij geweest met een dode mus. Inmiddels
is het voorlopig verslag van de Tweede
Kamer verschenen, de Memorie van Ant
woord aan de regering. Adviezen van de
Stichting van de Arbeid en de Sociaal-
Economische Raad giggen vooraf. Maar
voordat de behandeling kan geschieden
wil de vakbeweging haar wensen kenbaar
maken. Dat vereist nader overleg, moge
lijk komen er wijzigingen. Vanuit de
Tweede Kamer zullen zeker vele amende
menten komen. Een chaotische situatie zal
ontstaan, verwacht hij.
f 4.- en Gist-Brocades enkele guldens. De
verzekeringsaandelen AMFAS en Delta
lagen daarentegen zeer vast in de markt
met respectievelijk winsten van 8,- en
f 5,-. Acht gulden meer werd er ook
betaald voor Cindu; 5,- meer voor de
ACF en 10,- meer voor OCÉ-Van der
Grinten en Erdal, welke laatste op het
bijna onvoorstelbare niveau van 240,- of
1200 percent op hogere koersbasis terecht
kwam.
Bank Onroerende Zaken steeg van 400
percent op 425 percent, Schuppen Sajet
van 280 percent op 300 percent en Van
Nelle van 300 op 330 percent. Ook lagen
de meeste tapijtfondsen en uitgeversaan-
delen gunstig in de markt. Albert Heyn
introduceerde deze week zijn vorig jaar
gecreëerde lening van superobligaties op de
beurs. De rente zal van 8.50 percent tot 13
percent stijgen en om die reden stelde de
eerste behandelingskoers zich op 120 per
cent. Over vijf jaar wordt het huidige
percentage gewijzigd in 9 percent en
daarna loopt het geleidelijk op.
UTRECHT. De vakbeweging houdt
vast aan de eis van 500 miljoen extra
voor de bouw. „Afgezien van de vraag of
het genoeg is wat de regering doet, moet
de wijze waarop zij het doet met groot
wantrouwen worden bekeken”. Dat zei de
heer F. Willems, secretaris van het NVV,
vandaag in Utrecht op de kadervergade-
ring van de drie vakcentrales over de
werkgelegenheidsnota van minister Boers-
ma.
Eer-
32
14%
36
5%
4834
29%
323»
49%
21
43%
44%
19%
311%
26%
34%
47%
25%
39
160%
106%
60%
78%
32%
