Holland-
Twenteroute
31 mei open
Nederlands nieuwste
racebaan gaat opzij
voor zeldzame
paddestoelen
ZATERDAG 13 MEI 1972
Erbij
1
(Van een medewerker)
Groen hart
Zand
Paddestoelen
Zuinig met ruimte
Ongeluk
i
y
Sa*
i
-J* ’31'
-W’
s
s
SR'
MS
=a?.
i
al bij
V I
■-■■■■■■ 7'
Terwijl hij, bij wijze van spreken,
achter zijn rug de graafmachines hoor-
Hekken sluiten bij Terschuur de
weg nog af.
werd behoed voor een ruimtelijke ver
snippering.
Tussen het Veluwe- of Gelders ge
deelte en het deel in Overijssel, ligt
dit
als
te
1974 moeten wachten, voordat de Hol
landTwente-route zover is doorge
trokken, dat dit verkeer uit het Twent
se plaatsje verdwijnt). Of: hoe de pro
vincie Twente met de nieuwe route
in aantocht dwarsverbindingen pro
jecteerde en weer van de kaart liet
verdwijnen. Bijvoorbeeld de S 23, die
op felle weerstand bij de natuurmin
naars stuitte, omdat deze autoweg het
fraaie landgoed De Twickel eigen
dom van een zeer adellijke, maar ook
zeer oude barones doorsneed.
In Twente gaat het verhaal voor
de waarheid sta ik niet dat bij het
bekend worden van de beslissing om de
weg niet aan te leggen, de actievoerders
duiven loslieten om het nieuws te mel
den aan het landgoed Maar het mooi
ste verhaal gaat over de bioloog dr. J.
J. Barkman, beheerder van het biolo
gisch station Wilster.
Het niet op tijd gereedkomen van de
brug over de IJssel heeft overigens een
tijdelijk neveneffect: tot dit najaar
kan alleen het verkeer van west naar
oost over de Holland-Twente-route na
Deventer gebruik maken van de nieu
we autosnelweg. Het teruggaande ver
keer. van oost naar west dus, zal in
Overijssel nog de oude, kronkelige E8-
route moeten volgen.
de Holland-Twente-route
het klaverblad
de aandreunen, meldde de bioloog
gesteund door onder meer het Rijks-
herbarium zijn vondst aan de toen
malige minister van Verkeer en Water
staat, drs. J. A. Bakker. Deze liet een
onderzoek instellen en het was tenslot
te zijn opvolger minister Drees die de
bioloog beloofde de weg ter plaatse om
te laten leggen over een afstand van
vier kilometer. Rijkswaterstaat begon
opnieuw te calculeren en kwam uit op
een half jaar vertraging en anderhalf
miljoen gulden extra.
Op een van de mooiste delen van
de Veluwe, tussen Asset en Ug-
chelen, is de weg vijftien meter
ingegraven. Nog tweeëneenhalve
week hebben kinderen op het as-
■Cr'lt niets te vrezen.
nog een wegvak. waarin de nieuwe
brug over de IJssel voorkomt, die deze
route over de rivier tilt. Dit wegvak
zal, zoals gezegd dit najaar gereedko
men. Dat is tien maanden later dan de
planning aangaf. Oorzaak hiervoor was
een werkongeluk, dat de arbeid aan de
nieuwe IJsselbrug in maart 1971 stag
neerde. De 1100 meter lange brug van
voorgespannen beton een qua con
structie identiek exemplaar ligt bij
Zwolle over de IJssel vormt een
van de belangrijkste kunstwerken van
de Holland-Twente route. De brug,
waaraan men in februari 1969 begon te
werken, gaat naar raming 25 miljoen
gulden kosten. Andere kostbare voor
zieningen zijn het knooppunt Hoevela
ken, dat in drie fasen van een eenvou
dige rotonde werd omgebouwd tot een
klaverblad, en het knooppunt van de
Holland-Twente route met rijksweg 50,
een toekomstige verbinding vanaf de
omgeving van Arnhem met Friesland.
Ook hier werd een klaverblad gecon
strueerd. Daarvoor werd zand gehaald
uit een put in Busloo, gemeente Voorst.
Deze gemeente dankt aan de 5 miljoen
kubieke meter zand die daar werd
uitgegraven, straks een zeer uitgestrekt
recreatieterrein, compleet met groot
meer, jachthaven en restaurant.
Deze specialist op eenzame hoogte
vond tijdens zijn exploratietochten in
een jeneverbesstruweel in de gemeente
Markele zeldzame planten, mossen
en.paddestoelen. Ongetwijfeld heeft
zjjn wetenschappelijk hart een paar tik
ken overgeslagen bij de ontdekking
van deze paddestoelsoorten die eerder
deze eeuw slechts gesignaleerd waren
in Zwitserland en. gedurende de Euro
pese belle epoque, nog eens in Mexico.
De techniek was hem echter reeds
voor geweest; midden in dat jenever-
bestruweel stonden kleine, rode piquet-
paaltjes die de as van de naderbij
komende HollandTwente-route aan
gaven.
Erbij
Drees erkent, dat niet alleen de storm
achtige ontwikkeling van de auto de
oorzaak is geweest van de huidige,
chaotische verkeerssituatie in vele ste
den. Primair moet de oorzaak gezocht
worden in een onjuiste ruimtelijke or
dening, die door de bouw van slaap
steden” zonder voldoende openbaar
vervoerlijnen, de „mobiliteitsbehoefte”
zoals dit officieel heet, heeft aange-
wakkerd. Vandaar en ook dit is een
uitspraak van deze minister dat we
terug moeten naar de Tweede Nota
van ruimtelijke ordening, die in 1966 is
verschenen en waaraan niet altijd de
hand werd gehouden
Dit is onder meer de reden, dat
minister Drees twijfelachtig staat tege
nover de aanleg van rijksweg 3 (Am
sterdam-Rotterdam) omdat deze auto
snelweg het „groene hart van Holland”
doorsnijdt In de Nota van ruimtelijke
ordening wordt dit „groene hart”
met de nadruk op groen uitdruk
kelijk gespaard. Bovendien zou ook
deze weg nog meer auto’s de steden
Amsterdam en Rotterdam binnenbren
gen. In de steden zouden aansluitende
wegen gebouwd moeten worden en be
staande wegen uitgebreid, om deze toe
name op te vangen Nog afgezien van
de extra parkeerruimte die dit alles
zou vereisen: een parkeerruimte die in
wezen al niet meer voorhanden is. Of
men zou de binnensteden moeten uit
hollen. De stadsmens moet zich dan
nog meer beperken in zijn bèwegings-
vrijheid.
Dit alles geeft de actie-groepen on
der het bewind van minister Drees
mits zij goed geargumenteerd uit de
bus komen een redelijke kans op
succes. Men denke aan de eenmansac
tie van de bioloog Barkman. Maar het
een en ander moet natuurlijk wel
tijdig gebeuren. Het is de vraag of dit
laatste opgaat voor de actievoerders uit
de omgeving van Kootwijk die nu
enkele weken voor de officieuze ope
ning van de Holland-Twente route,
ervoor pleiten de aansluiting bij Koot
wijk niet vrij te geven voor het ver
keer. De toeleidende wegvakken liggen
hier volkomen klaar, om de eerste
automobilisten te ontvangen. Zullen
zij tot de „jongste dag” niet gebruikt
mogen worden?
Nederland heeft er dus weer een
moderne autosnelweg bij. Hoeveel eco
nomisch nut zo’n weg ook opievert,
hoe nodig in dit geval deze route was
om Twente betere verbindingen met
het hart van Holland te geven, en
hoeveel recreatieve waarde zo’n we>
ook vertegenwoordigt; het blijf* een
dubbelbaans asfaltlint van gemiddeld
80 tot 100 meter breed, inclusief de
taluds. Zo’n weg blijft natuurgebieden
doorsnijden, ook al deed men zijn ui
terste best om hier rekening mee te
nouden: bijvoorbeeld door op de Velu
we de rijbanen soms tachtig meter uit
Geen weg in Nederland heeft tijdens
zijn ontstaan zoveel publiciteit gekre
gen en ook zoveel verwarring gesticht,
als deze Holland-Twente route. Die
daarbij en dit even tussen haakjes
een van de mooiste wegen van ons
land is.
De verwarring begint al bij de
naamgeving: in nationaal verband
wordt deze oost-west-verbinding offi
cieel aangegeven als rijksweg 1 (Am
sterdamHoevelakenApeldoornOl-
denzaalgrens). Vanaf het kruispunt
Hoevelaken heeft de weg, vooral in het
Twentse spraakgebruik, de naam Hol
landTwente-route gekregen, terwijl
eveneens de weg vanaf Hoevelaken
met een gerust geweten de E8 kan
worden genoemd, de internationale
route die ooit nog eens Londen aan
Warschau moet vastkoppelen. Probeer
dit maar eens aan een buitenlander uit
te leggen, gewend als hij is aan eenvou
dige nummeringen. Vertel hem liever
de andere verhalen over deze mid-
scheepse racebaan van Holland: hoe de
bewoners van Goor doodskoppen op de
straat schilderden en barricaden op
richtten, uit protest tegen het zware,
internationale verkeer door hun nauwe
dorpskern. (Overigens zullen zij tot
Aan dit „nacalculeren” is Rijkswa
terstaat overigens ../’wend, ook wat
rijksweg 1, de E8. de Holland-Twente
route betreft. Tijdens de aanleg van de
nieuwe route besloot Twente een uit
gebreid verkeers- en vervoersonderzoek
te laten houden door een particulier
bureau. Daar waren voldoende lof
waardige redenen voor; Twente fun
geert als een centraal gebied voor het
doorgaande verkeer Nederlands-Duits-
land vice versa en krijgt zo tegen 1976
niet alleen de E8 door zijn schone
dreven, maar ook nog een rijksweg 15,
een autosnelweg die Rotterdam ver
bindt. met het oosten. Men wilde in
Twente wel eens weten hoe de infra
structuur er tegen die tijd uit zou
moeten zien. De uitkomst van het on
derzoek hield een verrassing in: de E8
zou niet zoals oorspronkelijk was
voorzien de grens met Duitsland
kruisen, maar rijksweg 15. Een van de
redenen was, dat ook in de toekomst
onvoldoende vervoersaanbod werd ver
wacht om straks twee grensovergangen
aan te leggen. Dit heeft tot gevolg, dat
de E8 voorlopig eindigt bij de reeds
genoemde Bandweg en de automobilist
die over enige jaren via deze route
Duitsland wil bereiken, genoegen moet
nemen met een omweg via. de Band
weg, om dan pas over rijksweg 15 op
de grens af te kunnen stevenen. Voor
het natuurschoon in Twente leverde
deze wijziging van het verloop van de
E8 het voordeel op, dat de ruimte
verslindende kruising van de beide au
tosnelwegen (E8 en rijksweg 15) in de
driehoek Borne-Hengelo-Oldenzaal van
de kaart werd geveegd. Waarmee een
van de mooiste streken van ons land
De enkele ingewijden en buurtbewo
ners die reeds hebben „gesnoven” aan
het fabrieksnieuwe asfaltbitumen van
de Holland-Twente route zullen
technisch of niet technisch voorge
vormd moeten toegeven dat deze
verbinding een „beeld” van een weg is.
Zeker, daar de route over de Veluwe
voert. Dat mag ook wel voor 260
miljoen.
Tussen Assel en Ugchelen ligt de
weg over een afstand van 5 kilometer
in een 15 meter diepe ingraving. Vier
enhalve miljoen kubieke meter zand
moest daarvoor worden verplaatst; een
operatie die tweeënhalf jaar in beslag
nam en waarvoor speciale voertuigen,
met een eigen gewicht van 25 ton
werden geconstrueerd. Door dit grote
eigen gewicht konden deze payhau
lers” niet volledig worden beladen met
zand, omdat zij pas gebouwde viaduc
ten moesten kruisen die niet bestand
zouden zijn tegen zo’n maximale belas
ting. Iedere zandauto werd daarom
voor de rit begon gewogen op een
speciale weegbrug die nota bene een
gewapend betonnen onderbouw had.
Nu we het toch even over de tech
niek hebben: de aannemers lieten uit
Duitsland twee „Schaufelrader” aan
rukken. Reusachtige graafmachines, die
zich letterlijk een weg „vraten” door
het Veluwezand en via een (opende
band het afgegraven zand in de voer
tuigen deponeerden. In „gewoon” Ne
derlands werden deze machines „schoe-
penwielgraafmachines” genoemd.
Ook het oostelijk deel van de Hol
land-Twente route, in Overijssel, voert
door een landschap dat de moeite
waard is. Hier moest Rijkswaterstaat
zeer zorgvuldig het tracé plannen om
de oude urnenvelden en grafheuvels te
ontzien. Dat bij dit alles, naar onlangs
bleek, niet gelet werd op padde
stoelen, kan men deze overheidsdienst
moeilijk kwalijk nemen. Tenslotte
heeft men ingenieurs in dienst en geen
gespecialiseerde biologen.
Autorijdend Nederland en
Twente kunnen gerust zijn. Het is
nog niet helemaal afgelopen met
onze wegenbouw. Op 31 mei zul
len de hekken voor twee keurig
in het landschap geperste wegvak
ken van de Holland-Twente-route
opzij worden geschoven en kan
de dagjesrecreant uit de Randstad
plankgas richting Twente sturen.
Voorlopig zal hij zich in Deven
ter, waar de route door de binnen
stad loopt, nog even moeten be
heersen. Maar van zijn inmiddels
geofferde belastingcenten is Rijks
waterstaat druk bezig met de
bouw van een nieuwe brug over
de IJssel, die dit najaar gereed
komt. Nog even het officiële ope
ningsfeest afwachten; daarna kent
vanaf
Hoevelaken bij
Amersfoort tot aan de rijksweg
Holten-Markelo in Twente, geen
enkele hindernis meer. Nederland
heeft er op dat moment 75 kilo
meter autosnelweg bij en dat voor
het afgeronde bedrag van 260 mil
joen gulden. Waar een wil is, is
een weg. Twente heeft dit gezegde
hardnekkig voor ogen gehouden
en jarenlang in Den Haag op deu
ren geklopt, de provinciale voet er
tussen geschoven en door de kier
om meer haast geroepen. Welnu,
Twente kan dit jaar tevreden zijn.
In volgende jaren zal de Holland-
Twente-route voorbij Holten wor
den doorgetrokken tot aan de
nieuwe provinciale weg Goor-
Rijssen en tenslotte maar dat
zal volgens minister Drees pas in
1976 zijn zal de route een voor
lopig eindpunt vinden bij de
Bandweg, een eveneens nieuwe
rijksweg die in Twente de steden
Almelo, Hengelo en Enschede met
elkaar gaat verbinden.
elkaar te leggen, om het natuurschoon
tot zijn recht te laten komen. Niette
min: zo’n weg iedere moderne weg
kost ruimte. Kostbare ruimte. Nu is
met de nodige zorgvuldigheid die ruim
te in bijvoorbeeld het oosten en noord
en van ons land nog wel te vinden.
Maar het wordt anders, als we in het
dichtbevolkte westen van Nederland
ook nog ruimte willen besteden aan
wegen. In het denken van minister
Drees (Verkeer en Waterstaat) is die
ruimte in het westen nauwelijks meer
voorhanden. Op wat nog resteert moe
ten we zuinig zijn, ook al omdat in de
nabijheid van de steden niet alle recre
atieruimte verloren mag gaan. Dat is
een aspect van de Drees-filosofie. Een
ander aspect is, dat wegen nu eenmaal
moeten beginnen en eu.digen in stede
lijke gebieden. Hoe meer wegen naar
steden toelopen hoe meer auto’s de
steden zullen binnendringen en hoe
groter de verkeerschaos in de steden
wordt. Dat is het omgekeerde va» wat
minister Drees wil. De auto, vindt hij,
heeft al genoeg schade toegebracht
materiële en immateriële schade
aan de levensruimte in de stad. Ter-
wille van de auto wordt groen verban
nen, worden singels gedempt, gaat het
uitzicht op de vaak opmerkelijke bin-
nenstadsarchitectuur verloren en kun
nen kinderen en bejaarden niet meer
veilig buiten zijn. De negatieve effec
ten van de auto op zijn omgeving
overtreffen in deze fase van de moto-
risering, verre de positieve kanten van
dit voertuig. De auto belast in
stadium van zijn ontwikkeling
transportmiddel, zijn omgeving
zwaar en bovendien op een onbillijke
wijze, omdat de autobezitter niet be
taalt voor deze immateriële schade en
daarmee in wezen de gemeenschap be
last, aldus de minister.
Om deze ontwikkeling om te buigen,
is een pakket van maatregelen nodig;
onder meer betalen voor de ruimte die
de auto inneemt, en zeer zorgvuldig
nagaan of de wegen die reeds zijn
gepland, wel moeten worden aange
legd. Op dit principe berusten de aan
gevochten uitspraken van minister
Drees, dat het Rijkswegenplan uit 1968
een aanpassing nodig heeft Waarmee
niet gezegd wil zijn, dat er in de
toekomst helemaal geen wegen meer
worden gebouwd of uitgebreid.
PUTTEN
.GARDEREN
'NIJKERK
'IJSSEL
APELDOORN
SB
WSO
:LD
HOLLAND-TWENTE ROUTE E8
.MERSFOORT
HOEVELAKEN
TERSfflUUJ
RW50 SSL
***0STROE
OLDENZAAL
RUSSEN
IOLTEN
HENGELO
WB.
B
MARKELO
GOOR
ENSCHEDE
IJSSEL
B—BENZINESTATION
S-PARKEERPLAATS
W-WEGRESTAURANT
'STAD
DELGEN
■MSCHATEXBATHMEN
IRNERBROEK
BORNE DEURNINGÉN
