De straat op
Strijd tegen de
hormonen staat
op dood spoor
WAT 7
NOG
I
BAN
relativiteit*»
--ï theorie over
IJ
lil
H
1 1
19
Tabletjes
«I
Injectie
Voorzichtiger
Dood spoor
7
iiii laiB
ZATERDAG 8 APRIL 1972
sport
I
I
Erbij
w*1
WW7
DOPINGGEBRUIK IN AMERIKA
NU UIT DE HAND GELOPEN
HANS ROMBOUTS
En dan te bedenken, dat de groene
tabletjes („greenies”) in Amerika reeds
gebruikt worden door 13- en 14-jari-
gen. Bijna elke universiteit heeft zijn
eigen „drugstore” en vrijwel elk mid
del kan zonder veel moeite verkegen
worden.
In de hele dopingproblematiek heb
ben zich twee opvattingen van elkaar
losgemaakt. Aan de ene kant is er de
tolerante visie, dat dopinggebruik on
der medische supervisie weinig gevaar
kan. „Sportmensen willen nu eenmaal
zelf steeds beter voor de dag komen” is
het motto „en we kunnen ze daar op
een verantwoorde wijze mee helpen”.
spelen, als de ploeg hem nodig had
gehad. Voor 15 miljoen tv-kykers flapte
Unitas er het volgende uit: „Als ze me
halverwege „a shot” (met een verboden
middel, red.) hadden gegeven, had ik
niets meer van mijn verwonding ge
voeld.”
B\j dit alles speelt ook de groeps-
dwang een voorname rol. Als individue
le sportman is het moeilijk datgene na
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
i
I
j
te laten, waarmee de concurrentie suc
cessen heeft. Wereldrecordhouder tien
kamp, Bill Toomey, verklaarde na
Mexico het plan te hebben gehad geen
doping te gebruiken tijdens de Olympi
sche decathlon. Bij het observeren van
zijn tegenstanders liet hij dat fraaie
plan evenzo snel weer vallen.
Onder hen bevond zich een aanzien
lijke hoeveelheid spelers van de Natio
nal Football League (NFL), die zich heel
wat moeite getroostte alle geruchten
en negatieve publiciteit te ontzenuwen.
De verdenking werd echter alleen
maar groter. Twee factoren werkten
dat in de hand. Allereerst was daar de
beroemde quatorback van de Baltimore
Colts, John Unitas. Na een overwin
ning op de Dallas Cowboys werd hij
geïnterviewd voor de televisie, omdat
hij vanwege een blessure al voor het
begin van de tweede helft vervangen
was. De verslaggever vroeg Unitas heel
onschuldig of hij na rust had kunnen
Eén kwart van alle deelnemers aan de Olympische Spelen van Mün
chen zal gedrogeerd in het strijdperk treden. In al die takken van sport,
waarin doping de prestatie heet te bevorderen, zal de werkelijke krachts
verhouding grotendeels bepaald worden door de bekwaamheid van de
begeleidende medici. Vrijwel geen gewichtheffer, kogelstoter of tienkam-
per zal zijn tegenstanders bekampen zonder hormonaal geprepareerd te
zijn. Voor Nederlandse begrippen missen dit soort statements elk aan
knopingspunt met de realiteit, maar wat te zeggen van de opmerkingen,
die de Amerikaanse gewichtheffer Ken Patera maakte na zijn overwin
ning bij de Amerikaanse kampioenschappen in Cali, Columbia: „Ik zie
erg uit naar het duel met de Russische kampioen Alexeyev op de Olym
pische Spelen. In 1970 was het enige verschil tussen ons, dat ik me zijn
apothekersrekening niet kon veroorloven. Dat kan ik nu wel. Als we el
kaar in München treffen, zal ik ongeveer 340 pond wegen, misschien 350.
Dan zullen we eens zien welke de beste zijn: mijn steroïden of de zijne”.
dollar, dat vorig jaar aan „blessures”
werd uitgegeven. De Amerikaanse rug
byers doen sterk denken aan de Japan
se kamikazepiloten, die in de tweede
wereldoorlog vóór hun missies grote
doses amfetaminen gebruikten.
Amfetaminen, maar ook strychnine,
cocaïne, ephedrine en caffeine, hebben
gewoonlijk een tijdelijk effect. Zij
worden kort voor, tijdens of vlak na
de prestatie ingenomen. Met de anabo-
lische steroïden is dat anders. Zij wer
ken op lange termijn en hebben, als
mannelijke hormonen, de meest onver
wachte gevolgen. Hoewel de medische
ervaring met deze middelen nog gering
is, heeft men reeds vele malen gecon
stateerd, dat vooral de geslachtelijke
ontwikkeling wordt aangetast. Opzwel
ling van de testikels, veranderingen in
baardgroei en toonhoogte van stem,
vermindering van de seksuele potentie,
schade aan de lever zijn reeds bekende
aandoeningen. Veel artsen geloven bo
vendoen, dat de steroïden de kans op
prostaatkanker verhoogt.
toonbaar aanwezig zijn in urine of
bloed. Een krachtpatser, die in
München betrapt zou worden, heeft
niets te vrezen. Hij behoeft slechts te
melden, dat hij enkele maanden terug
steroïden heeft gebruikt op advies van
zijn eigen arts. De officials staan dan
machteloos.
Geruime tijd is het openlijk spreken
over doping een taboe geweest in
Amerika. De ethische kanten van de
zaak lagen te gecompliceerd. In grote
lijnen heerst er de mening, dat
dopinggebruik moreel onaanvaardbaar,
om niet te zeggen: onverantwoord is.
Buiten-sportieve belangen hebben ech
ter de overhand in deze materie. Maar
aangezien enkele kritische sportmensen
zich schandelijk gemanipuleerd voelen
door hun fervente coaches, worden het
laatste half jaar in Amerika steeds
duidelijker protesten gehoord. Het
Amerikaanse blad Sports Illustrated
kon zelfs een afschrikwekkend grote
lijst publiceren van sportlieden, die en
public bekend hadden doping te ge
bruiken.
De tweede categorie is veel contro-
versiëler. Hier gaat het om de additie-
ve middelen als amfetaminen en ana-
bolische steroïden, die de sportman
moeten stimuleren om boven eigen
kunnen uit te stijgen. Het is nog steeds
de vraag of de genoemde stoffen in
derdaad tot gevolg hebben, dat de at
leet zijn „normale” capaciteiten over
schrijdt. Daniel Hanley, leider van het
Amerikaanse medisch team voor de
Olympische Spelen staat in ieder geval
zeer gereserveerd tegenover deze op
vatting. Naarmate zijn onderzoekingen
vorderen, worden zijn conclusies voor
zichtiger.
Feit is wel, dat de neveneffecten van
regelmatig gebruik talrijk en gevaar
lijk zijn. De stoffen kunnen verslavend
werken en overdoses brengen afge
zien van de psychische gevolgen
incidenteel paranoia, agressief gedrag
en ziekelijke irritatie met zich mee.
Sommige kritici van het Amerikaanse
football geloven, dat het football heel
wat minder gewelddadig zou zijn, als
niet zoveel gebruik werd gemaakt van
amfetaminen. Zij vinden steun bij die
NFL-bestuurderen, die in hun maag
zitten met het bedrag van 5Vs miljoen
En dan was er ook nog Houston
Ridge, een verdediger van de San Die
go Chargers. Deze vocht voor bijna 4
miljoen gulden een proces uit tegen
zijn bond, de NFL. Ridge beschuldigde
coaches, doktoren en officials van
wanpraktijken en samenzwering met
betrekking tot het toedienen van do
ping. Hij getuigde steroïden, amfetami
nen en barbituraten gekregen te heb
ben „niet op medisch advies, maar om
me geestelijk en lichamelijk zo te sti
muleren, dat ik krachtiger kon spelen.”
Het is niet toevallig, dat juist de
laatste tijd steeds meer een bewust
wordingsproces op gang komt bij de
Amerikaanse sportlieden. De experi
mentele fase van dopinggebruik is dui
delijk voorbij, de psychische druk op
de atleten dreigt een climax te berei
ken en de gevolgen van doping worden
steeds zichtbaarder. De vooruitgang en
het tegenwoordige verantwoordelijk
heidsgevoel moet echter niet overschat
worden. Een vergelijking tussen het
professionele ijshockey van 1964 en nu
maakt dat duidelijk Was het indertijd
mogelijk, dat Bobby Baun tijdens een
wedstrijd een belangrijke spier in het
rechterbeen scheurde, maar kon door
spelen na een injectie met novocaïne,
afgelopen seizoen gebeurde het, dat
man van de Chicago Bears, 17 spuiten
Bobby Joe Green, de beste voorhoede-
kreeg met een pijnstillend middel om
toch maar vooral in één topduel te
kunnen schitteren.
Waar krachtsport beoefend wordt, is
doping. Maar ook: wanneer een groot
aantal prestaties geleverd moet worden
in korte tijd, wanneer een langdurige
inspanning vereist wordt, is doping aan
de orde van de dag. Bekend is de
uitspraak van wielrenner Jacques An-
quetil: Iedereen in de wielrennerij
drogeert zichzelf. Wie zegt, dat hij het
niet doet is een leugenaar”. Mocht
Anquetil overdrijven, de Amerikaanse
honkballer Chuck Dobson doet dat ze
ker niet: „Amfetaminen zijn gewoon
nodig als je het eindeloze honkbalpro-
gramma wil doorkomen” en: „Als je
het spul hebt en je moet werpen, wat
doe je dan?”
De situatie is Amerika nu uüt de
hand gelopen. Maar bij voortgaande
commercialisering van de sport, blijft
geen enkele natie gevrijwaard van het
dopingprobleem, tenzij de medische
wetenschap in staat blijkt scherp om
lijnde criteria vast te stellen. Tot nu
toe is dat niet gebeurd. Men is in feite
niet veel verder gekomen dan een
ruwe inventarisatie van de gevaarlijke
stoffen. Er worden over het algemeen
twee, elkaar soms overlappende cate
gorieën onderscheiden. De eerste heeft
betrekking op restoratieve preparaten
of herstellingsmiddelen. Het betreft
hier „geneesmiddelen”, die de atleet
beschermen tegen blessures, ziekte of
nervositeit: onschuldige barbituraten,
pijnstillers en tranquilizers, die weinig
weerstand oproepen in medische krin
gen.
Een van de bekendste Amerikaanse
tegenstanders van dit standpunt is de
arts Robert Kerlan, die eens faam
verwierf, omdat hij de overwerkte arm
van Sandy Koufax (de werper) in de
laatste jaren van zijn loopbaan fit wist
te houden. Kerlan bestempelt de huidi
ge situatie als „onheilspellend”. De te
genwoordige dokter van de Los Ange
los Lakers zegt er het volgende over:
„Iemand zou zich nu eens duidelijk
moeten uitlaten tegen het dopingge
bruik. Er staan te weinig mensen tegen
op. Er zijn natuurlijk situaties, waar
in op medische gronden bepaalde mid
delen voorgeschreven kunnen worden
aan atleten. Ook in de sport zijn er
problemen met de gezondheid, maar
het buitensporige en verborgen gehou
den gebruik van doping wordt waar
schijnlijk een enorm schandaal, dat het
publieke vertrouwen in vele sporten
zal schokken, zoals het gokken de re
putatie van het basketball reeds danig
heeft aangetast. Het wezen van sport is
de competitie pussen de natuurlijke
vaardigheden van de mens. Wanneer je
doping begint te gebruiken, of je laat
verleiden door geld en andere clandes
tiene zaken om een onnatuurlijk voor
deel te behalen, dan tast je zowel het
doel van de sportbeoefening als be
betrokken sportmensen aan”.
Maar ook de medische wetenschap
lijkt op een dood spoor te zitten. De
strijd tegen de doping zal zeker niet
voor München uitgevochten zijn. Na
dat bijna volledig is afgerekend met
amfetaminen en soortgelijke, in urine
monsters aantoonbare middelen, wier
pen de deskundigen zich op de doping
via (mannelijke) hormonen. Na enige
jaren intensief onderzoek is het nu ook
mogelijk anabolische steroïden in bloed
of urine te determineren, zij het dat de
gebruikte procédés vrijwel onbetaal
baar zijn Uit de recente onderzoeken
komt echter naar voren, dat het een
andere factor is, die de dopingcontrole
ten zeerste belemmert en misschien
wel zinloos maakt. De meest gebruikte
hormonen kunnen op medisch advies
voorgeschreven worden. Algehele
zwakheid kan verholpen worden door
een dosis van 2 tot 10 milligram steroï
den per dag.
Van Amerikaanse kogelstoters (onder
meer de Olympische kampioen van
Mexico, Randy Matson, die openlijk
toegaf doping gebruikt te hebben) is
het bekend, dat zij een dagelijkse dosis
van 30 tot 40 milligram gebruiken. Hét
grote probleem is, dat de hormonale
stoffen langer dan vier maanden aan-
De mens keert naar het volk
terug. De mens trachtte lange tijd
te ontstijgen aan de massa. Hij ging
zich elitair, uitzonderlijk opstellen.
De parlementariërs verloren het con
tact met het kiezersvolk; wisten
nauwelijks nog wat de directe pro
blemen waren van hun achterban.
De vakbondsleiders spraken de taal
niet meer van hun arbeiders. Het
toneel verdreef de boertige kluch
ten uit de theaters en popte zich
met een klein snobistisch kijkers-
groepje in; verloor alle contact met
de buitenwereld.
Maar zie, wat er gebeurde. Van
uit het volk en vanuit de nog niet
aan de massa ontstegenen klonk
een steeds luider wordende kreet:
„de straat op”. Het directe contact
met het volk werd nu, de laatste
jaren, het doel waarnaar men streef
de. Buiten-parlementaire acties zijn
in en worden zelfs als het niet
al te gek wordt toegejuicht door
regeringsleiders (De Jong, Biesheu
vel). Parlementariërs zoals Voogd
of Wiebenga vindt men tussen
demonstrerende groeperingen op
straat. Fré Meis is sprekend de
taal van de arbeiders een nieuw
soort vakbondsman, die aanslaat bij
de mannen, voor wie hij praat. Het
toneel is voor een deel uit de kokon
gesprongen. Het toneel gaat de
straat op.
Neem groepen als Werktheater
en Sater. Regisseur Peter de Baan
van Sater zegt: „Er zou in Neder
land echt wel eens wat gedaan mo-
Dat waren de onthullende woorden
van Ken Patera in 1971. Een jaar
eerder werden 9 van de 12 medaillewin
naars tijdens de Amerikaanse gewicht-
hefkampioenschappen gediskwalifi
ceerd, omdat de krachtbond de resulta
ten van zijn allereerste^) dopingcon
trole consequent hanteerde. Prater Pa
tera reageerde ook daarop: ,Ik heb
stimulantia gebruikt als zovelen. Het is
belachelijk om ons te diskwalificeren.
In het gewichtheffen wordt al vele
jaren doping gebruikt.”
Zowel in het Oostblok als in Ameri
ka is het gebruik van hormoonprepara-
ten in de sport even gewoon als een
intensieve training van het lichaam.
Het is zelfs niet ongebruikelijk, dat
sportlieden in die contreien dwingend
geadviseerd wordt stimulantia tot zich
te nemen. In sommige gevallen zijn de
pilletjes een onderdeel van het licht-
verteerbare sportmenu. Hoe meer de
politieke en financiële belangen in de
sport gaan domineren, des te groter
wordt de .pressie, uitgeoefend op vaak
willoos gemaakte atleten. Het doel, de
overwinning, wordt belangrijker dan
het middel, de mens. Goedwillende ide
ologen weten zich nauwelijks raad met
de degeneratie van de sportbeoefening,
die juist in Amerika schrikbarend is.
gen worden aan onderzoek naar de
wensen van het publiek. Wat wil
len ze eigenlijk zien? Daar heeft
niemand een duidelijk idee over. Er
wordt nog te weinig vanuit een
totaalbeeld gedacht, al wordt hier
en daar wat subsidie verstrekt. Er
zit geen duidelijke beleidslijn ach
ter. Het enige dat wij kunnen doen
is de relatie tussen ons en het pu
bliek zo intensief mogelijk te maken.
Zo kom je gauw genoeg te weten
wat de mensen wel en wat ze niet
willen”.
De in sport geïnteresseerde lezer
zal na het lezen van het voorgaan
de zeggen: „Wat krijgen we nou. Ik
dacht iets over sport te lezen, niet
over parlement of toneel. Wat heb
ik met die twee instituten te ma
ken”. Akkoord, akkoord. U hebt niets
met die instituten te maken voet
bal is tenslotte alleen zaligma
kend maar de tendens, die ach
ter de straat-activiteiten van par
lementariërs en tonelisten zit, kruipt
ook de gelederen van sport binnen.
Neem nou eens de hierboven ge
citeerde woorden van Peter de
Baan. Laat ze eens niet slaan op
toneel maar op voetbal en zie wat
er gebeurt. De man denkt als een
voetballiefhebber. De Baan zou ei
genlijk opgenomen moeten worden
in het bestuurscollege van de
KNVB.
Het voetbal-van-nu ontgroeit lang
zamerhand de massa. Het wordt een
elitair gebeuren. Er wordt alleen
nog maar tactisch gedacht en ge
handeld. Eigenlijk voetballen niet
FC Twente en PSV tegen elkaar,
maar Rijvers en Linder. Het is sys-
teem-uitdenkerij, waaraan het spon
tane van het echte, hartverwarmen
de voetbal ten gronde gaat. Als Van
der Kuylen een bevrijdende ouder
wetse knal op het doel geeft wordt
diezelfde Van der Kuylen uit de
strijd gehaald, omdat hij niet had
moeten schieten, maar het spel had
moeten bevriezen. Lak aan de kij
kers, die wel van gloeiende knallen
houden. Trainers en voetballers ver
vreemden van de massa.
Als het zo doorgaat blijft er op
de tribune een groepje van pak
weg een 150 man over, dat ver
heugd maar ingehouden roept: „bra
vo, een waarlijk briljant systeem dit
keer, heer Linder” of: „Kijk nu toch
eens amice, hoe perfect de elf van
MVV zich aan het sterke tactische
plan van heer Knobel houden: zie
eens, hoe fraai ze naast elkaar in
het doel staan”
Maar gelukkig is ook de tendens
van „de straat op" bij de voetbal
lers doorgedrongen Jongeren als
Cruyff en Neeskens willen terugke
ren naar de oer-vorm van het voet
bal: het gijnig pingelen op straat.
Men heeft een groepje opgericht,
AGV (avant-garde-voetbal), dat re
gelmatig op straat optreedt, voor
namelijk bii beurzen, markten, op
boulevards en pleinen. Het spel-
plezier is terug. Het publiek moet
er nog even aan wennen, maar geeft
zich gauw gewonnen. Cruyff en zijn
AGV-ers stoppen tijdens de voet-
baldemonstraties regelmatig en
vragen dan aan het volk, wat men
het liefst ziet: een serie hakjes, een
Zuidamerikaanse omhaal, een bana-
na-shot, een in- of een outswinger
Aan de wens van het volk wordt
voldaan.
Misschien kan Haarlem ook die
kant op: de Grote Markt is een uit
stekend volksplein om De Goede
en Beer Wentink hun kunstjes te la
ten uithalen. Middenin het volk
staan en voetballen: dat is de
question.
3
