Liberalisatie
op z’n Grieks
Rechter hersenhelft
spreekbuis van de
Neanderthaler in ons?
TOEKOMSTBEELD:
f
I
OPZIEN
FFERS VAN EEN BEROERTE
HOO
LTATEN MET APEN GEVEN
u
Absurd
Zelf inschakelen
Vragenformulier
Reservaten
van trom-
(Van onze redacteur
in Istanboel)
Volg,
matige
(Van onze wetenschappelijke
medewerker)
KRTOONT het Griekse
regime een zekere libera
lisatie? Eén ding is zeker:
maatregelen die daarop zouden
kunnen wijzen worden bijna al
tijd gevolgd door maatregelen
die weer het tegendeel doen
vermoeden. De „liberalisatie”
vertoont gelijkenis met de pro
cessie van Echternach, waarbij
men er alleen nog over kan
strijden wat het eigenlijke rit
me is: drie passen vooruit en
twee passen achteruit, of twee
passen vooruit en drie achter
uit.
Een buitengewoon kenmerk van
de menselijke hersens is de wijze
waarop de hemisferen of hersen
helften zich asymmetrisch ontwik
kelen. De linker helft specialiseert
zich in de spraak en in de meeste
gevallen is ze voorts verantwoor
delijk voor de superieure be
drevenheden van de rechterhand
(deze wordt ook wel eens het ver
lengstuk der hersens genoemd).
De rechter hersenhelft heeft zich
de functie aangemeten om muziek
te herkennen en andere non-ver-
bale (niet middels het woord
voortgebrachte) geluiden, zomede
om afstanden te schatten en om
de zintuigen te begeleiden.
Nog vijf jaar
deze bewegingsfunctie kunnen
overnemen. Door elektroden hier-
iri aan te brengen konden spieren
van apen, bij wie een stukje mo
torisch hersenscnor?’ was ver
wijderd, tot samentrekking wor
den gebracht.
ns dr. Pinneo
hersenen fun
overnemen, die d<
schadiging geheel
verloren zijn ge;
beeld is de „ber
sprake van
deel van de
bloeding, of afsl
voorziening ten g
bose of embolie.
van de hersenscl
centrum waar de pri
alle spierbewegingen
Willekeurige (dus aa
onderworpen) bewegi
elke spier hebben iede'
plekje in dit
zullen 1
M
Minicomputer
laat verlamde
spieren weer
ken
t als het
Erbij
hij vermoedelijk een unicum in de
geschiedenis van de poëzie is gewor
den.
die een positie willen bekleden in het
militaire apparaat of in het onder
wijs.
herkennen
werkwoord
verlamde arm van een aap door mid
del van tien hersen-electroden zodanig
prikkelen dat het dier deze arm weer
uitstrekte om voedsel te grijpen en dit
snel en voorzichtig naar zijn mond te
brengen.
Een advicaat op Kreta, Perrakis,
die een eigen dichtbundel had laten
drukken, werd hiervoor onlangs tot
anderhalf jaar veroordeeld, waarmee
socialist Jean Jaurès: „Socialisti
sche inhoud”; de Pentagon-documen-
ten: „anti-Amerikaanse inhoud”.
Volstrekt absurd zijn de toevoegin
gen bij niet-communistische schrij
vers als de 19de-eeuwse Tsjechov:
„werkt het lezen van Russische lite
ratuur in de hand”. Hetzelfde staat
bij een boek van de Franse schrijver
Troyat over Dostojevski. Een Griekse
zertaling van een werk over de Lente
van Praag krijgt de nogal raadsel-
ichtige waarschuwing mee: „commu
nistische inhoud met anti-Sovjet-ele-
menten”. Ook de manier waarop de
Franse dissidente communist Garau-
dy wordt gekarakteriseerd wekt de
indruk dat zijn anti-Sovjet-opstelling
hem voor het Griekse regime nog
meer verdacht maakt.
Het tweede voorbeeld. Een half
jaar geleden kondigde dictator Papa
dopoulos aan het eind van een rede
feestelijk de afschaffing van de „be
wijzen van maatschappelijke gezind
heid” af. Deze in werkelijkheid vol
gens politieke normen verstrekte ge
tuigschriften waren ai in de jaren
’50 door toenmalige rechtse regerin-
ger verplicht gesteld, niet alleen voor
het verkrijgen van baantjes tot
dat van straatveger toe maar ook
voor het behalen van rijbewijzen en
marktvergunningen.
Van nu af aan, zo zei Papadopou
los, zullen deze documenten alleen
nog worden gevergd van personen
uren via de structuren van de rechter
hersenhelft uit verre onbewuste en
duistere gebieden naar omhoog, naar
de bewuste sferen is opgeklommen. Als
het waar is dat de Homo sapiens, d.i.
de recente redelijke mens van de pri
mitieve Neanderthaler uit een lang
vervlogen tijdperk stamt, dan zou het
mogelijk zijn de Neanderthaler in ons
wakker te roepen en met hem de
archaïsche taal die ons dan van andere
dingen kan vertellen, waarvan de bete
kenis ons al lang is ontschoten en dit
wel eens van meer waarde (door hut
mythische inhoud) voor ons zelf kan
betekenen dan wij, zo (op de eerste
indrukken afgaand), wel denken. (New
Scientist dd 17 februari 1972).
(Van onze medische medewerker)
Behalve de al bestaande kunstmatige nier
en long en het in ontwikkeling zijnde kunst
matige hart, zullen er ook kunstmatige
(computer-)hersenen komen In „Stroke", het
tweemaandelijks tijdschrift van de Ameri
kaanse Hartstichting, worden de reeds be
reikte vorderingen uiteengezet. Het object
staat onder leiding van dr. Lawrence R.
Pinneo die verbonden is aan het onderzoe-
kingslaboratorium van de bekende Stanford
universiteit in Palo Alto Californië. Tot voor
kort genoot dit experimenteel onderzoek ook
financiële steun van de Amerikaanse marine,
maar deze werd door het zogenoemde Mans-
field-amendement stopgezet omdat het on- s
derzoek niet direct samenhangt met
belangen. De tot nu toe berst
zijn even veelbelovend als opz
Jonge kinderen met linkszijdige
hersenbeschadiging kunnen nog
wel leren spreken, maar volwasse
nen niet.
hanterend, zo zegt Gazzaniga, schijnt
de rechter hersenhelft taalkundig ge
sproken, mank te lopen. Bovendien kan
ze niet veel zeggen (mocht ze dit
kunnen). Indien het spraakvermogen
van de rechter hemisfeer hoe dan ook
de taal van de mens op het meest
primitieve niveau weerspiegelt, dan zou
de rechter hersenhelft van bovenbe
doelde patiënten een potentieel en nut
tig werktuig zijn voor diegenen, die de
taalkunde van een neurologisch stand
punt uit wensen te benaderen en te
bestuderen. In de laatste paar jaar zijn
aanwijzingen voor de dag getreden dat
mensapen het vermogen bezitten zelf
standige naamwoorden te herkennen
en mogelijk zelfs zeer eenvoudige zin
netje. Het zou van belang zijn na te
gaan in hoeverre hun vermogens ver
schillen van die van 's mensen rechter
hemisfeer Nog belangrijker is het ach
ter de archaïsche taal der neander-
thalers te komen door nadere bestude
ring van de rechter hemisfeer van de
mens. Hef is tenslotte niet onmogelijk
dat in de dromen van hedendaagse geci
viliseerde mensen nog iets van dit
archaïsme van deze oer-spraak terug
te vinden is, die in stille nachtelijke
Boekwinkels staan, vooral buiten
de hoofdstad, onder zware druk van
het politieapparaat; vaak krijgen ze
het „verzoek” bepaalde werken uit
hun etalage te verwijderen. De laat
ste ontwikkeling op dit gebied is het
tot stand komen van een lijst van
ongewenste boeken en tijdschriften,
die gebruikt kan worden door min of
meer „ongeletterde” leden van dat
politie-apparaat.
Nogmaals: het gaat hier niet om
boeken die officieel zijn verboden,
maar de politie moet zich een on
gunstig oordeel kunnen vormen
over de persoon die ze koopt en ver
koopt. Alle boektitels zijn van een
korte waarschuwende aanduiding
voorzien: Marcuses „Eendimensiona
le Mens”: „De auteur maakt deel uit
van nieuw-links”; Lampedusa’s „Tij-
gerkat”: Litterair-linkse inhoud"; de
teksten van de in 1914 vermoorde
In een ander gebied der hersenen
worden de .bevelen” van de hersen-
Dezer dagen echter werd een nieuw
vragenformulier opgesteld voor
iedereen die dingt naar een functie
in het ambtelijke apparaat. Hierbij
moet de sollicitant opgeven of hij na
zijn achttiende jaar wel eens heeft
deelngenomen aan activiteiten van
groepen die het communisme bevor
deren of het „omverwerpen” van de
legale regering met welke middelen
dan ook, beogen. Bij die activiteiten
worden inbegrepen „excursies, expo
sities en dansfeesten”.
Voorts wordt hem gevraagd of hij
lezer is geweest van een periodiek,
door een dergelijke groep uitgegeven,
of ooit een familielid zich met deze
groepen heeft ingelaten en, zo ja, wie
en wat de sollicitant daarvan vindt.
Vraag 9 luidt: „Staat u gereed om
met geloof en toewijding het vader
land, de nationale ideeën en de wet
tige macht te dienen en de wens van
de Staat altijd uit te voeren?” Op
vallend is ook de terminologie van de
tiende en laatste vraag: „Hebt u nog
iets toe te voegen of te preciseren
dat, naar uw mening, zou kunnen
bijdragen tot het vormen van een
duidelijk denkbeeld over uw menta
liteit, uw fatsoen en uw deelneming
in het nationaal gebeuren?”
Het is hier, dat van de sollicitant
ongetwijfeld een „opstelletje” ten
gunste van de nationale revolutie van
21 april 1967 wordt verwacht. In de
toelichting wordt er op gewezen, dat
hij best een extra velletje mag ge
bruiken bij de beantwoording van de
vragen. Ook wordt hij er uitdrukke
lijk aan herinnerd, dat zijn antwoor
den op waarheidsgehalte zullen wor
den gecontroleerd.
bewegingen dat apen met behulp van
de „Programmed Brain Stimulator"
maken zodanig uit te breiden, dat zij
zich als het ware normaal kunnen
gedragen.
lu
geïntegreerd Ook hier konden
dooi middel var electroden bewegin-
gen van kop gelaat de voorpoten en
de achterpoten tot stand worden ge
bracht. Hetzelfde werd zelfs bereikt
met „hogere gedragingen”, zoals zitten,
staan, eten van voedsel, aanvallen en
weer terugtrekken
Tot nu toe vond dit onderzoekers-
team in de diepere hersenweefsels 200
plaatsen waar door middel van elektri
sche prikkeling via electroden eenvou
dige spierbewegingen konden worden
opgewekt. Daarbij bleek dat de om
vang en de complexiteit der verkregen
bewegingen direct samenhangt met de
i Een
sterkere stroom prikkelt ook een iets
groter gebied rond de electrode En het
lukt ook om dooi prikkeling van aan-
grenzende gebieden meer gecomr liceer-
de bewegingen to* stand te brengen.
De laatste stap was nu om de bewe-
i die zo tot stand gebracht kun
nen worden, te coördineren. Hiervoor
werd een computer geprogrammeerd
met alle noodzakelijke gegevens, die
verkregen waren door het bestuderen
van apenbewegingen en hun zetel in
apen-Trersenen. Deze warén uiterst
zorgvuldig in kaart gebracht om vast
te stellen waar de electroden precies
aangebracht moest worden om uitge
vallen bewegingen weer tot stand te
brengen. Zo konden de onderzoekers de
Bij kinderen Onder de vijf zijn beide
hemisferen nog in staat het hele gam
ma van zintuiglijke en andere bedre
venheden te ontwikkelen. Later niet
meer! Om redenen die wij niet begrij
pen, verdwijnt dit vermogen gedurende
de verdere ontplooiing van het individu
zodat jonge kinderen, lijdend aan wat
men noemt linkszijdige hersenbescha
diging. nog wel geleerd kan worden te
spreken maar volwassenen met een
soortgelijk hersenletsel niet, omdat ze
dit vermogen hebben verloren. Er
schijnt een limiet te zijn aan het
aantal van zulke specialiteiten, die een
hemisfeer goed kunnen „runnen” en
di« verklaren kan waarom linkshandi-
Twee voorbeelden: de opheffing
van de preventieve censuur op boe
ken en de liquidatie van het systeem
van „bewijzen van maatschappelijke
gezindheid”. Censuur op het drukken
van boeken is er al sinds 1970 niet
meer. Men is op dit gebied nu ge
bonden aan een wet, die vanzelfspre
kend bijzonder stringent is en ook
sancties stelt op het „verspreiden
van valse berichten”.
Toch is het een feit, dat sinds 1970
menig uitgever is overgegaan tot het
laten drukken of herdrukken van
teksten die in de drie voorgaande ja
ren volstrekt taboe waren, in het bij-
onder ook vertalingen van boeken
die niet rechtstreeks te maken heb
ben met de toestanden in Grieken
land. Zij stuiten daarbij vaak op
moeilijkheden en nemen een groot
bedrijfsrisico.
Het regime zou het liefst zien dat
de verkoop van „gevaarlijke” lectuur
beperkt bleef tot enkele boekwinkels,
die dan zouden uitgroeien tot een
soort „reservaten voor intellectuelen”
ongeveer zoals de autoriteiten ook
trachten, de prostitutie beperkt te
houden tot één of enkele wijken.
Voor het uiteindeiijfce doel mensen
die ten dele verlamd zijn, weer norma-
le bewegingen te laten maken, zal nog
minstens vijf iaat van intensieve we-
tenschaonelijke arbeid nodig zijn.
Daarvoor zullen uiteraard ook kostbare
instrumenten en toestellen aangeschaft
moeten worden. De Stanford-onderzoe-
kers zijn van mening dat deze kosten
sterk zullen dalen door het benodigde
instrumentarium op grote schaal te
fabriceren. Mini-computers zullen de
patiënten zelfs bij zich kunnen dragen.
Het lijkt mogelijk dat de benodigde
elctroden ook uitwendig worden aan
gebracht, in plaats van in de hersenen.
En dr. Pinneo is van mening dat het
met zich meedragen van electroden te
verkiezen is boven verlamd zijn. Bo
vendien bestaat er een kans, dat het
beschadigde deel van de hersenen door
de regelmatige plaatselijke elektrische
prikkeling weer normaal gaat functio
neren, zoals dit ook wel spontaan ge
beurt, aldus dr. Pinneo.
Verder zou deze methode in de toe
komst ook kunnen worden gebruikt bij
andere olaatselijke hersenbeschadigin
gen. waaronder schorsblindheid coma
en sommige soorten geestelijke afwij
kingen.
Het zijn inderdaad bijna onvoorstel
bare genezingen, maar dat geldt voor
vele tegenwoordig toegepaste medische
nieuwigheden die vroeger onmogelijke
fantasiën leken, zoals de hart-pacema-
ker.
ontstaan
n de wil sterkte van de elektrische stroom
ngen van
r een eigen
„motorisch" centrum
Bij dier-experimenten is nu ge
bleken dat bepaalde diepere lagen
der hersenen, onder de schors. gingen
Door middel van een andere groep
electroden konden zij de aap klimbe
wegingen laten maken, of ztjn rug
laten krabben. Aan sommige apen
werd zelfs geleerd om de knoppen van
de computer zodanig te bedienen dat
het dier zijn eigen bewegingen kon
regelen. Het gehele toestel wordt nu
een „geprogrammeerde hersenprikke-
laar” genoemd, en is in feite een her-
sen-prothese
Een der apen die bii dit experiment
gebruikt worden. Bruno, werd door
twee operaties waarbij een klein stukje
hersenschors waren verwijderd, aan de
rechterarm verlamd. Daarna werden
bij het dier de nodige electroden (pijn
loos) in zijn hersenen aangebracht, op
dertien plaatsen. Deze electroden wer
den met de geprogrammeerde compu
ter veroonden, en Bruno kon langs
deze weg allerlei bewegingen met zijn
verlamde rechter arm maken, of deze
bewegingen vla de knoppen zelf elec-
tronisch regelen.
Er zullen nog heel wat onderzoekin
gen nodig zijn om het aantal fijnere
ge kinderen spraakbeletsels ontwikke
len als ze worden gedwongen met hun
rechterhand te schrijven; hun linker
hersenhelft is niet opgewassen tegen
zowel spraak als rechtshandigheid.
Verder inzicht in dit merkwaardige
gedrag heeft men in de laatste tijd
verkregen uit de uitingen van personen,
bij wie de hersenhelften van elkaar
zijn gescheiden.
Bij bepaalde patiënten is het name
lijk noodzakelijk de hersenstreng, die
beide hemisferen verbindt, door te snij
den teneinde de ongelukkigen enige ver
lichting in hun afschuwelijk lijden te
geven. Zulke mensen nu verschaffen
onderzoekers de unieke gelegenheid om
de capaciteiten van elke hersenhelft te
bestuderen. Zo kan men pas er achter
komen wat en hoeveel elke hemisfeer
zelf presteert. Zo te werk gaand ont
dekte Gazzaniga onlangs dat de rechter
hemisfeer zelfstandige naamwoorden
aan kan. dat wil zeggen begriinen
bevatten en het begrip van neeativiteit
kan. Maar ze kan geen
begriinen. plaatsen noch
cumuleren; ze kan evenmin het ver
schil tussen actieve en passieve con
structie herkennen. Anders dan namen
nbare
