Viering gouden jubileum in 1978
afsluiting van tienjarenplan
INGRIJPENDE VERNIEUWING
TOT MODERN, REGIONAAL
PSYCHIATRISCH ZIEKENHUIS
7-v
„VOGELENZANG” HALVERWEGE
f
tew J 8
1
w
I
Wj..
|T WW
.7
O
ij
1 lllls
jf
i. ïlrj
I
9
3
77U ’S
IÉT l-ft; -
4 f
if 1
lil 'i ""ï'iJ tf 31'W
lilili
8
DINSDAG 2 MEI 1972
f
lü
PERSONEEL
w i O
CIRCUITS
1
.7-7
W;
-■2
V
W'r
tr
(Van een onzer verslaggevers)
BENNEBROEK Als het psychiatrisch ziekenhuis Vogelenzang in
1978 het vijftigjarig bestaan gaat vieren, moet dat tevens de afsluiting
worden van de uitvoering van een tienjarenplan, waarmee het ziekenhuis
zich moet hebben aangepast aan de stormachtige ontwikkeling in de psy
chiatrie. Een voorbeeld: De sterke opkomst van de psychofarmaca heeft
de slaapzalen ontvolkt; de patiënt is een actiever leven gaan leiden en heeft
een grotere kans weer in de maatschappij terug te keren. Cijfers illustreren
dat: Slechts tien percent van de opgenomen mensen blijft langer dan twee
jaar. Dat vraagt een andere benadering, die bovendien meer op het in
dividu is gericht. Bouwkundig vereist dit gegeven kostbare maatregelen:
De onpersoonlijke slaapzalen met onafzienbare rijen bedden moeten wor
den omgezet in kleinere eenheden. Daarbij verliest men echter aan capaci
teit, hetgeen moet worden opgevangen door de bouw van nieuwe pavil
joens.
K
“ff
7
-•r-T..
JL
-
'iWliBM „j,-
ii,
-
KKssS&Bin?-r ■- v
v.
C A'-
A
1
.4,1
X.
,4..
sen trottoir en gazon.
NN
a'*
0
ï-i.
Met de regionalisatie het staat al in
de aanhef tracht men een betere coör
dinatie, een optimaal gebruik van voorzie
ningen en een betere opvang van acute
gevallen te bereiken. In dat kader past
ook het hanteren van nieuwe selectie-
voorwaarden. Werd vroeger de selectie
onder PZ resorteert de rest van Haarlem
het gebied ten zuiden van het Noordzee-
kanaal inclusief Amsterdam. PZ en Voge
lenzang streven naar een samenwerkings
vorm, die te vergelijken is met de Stich
ting Samenwerkende Haarlemse Zieken
huizen.
-
't
u
/“'K 1'iij
Z'
Deze foto illustreert de openheid:
Het hoge hek heeft plaats moeten ma
ken voor een simpele afscheiding tus-
Het interieur van de nieuwe of ge
moderniseerde paviljoens is nagenoeg
gelijk aan de inrichting van een „nor
maal” ziekenhuis. Deze foto is ge
maakt in paviljoen Houtrust, waarin
met de bouw tal van wensen van het
personeel zijn verwezenlijkt.
De opbouw van dit externe circuit past
in het streven naar een hechtere samen
werking met instellingen op het gebied
van de volksgezondheid en dan met name
in de regio. De toespitsing van de psychia
trische zorg op het omliggende gebied is
één van de markantste ontwikkelingen in
de psychiatrie. In overleg met de inspectie
voor de Geestelijke Volksgezondheid is
tussen Vogelenzang en het Provinciaal
Ziekenhuis in Santpoort een werkterrein
verdeeld: Vogelenzang neemt de bollen
streek, Haarlemmermeer tot Amstelland
en Haarlem ten zuiden van de spoorlijn
Halfweg-Zandvoort onder zijn hoede en
Zo bouwt Vogelenzang op verschillende
fronten (regionalisatie, nieuwe structuur
en modern personeelsbeleid) aan een psy
chiatrisch ziekenhuis, waarvan men in
1978 bij de viering van het gouden jubi
leum moet kunnen zeggen, dat het volledig
voldoet aan de eisen van de moderne psy
chiatrie. Al kan op voorhand worden
gesteld, dat de stormachtige ontwikkelin
gen een voortdurende aanpassing zullen
blijven vergen.
Ook structureel moet het ziekenhuis
wijzigingen doorvoeren. De hoge muren
rondom wat we vroeger een inrichting
pleegden te noemen zijn afgebroken;
het psychiatrisch ziekenhuis is een nor
maal onderdeel geworden van het pakket
van voorzieningen op het gebied van de
gezondheidszorg. Die grotere betrokken
heid bij het gebeuren in de maatschappij
spitst zich de laatste tijd toe op de regio.
Met deze regionalisatie wil men bereiken:
een betere coördinatie, een optimaal ge
bruik van aanwezige voorzieningen en een
betere opvang van de acute gevallen.
Daarvoor bouwt men circuits op: intern
gericht op de verscheidenheid aan symp
tomen en tijdsduur in behandeling en
extern op een samenspel met algemene
ziekenhuizen, verpleeghuizen, gezinsver
vangende tehuizen en bejaardencentra.
patiënt en de zwakzinnige. Deze laatste
groep zal meer en meer uit de algemene
psychiatrische ziekenhuizen gaan verdwij
nen en worden overgeplaatst naar speciale
instelllingen, waarvan de Hartekamp in
Heemstede een goed voorbeeld is. De ver
blijf spatiënt, door de aard van zijn ziekte
tot een langdurige opname in het zieken
huis gedwongen, krijgt binnen Vogelen
zang een woonaccommodatie, waar zoveel
mogelijk de normale samenleving zal
worden nagebootst.
In de toekomst zal verder specialisatie
plaats hebben in en afdelingen opgericht
worden voor groepen met specifieke pro
blemen, bijvoorbeeld alcoholisten en ver
slaafden aan drugs. Vogelenzang heeft
tijdelijk een aparte afdeling voor alcoho
listen gehad, die men echter door perso
neelsgebrek heeft moeten opheffen. In het
verleden heeft ook een afdeling jeugdpsy
chiatrie bestaan, die echter niet optimaal
functioneerde. Bij deskundigen leeft de
vraag of een dergelijke afdeling binnen
het ziekenhuis moet worden gecreëerd of
dat bijvoorbeeld een crisiscentrum in de
stad moet worden gesticht.
De meeste psychiatrische ziekenhuizen
zijn gebouwd iin een tijd dat opname
vrijwel altijd levenslange opsluiting bete
kende zonder uitzicht op terugkeer in de
maatschappij. De nadruk lag bij de ver
zorging niet op het werken aan het her
stel (daartoe ontbraken de kennis en de
middelen) maar op de verpleging. Het
meest dramatische keerpunt in de ont
wikkeling van de moderne psychiatrie ligt
in het begin van de jaren vijftig, toen
nieuwe medicijnen, met Largactil als
baanbrekend preparaat, de bezwaren van
vroegere, schaarse medicinale middelen
wegnamen. Largactil kent namelijk geen
verdovende bijwerking, waardoor de pa
tiënten vroeger tot een inactief bestaan in
bed waren gedwongen. Met die actievere
patiënt kreeg de medicus ook meer moge
lijkheden tot behandeling van de ziekte,
alleen de ongeschikte accommodaties, gro
te zalen met lange rijen bedden, speelden
hem parten.
- W
In Vogelenzang is men nu aan de hand
van een tienjarenplan bezig het zieken
huis wat betreft accommodatie, structuur
en beleid aan te passen aan de gewijzigde
inzichten. In 1968 begon men met de
uitvoering van het project en dit jaar,
amper halverwege, zijn de eerste resulta
ten zichtbaar geworden. Een aantal geres
taureerde paviljoens zijn klaar en een
paar nieuwe gebouwen zijn in gebruik
genomen. Met de restauratie wil men de
grote vertrekken opdelen in kleinere een
heden, waardoor men het op het individu
gerichte beleid kan verwezenlijken. Met
die restauratie gaat echter ook een deel
van de capaciteit verloren. Daarom niet
alleen restauratie, maar tevens nieuw
bouw. Een miljoenenproject, dat nog
kostbaarder wordt gemaakt door de stren
ge voorschriften ten aanzien van brand
veiligheid. In het laatst vernieuwde pavil
joen zit voor anderhalve ton aan voorzie
ningen voor brandpreventie.
Het woordje personeelsgebrek is geval
len en dat raakt een andere beleidslijn,
die structureel sterk aan het veranderen
is. Gelijk de patiënt meer inspraak heeft
gekregen, kan ook het personeel duidelijk
zijn verlangens kenbaar maken. Bij de
bouw bijvoorbeeld van paviljoen Houtrust
hebben de hoofden van de verpleging een
studieweek gehouden.
Bij de bouw is zoveel mogelijk aan de
wensen van de hoofden tegemoet geko
men. Een ander voorbeeld is de leerlin-
genraad, die zelf een reglement heeft
opgesteld, waar het de eigen positie be
treft. In de redactie van het personeelsor
gaan zijn alle geledingen van het perso
neel vertegenwoordigd: het kan als voor
loper worden beschouwd van een onder
nemingsraad, die in voorbereiding is.
Personeelsgebrek kent Vogelenzang
vrijwel niet. De werving van mensen ia
trouwens nooit het moeilijkste punt ge
weest. De kunst was en is het verloop
tegen te gaan. Het nieuwe beleid voor de
570 personeelsleden is er op gericht voor
waarden te creëren, waaronder iedereen
kan en wil werken. Tot die voorwaarden
behoren inspraak, uitgebreidere studiemo
gelijkheden en een hoger niveau van de
opleiding; bijscholing en, een belangrijk
punt, carrièreplanning. Hierbij tracht men
vacatures door interne promoties te ver
vullen. De personeelsleden krijgen al in
een vroeg stadium te horen welke voor
uitzichten zich kunnen voordoen. Bij de
leerlingen wordt aan de hand van de
kwaliteiten bekeken welke mogelijkheden
geboden kunnen worden. Men wacht dus
niet tot een functie door pensionering of
vertrek vrijkomt. Met deze planning van
carrière wil men het verloop tegengaan:
de resultaten zijn goedkoop en duurzaam.
Zo goed als de kwaliteit van de accom
modatie van het ziekenhuis een bijdrage
levert tot een optimaal werkklimaat, zo
spelen ook de huisvestingsmogelijkheden
een belangrijke rol. Van het beleid het
personeel Intem is men volledig afge
stapt, maar de gemeente Bennebroek bezit
vrijwel geen faciliteiten om Bennebroeks
grootste werkgever te helpen. Ten einde
enigszins tegemoet te komen, gaat de
gemeente bij het nieuwe politiebureau
twee flats in de woningwetsector bouwen.
In totaal omvat het plan 48 woningen, die
volgens een bepaalde verdeelsleutel aan
personeel van Vogelenzang en kandidaten
van de gemeente zullen worden toegewe
zen.
7’ S
(F***
■üi
i;
V
-il'i<'i ‘Hi”Ti .JÉ®T4liii|iW4iF
11 j ’’J 'F/
5 - jf'
■Jr"'
z
jT
Structureel verandert er eveneens veel.
Intern is men bezig met de opbouw van
een circuit, niet alleen naar de aard van
de ziekte, maar ook naar tijdsduur van de
behandeling. Aan het begin van het cir
cuit staan de opnameafdelingen, waar ie
dereen bij binnenkomst wordt geplaatst.
Hier blijft de patiënt enige tijd in obser
vatie, waarna aan de hand van de diagno
se wordt bepaald welke behandeling de
betrokken patiënt moet ondergaan en op
welke afdeling dat zal gebeuren. Een goed
voorbeeld van de opbouw van het interne
circuit is de somatische hoek, waar pa
tiënten met een geestelijke én een licha
melijk handicap worden opgevangen. Deze
afdeling bestaat uit het paviljoen „Hout
rust” (nieuwbouw); het gerestaureerde
paviljoen „Randhorst”, dat als voorstation
van Houtrust gaat dienen en een nog te
bouwen medisch centrum,
Een ander belangrijk onderdeel in het
interne circuit vormt de gerontopsycholo-
gische afdeling, waar het beleid gericht
op de opbouw van externe circuits met
andere instellingen op het gebied van de
gezondheidszorg al is gerealiseerd. In
samenwerking met bijvoorbeeld verpleeg
tehuizen en bejaardencentra, die eveneens
een taak vervullen in de geriatrische zorg,
is vanuit het paviljoen „Duinoord” in
Vogelenzang een gesloten circuit opge
bouwd. De eerste ervaringen zijn bemoe
digend: ongeveer honderd mutaties per
jaar op de zestig bedden. Het circuit
functioneert uitstekend, getuige ook het
feit dat er nauwelijks een wachtlijst be
staat.
-.f
Het verschil tussen heden en ver
leden fotografisch uitgebeeld: De
lange onafzienbare rijen bedden zul
len (voor zover nog aanwezig) ver
dwijnen. Daarvoor in de plaats komen
kleinere eenheden met grotere pri
vacy voor de patiënt.
«KM. y,„m' v- i' A
,i(( -4
- A;
-
•■i. r.
-
1. 'j. >4 ’,1^.;»! -.5,4
»i
J. .(*t
it - Z;
Sr-
X-
tICx
K jr'
van de patiënten buiten het ziekenhuis
gedaan, nu geschiedt dit binnen de instel
ling. In de toekomst hoeft opname bij een
optimaal functionerend extern circuit na
de observatieperiode niet altijd plaatsing
in het psychiatrische ziekenhuis te beteke
nen. In overeenstemming met de regiona
lisatie is verder de inrichting van polikli
nieken. Vogelenzang beschikt al over po
li’s in Hillegom en Lisse.
Twee groepen apart vormen de venblijfe-
p
- !'U_
r A - ...MIUUHl
iiiiSiJhiiiMlt
■■s
