Verscholen achter bomen en struiken
nauwelijk zichtbaar van de weg af
WATERLAND” HEERST
OP LANDGOED
NOG EEN ACHTTIENDE EEUWSE RUST
Algehele restauratie vergt veel
van de huidige bewoners
UB""' w
Cl
I
.gil
1
Ónmogelijk huis
en park open
te stellen
Minister steekt
stokje voor
toeristentax
Grote order voor
aru
Figee Haarlem
Koopvaardij krijgt
vermoedelijk
fiscale hulp
XI
1
I
ZATERDAG 26 FEBRUARI 19 72
99
FAMILIE BOREEL
DUBBELE WANDEN
NIEUW GEBOUW
WITTE BARON
HOGE KOSTEN
PROCES
i
J-
in
I-
l-
’5
sn
I-
(Van een onzer verslaggevers)
VELSEN. Aan de oude rijksweg van Santpoort naar Velsen-Zuid, de
voormalige Heereweg, ligt het uitgestrekte buitenverblijf Waterland. Het
doet herinneren aan een tijd dat in dit gedeelte van Kennemerland tien
tallen monumentale „Lustplaatsen” lagen, voornamelijk bezit van adel
lijke families of rijke patriciërsgezinnen uit Amsterdam. Jammer genoeg
zijn door de loop van de geschiedenis en die tand des tijds zeer vele van
deze buitenhuizen verloren gegaan. Immers, namen als Middelloo, Wijker-
oog, Spaarnberg en Nijenlust zeggen niemand meer iets. Hoogstens be
tekenen ze nog iets voor hen die de geschiedenis van Kennemerland heb
ben bestudeerd. Drie van deze uit vroegere tijden overgebleven bezittin
gen liggen toevallig naast elkaar aan de oude rijksweg. Het zijn Beecke
stijn, Waterland en Velserbeek, van welke drie slechts Waterland in par
ticuliere handen is gebleven.
O
SF
1
Ex’, vg
I
1
:e
al
m
8
1
j
Het park voor het landhuis daarentegen
werd aangelegd volgens de toen geldende
Franse stijlopvattingen op het gebied van
de tuinarchitectuur. Rechte lanen, strak
geschoren hagen, symmetrische waterkom
men en keurig gesnoeide bomen. De hierbij
afgedrukte prent uit „Zegepralent Kenne-
merlant” illustreert dit nog eens duidelijk.
r
i
i
p
g.
•t
i
it
i
i
8
I
3
i
E
kwam nu een tuin met een onregelmatige
aanplant, slingerende paden en grillig ge
vormde vijvers.
Deze begon spoedig een proces om een
einde te maken aan het verval van het
Tijdens een kort gesprek ter voorberei
ding van dit artikel zei baron Van Tuyll
over de restauratie: „U kunt zich voorstel
len dat deze belangrijke verbouwingen
handen met geld kosten, terwijl de situatie
nog moeilijker is geworden nu de moge
lijkheden om deze restauratiekosten van
de belasting af te trekken minder zijn ge
worden.
Trouwens het valt toch niet mee dit
landgoed te besturen. Dat vergt heel wat
tijd, omdat men te maken heeft met tien
tallen wetten, gemeenteverordeningen en
wat dies meer zij. Bovendien staat het huis
op de lijst van Monumentenzorg. In Neder
land is nu eenmaal alles geregeld en is het
onmogelijk zelf te bepalen wat je met je
huis en je grond wilt doen. Overal zijn
vergunningen voor nodig.
>5,
id
e
1.
I,
t
?-
J:
50
?n
>r
M.
>6,
ia
18,
aa
>n
■n
g;
>1,
g-
te
:h
d
ie
t-
n.
Ie
14
19
33
0,
0,
0,
*n
35
34
IT
et
o;
id
ie
a-
II
la
il-
15.
7;
ig
o.
i,
d
d
e
n
r
n
n
r
d
s
e
II
o-
W
a-
>0.
10,
Op 1 mei 1799 kwam Waterland in het
bezit van de familie Boreel. Het werd door
Archibald Hope verkocht aan Mr. Jacob
Boreel van Hogelanden uit Amsterdam.
De okopsom bedroeg toen 38.500.De
familie Boreel had zich reeds eerder in
Velsen gevestigd, want in 1742 was het
landgoed Beeckestijn aangekocht door Mr.
Jacob Boreel Jansz., oud-schepen van Am
sterdam. Later werd Meervliet, dat ten
noorden van Waterland lag, aan het bezit
van de Boreels toegevoegd. Overigens is
deze familie Waterland steeds trouw geble
ven. In 1937 werd het grote witte huis nog
bewoond door mr. J. W. G. Boreel van
Hogelanden, burgemeester van Haarlem.
houden gebleven. Veel meubelen, schilde
rijen, antiek enzovoorts werden onderge
bracht in de aula van de Haarlemse Be
graafplaats en in enkele boerderijen in de
Beemster. In het huis zelf hebben speciaal
aangebrachte dubbele wanden van hard
board de eeuwenoude wandschilderingen
en lambrizeringen gedurende de bezetting
tegen beschadiging beschermd.
Na de oorlog werd op Waterland een
nakuur-oord voor t.b.c.-patiënten geves
tigd en later werd het huis ingericht voor
moeilijk opvoedbare kinderen van ,,’t Vin-
kennest”. In 1947 was het landgoed reeds
op naam komen te staan van mevrouw M.
C. M. barones Van Tuyll van Seroosker-
ken-Boreel, grootmeesteresse van de Ko
ningin. Tien jaar later werd haar zoon, de
huidige bewoner, eigenaar van deze bui
tenplaats.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn de
kunstschatten en het meubilair van Wa
terland voor diefstal door de Duitsers bë-
RKAnMMWVVVVVWHnWWWWVWWWVVVVVVMVVVWWVWVWWVMMVWWVWWVVWVVVWVVVMWWVWVWVVlAAHNVtMMVVWWinMfWVWWVVVVVVWVMVWWVMWVMnWVVVVVIMfVVVVAAnnnWWmAMnW
eeuwenoude gebouw, ontstaan door de per
manente bewoning door tachtig kinderen
en ongeveer twintig personeelsleden van
,,’t Vinkennest”.
Volgens de advocaat van baron Van
Tuyll tijdens een kort geding op 26 juli
1961 had een onderzoek uitgewezen dat
sommige gedeelten van het huis verzakten
en dat voor een restauratie zeer spoedig
het huis moest worden ontruimd. Anders
zou er volgens hem niets meer te restau
reren zijn.
Na de ontruiming begon baron Van Tuyll
aan een ingrijpende restauratie, waarvan
het eerste gedeelte in 1966 werd voltooid.
Het betrof hier vooral de bovenverdiepin
gen. Op het ogenblik is men druk bezig
met plannen voor een algemeen herstel
van de rest van het huis.
Dat wil niet zeggen dat ik mij reken tot
de zogenoemde Witte Baronnen en ik het
huis en het park wil openstellen voor het
publiek. Dat is wel eens jaren geleden
gebeurd, maar het was onmogelijk dit vol
te houden. De slijtage van de tapijten bij
voorbeeld was na de bezichtigingsdagen
enorm en we hadden bij dergelijke gele
genheden tientallen hulpkrachten nodig
om alles hier tegen diefstal te bewaken”.
Baron Van Tuyll hoopt overigens nog
lang op Waterland te blijven wonen. Maar
dat hangt volgens hem van een aantal om
standigheden af, zowel van persoonlijke
als financiële aard. „Een bedreiging vormt
natuurlijk wel de stadsuitbreidingen van
de gemeente. In de loop der jaren is
dacht ik heel wat afgeknabbeld van het
Het jaar 1710 is in de geschiedenis van
het landgoed erg belangrijk. De toenmalige
eigenaar waarschijnlijk Gerrit Corver,
oud-schepen van Amsterdam liet op het
terrein evenwijdig aan de „Heereweg” een
nieuw huis optrekken. In tegenstelling tot
bijvoorbeeld Beeckestijn kwam het ge
bouw met de achterzijde naar de weg te
staan. De bouwstijl werd eenvoudig ge
houden, hetgeen enigszins in tegenstelling
was met talrijke andere huizen die com
pleet met hoge zuilen en pilasters veel
vuldig aan de duinrand werden neergezet.
Ook in die tijd moet huize Waterland
"'■net als nu het geval is door deze een
voud van het exterieur een monumentale
indruk hebben gemaakt.
Wie in dit winterseizoen met een niet al te grote snelheid langs Waterland rijdt,
kan door de hoge kale bomen nauwelijks een glimp van het witte monumentale
landhuis opvangen, laat staan in de zomer, wanneer het gebouw volledig schuilgaat
achter een ondoordringbare haag van groen. Even onopvallend is de toegang welke
gevormd wordt door twee oude, hoge, stenen pilaren. Grote borden met zwarte
opschriften „Verboden Toegang” moeten nieuwsgierigen op een afstand houden. Wie
toch doorloopt geïnviteerd of niet zal zeker onder de indruk zijn van de prach
tige oprijlaan met links en rechts eeuwenoude bomen. Deze laan leidt langs schilder
achtige dienstwoningen en stallen naar de zijgevel van het landhuis. Men moet aan
deze kant door een smeedijzeren poortje (bedekt met plastic) om aan de voorzijde
van het landhuis te komen, waar zich eveneens het immens grote park uitstrekt tot
de Bosweg en Waterlandweg toe.
Een oude prent uit het boek „Zege
pralent Kennemerlant”. Het originele
bijschrift is: „Gezicht over het Voor
plein naar den Heerewegh en ’t
W ijker Meer”.
Reeds in 1290 schonk Floris V het „Huis
te Velsen” aan zijn gunsteling Nicolaas
Persijn, terwijl de naam Waterland voor
het eerst wordt genoemd in een akte van
19 mei 1358 toen Johannes Persijn, Heer
van Waterland werd genoemd. Veel later
dook de naam Waterland weer op, name
lijk in 1568. Toen was Mr. Eyert van Wa-
terlant vermoedelijk afkomstig van het
oude geslacht van de heren van Water
land, pastoor te Velsen. Hij werd in 1573
te Alkmaar vermoord.
In de Gouden Eeuw zal het landhuis
vermoedelijk bewoond zijn geweest door
Amsterdamse regentenfamilies, evenals
dit toen het geval is geweest bij veel an
dere buitenplaatsen.
De eigenaars en bewoners van Water
land, F. C. H. baron van Tuyll van Seroos-
kerken en barones Van Tuyll van Seroos-
kerken. geboren gravin van Limburg Sti-
rutn, z(jn reeds jaren bezig met een zeer
ingrijpende restauratie van dit uit 1710
stammende huis. Niettemin gaat de ge
schiedenis van het landgoed veel verder
terug.
Tientallen jaren zou Mr. Archibald Hope,
bewindhebber van de West-Indische Com
pagnie te Amsterdam, aanzienlijke veran
deringen op het landgoed teweeg brengen.
Zo werd het Franse park getransformeerd
in een tuin, aangelegd volgens het Engelse
idee van het „natuurlijke landschap”. Er
llLf -----iriiiif £*4
W/trEni AK.IT1
vooral na de oorlog is onteigend voor de
uitbouw van Velsen en IJmuiden”.
Zowel Pakhoed als Figee hebben met
dit type kraan de primeur voor de Rotter
damse haven. In december 1972 zullen de
kranen worden afgeleverd, zo deelt Figee
mee.
Het Franse voorplein met de water
kom is verdwenen, het Wijkermeer
bestaat niet meer. Alleen de oude
bomen van de oprijlaan zijn gebleven.
Premier Biesheuvel merkte hierover op
dat naar de mening van de staatssecreta
ris moet worden voorkomen dat de Ne
derlandse koopvaardij als gevolg van
steeds sterker wordende concurrentie van
landen met zogenoemde „goedkope vlag”
al maar verder achteruitloopt.
Gedurende het gesprek met de heer Van
Tuyll stelde de schrijver dezes schertsend
de vraag of de bewoner van het landgoed
zich een echte baron voelt. Hierna ont
stond een vriendeljjke schermutseling met
woorden, waarbij de heer Van Tuyll on
der meer opmerkte dat hij deze vraag zeer
moeilijk te beantwoorden vond. Tenslotte
werd na gezamenlijk overleg besloten als
antwoord op te schrijven de wedervraag:
Hoe zou ik mij dan als baron moeten voe
len?”
VLIELAND De door de gemeente
besturen van Vlieland en Terschelling
voorgenomen heffing van toeristenbelas
ting gaat niet door.
In een brief van de minister van Bin
nenlandse Zaken aan Gedeputeerde Staten
van Friesland, zegt de minister dat hef
fing van toeristenbelasting ongerechtvaar
digd kan zijn, indien deze wordt geheven
van personen, die de eilanden Vlieland en
Terschelling bezoeken, anders dan voor
ontspanning en genoegen. Bovendien mag
de belasting niet worden geïnd via de
bootdienstondememing, omdat de ge-
meente-ontvanger zijn ontvangsttaken
slechts mag overdrager aan ambtenaren.
Tenslotte noemt de minister de heffing
van 2,50 voor toeristen die voor een dag
de eilanden bezoeken „exorbitant hoog
en niet meer als redelijk aan te merken”.
if F Z*
HAARLEM. Pakhoed NV in Rotter
dam heeft bij de NV Machinefabriek
Figee in Haarlem twee kranen besteld
met een hefvermogen van 30 ton x 20 m.
en 12 ton x 40 m. maximale vlucht. Met
deze opdracht is een bedrag gemoeid van
ruim 2 miljoen.
w
DEN HAAG. Staatssecretaris Krui-
singa van Verkeer en Waterstaat is van
oordeel dat ten behoeve van de Neder
landse koopvaardij fiscale faciliteiten
moeten worden geschapen.
Hij zegt dit in een nota die vrijdag in
de ministerraad is behandeld.
i. j
8^
Bax
